یکی از مشکلاتی که افراد مسن با آن دست و پنجه نرم می کنند آب سیاه چشم یا گلوکوم است. این عارضه بیشتر در افراد بالای 60 سال دیده می شود. در این مطلب قصد داریم این بیماری را به صورت کامل به شما معرفی نماییم.
آب سیاه چیست؟
آب سیاه نوعی بیماری چشمی است که عصب های چشم که وظیفه انتقال اطلاعات بصری را به مرکز چشم دارند را تحت تاثبر قرار می دهد.
گلوکوم معمولا، و نه همیشه، در نتیجه فشار بالا در داخل چشم بروز می کند. به مرور زمان افزایش فشار داخل چشم منجر به فرسایش بافت عصبی چشم می شود که ممکن است باعث کم شدن بینایی یا حتی نابینا شدن شود. اگر دچار این مشکل شده اید، می توانید با اقدامات سریع از بروز مشکلات بینایی پیشگیری کنید. سازمان بهداشت جهانی به همه افراد توصیه می کند برای نجات بینایی خود و کشف سریعتر آب سیاه مراجعه به چشم پزشک را ر برنامه های درمانی خود قرار دهند.
علائم آب سیاه چیست؟
رایج ترین نوع گلوکوم از نوع گلوکوم اولیه با زاویه باز است. این نوع گلوکوم هیچ نشانه ای ندارد، به جز اینکه فرد بینایی خود را به مرور زمان از دست می دهد. به این دلیل لازم است سالانه به چشم پزشک مراجعه کنید، به این ترتیب تغییرات بینایی شما به طور منظم بررسی خواهند شد.
گلوکوم حاد با زاویه بسته که گلوکوم با زاویه محدود نیز نامیده می شود، یک شرایط پزشکی اورژانسی است. در صورتی که هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
درد شدید چشم
تهوع
استفراغ
قرمزی چشم ها
اختلال ناگهانی دید
مشاهده حلقه های رنگی در اطراف نور چراغ ها
تغییر ناگهانی دید
علت آب سیاه یا گلوکوم چیست؟
پشت چشم به طور مداوم مایع شفافی به نام زلالیه aqueous humor تولید می کند. زمانی که این مایع تولید می شود، قسمت جلویی چشم را پر می کند. سپس از طریق کانال های قرنیه و عنبیه از چشم خارج می شود. اگر این کانال ها مسدود شوند یا به طور نسبی مسدود شوند، ممکن است فشار طبیعی به چشم افزایش پیدا کند که فشار داخل چشم intraocular pressure یا IOP نامیده می شود. زمانی که فشار داخل چشم افزایش پیدا می کند، عصب بینایی ممکن است آسیب ببیند. زمانی که آسیب به عصب بینایی پیشروی می کند، ممکن است بینایی شروع به کم شدن کند.
اینکه چه عاملی باعث افزایش فشار داخل چشم می شود، مشخص نیست. به هرحال پزشک ها معتقدند یک یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است نقش مهمی در افزایش فشار داخل چشم داشته باشند:
بزرگ شدن قطره های چشم
مسدود شدن یا محدود شدن تخلیه اشک چشم
داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها
کاهش جریان خون به عصب چشم
فشار خون بالا یا افزایش فشار خون
انواع آب سیاه چیست؟
1. آب سیاه با زاویه باز (مزمن) Open-Angle (Chronic) Glaucoma
آب سیاه با زاویه باز یا گلوکوم مزمن هیچ نشانه ای ندارد، به جز اینکه به مرور زمان باعث کاهش بینایی می شود. این کاهش بینایی ممکن است آنقدر آهسته باشد که قبل از آشکار شدن دیگر علائم دید شما آسیب های جبران ناپذیری خواهد دید. طبق آمار موسسه ملی چشم NEI این نوع شایع ترین نوع آب سیاه چشم است.
2. آب سیاه با زاویه بسته (حاد) Angle-Closure (Acute) Glaucoma
اگر جریان مایع زلالیه به طور ناگهانی مسدود شود، تجمع سریع مایع ممکن است باعث افزایش شدید، سریع و دردناک فشار شود. آب سیاه با زاویه بسته یک وضعیت اورژانسی است. در صورت بروز علائمی مانند درد شدید، تهوع و تاری دید باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
3. آب سیاه مادرزادی
کودکانی که مبتلا به آب سیاه متولد می شوند، دچار نقص در زاویه چشم خود هستندکه از خروج طبیعی مایع جلوگیری کرده یا سرعت آن را کم می کند. آب سیاه مادر زادی معمولا با علائمی مانند ابری شدن دید، افزایش اشک چشم یا حساسیت به نور همراه است. آب سیاه مادرزادی ارثی است.
4. آب سیاه ثانویه
آب سیاه ثانویه اغلب یک عارضه جانبی از آسیب چشمی یا بیماری چشمی است، بیماری هایی مانند آب مروارید یا تومورهای چشمی. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است باعث بروز این نوع آب سیاه شوند. گاهی، البته به ندرت، جراحی چشم باعث بروز آب سیاه چشم می شود.
