آیا تاکنون دچار تنگی نفس شده اید؟ این حالت باعث می شود که حس کنید، هوای کافی به ریه های شما نمی رسد. به عبارت ساده تر، این تجربه ناخوشایند معمولا به عنوان “نفس نفس زدن” شناخته می شود. این کمبود هوا می تواند ترسناک باشد، چه یک بار اتفاق بیفتد و چه به یک مشکل در حال پیشرفت تبدیل شود. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی تنگی نفس خواهیم پرداخت.
تنگی نفس چیست؟
تنگی نفس یک علامت است، نه یک بیماری دائمی و می تواند بدون بروز بیماری، به وجود بیاید، و یا می تواند نتیجه اصلی پیشرفت تدریجی بیماری های متعدد باشد. این علامتی بسیار رایج است و در حدود 25 درصد از بیماران دیده می شود. در اینجا یک لیست شسته و رفته از عواملی که منجر به تنگی نفس می شود، وجود دارد. گاهی اوقات تنگی نفس موقت و زودگذر است که معمولا پس از تمرین شدید ورزشی و یا قرار گرفتن در ارتفاعی بالاتر از حد طبیعی، اتفاق می افتد.
سایر موارد تنگی نفس میتواند شامل یک حمله ترسناک، آسم یا یک عفونت ریوی مانند ذات الریه یا تنگی نفس عصبی باشد. ما قصد داریم به شما، برخی از بهترین روش های طبیعی برای بهبود تنگی نفس را معرفی کنیم، اما مهم است که توجه داشته باشید: اگر دچار عود تنگی نفس هستید، یا به تنگی نفس ناگهانی یا شدید مبتلا هستید، باید از نظر پزشکی، تحت درمان قرار بگیرید.
آیا تنگی نفس همان ارتوپنیا است؟
تنگی نفس، اغلب با “dysponea” اشتباه گرفته می شود و آن احساس سختی یا دشواری در نفس کشیدن می باشد. یکی دیگر از تعاریف ساده تنگی نفس، نفس نفس زدن یا به سختی نفس کشیدن می باشد.
تنگی نفس یک تجربه درونی است، به این معنی که هر فردی آن را به گونه ای متفاوت درک و توصیف می کند. تنگی تنفس ، مانند تنگی نفس پس از تمرینات شدید ورزشی، می تواند به طور معمول رخ دهد، اما به طور معمول، اگر با انجام یک سری تمریناتی که قابل تحمل هستند، دچار تنگی نفس شدید، می تواند نشانه ای از وجود یک بیماری باشد.
کد ICD-10 برای تنگی نفسR06.02 است.”ICD” یعنی طبقه بندی بین المللی بیماری ها. نفس نفس زدن با کد ICD-10، از سوی متخصصان بهداشتی برای شناسایی و ثبت وضعیت سلامتی مورد استفاده قرار می گیرد.
نفس نفس زدن می تواند با علائم دیگری، از جمله:
- اضطراب
- درد قفسه سینه
- ورم غشاء ریه
- خستگی
- سرگیجه
- غش
- سرفه
- خس خس سینه
- خلط خونی
- درد گردن
- آسیب قفسه سینه
همراه باشد. وقتی فردی از تنگی نفس حرف می زند مانند بیماری که در بیمارستان می باشد، یعنی اینکه او در حال مبارزه با تنگی نفس است.
علائم تنگی نفس که ممکن است شما یا فردی دیگر داشته باشید، عبارتند از:
- نفس نفس زدن بعد از یک تلاش فیزیکی یا به دلیل شرایط پزشکی
- نفس کشیدن همراه با درد یا ناراحتی
- تنفس سریع و سطحی
- احساس خفگی در نتیجه مشکلات تنفسی
- احساس اینکه هوای کافی به شما نمی رسد
این احساسات ممکن است با احساس انقباض، فشار یا سنگینی بر روی قفسه سینه همراه باشد. به یاد داشته باشید که وقتی تنگی نفس ناگهان رخ می دهد یا علائم تکرار شونده و یا شدیدی دارد، ممکن است نشانه ای از یک وضعیت وخیم پزشکی باشد که نیاز به مراقبت های اورژانسی دارد.
