در سراسر جهان بیش از 10000 نفر مبتلا به التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت هستند. بسته به شدت بیماری، پانکراتیت می تواند حاد یا مزمن باشد. به منظور تسریع بهبود و جلوگیری از عوارضی مانند میزان قند خون غیرطبیعی، مشکلات کلیوی و عود مجدد التهاب لوزالمعده حاد، باید رژیم غذایی مناسب با این بیماری را رعایت کنید. این مقاله از بخش تغذیه و بیماری های دکتر سلام را به منظور کسب اطلاعاتی مانند اینکه بدانید چه غذایی بخورید و از خوردن چه غذاهایی باید اجتناب کنید و همچنین ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی خود، مطالعه کنید. اما ابتدا، درباره پانکراتیت، به طور مختصر توضیحاتی می دهیم.
علل بروز التهاب لوزالمعده چیست؟
پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده معمولا بسیار دردناک است و ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. پانکراس، غده ای دراز است که در حفره احشایی قرار دارد و توسط معده و دوازدهه پوشانده شده است. وظیفه اصلی لوز المعده ترشح آنزیم ها و هورمون های پانکراس می باشد. لوزالمعده هورمون های انسولین و گلوکاگون را ترشح می کند که به تنظیم قند خون کمک کرده و آنزیم های گوارشی مانند تريپسين، آميلاز و لیپاز که وظیفه تجزیه پروتئین ها، کربوهیدرات ها و چربی ها را بر عهده دارند را ترشح می کند.
معمولا، آنزیم های پانکراس در قسمت فوقانی روده کوچک که تجزیه اصلی مواد غذایی و جذب مواد مغذی در آنجا اتفاق می افتد، ترشح می شوند. اما به علت وجود سنگ های صفراوی، مصرف بیش از حد الکل، سیگار کشیدن، بیماری های خود ایمنی یا وجود ژن های معیوب، آنزیم های پانکراس به جای اینکه در روده کوچک ترشح شوند، در داخل پانکراس ترشح می شوند که این حالت منجر به التهاب و ناتوانی در هضم و جذب مواد غذایی می شود.
این بیماری از دو نوع است :
- حاد
- مزمن
چه تفاوتی بین التهاب لوزالمعده حاد و مزمن وجود دارد؟
پانکراتیت حاد شامل التهاب جدی لوزالمعده است که باعث بروز ناگهانی درد شکمی و افزایش سطح آنزیم های خون می شود. درد بعد از غذا خوردن ممکن است افزایش یابد و در قسمت وسط بالا یا قسمت چپ شکم اتفاق می افتد و در بعضی موارد ممکن است چند روز طول بکشد. موارد شدید پانکراتیت حاد ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد.
پانکراتیت مزمن نیز نوعی بیماری است که در آن، درد به اندازه پانکراتیت حاد شدید نیست، اما با تولید آهک، التهاب مجاری و فیبروز، باعث آسیب رساندن به پانکراس می شود. و این خبر بدی است زیرا پانکراس دیگر فعال نیست و شما ممکن است مستعد ابتلا به دیابت، مشکلات کبدی، کم خونی و سوء تغذیه شوید.
اکنون، علائم پانکراتیت حاد و مزمن را مورد بررسی قرار می دهیم.
علائم پانکراتیت حاد
حدود 30 نفر از 100000 نفر مبتلا به پانکراتیت حاد هستند و علائم معمولا به شرح زیر است:
درد در قسمت بالایی شکمی که ممکن است گذرا باشد یا ادامه داشته باشد
- تب
- ناتوانی در هضم مواد غذایی
- حالت تهوع
- درد پس از صرف وعده های غذایی
- استفراغ
- شكم درد
- ضربان قلب بالا
- درد در ناحیه پشت و شانه
علائم التهاب لوزالمعده مزمن
حدود 5 تا 12 نفر از 100000 نفر مبتلا به التهاب لوزالمعده مزمن هستند. نداشتن یک رژیم غذایی این بیماری، حتی پس از تشخیص پانکراتیت حاد، منجر به بروز پانکراتیت مزمن می شود. در اینجا علائم پانکراتیت مزمن را ذکر می کنیم:
- کاهش شدید وزن
- دفع مقادیر غیرطبیعی چربی همراه با مدفوع به دلیل کاهش جذب چربی توسط روده _مدفوع چربی با بوی نامطبوع
- دشواری در تنفس
- خستگی
- کم آبی بدن
- اسهال
- حالت تهوع
- استفراغ
در برخی موارد، درد ممکن است کاهش پیدا کند که نشان دهنده این است که پانکراس فعالیت خود را متوقف کرده است.
