شناخت ساختار تناسلی و آشنایی با اجزای مختلف آن به ویژه در زنان باعث می شود شخص با رعایت نکات بهداشتی و صحیح از ساختمان تناسلی در مقابل بیماری ها و عفونت های مربوط به آن از دستگاه تناسلی محافظت کند.
ساختار دستگاه تناسلی در زنان به دو قسمت تقسیم میشود: ساختار داخلی و ساختار خارجی.
ساختار داخلی : ساختارهای دستگاه تناسلی زن (تخمدان ها،لوله های حمل تخمک، رحم و مهبل)در یک سوم پایینی شکم قرار دارند. تخمدان ها،حاوی فولیکول هایی هستند که تخمک ها(سلول هایی که با اسپرم مرد ترکیب شده،نوزاد ایجاد میکنند )را در خود نگه میدارند. هرماه یک تخمک بالغ شده،از تخمدان رها می شود)). فیمبریا تخمک را به داخل لوله حمل تخمک هدایت می کند و از آنجا تخمک به طرف رحم رانده می شود. مهبل که مسیری با جدار عضلانی است،ارتباط رحم را با خارج بدن برقرار می سازد.
ساختار خارجی : که مجموعا فرج نام دارند، شامل کلیتوریس حساس و چین های پوستی به نام لب هستند که ورودی مهبل و پیشابراه را محافظت می کنند. در ادامه بصورت کامل دو ساختار توضیح داده شده است:
ساختار خارجی دستگاه تناسلی زنان
ناحیه تناسلی خارجی زنان اغلب منطقه پریمیوم (محل عجان) را اشغال می کنند و به طور کلی به عنوان ولو (پودندوم) نامگذاری می شوند. ساختار خارجی تناسلی زنان شامل قسمت های زیر می باشد:
استخوان شرمگاهی
لبه بزرگ واژن
لبه کوچک واژن
چوچوله (کلیتوریس)
دهلیز
پرده بکارت
پیازهای دهلیزی
غدد دهلیزی
استخوان شرمگاهی
استخوان شرمگاهی شامل یک توده بافت چربی زیر جلدی قدامی سمفیز ناحیه شکمی است و بیشتر موهای دنباله را در بر می گیرد.
لبه بزرگ واژن
لبه بزرگ واژن یک جفت چروک های ضخیم پوست و بافت چربی است که در پایین تر از شرمگاهی وجود دارد. شکاف بین چین ها شکاف پودندال نامیده می شود. موهای تناسلی بر روی سطوح جانبی لبه بزرگ واژن در هنگام بلوغ رشد می کنند، در حالی که سطوح داخلی بی مو هستند. رباط حلقوی رحم از طریق کانال کشاله ران وارد می شود و تا لبه بزرگ واژن ادامه می یاد، جایی که الیاف عصبی گسترش یافته و با بافت استخوان شرمگاهی مخلوط می شوند. لبه بزرگ در جبهه جلو ضخيم تر است.
لبه کوچک واژن
– لبه کوچک واژن بسیار نازک تر و کاملا بدون مو است. انتهای جلو آنها لایه های بالا و پایین را تشکیل می دهند. لایه های بالایی نسبت به کلیتوریس بالاتر است و پوست ختنه گاه را ایجاد می کند. لایه پایین تر از کلیتوریس عبور می کند و فریتین کلیتوریس را تشکیل می دهد.
– لب های کوچک دستگاه تناسلی زنان در هدایت صحیح ادرار نقش دارند. این دو لبه از بالا و پایین به هم متصل هستند.در میان لب های فرج فضایی بوجود می‌آید که خروجی پیشابراه (مسیری که ادرار را از مثانه به خارج بدن می‌رساند- محل ادرار کردن) در قسمت بالایی آن است و در پایین آن خروجی واژن (مهبل) قرار دارد. در دخترانی که هنوز رابطة جنسی نداشته‌اند اکثر قسمت‌های خروجی واژن با لایه ای نازک به نام پردة بکارت پوشیده شده است.
