کمبود ویتامین B12 یکی از شایع ترین کمبود های تغذیه ای است. این کمبود باعث می شود مجموعه ای از علائم، از خستگی تا فراموشی و تا احساس سوزن سوزن شدن در دست و پای فرد، خود را نشان دهد. علت طیف وسیعی از این علائم این است که ویتامین B12 نقش مهمی در عملکرد بدن دارد.
1- ویتامین B12 چه می کند؟
این ویتامین نقش مهمی در تولید DNA دارد که کد ژنتیکی بدن است. DNA دستور العمل همه بخش های بدن را به طور مناسب هدایت می کند. ویتامین B12 همچنین باعث کاهش همو سیستئیس، یکی از مواد شیمیایی طبیعی بدن می شود. چنانچه همو سیستئیس به دلیل کمبود ویتامین B12 درست متابولیزه نگردد، باعث التهاب و آسیب سمی به بدن می شود. به همین دلیل است که اثرات کمبود این ویتامین، بر بسیاری از سیستم های بدن اثر می گذارد.
2- علائم و اثرات کمبود ویتامین B12
آنمی، عملکرد کاهش یافته از گلبول های قرمز خون است. تظاهرات بالینی کمبود ویتامین B12 ، گاهی اوقات سرگیجه و کم خونی مگالوبلاستیک (که نوعی از کم خونی است که اغلب باعث خستگی و ضربان قلب غیر طبیعی یا تاکیکاردی می شود) است. ویتامین B12 یک ماده غذایی ضروری برای تولید گلبول های قرمز طبیعی است. گلبول های قرمز خون، اکسیژن مورد نیاز برای تولید انرژی را در سراسر بدن فراهم می کنند تا بتوانند نیازهای کامل بدن را تامین کنند.
نوروپاتی محیطی، نوعی آسیب عصبی است. این بدان معنی است که اعصاب در واقع آسیب دیده اند، یا در آنجا کمبود میلین وجود دارد. (پوشش محافظتی اعصاب محیطی) ویتامین B12 یک عامل مشترک در تشکیل میلین است و بنابر این، کمبود این ویتامین مانع از تشکیل میلین در صورت نیاز می شود. با کمبود ویتامین B12، آسیب مستقیم عصب همراه با کاهش میلین، باعث اختلال عملکرد عصبی طبیعی می شود. اعصاب محیطی، حرکت و احساسات بدن را کنترل می کنند. علائم نوروپاتی محیطی شامل احساس مورمور شدن، بی حسی و ضعف است.
دمانس، یک اختلال شخصیتی است که با کاهش حافظه و تغییرات رفتاری شناخته می شود. دلایل بسیاری برای دمانس یا زوال عقل وجود دارد، و کمبود ویتامین B12 یکی از عللی است که اخیرا شناخته شده است. تحقیقات دانشمندان نشان می دهد که دمانس ناشی از کمبود ویتامین B12، میتواند منجر به افزایش سطح هموسیستئین شود. نشانه های دمانس عبارتند از: فراموشی – از دست دادن ذهنیت مشکلاتی در حل مسائل – ناتوانی در تمرکز – از دست دادن توانایی مراقبت از خود – بی تفاوتی و توهمات. افسردگی، ممکن است ناشی از کمبود ویتامین B12 باشد و ممکن است همراه با کم خونی یا زوال عقل باشد.
سکته مغزی، یک وضعیت پزشکی است که با وقفه در جریان خون مغز مشخص می شود و باعث اختلالات جسمی و ذهنی می شود. کمبود ویتامین B12 ممکن است خطر ابتلا به سکته مغزی را در میان افراد جوانی که در معرض سایر خطرات مرتبط با سکته مغزی نیستند، افزایش دهد. این درست است یا خیرمشخص نیست اما این ارتباط بسیار بحث برانگیز است؛ ممکن است خطر آن ناشی از سطوح بالای هموسیستئین باشد.
میلوپاتی، به معنی یک بیماری نخاعی است. کمبود ویتامین B12 باعث ایجاد یک نوع بیماری از ستون فقرات می شود که تداخل مفصلی بافتی نخاع، یا” دژنراسیون ترکیبی نخاعی” نامیده می شود؛ که به معنی از دست دادن میلین محافظ در مناطق خاصی از نخاع است که کنترل لحظه، تعادل واحساس را به عهده دارد. علائم دژنراسیون ترکیبی نخاعی شامل: ضعف، بی حسی و مورمور شدن، اسپاستیک (اسپاسم منتشر) و مشکلات تعادل می شود. تورم زبان، نیز در نتیجه کمبود ویتامین B12 می شود. گلوسیت، نامی است که برای توصیف یک زبان دردناک و به طور غیر طبیعی صاف به کار می رود و می تواند ناشی از کمبودهای تغذیه ای باشد.
