وسواس از جمله اختلالاتی است که هر کسی ممکن است به آن مبتلا شود. قطعا شما نیز با افرادی که به اختلال وسواس مبتلا هستند مواجه شده اید؛ این اختلال با شدت های متفاوتی در کودکان بروز می کند؛ افرادی که به این اختلال مبتلا هستند از قدرت تصمیم گیری ضعیفی برخوردارند و در انتخاب هر چیزی دچار مشکل خواهند شد. وسواس نمود های مختلفی دارد. در ادامه به بررسی روش هایی برای درمان این اختلال خواهیم پرداخت. با دکتر سلام همراه باشید.
وسواس یک اختلال اضطرابی است که تنها مختص به بزرگسالان نمی‌باشد و کودکان نیز ممکن است با مشکل وسواس درگیر شوند. شیوع وسواس در کودکان را دو درصد برآورد کرده‌اند. این کودکان ممکن است مدام دست‌هایشان را بشویند، آداب خاصی برای خوابیدن داشته باشند و نسبت به استفاده دیگران از تخت خواب یا وسایلشان بسیار حساس باشند. لازم است این بیماری در همان مراحل اول درمان شود تا به دیگر قسمت‌های زندگی کودک آسیب نزند. کودکى که مدت طولانى از وسواس و اضطراب حاصل از آن رنج مى‌بـرد، دوران مهمـى از رشـد طبیعـى را از دست مى‌دهد.
علت بروز وسواس چیست؟
روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری تاكنون نتوانسته اند علت و زمان دقیق شروع این اختلال را شناسایی كنند، ولی همگی بر این نكته اذعان دارند كه عوامل چندی اعم از: وراثت، روش های تربیتی والدین، ویژگی های خانوادگی، نابهنجاری كاركرد سیستم عصبی و آشفتگی های خلقی در بروز این اختلال در كودكان دخالت دارند.
اعضای خانواده و مدرسه باید به این نكته توجه كنند كه بروز این گونه افكار و اعمال به هیچ عنوان تقصیر كودك نیست و كاملاً با افكار عادی كودك تفاوت دارد. برای مثال كودكی كه فكر باز بودن شیر گاز او را به ستوه آورده است، بارها و بارها با امتحان كردن شیر گاز سعی می كند اضطراب و تشویش خود را كاهش دهد، و یا كودكی كه نگران كثیف بودن دست هایش است، ممكن است چندین بار دست های خود را بشوید تا حدی كه پوست دست هایش حساس و قرمز شوند، و یا كودكی كه از درست بودن مشق ها و امتحانش شدیداً مضطرب است، ممكن است بارها و بارها آن را پاك كند و دوباره بنویسد.
علائم وسواس در کودکان
کودک وسواسی، خود را از درون برای انجام کارها یا افکار تکراری و تنش‌زا در فشار می‌بیند، اما از آنجا که این اختلال، توام با درد یا بیماری خاصی نیست، معمولا تا سنین نوجوانی و جوانی تشخیص داده نمی‌شود. کودک ممکن است به‌دلیل وجود چنین افکار و رفتارهایی، از بودن در جمع دوستان و همسالان کناره‌گیری کند و بتدریج این مساله موجب طرد شدگی و انزوای وی شود.
وسواس به دو نوع افکاری و رفتاری تقسیم بندی می شود. در نوع افکاری فرد دائما از افکاری آزار دهنده رنج می برد؛ نمود این نوع وسواس بروز افکاری مزاحم به شکل تصویر و یا عقیده است. به عنوان مثال: من باید دائما دستانم را بشورم تا مبادا به بیماری مبتلا شوم یا اینکه دستانم کثیف باشند؛ گاهی به دنبال افکار مزاحم، مناسک شکل می‌گیرد و فرد برای کاهش اضطراب به انجام اعمال خاصی متوسل می‌شود؛ مثلا ممکن است کودکی برای کاهش افکار نگران‌کننده در مورد آسیب‌رسیدن به مادرش، هنگام خروج از منزل، سه قدم به عقب بردارد و با پای راست از منزل خارج شود.
