معلولیت از جمله اختلالاتی است که قادر است تا زندگی انسان را دچار اختلال کند و حتی امید به ادامه زندگی را از فرد سلب نماید! اما چه بسیارند افرادی که معولیت نه تنها مانع پیشرفت آنها نشده، بلکه به سکوی پرتابی تبدیل شده برای دستیابی به موفقیت ها و پیروزی های بیشتر. در ادامه به مناسبت روز جهانی معلولینچند خطی را به این مطلب اختصاص می دهیم. با دکتر سلام همراه باشید.

طی دو جنگ جهانی اول و دوم، با نام پیشرفت اراضی و توسعه اقلیم ها، سرنوشت انسانهایی که در یک قلمرو سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می زیستند، بازیچه قدرتمندان وقت قرار گرفت و به پدیده معلولیت به شدت دامن زده شد تا آنجا که این عارضه به تدریج فرآیندهای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موجود در جهان را متأثر کرد. به همین علت در سی و هفتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در سال 1983، فریادهای معلولان جهان شنیده شد و سرانجام روز سوم دسامبر مصادف با دوزادهم آذر ماه، از سوی سازمان ملل به عنوان«روز جهانی معلولین» نامگذاری شد.

اعلام روز جهانی معلولان از بهبود موقعیت و ارتقای جایگاه افراد معلول، در جامعه بشری نوید می دهد. امروزه، جوامع نادری در جهان وجود دارند که معلولان را با دیده حقارت می نگرند واندیشه های ناپسند و منحط مانند «داروینیست های اجتماعی»، «نهیلیست ها»، «نازی ها»، «فاشیست ها» و …. نیز که آرزوی مرگ معلولان را در سینه داشتند، رنگ باخته است.

همچنین با تغییرات ساختاری و جامع ِ افکار جهانی در دهه های اخیر، بنیان نگرش سنتی نسبت به پدیده معلولیت که خاستگاه آن جهل یا سوء تفاهم می باشد نیز سست گردیده  است.

بیش از پانصد میلیون نفر به دلیل نقص در سیستم روحی و مغزی جسمی و حسی از معلولیت رنج می‌برند. اینان هر کجا که باشند و در هر نقطه‌ای از دنیا که به سر برند به دلیل موانع ظاهری و یا اجتماعی با محدودیت هایی در زندگی خود مواجه می‌شوند. در طی بیست سال اخیر کوشش های چشمگیری در شناساندن و معرفی اشخاص معلول به جامعه انسانی صورت پذیرفته است. یکی ازمواردی که می‌توان از آن به عنوان نقطه عطفی در این زمینه نام برد اعلام سال ۱۹۸۱ میلادی به عنوان سال جهانی معلولین است که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد صورت پذیرفت. در سال بعد (۱۹۸۱) فاصله سال های ۱۹۹۲ – ۱۹۸۳ میلادی دهه جهانی معلولین نام گرفت تا کیفیت و شرکت فعالانه و همه‌جانبه افراد معلول را در زندگی اجتماعی و گسترش و پیشرفت آنها ارتقاء بخشد.

معلول

معلول به کسی گفته می شود که بر اثر نقص جسمی یا ذهنی، اختلال قابل توجهی به طور مستمر بر سلامت و کارایی عمومی، و یا در شئون اجتماعی، اقتصادی و حرفه ای او به وجود آید، به طوری که این اختلال، از استقلال فردی، اجتماعی و اقتصادی وی بکاهد. این گروه، شامل ناشنوا، نابینا، و معلول جسمی، حرکتی و ذهنی می باشد. آمار ارائه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی، نشان می دهد که تا سال 1378، ده درصد از جمعیت جوامع صنعتی و دوازده درصد ازجمعیت جوامع روبه توسعه را، افراد معلول تشکیل می دهند. در ایران، حدود سه درصد به نوعی دچار معلولیت های جسمی جزئی یا کلی هستند. معلولیت، گاه به علت نبود در مان مناسب، در طول زندگی و تا پایان عمر، با این گونه افراد خواهد بود.

تغییر فرهنگ مهم ترین نیروی محرک

فرد معلول نیز مانند هر فرد دیگری از استعداد های فراوانی برخوردار است که می تواند با بروز آنها زمینه های حضور فعال خود در جامعه مانند هر فرد دیگری را فراهم کند. تغییر در فرهنگ جامعه می تواند عمل اصلی شکوفایی و بروز استعداد های آنها باشد؛ این عامل حتی می تواند زمینه بازگشت دوباره این افراد به زندگی عادی را نیز فراهم کند.

