پیلوری یک باکتری بسیار رایج است. بسیاری از مردم آن را دارند ولی از وجودش آگاه نیستند. با این حال گاهی اوقات درمان این باکتری دشوار است و در برخی موارد می تواند مشکلات جدی را برای سلامتی به دنبال داشته باشد. براساس یافته های بدست آمده، بعضی از غذاها و مکمل ها به تنهایی و یا با ترکیبی از درمان های استاندارد پزشکی می توانند به جنگ هلیکوباکتر پیلوری بروند. این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام، به بررسی این موضوع می پردازد که چطور رژیم غذایی و دیگر درمان های طبیعی می توانند در درمان این باکتری موثر باشند.
هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
این باکتری در دستگاه گوارش رشد می کند و به محیط های اسیدی (مانند معده) کاملا مقاوم است. افراد معمولا در دوران کودکی در معرض هلیکوباکتر پیلوری قرار می گیرند و این باکتری ها در صورت عدم درمان می توانند تا پایان عمر فرد به حیات خود ادامه دهند. در اکثر موارد این موضوع مشکل بزرگی نیست. با این حال گاهی این باکتری می تواند زمینه ساز ابتلا به دیگر بیماری ها باشد. این بیماری ها عبارتند از:
- گاستریت (التهاب معده)
- زخم معده
- لنفوم بافتی مرتبط با مخاط
آیا هلیکوباکتر پیلوری مسری است؟
بله، هلیکوباکتر پیلوری مسری است و از طریق بزاق یا مدفوع از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. همچنین از طریق خوراکی یا آب آلوده و یا تماس با حیوانات آلوده نیز این باکتری منتقل می شود.
بیش از نیمی از جمعیت جهان این باکتری را دارند، اما نرخ ابتلا به این بیماری در کشورهای در حال توسعه که تراکم جمعیت بالا و منابع آب آلوده دارند، بیشتر است.
علائم مبتلا بودن به این باکتری
حتی افرادی که سال ها هلیکوباکتر پیلوری داشته اند، ممکن است تاکنون هرگز این موضوع را نفهمیده باشند. در واقع، علائم تنها در حدود 20٪ از تمام موارد نمایان می شود. در حال حاضر، آنها عبارتند از:
درد معده که اغلب با گرسنگی همراه است
- حالت تهوع
- استفراغ
- اشتهای کم
- نفخ
- آروغ زدن
- مدفوع سیاه
این علائم بیشتر از اینکه به خود عفونت مربوط باشد، به گاستریت و سایر عوارض عفونت هلیکوباکتر پیلوری مربوط می شود.
آزمایش عفونت هلیکوباکتر پیلوری
آزمایش عفونت هلیکوباکتر پیلوری بیشتر برای بیماران مبتلا به سوء هاضمه مزمن یا افرادی که مبتلا به زخم معده و … هستند تجویز می شود. همچنین دانشگاه تخصصیِ مطالعه بر روی معده و روده (واقع در آمریکا) این آزمایش را برای کسانی که در طولانی مدت از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی استفاده می کنند نیز توصیه می کند. این داروها خطر ابتلا به زخم معده خونی را افزایش می دهد.
چندین آزمایش برای بررسی عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد:
آزمایش تنفس اوره
آزمایش تنفس اوره که در واقع خوردن یک کپسول حاوی اوره است. سپس با تنفس در یک ظرف، نفس نمونه نگهداری می شود. آزمون غیر تهاجمی است و معمولا به راحتی قابل تحمل است.
آندوسکوپی
آندوسکوپی که در آن یک دوربین بلند و نازک به داخل گلو و معده بیمار منتقل می شود. این آزمایش معمولا تحت بیهوشی انجام می شود. در طول آندوسکوپی، پزشک شما می تواند نمونه های بافت را برای آزمایش باکتری های هلیکوباکتر پیلوری و نیز تشخیص زخم ها و سایر عوارض عفونت، جمع آوری کند.
