سرطان رکتوم سرطانی است که در سلول های راست روده ایجاد می شود. راست روده و روده بزرگ هر دو بخشی از سیستم گوارشی هستند، بنابراین سرطان های رکتوم و روده بزرگ اغلب در گروه به اصطلاح سرطان کولورکتال (روده بزرگ) قرار می گیرند. رکتوم در زیر روده حلقوی و بالای مقعد قرار دارد. در سرتاسر جهان، سرطان کولورکتال دومین و شایعترین سرطان در زنان و سومین سرطان رایج در مردان است. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی این سرطان پرداخته و در مورد علل، علائم و راه های تشخیص و درمان ان صحبت می کنیم.
علائم و نشانه های سرطان رکتوم چیست؟
انجمن سرطان آمریکا برآورد می کند که در سال 2018 در آمریکا 43030 مورد جدید سرطان رکتوم وجود خواهد داشت و این در مقایسه با 97220 مورد جدید سرطان کولونی است که اکنون وجود دارد. بعضی از علائم سرطان رکتوم ممکن است ناشی از شرایط دیگری باشد. مثلا:
- ضعف و خستگی
- تغییر اشتها
- کاهش وزن
- ناراحتی مکرر شكم، گاز معده، گرفتگی عضلات شکم، درد
علائم و نشانه های دیگر سرطان رکتوم عبارتند از:
- تغییر در حرکت روده
- احساس تخلیه نشدن کامل روده
- درد در زمان حرکات روده
- اسهال یا یبوست
- وجود خون یا مخاط در مدفوع
- مدفوع دراز و باریک
- کم خونی ناشی از فقر آهن
مراحل سرطان رکتوم چگونه است؟
صرف نظر از اینکه سرطان از کجا شروع می شود، سرطان می تواند به وسیله بافت، سیستم لنفاوی یا جریان خون گسترش یا متاستاز شود و به سایر قسمت های بدن برسد. مراحل سرطان نشان می دهد که سرطان تا کجا پیشرفت کرده است و می تواند به تصمیم گیری برای درمان کمک کند.
مراحل سرطان رکتوم عبارتند از:
مرحله صفر (کارسینوم در محل)
تنها لایه درونی دیواره رکتوم حاوی سلول های غیر طبیعی است.
مرحله ی 1
سلول های سرطانی به بیرون از لایه درونی دیواره رکتوم گسترش یافته اند، اما به گره های لنفاوی هنوز نرسیده اند.
مرحله 2
سلول های سرطانی به داخل لایه عضلانی بیرونی دیواره رکتوم گسترش یافته اند، اما به گره های لنفاوی نفوذ نکرده اند. این اغلب به مرحله A2 اشاره دارد. در مرحله B2، سرطان به داخل پوشش شکمی گسترش می یابد.
مرحله 3
سلول های سرطانی به لایه عضلانی خارج از رکتوم و به یک یا چند گره لنفاوی گسترش می یابد. مرحله 3 اغلب به مراحل A3، B3 و C3 تفکیک می شود که بر اساس میزان بافت آسیب دیده درجه بندی می شوند.
مرحله 4
سلول های سرطانی به مکان های دورتری، مانند کبد یا ریه ها گسترش می یابند.
چه عواملی باعث ایجاد این سرطان می شوند؟
بروز خطاهایی در DNA باعث می شود که رشد سلول ها از کنترل خارج شوند. سلول های معیوب به شکل تومورها در می آیند. این سلول ها به درون بافت سالم نفوذ کرده و باعث تخریب سلول می شوند. هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث این جریان می شود.
برخی از جهش های ژنتیکی ارثی، می توانند خطر را افزایش دهند. یکی از این موارد، سرطان کولورکتال غیر پولیپوز ارثی است که به عنوان سندرم لینچ نیز شناخته می شود. این اختلال خطر ابتلا به سرطان کولون و دیگر موارد را به ویژه قبل از 50 سالگی افزایش می دهد.
