کیست تخمدان دارای انواع مختلفی است که شایع ترین آن کیست فانکشنال می باشد. این کیست در دوران تخم گذاری ایجاد می شود. در این مقاله از دکتر سلام علت ایجاد کیست تخمدان، علائم و راه های درمان آن را آماده کرده ایم. توصیه ما این است که حتما این مقاله را مطالعه کنید و از دست ندهید. با ما همراه شوید.
وظیفه تخمدان
تخمدان ها دو ارگان کوچک هستند که در دو طرف رحم قرار دارند. وظیفه تخمدان ترشح هورمون‌هایی نظیر استروژن است که باعث بروز پریود می‌شوند. هر ماه هر دو تخمدان یک تخمک رها می‌کنند. این تخمک از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند تا در صورت اقدام زوج برای بارداری، بارور شود. چرخه رها شدن تخمک را تخمک گذاری می‌نامند. اما تخمدان‌ها ممکن است با خطراتی نظیر کیست تخمدان و یا در بدترین شرایط تومور تهدید شوند.
علت کیست تخمدان
کیست ها درواقع کیسه‌هایی حاوی مایعات هستند که در تخمدان ها به وجود می‌آیند و احتمال تشکیل شدن آن ها به خصوص در سال های بچه دار شدن بسیار متداول است.
کیست تخمدان (به انگلیسی Ovarian Cysts) انواع مختلفی دارد که شایع ترین نوع آن کیست فانکشنال (عملکردی) است. این نوع از کیست تخمدان بیشتر در دوران تخمک گذاری به وجود می‌آیند. این بیماری زمانی به وقوع می‌پیوندد که تخمک زن رها نشده یا کیسه حاوی تخمک (فولیکول) پس از رها شدن، خود به خود از بین نرود.
انواع دیگر کیست تخمدان عبارت اند از:
تخمدان پلی کیستیک: به هنگام بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS، فولیکول‌هایی که تخمک در آن‌ها رشد می‌کند، باز نمی‌شوند و به این ترتیب کیست به وجود می‌آید.
اندومتریوز: در بدن زمانی که به بیماری اندومتریوز مبتلا می‌شوند، بافت داخلی رحم در دیگر قسمت‌های بدن هم رشد می‌کند که شامل تخمدان‌ها نیز می‌شود. این بیماری می‌تواند بسیار دردناک بوده و باعث ناباروری شود.
Cystadenomas: این نوع کیست خارج از سلول‌ها و روی سطح خارجی رحم ایجاد می‌شوند. آن‌ها معمولاً کیست‌های پر از مایع هستند.
کیست درموئید: این کیست حاوی بافت‌هایی است که شباهت بسیاری به بافت‌های دیگر اندام بدن دارند. بافت‌هایی شبیه به پوست، مو و دندان.
علت سرطان تخمدان
درست همانند بخش‌های دیگر بدن، تومورها می‌توانند در تخمدان نیز رشد کنند. این تومورها اگر سرطانی نباشند، به اصطلاح تومور خوش خیم یا بدون خطر نامیده می‌شوند و در صورتی که سرطانی باشند، تومور بدخیم و پرخطر خواهند بود. سه نوع تومور تخمدان وجود دارد:
تومور سلول‌های اپیتلیال از سلول‌های سطح تخمدان‌ها آغاز شده و متداول‌ترین نوع در بین تومورهای تخمدانی به شمار می روند.
تومورهای سلول‌های نطفه (زایا) در سلول‌هایی آغاز می‌شوند که تخمک‌ها را تولید می‌کنند. این نوع تومور می‌تواند خوش خیم یا بدخیم باشد که خوشبختانه در اکثر موارد خوش خیم است.
تومورهای استرومال از سلول‌هایی نشات می‌گیرند که هورمون‌های زنانه را تولید می‌کنند.
پزشکان در مورد علت سرطان تخمدان مطمئن نیستند اما با این حال عوامل خطرساز که احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهند عبارت اند از:
سن – به خصوص زنانی که یائسه شده‌اند
سیگار کشیدن
اضافه وزن زیاد
بچه دار نشدن و شیر ندادن به بچه (با این حال شواهد حاکی از آن است که قرص‌های ضد بارداری می‌توانند این خطر را کاهش دهند.)