به طور کلی وسواس در کودکان ممکن است موجب ایجاد علایم زیر شود:
شستشوی زیاد و مکرر دست‌ها
مصرف بیش از اندازه صابون، دستمال کاغذی و وسایل بهداشتی
داشتن مراسمی طولانی برای خوابیدن
چیدن وسایل با نظم افراطی
لباس عوض کردن بیش از اندازه
نگرانی برای سلامتی اعضای خانواده
ترس از اتفاق‌های وحشتناک مثل مرگ عزیزان
ترس از آسیب‌رساندن به خود و دیگران
افت تحصیلی ناگهانی و پایین آمدن یک باره نمرات امتحانات مدرسه
طول کشیدن بیش از اندازه مشق نوشتن
تعریف کردن مکرر و یکنواخت درس‌های روزانه یا استفاده از جملات مکرر
ترس از آلودگی و کثیفی
جمع‌کردن اشیای بی‌مصرف (البته جمع‌آوری کلکسیون یک پدیده طبیعی رشدی است و فرد به مرور علایق دیگری پیدا می‌کند که متناسب با سن است)
داشتن عادت‌های خاصی هنگام لباس پوشیدن (مثلا حاضر نیستند لباس دکمه‌دار بپوشند یا از درز لباس مرتب ایراد می‌گیرند)
وجود عادت‌های خاص مانند راه رفتن طولانی‌مدت روی جدول کنار خیابان (در حالی که کودک می‌داند به مدرسه دیر خواهد رسید)
درمان وسواس
پژوهش های مختلف نشان مي دهند كه بهترين نوع درمان اختلال وسواس در كودكان استفاده از روش هاي رفتار درماني و در مواردي توام با دارو درماني است. برطبق اين روش ها، ابتدا رفتار درمانگر كودك را تشويق مي كند تا افكار و آيين هاي وسواسي خود را به طور دقيق و جز به جز شرح دهد، تا او بتواند اجزاي كليدي اين رفتارها را شناسايي كند. آنگاه از او مي پرسد كه انجام دادن كدام يك از رفتار هاي وسواسي اش ضروري نيست و آيا مي تواند بدون آنكه نگران و مضطرب شود، از انجام آن بخش از رفتارهايش صرف نظر كند.
خانوده مرکز بالندگی و مکانی امن برای کودک است. فضای خانواده تاثیر بسزایی در بروز و یا عدم بروز این رفتار دارد. والدین می بایست فرصت انتخاب و داشتن استقلال را به فرزند خود بدهند و در پرورش این صفت در وی بکوشند. این عمل تاثیر بسزایی در پرورش کودک دارد.
خانواده‌هایی که فرزند وسواسی دارند اکثرا به دو شیوه رفتار می‌کنند؛ یک دسته آنهایی هستند که به اعمال و رفتارهای وسواسی فرزندشان کمک می‌کنند تا اضطراب کمتری را تجربه کنند. مثلا وقتی می‌بینند که بچه‌شان در حال شمردن تعداد شستن دست‌هایش است به او یاری کرده و در شمارش سهیم می‌شوند. نوع دیگر برخورد والدین این است که با خشم و پرخاشگری از فرزندشان می‌خواهند از کارها و رفتارهای وسواسی شان دست بردارند. تجربه نشان داده است که این دو شکل رفتار والدین و اعضای خانواده به درمان کودک کمک نمی کند.
زمانی که کودکی دچار مشکل وسواس می‌شود، مادر وپدر او باید به این نکته توجه داشته باشند که کودک یا نوجوان تقصیری ندارد وباید از هر جهت فرزند خود را مورد حمایت قرار دهند. والدین باید سعی کنند آگاهی‌های خود را در زمینه نوع بیماری فرزندشان بالا ببرند و انتظارات و خواسته‌هایشان در حد توان فرزندشان باشد وهمراه و مشوق کودک باشند. اعتراض پدر و مادر تنها باعث ایجاد تنش می‌شود زیرا کودکان وسواسی گاه پرخاشگری غیرقابل‌کنترلی دارند.
اگر والدین کودک را به خوبی همراهی کنند، روند درمان وسواس در کودکان روز به روز تسریع خواهد یافت و رفتارها و افکار آزار دهنده کودک نیز به تدریج از بین خواهند رفت.
در این باره بیشتر بخوانید: علائم ایجاد وسواس در کودکان
هرگونه کپی برداری با ذکر نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