سندروم دیگر، بیماری پولیپوز آدنوماتوزی خانوادگی است. این اختلال نادر می تواند باعث ایجاد پولیپ در لایه درونی روده بزرگ و راست روده شود و اگر درمان نشود، خطر ابتلا به سرطان کولون و رکتوم را به خصوص قبل از 40 سالگی افزایش می دهد.
سایر عوامل خطرزای سرطان رکتوم عبارتند از:
- سن: معمولا بعد از سن 50 سالگی میتوان آن را تشخیص داد.
- نژاد: آفریقایی-آمریکایی ها در معرض خطر بیشتری نسبت به نژاد اروپایی هستند
- سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان کولورکتال
- اشعه درمانی قبلی شکم
سایر شرایطی که ممکن است خطر را افزایش دهند عبارتند از:
- سرطان تخمدان
- پولیپ ها
- بیماری التهابی روده
- چاقی
- دیابت نوع 2 که به خوبی درمان نشده باشد
برخی از عوامل سبک زندگی که ممکن است نقش مهمی در سرطان کولورکتال داشته باشند عبارتند از:
- رژیم غذایی حاوی مقدار کمی سبزیجات و مصرف بیش از حد گوشت قرمز، به ویژه گوشت کاملا پخته شده
- نداشتن تحرک بدنی و ورزش
- سیگار کشیدن
- مصرف مشروبات الکلی
سرطان رکتوم چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک، احتمالا با در نظر گرفتن تاریخچه پزشکی شما و انجام یک معاینه فیزیکی، درمان را شروع خواهد کرد. در این معاینه، پزشک با استفاده از یک دستکش، انگشت خود را وارد مقعد می کند تا بتواند توده ها را لمس کند. همچنین ممکن است پزشک موارد زیر را برای تشخیص انجام دهد.
کولونوسکوپی
شما ممکن است به کولونوسکوپی نیاز داشته باشید. در این روش، از لوله ای نازک که مجهز به نور و دوربین می باشد، برای مشاهده داخل رکتوم و روده بزرگ استفاده می کنند. هر گونه پولیپی که در طول این آزمایش، یافت شود، معمولا در همان زمان خارج می شود.
در طول کولونوسکوپی، نمونه هایی از بافت را برای آزمایشات بعدی خارج می کنند. این نمونه ها را در زیر یک میکروسکوپ مشاهده می کنند تا مشخص شود که آیا سرطانی هستند یا نه. همچنین برای جهش های ژنتیکی مرتبط با سرطان کولورکتال نیز مورد آزمایش قرار می گیرند.
پزشک ممکن است یک آزمایش خون را نیز انجام دهد. سطح بالایی از پادتن کارسینوآمبرونیک در جریان خون، ممکن است سرطان رکتوم را نشان دهد.
مرحله پس از تشخیص سرطان رکتوم، تعیین میزان گسترش آن می باشد. از سونوگرافی آندورکتال برای بررسی رکتوم و نواحی اطراف آن، استفاده می شود. برای این آزمایش، یک میله را به داخل رکتوم می فرستند تا عمل سونوگرافی را انجام دهد.
آزمایشات تصویربرداری
سایر آزمایشات تصویربرداری که ممکن است برای شناسایی علائم سرطان، مورد استفاده قرار گیرند، عبارتند از:
- اشعه ایکس
- CT اسکن یا PET اسکن
- MRI
سیگموئیدوسکوپی
بسیار شبیه به کولونوسکوپی می باشد. در سیگموئیدوسکوپی نیز، یک لوله ی انعطاف پذیر و روشنی که به یک دوربین متصل است را وارد روده می کنند، با این تفاوت که این روش فقط محدود به قسمت پایینی روده می شود.