آزمون مدفوع
آزمون مدفوع می تواند تعیین کند که آیا باکتری هلیکوباکتر پیلوری در معده وجود دار یا خیر.
آزمایش خون می تواند به شما بگوید که آیا تا به حال در معرض هلیکوباکتر پیلوری قرار گرفته اید. با این حال این آزمایش همیشه نمی تواند تعیین کند که آیا عفونت فعال است ای خیر، زیرا آنها فقط پادتن هایی را اندازه گیری می کنند که می توانند در مدت طولانی بعد از درمان باقی بمانند.
آزمایش تنفس اوره و آزمایش مدفوع گاهی اوقات پس از درمان تکرار می شود تا بررسی شود که آیا این آزمایش موثر بوده است یا خیر.
درمان سه گانه و دیگر درمان های این عفونت
یکی از درمان های رایج برای هلیکوباکتر پیلوری به عنوان درمان سه گانه شناخته می شود که شامل استفاده 1-2 هفته ای از سه دارو مختلف می شود. این سه دارو شامل موارد زیر می شود:
- کلاریترومایسین که یک آنتی بیوتیک است
- آموکسی سیلین یا تینیدازول که این دو نیز آنتی بیوتیک هستند.
- پمپ مهار کننده پروتون برای کاهش اسید معده.
درمان سه گانه در درمان هلیکوباکتر پیلوری در دهه گذشته کمتر موفق بوده است که دلیل این موضوع آن است که بدن بیشتر افراد در برابر کلاریترومایسین مقاومت می کند.
نیاز است افرادی که اغلب آنتی بیوتیک مصرف می کنند، از آنتی بیوتیک های مختلف استفاده کرده و اگر در اولین بار درمان نشوند، ممکن است به دوره درمان دوم نیاز باشد.
آیا پروبیوتیک ها به هلیکوباکتر پیلوری کمک می کنند؟
پروبیوتیک ها باکتری های مفید روده هستند که می توانند به روش های مختلفی به درمان هلیکوباکتر پیلوری کمک کنند:
1- آنها برای مقابله با عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها استفاده می شوند.
در یک تجزیه تحلیل وسیع از 17 مطالعه (از جمله هفت مطالعه در مورد هلیکوباکتر پیلوری)، احتمال اسهال در طول دوره درمان، برای افرادی که پروبیوتیک مصرف نکرده بودند، نسبت به افرادی که از پروبیوتیک استفاده کردند، بیش از دو برابر بود.
2- برخی از خصوصیات پروبیوتیک ها ممکن است باعث کشتن باکتری هلیکوباکتر پیلوری شود.
تعداد انگشت شماری از مطالعات به بررسی این موضوع پرداخته اند که آیا تنها پروبیوتیک ها می توانند باکتری های هلیکوباکتر پیلوری را از بین ببرند یا خیر. اکثر آنها به این نتیجه رسیده اند که برخی از پروبیوتیک ها می توانند بعضی از باکتری ها را بکشند اما همه آنها را نه !
یک تجزیه و تحلیل از پنج مطالعه به بررسی اینکه آیا پروبیوتیک بولاردی موجب افزایش اثرات درمان سه گانه می شود، پرداخته اند. در این مطالعات، داوطلبان روزانه 500-1000 میلی گرم بولاردی را به مدت 2 تا 4 هفته مصرف کردند.
پس از درمان، باکتری های هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش داوطلبانی که پروبیوتیک مصرف می کردند بسیار کمتر از کسانی بود که تنها در درمان سه گانه شرکت داشتند.
دو مطالعه دیگر که پس از آن انجام شد، این نتیجه را تا حدودی به چالش کشیدند. محققان دریافتند که پروبیوتیک بولاردی هلیکوباکتر پیلوری را از بین نبرده اما برخی از مزیت های غیر مستقیم این پروبیوتیک را کشف کردند.
