ناخن جویدن بیشتر نشانه تهاجم خفته و اضطراب درونی کودک است. این حالت در بچه های بزرگتر شایعتر است .این عادت نه تنها منظره ناخوشایندی دارد بلکه موجب بیماری کودک نیز می شود.
یکی از اختلالات رفتاری و عادتی که در دوران کودکی و حتی بزرگسالی شایع است اختلال ناخن جویدن است. این رفتار مانند مکیدن انگشت در کودکان بیشتر مواقع به صورت ناخودآگاه انجام می‌شود؛ به این معنا که کودکان در بیشتر مواقع از رفتار خود باخبر نیستند.
اختلال ناخن جویدن از جمله اختلالاتی است که با توصیف دقیق و بررسی علت های آن و استفاده از راهبردهای مناسب به راحتی قابل درمان و بهبود است.
انواع و تنوع ناخن جویدن در کودکان
در کودکان ناخن جویدن در شکل‌های متنوعی است به این معنی که کودکان از منظر زمان ناخن جویدن به دائمی و موقتی تقسیم می‌شود و از نظر میزان و شدت به حاد و مزمن و همچنین از نگاه تعداد ناخن هم بعضی از کودکان فقط یک ناخن را برای جویدن انتخاب می‌کنند ولی تعدادی از کودکان تمامی ناخن انگشتان خود را مورد استفاده قرار می‌دهند و کودکانی هستند که پوست اطراف ناخن را می‌جوند.
زمان و میزان شیوع ناخن جویدن در کودکان
اختلال ناخن جویدن در کودکان معمولاً از 4 و 5 سالگی شروع می‌شود، ولی در سنین 8 تا 12 سالگی بیشتر دیده می‌شود. بر اساس پژوهش‌های انجام شده ناخن جویدن از 5 سالگی شروع و در 10 تا 15 سالگی به حداکثر شدت خود می‌رسد.
این اختلال در بین دخترها بیشتر از پسرها است و در کودکانی که اضطراب و استرس بیشتر تجربه می‌کنند از میزان شیوع بالاتری برخوردار است.
علائم و نشانه ناخن جویدن کودکان
1- رشد ناخن ناموزون است
2- مخفی کردن دست خود در بین اطرافیان
3- حالت زودرنجی و گوشه‌گیری دارند
4- کودک حالت درون‌گرایی دارد
5- خشم و عصبانیت بی‌مورد
6- هیجان‌پذیری شدید
7- افت تحصیلی و شکست‌های پی‌در‌پی
8- ترس غیرمنطقی
9- احساس حقارت و خود کم‌بینی
10- فاقد مهارت‌های ارتباطی
11- دلواپسی و تضادهای درونی
12- به نوعی زمینه‌های حسادت دارند
علل و عوامل ناخن جویدن
برای اینکه بتوانیم رفتار را مدیریت و کنترل کنیم باید علل و زمینه‌های آن را به خوبی بشناسیم. برای ناخن جویدن علت‌های متفاوتی ذکر شده است که از همه مهم‌تر می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- فشار روحی و اضطراب- که زمینه اصلی آن در خانواده، مدرسه و اجتماع ایجاد می‌شود. به این صورت که در خانواده، بین والدین هماهنگی وجود ندارد. و در منزل فضای سرد عاطفی بین زن و شوهر حاکم می‌شود این ناراحتی خود به خود به کودکان انتقال می‌یابد و کودک با ناخن جویدن آن را جابجا می‌کنند.
2- هیجان‌پذیری بیش از حد- عده‌ای ناخن جویدن را واکنش برای تخلیه هیجانات و تمایلات ناخودآگاه فرد یا کودک برای خودآزاری می دانند و اعتقاد دارند این عمل به خاطر احساس گناهی است که در فرد بوجود آمده و منجر به خودتنبیهی و خودآزاری او می‌شود.
3- شیوه واکنش والدین در مقابل تجربه ناخن جویدن کودک- اکثر والدین آگاهی درستی در چگونگی رفتار با کودکی که ناخن می‌جود ندارند و به شکل افراطی و تند ،سرزنش‌های بی‌مورد و با ایجاد وحشت در کودک در صدد درمان یا کم کردن این رفتار هستند.
4- تقلید و الگوگیری- بعضی از اوقات کودکان با مشاهده این رفتار در دیگران که ممکن است یکی از اعضای خانواده و یا دوستان و همسالان کودک باشد به تقلید این رفتار بپردازند.
5- بی‌توجهی والدین در مسائل بهداشت جسمانی کودک- تعداد کمی از والدین در نظافت و کوتاه کردن ناخن کودک دقت لازم را ندارند و این خود زمینه بروز رفتار در کودک می‌شود.
6- انتظارات غیرمنطقی از کودک در خانواده یا مدرسه در قالب کارهای منزل یا خلاقیت شخصی کودک مثل نمره بالا و… .
راهبردهای پیشگیرانه و درمانی در ناخن جویدن کودکان
1- رفتار ناخن جویدن را به خوبی تحلیل و توصیف کنیم.
2- ارتباط ناخن جویدن با سایر مسائل پیرامون آن را مورد بررسی قرار دهیم به این معنا که علت مستقرکننده و آشکارکننده، و تشدیدکننده را بررسی کنیم.
3- رفتار ناخن جویدن را مورد توجه قرار دهیم نه شخصیت کودک را.
4- زمینه‌های پرورشی عزت نفس را در کودک تقویت کنیم.
5- به اوقات فراغت کودک توجه داشته باشیم.
6- کودک را وارد مسائل و مشکلات خانوادگی نکینم.
7- از سرزنش و تهدیدکردن و ترساندن جداً پرهیز کنیم.
8- از درمان خرافی در این رابطه اجتناب کنیم.
9- از طریق مشورت با مشاور و روانشناس راهبرد درمانی برای کنترل و درمان رفتار ناخن جویدن کسب کنیم.
10- با استفاده از راهبردهای تغییر رفتار مثل تقویت رفتارهای ناهمساز، تقویت رفتارهای دیگرسیری یا اشباع، ایجاد مشغولیت برای کودک و… در جهت کاهش و از بین رفتن این رفتار کمک کنیم.
11- واکنش‌های غیرمنطقی خود در قبال ناخن جویدن را کنترل کنیم.
12- به مسائل بهداشتی کودک و نظافت جسمانی کودک توجه کنیم.
13- زمینه‌های موفقیت را در کودک تقویت کنیم.
14- مسائل و مشکلات خانوادگی را مورد توجه و درمان قرار دهیم.
15- اصل تفاوت‌های فردی کودک را باور داشته باشیم و انتظارات خود را از کودک منطقی کنیم.
16- آموزش مهارت‌های زندگی را برای کودک طراحی کنیم.
