در مورد تفاوت بین ویروس و باکتری چه می دانید؟ آیا تمام ویروس و باکتری ها برای بدن ضرر دارند؟ آیا ویروس و باکتری ها به همدیگر نیز حمله می کنند یا زندگی دوستانه ای با هم در بدن دارند؟ بعضی از بیماری ها در اثر با کتری ها به وجود می آیند و بعضی دیگر در اثر ویروس ها. دانستن اینکه عامل اصلی بیماری، ویروس و باکتری است یا خیر، می تواند در روند درمان موثر باشد. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی تفاوت های بین ویروس و باکتری خواهیم پرداخت. همچنین انواع ویروس و باکتری را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهیم.
تفاوت ویروس و باکتری چیست؟
بیماری های عفونی به یکی از دلایل اصلی مرگ و میر، معلولیت و آسیب های جسمی برای افراد زیادی در سراسر جهان تبدیل شده اند. به طرز شگفت انگیزی، پیش گیری، تشخیص و روش های درمانی برای مقابله با این مشکلات تنها از طریق کسب آگاهی از تفاوت بین عوامل بیماری زای معمولی مثل ویروس ها و باکتری ها به دست می آیند.
اگرچه درست است که ویروس ها و باکتری ها اغلب (و گاهی به اشتباه) مرتبط با بیماری ها هستند، اما به نظر می رسد که بسیاری از آن ها غیرقابل تشخیص هستند. با وجود این که هر دو در ابعاد میکروسکوپی هستند، اما در واقع ویروس ها و باکتری ها بسیار متفاوت از یکدیگر هستند. بیایید بررسی کنیم که چگونه ویروس ها در سطح میکروسکوپی با باکتری ها تفاوت دارند.
تعریف دقیق ویروس و باکتری
برای درک بهتر تفاوت بین ویروس و باکتری ابتدا باید تعریف هر کدام را به طور دقیق درک کنید.
ویروس چیست؟
در تعاریف دقیق آمده است که ویروس ها تنها یک زنجیره از مواد ژنتیکی (RNA)هستند که در یک کپسول پروتئین محصور شده اند. بنابراین به این دلیل، هنوز بحث هایی وجود دارد که ویروس‌ها سلول هستند یا از آن ها ساخته شده اند.
به علت بسیاری از دلایل، ویروس ها اغلب در ناحیه ای بین اندام های زنده و غیر زنده در نظر گرفته می شوند.
گذشته از دلیل ذکر شده در بالا، این به این دلیل است که آن ها فاقد متابولیسم مستقل برای تکثیر خود در خارج از یک سلول میزبان زنده هستند.
یک تفاوت جالب دیگر این است که ویروس ها نه تنها به اندام های یوکاریوتی حمله می کنند؛ بلکه حتی به باکتری ها نیز حمله می کنند.
ویروس ها به انگل‌های درون سلولی مشهور هستند. با این حال، باید بدانید که آن ها نمی توانند توسط آنتی بیوتیک ها از بین بروند؛ اما، می توان این ویروس ها را از طریق واکسیناسیون از بین برد.
جالب است که حتی اگر علائم ایجاد شده توسط ویروس‌ها را نتوان درمان کرد، در نهایت سلول میزبان (گاهی) ایمنی خود را در برابر آن ها بالا می برد و زنده می ماند.
باکتری چیست؟
از طرف دیگر، باکتری ها موجودات تک سلولی هستند که با قطعات مواد ژنتیکی خود که در مایع غشا سلولی پراکنده شده و توسط دیواره سلولی صلبی محصور شده اند مشخص می شوند.
به نظر می رسد که باکتری ها اندامک های ساده ای باشند، اما، آن ها می توانند بسیار پیچیده و بسیار انعطاف پذیر تلقی شوند.
بر خلاف ویروس ها، آن‌ها به طور مستقل قادر به بقا و تکثیر خود هستند و این ها ویژگی هایی است که آن ها را از ویروس ها متمایز می کند.
باکتری ها می توانند ده تا صد برابر از ویروس ها بزرگ تر باشند. علاوه بر این، آن ها از طریق شکافت دودویی، و به صورت ساده ای، تکثیر می شوند.
با این حال، باید ذکر شود که برخی از انواع باکتری ها مانند کلامیدیا تراکوماتیس و ریکتزیا مانند ویروس ها قادر به تکثیر در خارج از یک سلول میزبان نیستند.
اغلب باکتری های شناخته‌شده، بیماری زا هستند. نکته خوب این است که برخی از باکتری ها را می توان با دخالت در فرآیند های زیستی داخلی و فیزیولوژیکی شان (از طریق استفاده از آنتی‌بیوتیک ها) از بین برد.
بررسی تفاوت های شاخص ویروس و باکتری
برای داشتن درک دقیق تری از این موضوع، در زیر لیستی از تفاوت های بین ویروس ها و باکتری ها آورده شده است.
| جنبه | ویروس ها | باکتری ها |
| ساختار | ژنوم ویروس ها می تواند از DNA یا RNA یگانه یا دوگانه تشکیل شود.