کلیتوریس
کلیتوریس مشابه ساختار آلت تناسلی است اما دارای یورتا نیست و نقش ادراری ندارد. این قسمت به عصب فعال از طریق عصب cavernosal ختم می شود و به تحریک جنسی بسیار حساس است. همچنین بر خلاف آلت تناسلی، کلیتوریس تقریبا کاملا داخلی است و اسپونژیوم کروی ندارد و یا مجرای ادرار را تشکیل نمی دهد.
کلیتوریس دارای بافت لطیفی در بافت فیبرهای متراکم است. هر corpus (بدن) به صورت داخلی عبور می کند و به وسیله یک کاسه به ریموس ایچیووبوبی متصل می شود. رباط معلق و دو عضله کوچک (ایسکووکارنوسی) به همان اندازه که آلت تناسلی است، به کورا متصل می شود. سر کلیتوریس یک تورم کوچکی است که از پوست ختنه گاه ظاهر می شود. در اینجا شریانها شامل رگ های خلفی و خلطی هستند که از پودندال ایلو هیپوگاستریک می آیند.
دهلیز
لبه کوچک واژن یک ناحیه به نام سالن دهلیز شامل می شود که حاوی سوراخ های ادراری و واژن همراه با دهانه های غدد دهلیزی است. پوست ختنه گاه در حاشیه قدامی دهلیز قرار دارد.
پرده بكارت ( هایمن)
– پرده بكارت ساختاری است که در طول باز شدن واژن گسترش می یابد. این پرده دارای یک یا چند دهانه برای تخلیه مایعات قاعدگی است و معمولا برای رابطه جنسی پاره می شود.
– پرده بکارت به صورت یک ورقه نازک (به ضخامت ۱ یا ۲ میلی متر) درست در پشت لب های کوچک فرج قرار دارد و دهانه مهبل را می پوشاند. در پرده بکارت منافذی برای خروج خون قاعدگی وجود دارد. منفذ پرده بکارت در افراد مختلف، اندازه و شکل متفاوتی دارد و از خصوصیات و ویژگی های آن برای تشخیص باکره بودن یا نبودن شخص استفاده می گردد. در اکثر موارد با اولین ورود آلت مردانه به داخل واژن این پرده پاره میشود و برای همیشه از خروجی واژن کنار می‌رود.
پیازهای دهلیزی
پیازهای دهلیزی در هر طرف دهلیز قرار دارند. آنها شامل یک جفت بافت نعوظ زیر جلدی هستند که با پیازهای آلت تناسلی و اسپونژیوم corpus مرتبط است. هر دو پیاز در مقابل خروجی های مجرای زیر مجرای مهبل (واژن) قرار دارند. هر یک با عضلات bulbospongious پوشیده شده است.
غدد دهلیزی
غده های بارتولین (وستبولار) ( این مقاله را بخوانید: کیست بارتولن چیست و درمان آن) دارای اندازه ی نخودی با یک مجرای کوتاه است که به داخل دهلیز یا واژن پایین می آید. هر یک در اطراف مهبل (واژن) یافت می شوند. غده های بارتولین به غدد بلبوترول در مردان تقسیم می شوند و برای حفظ رطوبت و روانکاری در طی رابطه جنسی استفاده می شوند. علاوه بر این، غدد دهلیزی، دهلیز را چرب می کند.
تامین خون
رگ های ناحیه تناسلی خارجی زنان عمدتا توسط شریان های داخلی پودندال تامین می شود که شاخه های بخش قدامی شریان داخلی است.
تخلیه لنفاوی
تخلیه لنفاوی ناحیه تناسلی خارجی زن ها از طریق گره های لنفاوی داخلی و عمیق انجام می شود. لنفاوی از کلیتوریس، پیازهای دهلیزی و لبه های قدامي داخلی می تواند به طور غير مستقيم به گره های لنفاوی داخل عضلانی تخليه شود.
