پانکراس یک عضو شکمی است که در پشت معده قرار دارد و توسط اندامهای دیگر، از جمله طحال، کبد و روده کوچک احاطه شده است. پانکراس در حدود 6 اینچ (15.24 سانتیمتر) بلندا داشته، مستطیلی و مسطح است. این ارگان نقش مهمی در گوارش و تنظیم قند خون دارد.
سه بیماری مرتبط با پانکراس عبارتند از: پانکراتیت، سرطان پانکراس و دیابت.
1- عملکرد پانکراس
پانکراس دو عمل اصلی را انجام می دهد. ابتدا باعث می شود تا آنزیم هایی برای هضم پروتئین ها، چربی ها و کربوهیدرات ها در روده ها ساخته شود (بخش برون ریز) و همچنین هورمون های انسولین و گلوکاگون تولید می کند. (بخش درون ریز) دکتر Richard Bowen از گروه علوم پزشکی دانشگاه دولتی کلرادو در سیستم نرم افزاری *”Hypertexts برای پاتوفیزیولوژی: سیستم غدد درون ریز”، نوشته است که “یک اثر خوب شناخته شده از انسولین، کاهش غلظت گلوکز خون است.” این باعث کاهش سطح قند خون شده و به سلول های بدن اجازه می دهد تا از گلوکز برای انرژی استفاده کنند.
* (Hypertexts یک سیستم نرم افزاری است که موضوعات را بر روی صفحه نمایش به اطلاعات و گرافیک مرتبط می کند که معمولا با روش نقطه و کلیک است.) به گفته وی، انسولین اجازه می دهد تا گلوکز وارد عضله و بافت های دیگر شود، با کبد کار می کند تا گلوکز را ذخیره و اسیدهای چرب را سنتز کند و جذب اسیدهای آمینه را تحریک می کند. انسولین پس از خوردن پروتئین و به خصوص پس از خوردن کربوهیدرات آزاد می شود که باعث افزایش سطح گلوکز در خون می شود. اگر پانکراس انسولین کافی تولید نکند، دیابت نوع 1 ایجاد خواهد شد.
بر خلاف انسولین، گلوکاگون باعث بالا رفتن سطح قند خون می شود. با توجه به مرکز تحقیقات سرطان پانکراس Sol Goldman دانشگاه جان هاپکینز، ترکیب انسولین و گلوکاگون با یکدیگر، سطح مناسب قند را در خون حفظ می کنند. دومین عمل لوزالمعده، یا عملکرد برون ریز آن، تولید و انتشار مایعات گوارشی است. طبق گزارش مرکز بیماری های گوارشی پزشکی دانشگاه کارولینای جنوبی، پس از این که غذا وارد معده شد، آنزیم های گوارشی به نام عصاره لوزالمعده، از طریق چند مجرای کوچک به مجرای اصلی پانکراس و سپس به مجرای صفراوی حرکت می کنند. مجرای صفراوی این عصاره را به کیسه صفرا می رساند، جایی که با صفرا ترکیب و به گوارش کمک می کند.
2- محل قرار گرفتن پانکرآس
پانکراس در بالای شکم و پشت معده قرار دارد. درست در انتهای لوزالمعده، عریض تر شده که “سر” آن نامیده می شود. از قسمت سر، این اندام به سمت چپ میچرخد. بخش های وسطی، گردن و بدن نامیده می شود، در حالی که انتهای باریک در سمت چپ بدن، دم نامیده می شود. با توجه به مرکز شبکه عملیاتی سرطان پانکراس، بخشی از پانکراس به نام uncinate process، از سر و بخش پایینی بدن، به زیر خم می شود.