به خاطر داشته باشید که ممکن است به دلایل مختلفی، دچار دردهای شکمی شوید. اصلا نگران نباشید و به پزشک متخصص مراجعه کنید.
برای کاهش عود مجدد درد این بیماری، باید مراقب آنچه که می خورید باشید. در اینجا چند دستورالعمل برای رژیم این بیماری در اختیار شما قرار می دهیم.
دستورات غذایی پانکراتیت
در اینجا چند دستور غذایی مخصوص التهاب لوزالمعده حاد و مزمن را ذکر می کنیم:
- همیشه بر مصرف غذای سالم، توجه داشته باشید.
- یک رژیم غذایی کم چرب از بدتر شدن التهاب پیشگیری می کند.
- ترک الکل و سیگار
- مصرف تری گلیسیرید های متوسط زنجیره ای (MCTs ) چون نیازی به هضم توسط آنزیم های پانکراس ندارند.
- با پزشک خود درباره مصرف مکمل های آنزیم گوارشی مشورت کنید.
- با پزشک خود درباره مصرف مکمل های ویتامین A، E، D، K و B12 مشورت کنید.
- با پزشک خود درباره مصرف مواد معدنی مانند کلسیم و آهن مشورت کنید.
- در طول روز 6 تا 7 وعده غذایی کوچک بخورید
- غذاهایی که بیش از حد فیبر دارند را به یکباره مصرف نکنید.
- ازسبزیجات آبپز و پوره شده استفاده کنید تا فشار کمتری بر روی معده وارد شود.
رژیم التهاب لوزالمعده و مواد غذایی که مجاز به خوردن آنها هستید
- گیاهان مانند اسفناج، گل کلم، سیب زمینی شیرین، پیازچه، هویج، چغندر و خیار.
- میوه هایی مانند گیلاس، زغال اخته، سیب پوست گرفته و آناناس.
- MCTs مانند نارگیل، روغن نارگیل، ماست و شیر.
- پروتئین مانند عدس، لوبیا و گوشت بدون چربی.
- دانه های کامل مانند جو، جو دوسر و برنج سفید.
- نوشیدنی ها مانند آب، آب میوه، آب نارگیل و دوغ
- چاشنی ها مانند نخود و نخود سبز هوموس
توجه: اگر پانکراتیت مزمن دارید، مجاز به مصرف لوبیا و دانه های کامل نیستید. دکتر یا متخصص تغذیه، با توجه به شدت بیماری، شما را در مصرف غذا راهنمایی می کنند.
رژیم پانکراتیت و مواد غذایی که مجاز به خوردن آنها نیستید
غذاهای حاوی قند زیاد، این غذاها باعث افزایش سطح تری گلیسیرید شده و باعث تشدید پانکراتیت حاد می شوند.
- نوشیدنی های گازدار
- غذاهای پرچرب مانند کره، آووکادو، نارگیل خشک شده، آجیل، دانه، کره بادام زمینی
- میوه هایی با فیبر زیاد و خوردن میوه با پوست
- غذاهایی که سدیم زیادی دارند مانند ویفر، پنیر و گوشت های فرآوری شده
- گوشت های پر چرب مانند گوشت گاو
- سس مایونز
- نوشیدنی هایی خیلی شیرین مانند آب میوه های بسته بندی شده و نوشیدنی های انرژی زا
- لبنیات پر چرب
- همبرگر، پیتزا، چیپس و مرغ سرخ شده
- کیک، شیرینی، دونات، بستنی و میلک شیک
واضح است که باید از خوردن غذاهای ناسالم اجتناب کنید زیرا سیستم گوارشی باید به سختی آنها را هضم کند. در ادامه مطلب، فهرستی از غذاهای مجاز و غیر مجاز و زمان بندی و مقدار وعده های غذایی را ذکر می کنیم و اگر تصمیم به پیروی از این رژیم غذایی دارید، با دکتر خود مشورت کنید.