استفاده از برخی داروهای باروری
درمان‌های جایگزینی هورمون
سابقه بروز سرطان تخمدان، سرطان سینه و یا سرطان روده بزرگ در میان افراد خانواده (داشتن ژن BRCA می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را بیشتر کند)
علائم کیست تخمدان
اغلب اوقات کیست تخمدانی علامت خاصی ندارد و تا قبل از انجام آزمایش‌های روتین نمی‌توان متوجه به وجود آمدن آن‌ها شد. البته در صورتی که این کیست‌ها پیچ بخورند، خون‌ریزی کنند و یا پاره شوند، می‌توانند باعث بروز مشکلاتی شوند.
اگر علائم زیر را در خود مشاهده کردید، بهتر است که موضوع را پیگیری کنید چرا که ممکن است علاوه بر علائم کیست تخمدان به عنوان علائم سرطان تخمدان شناخته شوند. سرطان تخمدان معمولاً قبل از اینکه تشخیص داده شود پخش می‌گردد.
علائم کیست تخمدان شامل موارد زیر می‌شوند:
درد و نفخ شکم
مشکل در ادرار کردن و یا تکرر ادرار
احساس درد مبهم در کمر
احساس درد به هنگام نزدیکی
پریود دردناک و خون ریزی غیر متعارف
اضافه شدن وزن
حالت تهوع یا استفراغ
از دست دادن اشتها
تشخیص کیست تخمدان
متخصص زنان ممکن است در زمان معاینه، متوجه یک توده ناشناس شود. اکثر این توده‌ها خوش خیم هستند اما برخی از آن‌ها می‌توانند سرطانی باشند. به همین دلیل بررسی تمام این توده‌ها مهم و حیاتی است. به خصوص در زنانی که یائسه شده‌اند (به علت اینکه احتمال مبتلا شدن به سرطان تخمدان در آن‌ها بیشتر است) باید بیش از سایر زنان مراقب این گونه تغییرات باشند.
آزمایش تشخیص کیست تخمدان:
سونوگرافی: این نوع از آزمایش، از امواج صوتی استفاده می‌کند تا تصویری از تخمدان ارائه دهد. این تصویر به متخصصین کمک می‌کند تا اندازه و محل تومور یا کیست تخمدان را تشخیص دهند.
دیگر آزمایش‌های تصویربرداری نظیر توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) اسکن‌هایی هستند که جزئیات بیشتری را نمایش می‌دهند و بسیار با دقت هستند. متخصص می‌تواند با استفاده از آن‌ها متوجه تومورهای تخمدانی شود و میزان پیشروی آن‌ها را مشاهده کند.
سطح هورمون‌ها. دکتر ممکن از آزمایش خون برای سنجیدن میزان هورمون‌های مختلف استفاده کند. هورمون‌هایی نظیر هورمون جسم زرد (LH)، هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)، استرادیول و تستوسترون.
لاپاراسکوپی. این مورد یک عمل جراحی برای درمان کیست تخمدان است. در این روش، یک دستگاه باریک وارد شکم بیمار می‌شود و دکتر می‌تواند به وسیله‌ی آن کیست‌ها و تومورهای تخمدان را مشاهده کرده و در صورت نیاز تکه‌ای از آن‌ها را برای آزمایش بردارد. به برداشتن قسمت کوچکی از بافت بیوپسی گفته می‌شود.
CA-125. اگر پزشک به سرطانی بودن توده شک کند، امکان دارد آزمایش خون تجویز کند تا با استفاده از آن، میزان پروتئینی به نام CA-125 را بسنجد. در برخی از زنان مبتلا به سرطان تخمدان، میزان این هورمون بیشتر است (البته این موضوع قطعی نیست). این آزمایش برای زنان بالای 35 سال که خطر بیشتری تهدیدشان می‌کند تجویز می‌شود.