معلولان باید فرصت یابند تا استعدادهای خلاّق هنری و فکری خود را رشد داده و آن را نه تنها برای منافع خود، بلکه برای غنی سازی جامعه به کار گیرند. به این منظور، باید دسترسی آنان برای مشارکت در فعالیت های فرهنگی تضمین شود. از شمار این اقدامات، می توان تهیه وسایل کمک ارتباطی برای ناشنوایان، منابع و مطالب علمی به خط بریل یا نوارهای صوتی برای اشخاصی که دچار اختلالات بینایی در سطح مختلف هستند، و خواندنی هایی که از لحاظ کمی و کیفی باتوان و استعداد افراد کم توان ذهنی مناسب باشد را نام برد.

مهم ترین علل معلولیت

کارشناسان، انواع معلولیت ها را به چهارگروه؛ معلولان جسمی و حرکتی، ذهنی، نابینایان و ناشنوایان تقسیم و شایع ترین علل بروز معلولیت را به این ترتیب ذکر کرده اند:

– عدم واکسیناسیون به موقع کودکان

– بالابودن شمار خانواده های فقیر و پرجمعیت که از مسکن مناسب و شرایط زندگی بهداشتی برخوردار نیستند.

– بالا بودن شمار بی سوادان به خصوص در جوامع در حال توسعه که آگاهی اندکی از معیار های بهداشتی و آموزشی در زمینه معلولیت دارند.

– وجود تصورهای نادرست نسبت به معلولان که از آن جمله می توان به ننگ شمردن معلولیت و حقیر شمردن افراد معلول در جامعه اشاره کرد.

– نقص برنامه های بهداشتی ویژه معلولان و عدم مراقبت های کار آمد اولیه

– جنگ، پیامدهای ناشی از آن وسایر عوامل خشونت بار و مخرب

– گرسنگی، بیماری های واگیردار و دگرگونی در ساختار جمعیت

– حوادث مرتبط با صنعت، کشاورزی و حمل و نقل

– آلودگی محیط زیست

– فشارهای عصبی و سایر مسائل روانی – اجتماعی موجود در روند تبدیل شدن ساختار جامعه از سنتی به نوین

– مصرف دارو بدون تجویز پزشک، بهره گیری نادرست از امکانات درمانی و استفاده نامشروع و غیر قانونی از داروهای مخدر یا محرک

معالجه نادرست افراد آسیب دیده

– شهرنشینی و رشد بی رویه جمعیت

معلولین را دریابید

مشارکت در امور مدنی

معلولان معمولاً از استعدادها و توانایی ­های خارق العاده برخوردار می باشند. درست است در بعد جسمانی، دچار ضعف می باشند ولی در ابعاد دیگر قوت هایی دارند که جبران کننده ان بعد است. اما متأسفانه بیشتر معلولان از حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بهره نمی برند و حقوق این افراد نادیده انگاشته شده است. احتمال بیکار بودن آنان بیشتر است و میزان مرگ و میر بالاتری در مقایسه با عموم مردم دارند. اما این حق طبیعی آنان است، تا در سراسر جهان بتوانند در چرخه توسعه شرکت کنند و از آن بهره ببرند.

تعهد و تعاون همگانی

اگر چه فعالیت های فردی در زمینه بهبود شرایط زندگی جوانان معلول امری مهم به شمار می رود، اما در بیشتر کشور ها مسئولیت نهایی ارتقای کیفیت زندگی معلولان به دولت ها واگذار شده است البته نه به آن معنا که نقش دیگر ارگان ها و سازمان های غیردولتی کمرنگ شود.
در حقیقت دولت بسترهای مناسب برای مشارکت دیگر اقشار جامعه در راه کاهش مشکلات معلولان را ایجاد می کند. هر انسانی که در محدوده جغرافیایی یک شهر ساکن است شهروند نام دارد. اما این تعریف در عمل تفسیر دیگری می یابد. تفسیر به نفع اکثریت بدون دیدن اقلیت است. اگر در مسائل اجتماعی تفاوت های شهروندان را به رسمیت بشناسیم، آن گاه شرایط را برای حضور یکایک افراد آماده می کنیم.

خدمات الکترونیکی

خوشبختانه امروزه بستر اینترنت بسیار گسترده شده و دسترسی به آن برای همه افراد جامعه میسر شده است. اینترنت یکی از بهترین ابزار مورد استفاده توسط معلولین است که همواره نیز خدمات ان در حال گسترده شدن است و همین امر موجب تسهیل زندگی روزمره برای این افراد است.

عصر، عصر ارتباطات است و دنیا دنیای الکترونیک، بی دلیل نیست که شعار روز جهانی معلولان در سال 2006 « دسترسی معلولان به رسانه الکترونیک است».  این نام گذاری با تأکید بر لزوم قابلیت دسترسی معلولان به رسانه الکترونیک از تمام کشورهای عضو سازمان می خواهد از راه های گوناگون، امکان دستیابی به فناوری های ارتباطی و اطلاعات را برای معلولان همواره تسهیل کند.