برنامه غذایی برای بهبود التهاب لوزالمعده
زمانی که پای بیماران مبتلا به پانکراتیت به میان می آید، نوع تغذیه و مواد غذایی مصرفی، خیلی سخت می شود. بیمار باید رژیم غذایی خوبی داشته باشد و از بیماری های ناشی از پانکراتیت مانند سنگ های صفراوی، سرطان پانکراس، دیابت و سوء تغذیه جلوگیری کند. در اینجا به یک برنامه غذایی مخصوص پانکراتیت حاد نگاهی می اندازیم.
|
نوع غذا |
وعده غذایی |
|
1 فنجان آب با معده خالی |
صبح زود (7 صبح) |
|
1 فنجان آب سیب پوست گرفته+ 2/1 فنجان اسفناج + 1 هویج + 1 تخم مرغ آبپز یا یک کاسه متوسط فرنی جوانه سبز با سبزیجات |
صبحانه (8 صبح) |
|
1 عدد خیار |
میان وعده صبح ( 10 صبح) |
|
ماهی آبپز بدون پوست + سبزیجات پخته |
ناهار (12:30 ظهر) |
|
1 فنجان کوچک هویج و هوموس |
عصرانه ( 3:30 عصر) |
| 1 کاسه متوسط سوپ سبزیجات |
شام ( 7 شب) |
این برنامه رژیم غذایی ممکن است خیلی خسته کننده باشد، اما سیستم گوارشی شما را تسکین داده و درد را کاهش می دهد.
به رغم پیروی از رژیم غذایی مناسب این بیماری، شما باید سبک زندگی خوبی نیز داشته باشید. بیشتر اوقات، شیوه زندگی شماست که تعیین می کند که آیا می خواهید زندگی بدون بیماری داشته باشید یا خیر. بنابراین، نکات زیر را در نظر داشته باشید.
تغییرات سبک زندگی در مورد این بیماری
- هر روز 3 لیتر آب بنوشید
- ترک سیگار و نوشیدن الکل
- مصرف غذای خانگی پخته شده
- خوردن غذاهای سالم و اجتناب از مصرف مواد غذایی که باعث التهاب لوزالمعده می شوند
- انجام تمرینات مدیتیشن و یوگا
- پیاده روی
- به یک گروه حمایتی بپیوندید و از حمایت افرادی که شرایط شما را درک می کنند، بهره ببرید
- قرار ملاقات با پزشک خود را از دست ندهید و در صورت نیاز قرار ملاقات ها را تجدید کنید.
این تغییرات شیوه زندگی الزامی هستند بنابراین می توانید از بروز خطرات جلوگیری کنید.
عوارض التهاب لوزالمعده
- بدتر شدن پانکراتیت
- نارسایی کبد
- سرطان پانکراس
- آسیب کلیه
- سوء تغذیه
- دیابت
همراه با تغییرات رژیم غذایی و شیوه زندگی، باید از سایر روش های درمانی التهاب لوزالمعده که در دسترس هستند نیز آگاهی داشته باشید. به لیست زیر نگاهی بیندازید.
سایر گزینه های درمان
روزه گرفتن: طبق توصیه پزشکان، چند روزی را روزه بگیرید تا سیستم گوارشی مقداری استراحت کند و التهاب کمتر شود.
داروهای ضد درد: درد پانکراتیت حاد غیرقابل تحمل است، به همین دلیل پزشکان اغلب داروهای ضد درد را توصیه می کنند.
تزریق مایعات داخل وریدی: هنگامی که التهاب لوزالمعده بهبود پیدا می کند، بدن شما ممکن است دچار خشکی و بی آبی شود. بنابراین، با تزریق مایع از طریق وریدها، بدن قادر به جذب آب خواهد بود.
جراحی کیسه صفرا: از آنجایی که سنگ های صفراوی باعث ایجاد التهاب لوزالمعده می شوند، ممکن است مجبور شوید برای خارج کردن سنگ های صفراوی، جراحی کیسه صفرا انجام دهید.
جراحی پانکراس: با جراحی پانکراس، مایعات اضافی یا قسمتی از لوزالمعده را که دچار آسیب شده، خارج می کنند.
رفع انسداد مجرای صفراوی: این بیماری ممکن است ناشی از باریک شدن یا انسداد مجرای صفراوی باشد. بنابراین، پزشک از روش هایی برای گشاد کردن مجرای صفراوی، استفاده می کند.
دکتر سلام پیشنهاد می کند مقاله رژیم غذایی کبد چرب چیست؟ + برنامه غذایی را نیز مطالعه کنید. اگر توصیه تغذیه ای، برای بیماران مبتلا به این بیماری دارید، در بخش دیدگاه ها و نظرات زیر با ما به اشتراک بگذارید.