عصب گیری
ولوا از منابع متنوعی ناشی می شود. استخوان شرمگاهی و لگن قدامی از طریق اعصاب قدامي لگنی، که از التهاب کمری ایجاد می شود، ناشی می شود. جنبه خلفی ولوا از طریق عصب پودندال و شاخه های آن (اعصاب خلفی لوبي)، همراه با شاخه های عصب پوستی ران می آید. حساسیت به کلیتوریس توسط عصب پشتی کلیتوریس ایجاد می شود.غدد بارتولن که مایعی برای لیز کردن در حین مقاربت جنسی ترشح می کنند درست در داخل ورودی مهبل قرار دارند.
در پوست بالای لبه‌ها در پایین شکم ناحیة برجستگی عانه وجود دارد که در حین بلوغ با تجمع چربی زیرپوستی، حالت برجسته پیدا می‌کند و در روی آن و نیز در روی لب‌های فرج، موهای تناسلی شروع به رویش میکنند.
نقش دستگاه تناسلی زنان
دستگاه تناسلی زنان این قابلیت را به یک زن می‌دهد که بتواند:
تخمک تولید کند (لازمة بارداری)
رابطة جنسی برقرار نماید
از تخمک بارور شده محافظت کند و به آن غذا برساند تا رشد کرده و نوزاد را به وجود آورد
زایمان
ساختار داخلی دستگاه تناسلی زنان
واژن
– واژن یک لوله عضلانی و توخالی است که از باز شدن واژن تا دهانه رحم گسترش می یابد. این لوله بین مثانه و رکتوم واقع شده است. این لوله در حدود سه تا پنج اینچ در یک زن بالغ طول دارد. دیوار عضله اجازه می دهد تا واژن گسترش یابد یا منقبض شود. دیواره های عضلانی با غشاهای مخاطی محافظت می شوند و مرطوب نگه داشته می شوند. ورق نازک بافت با یک یا چند سوراخ در پرده بکارت نامیده می شود که بخشی از دهانه واژن را پوشش می دهد. واژن در طول رابطه جنسی از آلت تناسلی اسپرم دریافت می کند. اسپرمی که در شرایط اسیدی مهبل زنده می ماند تا لوله های فالوپی که در آن لقاح اتفاق می افتد حرکت می کند.
– واژن از سه لایه تشکیل شده است، یک لایه مخاطی درونی، یک لایه میانی مرکزی و یک لایه فیبری بیرونی. لایه داخلی از rugae واژن ساخته شده است که کش می آید و اجازه می دهد نفوذ رخ دهد. همچنین به تحریک آلت تناسلی کمک می کند. میکروسکوپی رگ واژینال دارای غددی است که یک مخاط اسیدی (pH حدود 4.0) را که باعث رشد باکتریایی می شود، ترشح می کند. لایه بیرونی عضلانی در زایمان جنین و جفت اهمیت ویژه ای دارد.
اهداف واژن
در طول مقاربت جنسی، آلت تناسلی مرد و مایع منی را دریافت می کند.
راهی برای زایمان.
مسیر خروج خون ناشی قاعدگی از رحم.
به کنترل زایمان کمک می کند از طریق دیافراگم، FemCap، حلقه Nuva یا کاندوم.
دهانه رحم
– دهانه رحم قسمت پایین تر و باریک رحم است که به انتهای بالای واژن متصل می شود. جایی که آنها باهم ترکیب می شوند و منحنی 90 درجه ایجاد می کنند. دهانه رحم استوانه ای یا مخروطی شکل است و از طریق دیواره واژن فوقانی قدام جلو می رود. تقریبا نصف طول آن با تجهیزات پزشکی مناسب قابل مشاهده است. باقی مانده در بالای واژن قرار دارد.
– در طول قاعدگی، دهانه رحم باز می شود تا به ریزش اندومتری کمک کند. این کشش بخشی از درد و گرفتگی دوران پریودی است. شواهد نشان می دهد در برخی از زنان پس از اولین زایمان واژینال، انقباض دهانه رحم و گرفتگی آن در طی پریودی کاهش می یابد زیرا در اثر گشاد شدن دهانه رحم درد کاهش می یابد.
– گذرگاه بین روزنه خارجی و حفره رحم به عنوان کانال آندوسکوئیک نامیده می شود. طول و عرض آن به طور کلی با دهانه رحم متفاوت است. کانال آندوسکوئیک در زنان بارور هفت تا هشت میلیمتر می باشد. کانال آندوسکوئیک به داخ روزنه داخلی ختم می شود که ورودی دهانه رحم داخل حفره رحم است.