3- شرایط مرتبط با کمبود ویتامین B12
بیماری تیروئید و مولتیپل اسکلروزیس (MS)، هر دو شرایطی هستند که به نظر می رسد مربوط به فرآیند خود ایمنی باشند. یک بیماری اتوایمون، شرایطی است که باعث می شود بدن فرد به خودش حمله کند. کمبود «فاکتور درونی» (یک نوع موکو پروتئین که از سلول های جداری معده ترشح می شود و به ویتامین B12 متصل شده و جذب آن را به میزان زیادی افزایش می دهد)، یک بیماری از گروه بیماری های خود ایمنی است که در نتیجه یک «حمله به خود» بر روی قسمتی از ناحیه معده که در جذب ویتامین B12 دخیل است، ناشی می شود. اغلب افراد مبتلا به بیماری تیروئید یا MS نیز دارای کمبود فاکتور درونی و کمبود ویتامین B12 هستند.
4- دلایل کمبود ویتامین B12 چیست؟
مصرف غذای کم:
شایع ترین علت کمبود این ویتامین، کمبود آن در رژیم غذایی است. ویتامین B12 یک ماده مغذی است که فقط در محصولات حیوانی مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و لبنیات یافت می شود. به همین دلیل افراد گیاهخوار مطلق، در معرض خطر کمبود این ویتامین هستند. همچنین افرادی که به اندازه کافی از غذا های غنی از ویتامین B12 استفاده نمی کنند نیز، در معرض همین خطر هستند. برخی از غذا ها با ویتامین B12 غنی می شوند، اگر بخواهید از طریق غذا های گیاهی این ویتامین را کسب کنید، باید در جستجوی این نوع غذا ها باشید.
جذب کم:
ویتامین B12 توسط روده کوچک جذب می شود؛ اما قبل از آن باید ابتدا در معده پردازش اولیه شود. بنابراین برخی از شرایطی که بر روی معده یا روده کوچک اثر می گذارد، می تواند بر جذب مناسب ویتامین B12 نیز موثر باشد. فاکتور درونی که یک پروتئین تولید شده در معده است، قبل از جذب ویتامین B12 توسط روده کوچک، با این ویتامین ترکیب می شود. بیماری های سیستم خود ایمنی، جراحی بای پس معده و التهاب معده، همگی شرایطی هستند که مانع از تولید و عملکرد فاکتور درونی می شوند. در نتیجه ویتامین B12 غذاها، در بدن جذب نشده و از طریق حرکات روده دفع می شود.
مصرف زیاد الکل، باعث تغییراتی در پوشش دیواره معده می شود و بنابر این مانع از تولید فاکتور درونی شده و درنتیجه باعث کمبود ویتامین B12 می شود. بیماری های روده ای مانند بیماری کرون و بیماری سلیاک می توانند مانع جذب مناسب ویتامین B12 در روده کوچک شوند؛ که باعث می شود حتی در صورت کافی بودن میزان این ویتامین از طریق رژیم غذایی، این ویتامین در بدن جذب نشود.
کم خونی پرنشیوز:
یک بیماری خود ایمنی است که در آن، سیستم ایمنی، عامل درونی یا پروتئین موجود در معده را که باعث جذب ویتامین B12 غذا می شود، کاهش داده یا از بین می برد. درنتیجه منجر به کاهش جذب و کمبود این ویتامین می شود. لازم به ذکر است که در این نوع کم خونی، کمبود ویتامین B12 با مصرف مکمل خوراکی آن جایگزین نشده و نیاز به تزریق ویتامین B12 دارد.
علائم آنمی پرنشیوز شامل:
خستگی، کمبود انرژی، سرگیجه، افسردگی، سردرد، ضربان قلب سریع و صدای زنگ گوش است. داروها می توانند در جذب ویتامین B12 تداخل ایجاد کنند. شایع ترین دارو هایی که می توانند باعث کمبود این ویتامین شوند، شامل موارد زیر است:
مت فورمین: دارویی که برای درمان دیابت به کار می رود.
Colchicine : دارویی که برای درمان نقرس به کار می رود.
کلرامفنیکل: دارویی که برای درمان عفونت ها به کار می رود.
و بسیاری از داروهایی که برای درمان سوزش سر دل یا رفلاکس استفاده می شوند.
5- یک کلمه از ما بشنوید:
اگر کمبود ویتامین B12 دارید، بسیاری از اثرات آن را به ویژه در مراحل ابتدایی می توان تغییر داد. به طور کلی اگر کمبود ویتامین B12 شما ناشی از کمبود تغذیه ای باشد، مکمل ها و یا غذاهای غنی شده می توانند به بهبود و بالا بردن سطح آن در بدن شما کمک کنند. چنانچه جذب ضعیف، دلیل کمبود این ویتامین در بدن شما باشد، به طور کلی پیشنهاد می شود به جای مصرف مکمل خوراکی، آن را از طریق تزریق دریافت کنید؛ در این صورت به مواد مغذی اجازه می دهید به طور مستقیم به بافت بدن شما وارد شوند.
در این باره بیشتر بخوانید: هر آنچه باید در مورد ویتامین B12 بدانید
برگردان: سیما آزاد فلاح
هرگونه کپی برداری با ذکر نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.