به عبارت دیگر، پروبیوتیک ها ممکن است عوارض جانبی آنتی بیوتیک را کاهش داده و احتمال درمان کامل را افزایش دهند.
به گفته این محققان، قبل از اینکه پروبیوتیک ها را به عنوان عامل اصلی درمان باکتری بشناسیم نیاز به شواهد بیشتری داریم. فعلا می توان آنها را به عنوان مکملی برای سایر راههای درمانی دانست.
پروبیوتیک ها برای بسیاری از افراد بی خطر هستند و می توانند در طول درمان هلیکوباکتر پیلوری مفید باشند. بهتر است از پزشک یا داروساز خود بپرسید که کدام پروبیوتیک برای شما مناسب تر است.
تغییرات در تغذیه و درمان های جایگزین
بعضی از غذاها و مکمل های خاص می توانند برای بهبود علائم، کاهش عوارض جانبی داروها و احتمالا جنگیدن با باکتری های هلیکوباکتر پیلوری استفاده شوند.
بعضی از این خوراکی ها به طور مستقیم به کاهش تعداد باکتری های هلیکوباکتر پیلوری کمک می کنند. بعضی از محققین بر این باورند که ماده حیاتی برای رشد هلیکوباکتر پیلوری در معده یک ماده شیمیایی به نام اوره است. با این حال، تمرکز عده ای دیگر بر روی سیستم ایمنی بدن، کاهش التهاب بدن و ایجاد مشکل برای باکتری هلیکوباکتر پیلوری در چسبیدن به دیواره سلولی معده است.
ما به برخی از این غذاها و درمان های جایگزین اشاره ای خواهیم داشت:
لاکتوفرین
لاکتوفرین یک پروتئین است که در شیر انسان و گاو یافت می شود. این پروتیئن دارای خواص ضد باکتری قوی بسیاری ست و می تواند در جذب آنتی بیوتیک کمک کند. این ماده غذایی به عنوان یک روش مکمل در درمان هلیکوباکتر پیلوری مورد مطالعه قرار گرفته است.
در یک مطالعه بر روی 402 بزرگسال که به هلیکوباکتر پیلوری مبتلا بودند، برای یک گروه از روش درمان سه گانه استفاده شد، برای گروه دوم 200 میلیگرم لاکتوفرین دو بار در روز تا یک هفته قبل از تکمیل درمان تجویز شد و گروه سوم همان مقدار لکتوفرین را همزمان با درمان سه گانه دریافت کردند.
گروه آخر در مقایسه با سایر گروه ها کاهش قابل توجهی در باکتری های هلیکوباکتر پیلوری نشان داد. آنها در طی درمان نیز عوارض جانبی کمتری داشتند.
مطالعات انسانی کوچکتر نیز یافته های مشابهی با این موضوع داشته اند. حتی یکی از این مطالعات حاکی از آن بود که افرادی که لاکتوفرین و درمان سه گانه دریافت کرده بودند، بطور کامل درمان شدند.
مقداری لاکتوفرین به شکل کپسول موجود است. بهتر است قبل از اضافه کردن لکتوفرین یا مکمل دیگری به برنامه غذایی خود، با پزشک مشورت کنید.
چای سبز
چای سبز می تواند فعالیت اوره را مهار کند. به همین علت، محققان بر این مساله تمرکز کرده اند که آیا چایی سبز از بدن در برابر هلیکوباکتر پیلوری محافظت می کند یا خیر.
در واقع چای سبز تعداد گلبول های هلیکوباکتر پیلوری را در جوندگان کاهش می دهد، اما موضوع اینست که تعداد کمی از مطالعات به بررسی انسان ها پرداخته اند.
در مطالعه انجام شده بر روی 150 بزرگسال، در افرادی که حداقل یک بار در هفته چای سبز نوشیدند، خطر ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری به طور قابل ملاحظه ای نسبت به بقیه کمتر بود.