– در طول زایمان، انقباض رحم، دهانه رحم را تا قطر 10 سانتیمتر گشاد می کند تا جنین بتواند از آن عبور کند. در طول ارگاسم، دهانه رحم و روزنه خارجی گسترش می یابد.
رحم
– رحم به صورت گلابی برعکس است و دارای پوشش ضخیم و دیواره عضلانی است. رحم در نزدیکی کف حفره ی لگن واقع شده است و یک حفره توخالی برای رساندن بلاستوسیت یا تخم لقاح برای کاشت و رشد می باشد. پوشش داخلی رحم برای کاشت تخمک بارور تشکیل می شود و در هنگام پریودی فرو می ریزد.
– رحم شامل برخی از قوی ترین عضلات در بدن زن است. این عضلات قادر به گسترش هستند و می توانند یک جنین در حال رشد را حفظ کنند و در حین زایمان به خروج جنین کمک می کنید. این ماهیچه ها در طول ارگاسم به صورت موجی منظم منقبض می شوند. تصور می شود این امر به اسپرم کمک می کند تا به لوله های فالوپی هدایت شود تا لقاح اتفاق بیفتد.
– رحم تنها حدود سه اینچ طول و دو اینچ عرض دارد، اما در دوران بارداری به سرعت و به طور چشمگیری تغییر می کند. لبه بالایی رحم فوندوس نامیده می شود و برای بسیاری از پزشکان نشانه پیشرفت بارداری است. حفره رحم به فوندوس رحم و بدن رحم اشاره دارد.
– رباط هایی برای حمایت از رحم وجود دارد که از بدنه رحم به دیواره لگن و دیواره شکمی متصل می شوند. در طول بارداری رباط ها به علت رشد رحم پایین می افتند، اما پس از زایمان به حالت قبل باز می گردند. در برخی موارد بعد از یائسگی ( دوران یائسگی زنان چیست؟) ممکن است رباط ها الاستیسیته خود را از دست بدهند و افتادگی رحم رخ دهد. این اتفاق را می توان با جراحی برطرف کرد.
– برخی از مشکلات رحم شامل فیبروم رحمی ( فیبروم یا میوم رحم چیست+درمان) ، درد لگن (از جمله آندومتریوز، آدنومیائوز)، آرام سازی لگن (یا افتادگی)، خونریزی قاعدگی سنگین یا غیرطبیعی و سرطان است. در این شرایط فقط جراحی توصیه می شود. این عمل هیسترکتومی نامیده می شود. هیسترکتومی حذف رحم است و ممکن است شامل حذف یک یا هر دو تخمدان باشد. این عمل غیر قابل برگشت است. پس از هیسترکتومی، بسیاری از زنان به دلیل کمبود تخمدانها و تولید هورمون ها نیاز به جلسات هورمون درمانی خواهند داشت.
لوله های فالوپ
– در گوشه بالای رحم، لوله های فالوپی قرار دارند. دو لوله فالوپی وجود دارد که لوله های رحمی و یا مجرای عبور تخم نامیده می شود. هر لوله فالوپی به کنار رحم و تخمدان متصل می شود. این لوله ها بین رباط هایی که از رحم پشتیبانی می کنند قرار گرفته اند. لوله های فالوپ حدود چهار اینچ طول دارند و به اندازه ی یک قطعه اسپاگتی هستند. در داخل هر لوله یک کانال کوچک است که از یک سوزن نازک تر است. در انتهای دیگر هر لوله فالوپی یک ناحیه لبه دار است که به نظر می رسد مانند یک قیف باشد. تخمدانها به طور متناوب تخمک آزاد می کنند. هنگامی که یک تخمدان تخمک گذاری می کند یا یک تخمک را آزاد می کند، آن را به لومن لوله فالوپی می رساند.