تزریق باریم
در طول تزریق باریم، پزشک، باریم مایع را به راست روده تزریق می کند. با استفاده از اشعه ایکس، از بیمار در موقعیت های مختلف عکسبرداری می شود. باریم باعث می شود که روده بزرگ بهتر در اشعه ایکس مشاهده شود.
آزمایش مدفوع به منظور تشخیص خون
این آزمایش می تواند خونی که ممکن است با چشم غیر مسلح دیده نشود را تشخیص دهد یا در واقع خونی که ممکن است شما در مدفوع دیده باشید را مورد تائید قرار دهد. به این منظور، به شما یک کیت ویژه برای جمع آوری نمونه مدفوع داده می شود.
بزرگسالانی که در معرض خطر کمتری از ابتلا به سرطان کولون و رکتوم هستند، توصیه می شود که در سن 50 سالگی این آزمایش را انجام دهند. بزرگسالانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند، بهتر است در مراحل اولیه و طبق توصیه پزشک خود، این آزمایش را انجام دهند.
به یاد داشته باشید حتی اگر هیچ نشانه ای از سرطان رکتوم را تجربه نکنید، همیشه باید از توصیه های پزشک خود مبنی بر انجام آزمایش، پیروی کنید. اگر نتایج مشکوکی از آزمایش به دست بیاید، نمونه برداری از روده بزرگ انجام می شود.
نمونه برداری از روده بزرگ را می توان در طول کولونوسکوپی یا جراحی انجام داد. در طول نمونه برداری، مقادیر کمی از بافت رکتال برداشته می شود و سپس به یک آزمایشگاه پاتولوژی برای مشاهده شواهدی از سرطان ارسال می شود.
اگر سرطان وجود داشته باشد، مرحله پیشرفت سرطان رکتوم، با عمل جراحی و خارج کردن توده سرطانی، مشخص می شود. گره های لنفاوی که در آن نواحی قرار دارند، مورد آزمایش قرار می گیرند و ممکن است در طی عمل جراحی برداشته شوند. ممکن است آزمایشات بیشتر برای تشخیص اینکه آیا سرطان متاستاز و یا گسترش یافته است یا خیر، انجام گیرد.
گزینه های درمان با توجه به مراحل سرطان، چگونه است؟
در نوع درمانی که پزشک، توصیه می کند، موارد زیر در نظر گرفته خواهند شد:
- اندازه تومور
- سرطان ممکن است به کدام نواحی گسترش یافته باشد
- سن شما
- سلامت عمومی شما
در نظر گرفتن این موارد به بهترین ترکیب درمانی و همچنین زمان بندی هر درمان کمک میکند.
دستورالعمل های عمومی برای درمان در هر مرحله عبارتند از:
مرحله صفر
- حذف بافت مشکوک در طول کولونوسکوپی
- حذف بافت در طی یک عمل جراحی جداگانه
- حذف بافت و بخشی از ناحیه اطراف آن
مرحله ی 1
- برش یا قطع موضعی
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
مراحل 2 و 3
- عمل جراحی
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
مرحله 4
- جراحی، که احتمالا در بیش از یک منطقه از بدن انجام می شود
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- درمان های هدفمند مانند آنتی بادی های مونوکلونال یا مهار کننده های آنژیوژنز
- Cryosurgery، روشی که در آن با استفاده از یک مایع سرد بافت غیر طبیعی را از بین می برند.
- فرسایش با امواج رادیویی، روشی که در آن از امواج رادیویی برای از بین بردن سلول های غیر طبیعی استفاده می کنند
- اگر رکتوم توسط یک تومور مسدود شده باشد، از یک stent (لوله) برای باز نگه داشتن راست روده استفاده می شود
- تجویز دارو های مسکن برای بهبود کیفیت کلی زندگی
همچنین می توانید از پزشک خود در مورد آزمایشات بالینی که ممکن است برای شما مناسب باشد سوالاتی بپرسید.