اما برای اینکه چای سبز می تواند یک درمان معجزه آسا برای هلیکوباکتر پیلوری باشد شواهد قابل اتکایی وجود ندارد، گرچه که ممکن است در برخی از موارد از بدن در برابر این باکتری محافظت کند.
جوانه های بروکلی و سایر سولفورافین ها
جوانه های بروکلی حاوی موادی هستند که اصطلاحا سولفورافین نامیده می شوند و به انسان برای مبارزه با بیماری کمک می کنند.
سولفورافین دارای خواص ضد باکتری قوی است و بارها به عنوان درمانی برای هلیکوباکتر پیلوری مورد مطالعه قرار گرفته است.
در یک مطالعه کوچک بر روی انسان ها، یک گروه متشکل از 25 داوطلب مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری در روز 70 گرم جوانه بروکلی مصرف کردند. گروه دوم نیز که متشکل از 23 داوطلب مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری در روز 70 گرم از جوانه یونجه مصرف کردند که حاوی سولفورافین نیست.
پس از هشت هفته، گروهی که جوانه های کلم بروکلی مصرف کرده بودند شاهد کاهش باکتری های هلیکوباکتر پیلوری بودند، که توسط آزمایشات تنفسی اوره و مدفوع اندازه گیری شد. با این حال، پس از قطع مصرف بروکلی سطح هورمون های هلیکوباکتر پیلوری به حالت عادی بازگشت. همچنین در گروهی که جوانه یونجه مصرف کرده بودند کاهشی از این باکتری وجود نداشت.
در حالی که مطالعات انسانی کافی برای اطمینان از تاثیر جوانه های کلم بروکلی در از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری انجام نشده است، با این حال مطمئنا گنجاندن آنها در رژیم غذایی همراه با سایر سبزیجات حاوی سولفورافین مانند بروکلی، گل کلم، کلم و گوجه فرنگی خالی از لطف نیست.
عسل
طبق تحقیقات انجام شده برخی از انواع عسل قدرت ضد باکتری در مبارزه با باکتری هلیکوباکتر پیلوری دارند. عده ای بر این باورند که عسل فعالیت اوره را محدود می کند و از این طریق باعث می شود که باکتری ها در معده تحت کنترل در بیایند.
در یک مطالعه که بر روی 150 بزرگسال مبتلا به سوء هاضمه انجام شد، در کسانی که حداقل یک بار در هفته عسل مصرف می کردند خطر ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری به طور قابل ملاحظه ای نسبت به دیگران کمتر بود. این موضوع حکایت از اثر حفاظتی بالای عسل دارد.
نتایج یکی دیگر از مطالعات آزمایشگاهی نشان داد که عسل باکتری های هلیکوباکتر پیلوری را در ظروف پتری (نوعی ظرف آزمایشگاهی) کاهش می دهد، اما تعیین اینکه آیا این ماده برای درمان عفونت های فعال در انسان نیز موثر است، کار آسانی نیست.
به نظر نمی رسد که عسل با مصرف آنتی بیوتیک ها تداخلی داشته باشد و برای اکثر مردم مصرف این ماده با دارو مشکلی ندارد. با این حال، کسانی که به دلیل علت بیماری مزمن سیستم های ایمنی ضعیف دارند بهتر است از مصرف عسل خام غیر پاستوریزه اجتناب کنند زیرا ممکن است حاوی باکتری هایی مضر باشد.
میوه ها و آبمیوه ها
بعضی از میوه ها و آبمیوه ها، رشد هلیکوباکتر پیلوری را کاهش داده و درمان آن را آسان تر می کند.