– هنگامی که تخمک در لوله فالوپی قرار دارد، موهای کوچک پوشش لوله کمک می کنند تا آن را به طرف رحم سوق دهند. تخمک یا سلول های تخمک چهار تا پنج روز طول می کشد تا از لوله فالوپی عبور کنند. اگر اسپرم کافی در طول رابطه جنسی به صورت انزالی در لوله فالوپی وجود داشته باشد، باروری رخ می دهد. پس از بارور شدن، زیگوت یا تخمک های بارور شده به رحم سوق داده می شوند و در دیواره رحم رشد می کنند.
– اگر زیگوت به سمت رحم حرکت نکند و در لوله فالوپی کاشته شود، بارداری خارج از رحم یا لوله ای نامیده می شود. اگر این اتفاق بیفتد، لازم است بارداری برای جلوگیری از آسیب دائمی به لوله فالوپ، خونریزی احتمالی و مرگ احتمالی مادر متوقف شود.
ناباروری در زنان
ناباروری ناتوانی در تولد یک کودک یا ناتوانی در به سرانجام رساندن بارداری است. دلایل زیادی برای ناباروری وجود دارد. ناباروری حدود 15٪ از زوج ها را تحت تاثیر قرار می دهد. تقریبا 40٪ موارد به خاطر ناتوانی مرد، 40٪ ناتوانی زن و 20٪ باقی مانده ناتوانی هر دو است. زوج های سالمی که در اواسط دهه 20 هستند و رابطه جنسی منظم دارند به احتمال 25% در ماه باردرا می شوند. این حالت “باروری” نامیده می شود.
ناباروری اولیه در مقابل ناباروری ثانویه
– به گفته انجمن پزشکی باروری آمریکا، ناباروری در آمریکا بر حدود 1/6 میلیون نفر تاثیر می گذارد، که معادل 10٪ از جمعیت بارور است. ناباروری زنان در یک سوم موارد دلیل ناباروری است، ناباروری مردان دلیل یک سوم دیگر است، ترکیب ناباروری مردان و زنان نیز حدود 15٪ دلایل ناباروری می باشد و موارد باقی مانده “غیر قابل توضیح است”.
– “ناباروری ثانویه” بارداری مشکل پس از بارداری طبیعی می باشد. به غیر از مشکلات پزشکی مختلف (به عنوان مثال هورمونی)، این مسئله ممکن است به دلیل سن و استرس باشد. از لحاظ فنی، ناباروری ثانویه در صورت وجود تغییر در شریک جنسی دیده نمی شود.
علت های مختلف ناباروری زنان
عوامل مرتبط با ناباروری زنان در دستگاه تناسلی آنها عبارتند از:
1. عوامل عمومی
دیابت، اختلالات تیروئید، بیماری آدرنال
بیماری کلیوی و کبدی
2. عوامل روانشناختی
3. عوامل هیپوتالاموس -هیپوفیز:
سندرم كالمن
اختلال عملکرد هیپوتالاموس
هیپرپرولاکتینمی ( آزمایش پرولاکتین چیست؟)
Hypopituitarism
4. عوامل تخمدان
سندرم پلی کیستیک تخمدان ( هر آنچه در رابطه با تخمدان پلی کیستیک باید بدانید)
انهدام
کاهش ذخایر تخمدان
اختلال لوتئال
یائسگی زودرس
دیسژنز گنادال (سندرم ترنر)
سرطان تخمدان
5. عوامل تیروئید / صفاقی
آندومتریوز( بیماری آندومتریوز ، علائم و درمان آن)
چسبندگی لگن
بیماری التهابی لگن (PID، معمولا به علت کلامیدیا)
انسداد لوله
6. عوامل رحم
ناهنجاری های رحم
فیبروئید های رحم (لیومیوم)
سندرم Asherman
7. عوامل دهانه رحم
تنگی دهانه رحم
آنتی بادیهای ضد اسپرم
مخاط ناکافی دهانه رحم (برای زنده ماندن اسپرم)
8. عوامل واژینال
واژینیسموس ( اختلال جنسی واژینیسموس را بشناسید)
انسداد واژن
9. عوامل ژنتیکی
مشکلاتی مانند سندرم حساسیت آندروژن
منبع/اوما