ارتوپنیا از لحاظ پزشکی به عنوان دشواری تنفسی شناخته می شود که در هنگام خواب اتفاق می افتد و زمانی که به پشت می خوابید، کاهش می یابد. این حالت در مواردی می تواند باعث نارسایی احتقانی قلب شود. تعریف دیگر ارتوپنیا، تنگی نفس است که در حالی که دراز کشیده هستید، رخ می دهد. تنگی نفس شبانه روزی (PND ) نوعی تنگی نفس است که باعث بیدار شدن فرد از خواب می شود و اغلب پس از یکی، دو ساعت که از خواب گذشت، این حالت اتفاق می افتد و معمولا با خوابیدن به پشت، کاهش می یابد.
علل این عارضه تنفسی چیست؟
همانطور که قبلا ذکر شد، تنگی نفس ممکن است به علت به زور نفس کشیدن (overexertion ) یا بودن در ارتفاع زیاد رخ دهد. در این موارد، تنگی نفس معمولا به راحتی قابل کنترل و زودگذر است. گاهی اوقات نیز تنگی تنفس یک علامت از وضعیت سلامت عمومی است. وضعیت سلامتی نیز می تواند باعث تنگی نفس شود.
علل رایج تنگی نفس حاد عبارتند از:
- واکنش های آلرژیک
- کم خونی یا کمبود جدی خون ناشی از کم خونی
- اضطراب
- آسم
- مسدود شدن یا استشمام چیزی که باعث بسته شدن راه های هوایی شود.
- سوراخ شدن ریه
- قرار گرفتن در معرض مواد خطرناکی مانند مونوکسید کربن
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- فتق هیاتال
- فشار خون ضعیف
- ذات الریه و سایر عفونت های تنفسی
- بارداری
- آمبولی ریه ( وجود یک لخته خون در یکی از شریان های ریه)
برخی از علل شایع تنگی نفس مزمن که معمولا به عنوان ضعف تنفس شناخته می شود و بیش از یک ماه طول می کشد عبارتند از:
- آسم
- کم خونی
- تغییر شکل ریه
- بیماری مزمن انسداد ریه (COPD )
- مشکلات قلبی
- فشار خون بالا در ریه ها (فشار خون ریوی)
- سرطان ریه
- چاقی
- زخم ریه
تنگی نفس معمولا در افراد مبتلا به بیماری های وخیم، پیشرفته یا کشنده، دیده می شود.
تشخیص و درمان تنگی نفس
هنگامی که برای تنگی نفس به پزشک مراجعه می کنید، یکی از اولین سوالاتی که پرسیده می شود این است که آیا این علائم را در حالت ورزش یا انجام کارهای شخصی و یا حتی در زمان استراحت، تجربه کرده اید یا خیر. سوال دیگر این است که آیا تنگی نفس به صورت تدریجی بروز کرده یا اینکه نمی دانید واقعا از کجا پدید آمده است!
پس از پرسیدن سوالات کلیدی، پزشک احتمالا با انجام یک معاینه، به صدای ریه شما گوش می دهد. همچنین ممکن است یک تست عملکرد ریه (اسپیرومتری) انجام دهید، که میزان هوایی که می توانید به داخل ریه بکشید و میزان هوایی که می توانید بیرون دهید و اینکه با چه سرعتی هوا را به بیرون می دهید را اندازه گیری می کند.
آزمایش های اضافی دیگری که ممکن است انجام شود شامل الکتروکاردیوگرام (ECG)، اکسیمتری پالس، آزمایش خون، عکسبرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه یا CT اسکن می باشد. درمان تنگی نفس به آنچه که پزشک تشخیص می دهد بستگی دارد.
6 درمان طبیعی
این درمان ها، راه های طبیعی برای بهبود تنگی نفس هستند اما هیچ وقت جایگزین مراقبت های اورژانسی که ممکن است ضروری هم باشند، نیستند. مهم است به یاد داشته باشید که تنگی نفس یک علامت است و نه یک بیماری، پس زمانی که می دانید چه چیزی باعث تنگی نفس می شود، باید به دنبال علت اصلی آن باشید.