در ادامه توضیحی در مورد هر یک از روش های درمانی می دهیم تا بدانید روند درمان در هر روش به چه صورت می باشد.
عمل جراحی
در مراحل اولیه سرطان رکتوم، تنها درمان مورد نیاز ممکن است جراحی باشد. چندین روش جراحی وجود دارد که برای از بین بردن بافت رکتال سرطانی استفاده می شود.
نوع عمل جراحی، بستگی به سلامت عمومی بیمار، مرحله سرطان رکتوم و محل قرار گیری تومور (ها) دارد. برای کسانی که عمل جراحی مناسب نیست، پرتودرمانی ممکن است یک گزینه درمانی باشد، اما معمولا موثر نیست.
شیمی درمانی
شیمی درمانی نیز یک درمان معمول برای سرطان رکتوم می باشد. اندام های بدن از سلول هایی تشکیل شده اند که بر طبق نیاز بدن، تقسیم و تکثیر می شوند. هنگامی که این سلول ها بدون اینکه نیازی باشد، به تکثیر خود ادامه می دهند، نتیجه اش انباشتگی یا رشد بی رویه سلول ها است که تومور نیز نامیده می شود.
داروهای شیمی درمانی جلوی سرعت تکثیر این سلول ها را می گیرند. شیمی درمانی برای سرطان رکتوم ممکن است قبل یا بعد از عمل جراحی تجویز شود و همچنین ممکن است با پرتودرمانی ترکیب شود.
پرتو درمانی
یک روش درمانی دیگر برای درمان سرطان رکتوم پرتو درمانی می باشد. در این نوع درمان، از انواع خاصی از پرتوهایی که انرژی بالایی دارند استفاده می کنند تا تومورها و سلول های سرطانی را خرد و کوچک کنند. پرتو درمانی با آسیب رساندن به DNA سلول سرطانی، مانع از تکثیر آن می شود.
در مواردی مانند سرطان رکتوم، پرتودرمانی ممکن است قبل از عمل جراحی به منظور خرد و کوچک کردن تومورهای بزرگ انجام شود. همچنین ممکن است با شیمی درمانی نیز همراه باشد.
پیشگیری از سرطان رکتوم
انجام آزمایشات منظم سرطان کولون، وسیله پیشگیری از این سرطان است. آزمایش می تواند به تشخیص تومورها کمک کند و قبل از اینکه پیشرفت کرده و به سرطان تبدیل شوند، از رشد آنها پیشگیری کند. در نظر داشته باشید که سالها طول می کشد تا سرطان رکتوم به وجود بیاید، بنابراین با انجام آزمایشات روزمره، می توان این تغییرات را قبل از اینکه به سرطان تبدیل شوند، تشخیص داد.
اجتناب از عوامل خطرزای سرطان کولون نیز، شانس ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد.داشتن یک رژیم غذایی متعادل در کنار وزن سالم و ترک سیگار، مهم است.
نگرش کلی درباره این سرطان
پیشرفت در درمان، طی چند دهه گذشته باعث شده است که نگرش کلی درباره این سرطان، بهتر شود. در واقع، بسیاری از افراد می توانند درمان شوند. روی هم رفته، میزان زنده ماندن به مدت 5 سال، 5/66 درصد است.
میزان زنده ماندن نسبی پنج ساله در هر مرحله ار این بیماری، به شرح زیر می باشد:
- مرحله 1: 88 درصد
- مرحله A2: 81 درصد
- مرحله B2: 50 درصد
- مرحله A3: 83 درصد
- مرحله B3: 72 درصد
- مرحله C3 : 58 درصد
- مرحله 4: 13 درصد
مهم است که به این نکته توجه داشته باشیم که این ارقام بر اساس اطلاعات بین سال های 2004 تا 2010 است. از آن به بعد، سیستم تغییر کرده و درمان ها تکامل یافته اند. این اعداد ممکن است منعکس کننده میزان متداول زنده ماندن نباشند.