مناسب سازی

البته حقوق شهروندی برای معلولین تنها در کمک هزینه نباید خلاصه شود. استفاده از تسهیلات شهری جزء حقوق شهروندی معلولین به شمار می آید، ولی استفاده از تسهیلات زمانی میسر است که شهر مناسب سازی شود و مناسب سازی شهر جهت استفاده از اماکن شهری از دیگر کارهایی است که باید برای معلولین صورت بگیرد. در ایران برای حمایت از معلولان قانون 16 ماده ای حمایت از معلولان مشتمل بر نکات راهگشای سودمندی است. طبق ماده 2 قانون جامع حمایت از معلولان کلیه وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات و شرکت های دولتی و نهادهای عمومی موظف اند در طراحی، تولید و احداث ساختمان ها، اماکن عمومی، معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل نمایند که امکان دسترسی و بهره مندی از ان ها برای معلولان همچون سایرافراد فراهم گردد.

نوشتن قانون مسئله ای است و اجرایی و عملی سازی قانون مسئله دیگری است. ما می توانیم خوب بنویسیم و قشنگ حرف بزنیم ولی قشنگ حرف زدن دردی را دوا نمی کند. قوانین برای عملی شدن ، امکانات و تعهد انسانی می خواهند. مناسب سازی برای استفاده از فضا های شهری مانند: نهادهای دولتی و غیردولتی، پارک ها، رستوران ها، بانک ها، سینماها، کلوپ های ورزشی و تفریحی، خیابان ها، پیاده رو ها، اتوبوس ها، مترو ها، بیمارستان ها و حتی توالت ها را شامل می شود.

به خاطر داشته باشیم مناسب سازی تنها نباید شامل فضاهای شهری باشند بلکه فضای منازل هم باید با نیاز فرد معلول و سالمند تطابق داشته باشد. دولت موظف است با کمک هزینه ها و وام های ویژه خود به معلولین فضای مسکونی انان را مناسب سازی کند تا آنان بتوانند از زندگی بهتری برخوردار باشند.

اشتغال و شغل مناسب

موضوع مهارت های شغلی و اشتغال معلولان از جمله دغدغه هایی است که باید همواره در میان مسئولان نهاد های مختلف هر جامعه ای وجود داشته باشد، چرا که معمولاً در سطح جامعه نگاهی ترحم آمیز نسبت به این افراد وجود دارد. باور های قالبی نسبت به معلولان می گوید که آن ها نمی توانند کار کنند، به کمک هایی خیریه نیاز دارند و افراد نیازمندی هستند که باید از وسایل مخصوص بهره مند شوند. از دیدگاه حقوق انسانی، معلولان مانند سایر افراد جامعه حق برخورداری از امکانات و تسهیلات جامعه و مشارکت کامل در آن را به عنوان شهروند دارند. از دیدگاه اقتصادی نیز شواهد نشان می دهد که هزینه آموزش و توانبخشی حرفه ای معلولان در مقایسه با هزینه های هنگفتی که صرف حمایت و نگهداری آنان برای تمام عمر می شود، بسیار اندک است.

ترحم آفت جان معلولین

آنچه در ارتباطات اجتماعی با معلول باید در نظر گرفت، این نکته است که ارتباط با آنها، باید همراه احترام باشد و از ترحم به ایشان دوری گزید. تفاوت این دو نوع رفتار در این است که در اولی، طرفِ موردِ احترام، انسانی بزرگ به شمار می آید؛ اما در گزینه ترحم، مخاطبْ انسانی ذلیل و خوار شمرده می شود که باید همواره دست او را گرفت و به شخصیت و روحیات وی، اندک توجهی نمی گردد. به یاد داشته باشیم آنچه توانایی را می سازد، اراده است و اراده اگر بخواهد جاری شود، هیچ بهانه ای را نمی شناسد.

12 آذر روز جهانی معلولین است.

پس به فکرشان باش
او هم شهروند این جامعه است. می خواهد درمان داشته باشد.
می خواهد آموزش و پرورش مناسب خودش را داشته باشد.
می خواهد تحصیلات دانشگاهی داشته باشد
می خواهد شغل مناسبی داشته باشد.
می خواهد ازدواج کند ولی چه کسی جز مثل خودش او را قبول دارد.
می خواهد که ….

در این باره بیشتر بخوانید: موفقیت متخصصین ایرانی در درمان معلولین

هرگونه کپی برداری با ذکر نام دکتر سلام  و لینک دهی مستقیم مجاز است.