1- بهبود کیفیت و جریان هوای محیط اطراف
آیا با ورود هوای تازه و تمیز به داخل خانه یا ماشین، احساس نمی کنید که راحت تر نفس می کشید؟ اگر کمی احساس خفگی می کنید، اجازه دهید تا هوای بیرون به داخل منزل بیاید یا برای هواخوری به طبیعت بروید. وجود گرد و غبار و حیوانات خانگی نیز در کیفیت هوای داخل منزل شما اثرگذار است. اگر احساس تنگی نفس دارید و در تماس با افراد سیگاری هستید، به سرعت محیط را ترک کنید. یکی دیگر از نکات ساده ای که ممکن است کمک کند این است که دمای هوای داخل ساختمان را کاهش دهید و سعی نکنید در محیطی گرم و خفه، نفس بکشید، حتی می توانید در این گونه مواقع، جلوی پنکه بنشینید.
2- استفاده از رطوبت سنج
اگر هوای منزل شما به علت استفاده از وسایل گرمازا در فصل زمستان، خیلی خشک است، می توانید از یک رطوبت سنج استفاده کنید. هوای مرطوبی که به وسیله دستگاه مرطوب کننده تولید می شود، می تواند به بهبود عبور هوای خشک از بینی کمک کند و نفس کشیدن را آسان تر کند. دستگاه های مرطوب کننده به منظور بهبود شرایط تنفسی ساخته شده اند. فقط مرطوب کننده را تمیز نگه دارید زیرا قادر به جذب کپک و باکتری می باشند. اگر آلرژی یا آسم دارید، با پزشک خود درباره اینکه آیا دستگاه مرطوب کننده برای شما مناسب است یا خیر، مشورت کنید.
تمرینات مفید برای تنگی نفس
- یکی از راه های بهبود تنگی نفس ناشی از سرفه و فعالیت بدنی این است که:
- چانه خود را به سمت قفسه سینه متمایل کنید.
- از طریق دهان، 10 مرتبه، نفس های کوتاه بکشید.
- وقتی عضلات گردن، کمی تحت فشار قرار گرفتند، از طریق بینی نفس بکشید.
- سه مرتبه با لب های چسبیده به هم، نفس را بیرون دهید.
- چهار مرتبه، از طریق بینی بکشید.
- با دهان باز و با صدایی شبیه به” آه” نفس خود را بیرون دهید.این عمل را 8 مرتبه انجام دهید.
این مراحل را سه مرتبه تکرار کنید.
یکی دیگر از تمرینات تنفسی مفید که فین فین تند و سریع نامیده می شود، به تقویت دیافراگم که عضله اصلی تنفسی شماست، کمک می کند. دهان خود را ببندید و سپس به مدت 15 تا 30 ثانیه هوا را از طریق بینی، به داخل و خارج بکشید. این تمرین را چندین بار انجام دهید، تا زمانی که به 60 ثانیه برسید.
همچنین می توانید از تمرینات تنفسی دیگری که برای کاهش استرس مفید هستند و یا از روش های دیگری مانند COPD ، استفاده کنید.
کاهش استرس و آرامش روزانه
علاوه بر تمرینات تنفسی، که برای کاهش استرس نیز عالی هستند، می خواهم برخی از تکنیک های دیگر که اثرات آرامش بخشی دارند را معرفی کنم، نظیر یوگا، مراقبه و مدیتیشن. این شیوه ها را می توانید در زندگی روزمره خود بگنجانید، تا بتوانید به صورت منظم از فوایدی که برای سلامتی دارند، بهره ببرید و احساس آرامش کنید تا تنفس مطلوب و آسان تری داشته باشید.
یک جسم پر از تنش و ناراحتی، با تنفس خوب و سالم، تناقض دارد، بنابراین هر آنچه را که می توانید به صورت روزانه انجام دهید تا از این تنش و ناراحتی رها شوید.