3- پانکرآس دردناک
درد شدید پانکراس معمولا با پانکراتیت حاد مرتبط است. طبق گفته انجمن ملی پانکراس، ممکن است شناسایی درد پانکرآس و ارزیابی بیماری های آن دشوار باشد، زیرا این اندام به طور عمیقی درون شکم قرار دارد. علائم دیگری که نشان می دهد درد ممکن است از پانکراس باشد شامل زردی، پوست خارش دار و کاهش وزن غیر قابل توضیح است. اگر در معرض درد لوزالمعده هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
4- پانکراتیت
مؤسسات ملی سلامت، پانکراتیت را به عنوان التهاب لوزالمعده تعریف می کنند، و زمانی اتفاق می افتد که آنزیم های گوارشی مترشحه از پانکراس، هضم خود پانکراس را شروع می کند. این می تواند حاد یا مزمن باشد، اما هر دو فرم باید جدی گرفته شود و ممکن است منجر به مشکلات اضافی برای سلامتی شود.
5- پانکراتیت مزمن
بیشتر از 23 مورد پانکراتیت مزمن در هر 100000 نفر در هر سال در سراسر جهان وجود دارد. به گفته کلینیک کلیولند، تنها در ایالات متحده، بیش از 122000 نفر مراجعه کننده سرپایی و بیش از 56000 نفر بستری در سال را به همراه دارد. پانکراتیت مزمن یک التهاب مداوم (بیش از سه هفته) پانکراس است که باعث آسیب دائمی می شود.
این وضعیت اغلب ناشی از مصرف الکل “سنگین و مداوم” است، اما علل دیگری نیز برای آن وجود دارد، از جمله “آن دسته که باعث حملات حاد پانکراتیتی می شوند.” علل دیگر ممکن است فیبروز کیستیک، سطح بالای کلسیم یا چربی در خون و اختلالات خودایمنی باشد. علائم شامل درد بالای شکمی، حالت تهوع، استفراغ، کاهش وزن و مدفوع چرب است. مدفوع چرب (steatorrhea) تا زمانی که 90 درصد از عملکرد پانکراس از بین رفته است، ظاهر نمی شود.
پانکراتیت مزمن نیاز به تغییراتی در رژیم غذایی دارد، از جمله یک رژیم کم چرب و توقف مصرف الکل و قطع سیگار. پانکراتیت مزمن با زمان بهبود نمی یابد و با گذشت زمان بدتر می شود و گزینه های درمان، بیشتر برای کاهش درد است. درمان “ممکن است شامل استنت لوزالمعده یا در موارد شدید، جراحی (یا pancreaticojejunostomy جانبی یا یک روش Whipple) باشد. روش Pancreatiocoejunostomies برای کاهش نشت لوزالمعده طراحی شده است، در حالی که در روش Whipple سر لوزالمعده را حذف می کند که براساس کلینیک Mayo اکثر تومورها در آنجا رخ می دهد.
ممکن است بین پانکراتیت مزمن و سرطان پانکراس ارتباطی وجود داشته باشد. طبق گزارش مرکز بیماریهای لوزالمعده در لس آنجلس، کالیفرنیا، مطالعات اخیر نشان می دهد که میزان بروز سرطان لوزالمعده در بیماران مبتلا به پانکراتیت مزمن بین 2 تا 5 برابر بیشتر از سایر علل مختلف بروز آن است.
6- پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد، التهاب لوزالمعده ای است (کمتر از سه هفته طول می کشد) که بیشتر به علت سنگ های صفراوی است. معمولا به طور ناگهانی می آید و در عرض چند روز بعد از درمان از بین می رود. علاوه بر سنگهای صفراوی، ممکن است عواملی مانند داروها، تری گلیسیرید بالا، کلسیم بالا در خون و مصرف الکل زیاد نیز از علل آن باشد.
درد پانکراس علامت اصلی پانکراتیت حاد است. درد معمولا شدید و ناگهانی است. درد به شدت افزایش می یابد تا زمانی که تبدیل به یک درد ثابت شود. این درد پانکراس در بالای شکم احساس می شود. کلینیک Mayo اشاره کرد که درد می تواند به عقب کشیده شود، و ممکن است پس از خوردن غذا بدتر شود. سایر نشانه های پانکراتیت حاد عبارتند از تهوع، استفراغ، تب و اسهال.