اگر آزمایش‌ها نشان دهند بیمار به سرطان تخمدان مبتلا است، پزشک از نتایج آزمایش‌ها استنباط خواهد کرد که آیا سرطان به خارج از تخمدان‌ها سرایت کرده است یا خیر. اگر کرده باشد، بازهم می‌توان از نتایج آزمایش‌ها سنجید که بیماری تا کجا پیشروی کرده است. به این اقدامات درجه بندی سرطان می‌گویند. درجه بندی سرطان می‌تواند به پزشک کمک کند تا روش درمان صحیحی را انتخاب کند.
درمان کیست تخمدان
اکثر کیست‌های تخمدان خود به خود از بین می‌روند. اگر علائم مشکل سازی ندارید و به خصوص اگر هنوز یائسگی را تجربه نکرده‌اید، متخصص زنان احتمالاً به شما توصیه خواهد کرد که صبر کنید و اقدامی انجام ندهید. همچنین درمان خاصی را آغاز نخواهد کرد و تنها هر یک الی سه ماه شما را معاینه خواهد کرد تا متوجه تغییرات کیست شود.
داروهای ضد بارداری می توانند درد کیست تخمدان را التیام ببخشند. آن‌ها از تخمک گذاری جلوگیری کرده و با این کار احتمال تشکیل شدن کیست‌های جدید را کاهش می‌دهند.
اگر کیست تخمدان از بین نرود، رشد کند یا دردناک باشد، عمل جراحی برای برداشتن کیست نیز می‌تواند یک انتخاب باشد. دو نوع عمل برای برداشتن کیست تخمدان وجود دارد:
لاپاراسکوپی که قبلاً در موردش توضیح دادیم و برای برداشتن کیست‌های کوچک استفاده می‌شود
لاپاراتومی که با ایجاد یک شکاف بزرگ‌تر از لاپاراسکوپی روی شکم انجام می‌شود. جراحان و متخصصین زنان این روش را برای برداشتن کیست‌ها و تومورهای تخمدان بزرگ‌تر انتخاب می‌کنند. اگر توده سرطانی باشد، جراح تا جایی که بتواند آن را بر می دارد. به این کار تخلیه گفته می‌شود. بسته به اینکه سرطان تخمدان تا کجا پیش رفته باشد، جراح امکان دارد تخمدان‌ها، رحم، لوله‌های فالوپ، امنتوم (بافت چربی که روده‌ها را پوشش می‌دهد) و غدد لنفاوی اطراف را نیز برداشته و تخلیه کند.
دیگر روش‌های درمان سرطان تخمدان نیز شامل موارد زیر می‌شوند:
شیمی درمانی
داروهایی از طریق خون، دهان یا مستقیماً از طریق شکم وارد بدن می‌شوند تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. به این علت که این داروها علاوه بر سلول‌های سرطانی، سلول‌های سالم را نیز از بین می‌برند، شیمی درمانی عوارضی نظیر حالت تهوع و استفراغ، ریزش مو، صدمه رسیدن به کلیه‌ها و بالا رفتن خطر عفونت نیز دارد. این عوارض پس از پایان دوره درمان سرطان تخمدان از بین می‌روند.
پرتو درمانی
در این روش پرتوهای پر انرژی اشعه ایکس، سلول‌های سرطانی را از بین برده یا کوچک‌تر می‌کنند. این پرتوها می‌تواند از بیرون بدن تابیده شوند یا از داخل بدن و نزدیک به محل توده سرطانی. این روش درمان نیز عوارض دارد. عوارضی همچون سرخ شدن پوست، حالت تهوع، اسهال و خستگی شدید. البته پرتو درمانی معمولاً برای سرطان تخمدان استفاده نمی‌شود.
جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی می‌توانند به تنهایی و یا با هم استفاده شوند. احتمال بازگشت تومور سرطانی وجود دارد و در صورت بازگشت آن، جراحی‌ها ادامه خواهند داشت و باید شیمی درمانی یا پرتو درمانی نیز به همراه آن استفاده شود.
منبع: اینفوسلامت