عمده ی مطالعات در این زمینه پیرامون آب کران بری (نوعی میوه که شباهت ظاهری به آلبالو دارد و در آمریکا یافت می شود) مشاهده شده است. در یکی از این مطالعات، بزرگسالان مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری که آب کران بری نوشیدند، پس از 90 روز میزان بهبودی بسیار بیشتری نسبت به گروهی که دارویی فقط در ظاهر موثر به آنها داده شده بود، مشاهده شد. با این حال، مهم است که بدانید که اسپانسر این تحقیق توسط یک شرکت آبمیوه کران بری بود.
برای این خاصیت کران بری دو دلیل وجود دارد. اول اینکه مطالعات آزمایشگاهی نشان می دهد که آب کران بری کار را برای هلیکوباکتر پیلوری در چسبیدن به دیواره معده سخت تر میکند. همچنین تصور می شود که با مصرف آب این میوه رشد هلیکوباکتر پیلوری در معده کاهش می یابد.
سایر میوه ها شامل انواع توت ها، سیب، انار و انگور نیز می توانند مفید باشند.
یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که عصاره های توت باعث بهبود اثرگذاری آنتی بیوتیک کلریترومایسین می شود.
میوه ها همچنین ممکن است به کاهش خطر عوارض ناشی از هلیکوباکتری نیز کمک کنند. یکی از مطالعات انجام شده در این تحقیق نشان داد که مصرف بالای میوه باعث کاهش خطر ابتلا به برخی انواع بیماری های معده در مبتلایان به هلیکوباکتری می شود.
در حالی که تمام این یافته ها امیدوار کننده است، هنوز هم چیزهای زیادی برای یادگیری در مورد هلیکوباکتری و تاثیر مصرف میوه بر آن وجود دارد. میوه ها منبع غنی ویتامین و آنتی اکسیدان هستند، لذا منطقی ست هر روز مقداری میوه مصرف کنید.
امگا 3 و اسیدهای چرب غیر اشباع
گفته می شود اسیدهای چرب امگا 3 به مقابله با باکتری های هلیکوباکتری می پردازند.
یک نوع از چربی امگا 3 به نام اسید داکوساگزنئوئیک (DHA) در مطالعات هلیکوباکتر پیلوری مورد توجه خاصی قرار گرفته است.
یکی از مطالعات اخیر انجام شده نشان داد که دوزهای بالاتر این اسید موجب کاهش بیشتر باکتری های هلیکوباکتری در ظروف آزمایشگاهی می شوند.
در همان مطالعه، مکمل های اسید داکوساگزنئوئیک به تنهایی در نیمی از موش ها، باکتری های هلیکوباکتری را کشتند، که البته این میزان موفقیت کمتر از داروهای استاندارد بود. با این حال، آنها متوجه شدند که اگر علاوه بر درمان استاندارد، اسید داکوساگزنئوئیک نیز به آن اضافه شود ، این کار منجر به بهبود 100% شده و از بازگشت عفونت جلوگیری می کند.
به طور کلی نتایج در مورد اثرات امگا 3 و دیگر چربی های غیر اشباع (PUFA) بر روی انسان اختلاف نظر وجود دارد. بعضی از مطالعات نشان داده اند که امگا 3 به کاهش تعداد هلیکو باکتری کمک می کند، در حالی که برخی دیگر از تحقیقات ثابت کرده اند که این اسید ها تاثیر کمی بر هلیکوباکتری دارند.
چربی های امگا 3 مانند سایر غذاهایی که در این مقاله ذکر شده اند دارای مزایای زیادی برای سلامتی هستند. صرف نظر از تاثیر بر هلیکوباکتری، این موضوع به این معناست که در هر هقته از ماهی های چرب مصرف کنیم.
غذاهای گیاهی و ادویه جات
براساس گزارشات رسیده، تعداد زیادی از غذاهای گیاهی و ادویه جات به درمان عفونت هلیکوباکتری کمک می کنند:
سیر حاوی مواد شیمیایی با خواص ضد باکتری قوی است. در مطالعات آزمایشگاهی اثبات شده است که سیر فعالیت هلیکو پیلوری را کاهش می دهد.