این بیماران اغلب به شدت بیمار به نظر می رسند و نیاز به بستری شدن دارند (معمولا برای سه تا پنج روز)، هیدراتاسیون داخل وریدی (IV)، هیچ چیز در دهان نباشد (برای استراحت روده)، داروهای ضد درد، درمان بیماری های زمینه ای، و احتمالا روش رادیولوژیکی به نام endoscopic retrograde cholangiopancreatography ، که به طور خاص می تواند مشکل را هدف قرار دهد. اگر پانکراتیت حاد از طریق سنگ های صفراوی ایجاد شود، ممکن است پزشکان تخلیه کیسه صفرا را توصیه کنند.
7- سرطان پانکراس
تشخیص زود هنگام سرطان پانکراس سخت است. درمانگاه Mayo اشاره می کند که علائم به طور معمول تا زمانی که سرطان پیشرفت نکرده است رخ نمی دهد. متأسفانه علائم می تواند مبهم باشد اما می تواند شامل درد شکم، زردی، خارش شدید، کاهش وزن، تهوع، استفراغ و مشکلات گوارشی باشد. محل لانه گزینی عمیق پانکراس در شکم، مسائل را حتی پیچیده تر نیز می سازد.
به همین دلیل، معمولا تومورها با لمس احساس نمی شوند. به علت مشکل در تشخیص زودهنگام و سرعت گستردگی سرطان لوزالمعده، پیش بینی بیماری اغلب ضعیف است. عوامل خطر برای سرطان پانکراس عبارتند از سیگار کشیدن، دیابت بلند مدت و پانکراتیت مزمن.
به گفته انجمن آمریکایی سرطان، سرطان لوزالمعده معمولا در سلول هایی ایجاد می شود که عصاره های پانکراس (گوارشی) را تولید می کنند و یا در سلول هایی که مجراهای مرزی را تشکیل می دهند. در موارد نادر، سرطان لوزالمعده در سلول هایی رخ می دهد که هورمون تولید می کنند.
طبق گزارش مرکز تحقیقات سرطان MD Anderson دانشگاه تگزاس برای تشخیص سرطان پانکراس، پزشکان معمولا آزمایش های فیزیکی، آزمایش خون، آزمایش های تصویربرداری، اولتراسوند آندوسکوپی و آزمایشات و بیوپسی ها را انجام می دهند. گزینه های درمانی عبارتند از
جراحی، اشعه ، شیمی درمانی و درمان هایی که هدف آن حمله به سلول های سرطانی بدون آسیب رساندن به سلول های طبیعی است.
8- لوزالمعده مصنوعی
هنگامی که پانکراس یک فرد به درستی کار نمی کند یا باید برداشته شود، پزشکان می توانند آن را با یک پانکراس مصنوعی جایگزین یا تکمیل کنند. به گفته اداره غذا و دارو، این دستگاههایی که به طور خودکار گلوکز خون را کنترل می کنند و دوز مناسب انسولین را ارائه می دهند، اغلب سیستم های حلقه بسته ، سیستم های ارسال خودکار انسولین، یا سیستم های خودمختار برای کنترل
گلیسمیک نامیده می شوند.
محققان در یک مطالعه که سال 2014 در مجله The Lancet Diabetes & Endocrinology منتشر شد، دریافتند که پانکراس مصنوعی افرادی را که دارای دیابت نوع 1 هستند، در مقایسه با سایر روشهای درمانی برای کنترل قند خون ، راهی مطمئن است. مطالعه ما تایید می کند که هر دو سیستم های پانکراس مصنوعی کنترل قند را بهبود می بخشد و خطر ابتلا به هیپوگلیسمی را در مقایسه با پمپ های قدیمی کاهش می دهد، احمد حیدر، از موسسه تحقیقات کلینیک مونترال، در بیانیه ای گفت: [پانکراس مصنوعی می تواند درمان دیابت نوع 1 را بهبود بخشد.]
برگردان: سیما آزادفلاح