یکی از راه های عالی برای بهبود خلق و خو و سلامتی کلی، ماساژ می باشد. مقاله علمی که در سال 2018 منتشر شد، نشان داد که چگونه پس از یک ماساژ، سطح هورمون کورتیزول که سبب استرس می شود، کاهش می یابد، در حالی که سطح سروتونین و دوپامین ( انتقال دهنده های عصبی خوشحالی) افزایش پیدا می کنند.
تغییر بالش زیر سر
برای افراد مبتلا به تنگی نفس، به ویژه افرادی که مبتلا به orthopnea هستند (تنگی نفس در هنگام خوابیدن)، بالا نگه داشتن سر، می تواند به بهبود علائم کمک کند. به این منظور، می توانید از تعدادی بالش استفاده کنید و سرتان را تا سطحی که احساس راحتی بیشتری می کنید بالا بیاورید و باعث میشود راحت تر نفس بکشید.
وقتی احساس می کنید که نفس کشیدن برایتان دشوار است، ممکن است احساس خفگی کنید. در این حالت، می توانید پنجره ی نزدیکتان را باز کنید، یا به یک اتاق بزرگتر و یا به بیرون بروید و از مناظر بیرون لذت ببرید. این ها همه شیوه های ساده و در عین حال موثری برای به دست آوردن یک حس خوب و مفید از فضای باز است، که ممکن است از نفس کشیدن در یک اتاق، موثرتر باشد.
امتحان کردن طب فشاری یا طب سوزنی
کارشناسان عقیده دارند که هم طب فشاری و هم طب سوزنی، به برخی از افراد کمک می کنند تا کمتر احساس تنگی نفس کنند. طب فشاری و طب سوزنی، بر روی هر یک از مسیرهای داخل بدن که گفته می شود انرژی حیاتی در آنها جریان دارد، تمرکز می کنند و باعث بهبود جریان انرژی و مانع از انسداد این جریان می شوند. هر دو این روش ها، به طور کلی بسیار آرامش بخش و مفید هستند.
اقدامات پیشگیرانه در مورد تنگی نفس
اگر تنگی نفس شما بدون دلیل، ناگهانی و شدید است، به مراقبت اورژانسی نیاز دارید. در صورتی که تنگی تنفس شما همراه با درد قفسه سینه، تهوع یا غش همراه باشد، در معرض حمله قلبی یا آمبولی ریه قرار دارید.
اگر دچار تنگی نفس به علاوه علائم زیر هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید:
- خس خس سینه یا سرفه
- مشکل تنفسی مخصوصا هنگامی که به پشت می خوابید
- تب یا لرز بالا
- تورم پا و مچ پا
اگر تنگی نفس مزمن شما بدتر شود، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
جمع بندی و نتیجه گیری نهایی
تنگی نفس چیست؟ حالتی است که به زحمت و سختی، نفس می کشید. تنگی نفس یک علامت است، نه یک وضعیت سلامتی که میتواند حاد یا مزمن باشد و علل دیگری نیز داشته باشد.
آیا Orthopnea همان تنگی نفس است؟ Orthopnea نوعی تنگی نفس است که در هنگام دراز کشیدن به صورت صاف و طاق باز رخ می دهد.
هنگامی که شما علت تنگی نفس را بدانید، باید به کمک یک متخصص مراقبت های بهداشتی به علت اصلی آن پی ببرید.
برخی از راه های طبیعی برای بهبود تنگی نفس عبارتند از:
- بهبود کیفیت و جریان هوای محیط اطراف
- استفاده از رطوبت سنج
- تمرینات مفید تنفسی
- کاهش استرس و آرامش روزانه با تمرین یوگا، مراقبه، مدیتیشن و یا هر آنچه که بیشتر برایتان مفید است
- تغییر زاویه یا چشم انداز شما
- استفاده از طب فشاری، طب سوزنی و یا ماساژ درمانی
به یاد داشته باشید که اگر بدون هیچ دلیلی، دچار تنگی نفس می شوید، همیشه باید پیگیر مراقبت های اورژانسی باشید، به خصوص اگر تنگی نفس به طور ناگهانی رخ دهد، شدید باشد یا با علائم دیگری همراه باشد.