در یکی از مطالعات مشاهده شده بر روی بیش از 8000 فرد بزرگسال، میزان ابتلای آنان که سیر خام مصرف کرده بودند به هلیکوباکتری بسیار کمتر از سایرین بود. اما دیگر مطالعات انسانی در اثبات ارتباط مصرف سیر با کاهش خطر هلیکوباکتری موفق نبوده اند.
نتایج مطالعات بر روی حیوانات ما را به نتیجه خاصی نمی رساند. در همین حال، دو مطالعه کوچک انسانی در بحث کاهش باکتری های هلیکوباکتری بی فایده بودند، هر چند داوطلبان در یک مطالعه گزارشی مبنی بر تسکین سوء هاضمه دادند.
زردچوبه می تواند ادویه خوبی برای اضافه کردن به رژیم غذایی باشد، اما شواهد کافی برای اینکه این گیاه مکمل خوبی برای کپسول های کورکومین است، وجود ندارد.
همچنین گزارش شده که زنجبیل اسید معده را کاهش می دهد، بدین معنی که می تواند رشد هلیکوباکتری را حداقل در حد نظریه، مهار کند.
در یک مطالعه، برای سه هفته قبل از ابتلا به هلیکوباکتری به ازای هر کیلوگرم از وزن موش های صحرایی 100 میلی گرم زنجبیل به آنها دادند که مشاهده شد در موشهایی که زنجبیل خورده بودند، تعداد باکتری از سایرین کمتر بود و همچنین التهاب کعده کمتری نیز داشتند.
با این حال، اطلاعات مستند مربوط به انسان بسیار کم و محدود است؛ اما هیچ دلیلی برای نخوردن زنجبیل نیز وجود ندارد.
اما دارچین نیز در کاهش تعداد هلیکوباکتری در ظروف آزمایشگاهی مؤثر نشان داده است، اما بازهم در مطالعات انسانی تاکنون گزارشی مبنی بر کاهش سطوح باکتریایی گزارش نشده است.
آیا رژیم غذایی و درمان های طبیعی می تواند به درمان عفونت هلیکوباکتری پیلوری کمک کند؟
تمرکز تحقیقات اخیر بر نقش رژیم غذایی و درمان های طبیعی دیگر در درمان عفونت هلیکوباکتری پیلوری بوده است.
برخی از مواد غذایی ممکن است برای از بین بردن باکتری ها مفید باشند. در از بین بردن التهاب های موجود تاثیر گذار باشند، سیستم ایمنی بدن را تقویت کنند و هلیکوباکتری را نیز در معده کاهش دهند.
متأسفانه منابع اطلاعاتی مربوط به این ادعاها همچنان تا حدودی محدود است. مطالعات بسیاری نشان داده اند که بسیاری از غذاها در حیوانات و یا در ظروف آزمایشگاهی تاثیرگذار هستند، اما مطالعات انسانی مزایای نسبتا کمی را گزارش کرده اند.
پروبیوتیک ها، لاکتوفرین و آب کران بری بیشترین تاثیرگذاری را در انسان نشان داده اند، اما این تاثیر هنگامی شگرف می شود که با درمان سه گانه و سایر روش های استاندارد پزشکی ترکیب شود.
سایر غذاها مانند جوانه های بروکلی، روغن ماهی، میوه ها، سبزیجات، گیاهان و ادویه ها ممکن است تاثیرگذار باشند یا نباشند. اما همه آنها از نظر تغذیه ای مفید هستند، لذا خوردن آنها بسیاری از مزایای دیگر را به همراه دارد.
به طور کلی، هنوز در مورد نقش رژیم در عفونت هلیکوباکتری مباحث بسیاری موجود است. در حال حاضر، خبر خوب این است که این بیماری قابل درمان با دارو ست و می توان آنرا با تغییراتی در رژیم کنترل نمود.