5. آب سیاه با فشار طبیعی
در برخی موارد بعضی افراد بدون افزایش فشار چشم دچار آسیب به عصب چشم می شوند. علت بروز این مشکل مشخص نیست. به هرحال حساسیت شدید یا عدم جریان خون به عصب چشم یکی از عوامل بروز این نوع آب سیاه است.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به آب سیاه هستند؟
به بیان سازمان جهانی بهداشت Worlh Health Organization یا WHO، آب سیاه دومین عامل اصلی نابینایی در جهان است. عوامل تشدید کننده آب سیاه عبارتند از:
آب سیاه با افزایش سن و سال
افراد بالای 60 سال بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آب سیاه چشم هستند و خطر ابتلا به آب سیاه با هر سال افزایش سن بیشتر می شود. اگر از نژاد افریقایی امریکایی باشید، خطر ابتلا به این بیماری از 40 سالگی شروع می شود.
آب سیاه و قومیت
نژاد افریقایی – امریکایی یا مردم افریقایی بیشتر از نژاد قفقاز در معرض ابتلا به آب سیاه هستند. مردم آسیا بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آب سیاه با زاویه بسته هستند و مردم ژاپن نیز بیشتر در معرض ابتلا به آب سیاه با فشار طبیعی هستند.
آب سیاه و مشکلات چشم
التهاب مزمن چشم و نازک شدن قرنیه می توانند باعث افزایش فشار داخل چشم ها شوند. آسیب های فیزیکی یا ضربه وارد شدن به چشم نیز عوامل دیگری هستند که باعث افزایش فشار چشم می شوند.
سابقه خانوادگی ابتلا به آب سیاه
برخی انواع آب سیاه به صورت ارثی در خانواده ها وجود دارد. اگر والدین شما یا پدربزرگ و مادر بزرگ تان به آب سیاه از نوع زاویه باز مبتلا بوده اند، شما نیز در معرض ابتلا به آن هستید.
آب سیاه و سوابق پزشکی
افراد مبتلا به دیابت کسانی که به فشار خون بالا و بیماری قلبی مبتلا هستند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به آب سیاه هستند.
آب سیاه با مصرف برخی داروها
مصرف داروهای کورتیکواستروئید برای مدت طولانی خطر بروز آب سیاه ثانویه را افزایش می دهد.
درمان آب سیاه
هدف از درمان آب سیاه کاهش فشار داخلی چشم است تا به این ترتیب از بروز مشکلات بینایی بیشتر پیشگیری شود. معمولا پزشک درمان را با تجویز قطره چشم شروع می کند. اگر این قطره ها موثر نباشند یا درمان های پیشرفته تری نیاز باشد، پزشک یکی از روش های درمانی زیر را توصیه خواهد کرد:
دارو
داروهای زیادی برای کاهش فشار داخلی چشم در دسترس هستند. این داروها به شکل قطره یا قرص موجود می باشند، اما قطره رایج تر است. پزشک ممکن است یکی از آنها یا ترکیبی از آنها را تجویز خواهد کرد.
جراحی
اگر انسداد کانال عامل افزایش فشار داخل چشم شود، برای باز کردن مسیر تخلیه آب چشم یا از بین بردن بافت هایی که باعث افزایش مایع داخل چشم و انسداد شده اند، پزشک جراحی را توصیه خواهد کرد.
درمان مربوط به آب سیاه با زاویه بسته متفاوت خواهد بود، زیرا این نوع آب سیاه یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به درمان های فوری دارد تا بلافاصله و به سرعت فشار داخل چشم کاهش پیدا کند. معمولا در ابتدا داروها مورد استفاده قرار می گیرند تا زاویه بسته را برطرف کنند، اما داروها نیز ممکن است بی تاثیر باشند.
یک فرایند لیزری با نام استفاده از لیزر برای برداشتن محیط جانبی عنبیه یا پریفرال ایریدوتومی لیزر laser peripheral iridotomy هم ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد. این روش سوراخ های کوچکی در عنبیه ایجاد می کند تا حرکت مایع چشم افزایش پیدا کند.
آیا فرد مبتلا به آب سیاه کور می شود؟
اگر فشار داخل چشم را بتوان متوقف کرد و این فشار به حالت طبیعی خود برگردد، کاهش بینایی آهسته تر انجام می شود یا حتی متوقف می شود. با این حال از آنجایی که هیچ درمانی برای آب سیاه وجود ندارد، فرد مبتلا تا آخر عمر به درمان نیاز دارد تا فشار داخلی چشم وی تنظیم شود. متاسفانه نابینایی ناشی از آب سیاه غیر قابل بازگشت است.
پیشگیری از آب سیاه امکان پذیر است؟
بیماری آب سیاه یکی از معدود بیماری هایی است که غیر قابل پیشگیری می باشد. هنگاکی که به بیماری آب سیاه مبتلا شدید بهترین کار این است که سریعا مراحل درمان را شروع نمایید تا بیماری پیشرفت نکند. بهترین روش برای درمان سریع تر آب سیاه این است که سالانه برای معاینه چشم ها به پزشک مراجعه کنید.
معاینات و آزمایش های ساده ای که در چشم پزشکی انجام می شوند می توانند آسیب های ناشی از آب سیاه را کشف کنند.