به طور کلی، ویروس‌ها دو بخش دارند: 1. نوکلوئید اسید – حاوی مواد ژنتیکی ویروس است؛ ممکن است DNA یا RNA باشد.
2. پروتئین کپسید – پوسته پروتئینی که ژنوم ویروسی را دربرگرفته است. هم چنین ژنوم و پوسته پروتئینی به نام نوکلئوکپسید نامیده می شوند.
3. پاکت ویروسی – فقط برخی ویروس ها این ساختار را دارند که به عنوان لایه اضافی حفاظت از نوکلئوکپسید عمل می کند.
|
با وجود ساختار ساده، باکتری ها، آن ها ویژگی های ساختاری بسیاری دارند:
１. کروموزومDNA – مواد ژنتیکی باکتری.
2. دیواره سلول – محافظت از سلول در برابر فشار های خارجی.
4. غشا سلولی – محلی برای جایجایی مولکولی در داخل سلول.
5. ریبوزوم – محل سنتز پروتیین.
6. پلاسمید – ویژگی های خاص را رمزگذاری می کند.
|
| اندازه
|
بر حسب قطر، اندازه ویروس ها بین ۲۰ تا ۷۵۰ نانومتر است.
توجه: تنها پیچیده ترین و بزرگ ترین ویروس ها می توانند در زیر میکروسکوپ با بزرگنمایی بسیار بالا دیده شوند.
|
با توجه به ابعاد، باکتری ها بسیار بزرگ تر از ویروس ها هستند. به طور کلی، اندازه آن‌ها بین ۰.۲ تا ۱۰ میکرومتر است. داشتن این اندازه کوچک به آن ها این امکان را می دهد که با استفاده از نفوذ، مواد مغذی را از محیط دریافت کنند.
|
| اشکال
|
ویروس ها شکل های مختلف و اندازه های متفاوتی دارند. | باکتری ها نیز شکل ها و اندازه های متفاوتی دارند. |
| سازمان سلولی | خیر | بله |
| شرایط حیاط
|
ویروس ها شدیدا وابسته هستند و نمی توانند به تنهایی زندگی کنند.
ویروس ها قادر به گرفتن غذا با هیچ روشی نیستند.
ویروس ها فاقد سوخت و ساز داخلی هستند.
|
بیشتر باکتری ها می توانند درون و خارج از یک سلول / اندامک میزبان زندگی کنند.
باکتری‌ها از طریق جذب، غذا دریافت می کنند.
باکتری‌ها خودشان سوخت و ساز دارند.
|
| نوع مواد ژنتیکی | یا DNA یا RNA؛ می‌توانند خطی یا مدور باشند؛ می توانند به صورت دو رشته ای یا تک رشته ای باشد. | هم DNA و هم RNA |
| روش تولید مثل | ویروس ها خودشان روشی برای تولید مثل ندارند. ویروس ها تنها زمانی که درون یک سلول هستند می توانند تکثیر شوند و این کار را با تزریق مواد ژنتیکی به درون سلول و یا با تخریب کامل آن انجام می دهند. | حالت شکافت دودویی روش تکثیر باکتری است. در این فرآیند، یک باکتری تک سلولی به دو سلول که DNA یکسانی با سلول والد دارند تقسیم می شود.
|
| رشد و توسعه
|
ویروس ها دو چرخه زندگی دارند:
1.چرخه لیتیک که زمانیست که تکثیر ویروس و عفونت رخ می دهد.
2. دوره لیزوژنیک که دوره زمانی ایست که در آن ویروس اسید نوکلئیک خود را با سلول / اندامک میزبان ادغام می‌کند.
|
باکتری ها به شدت رشد می کنند و با نرخ سریع (رشد نمایی)تقسیم می شوند. زمان مورد نیاز برای این تقسیم به عنوان زمان دو برابر (یا زمان تولید)شناخته می شود.
|
| آیا آن ها انرژی به دست می آورند و از انرژی استفاده می کنند؟ | خیر | بله |
| آیا آن ها تکامل پیدا می کنند؟ | بله | بله |
| مکانیسم های بقا | براساس مطالعات، ویروس ها از مکانیزم های مختلفی برای فرار از سیستم ایمنی میزبان استفاده می کنند. این مکانیزم ها شامل ترکیبی از سرعت و تغییر مورفولوژی، دستکاری در سلول های میزبان و استتار است. | برخی از باکتری ها مکانیسم های دفاعی بالایی دارند که مخرب هستند و در برابر فشار محیطی مثل گرما و فشار بالا بسیار مقاوم هستند. وقتی که باکتری ها با چنین شرایطی مواجه میشوند، برخی از آن ها خود را در ساختارهای غیر راکدی به نام درون هاگ محصور می کنند.
|
| نمونه های پاتوژنیک | نمونه هایی از بدترین ویروس های کشنده شامل ویروس ابولا، ویروس هاری ، ویروس نقص ایمنی انسان (اچ آی وی)، ویروس آبله و ویروس آنفولانزا است. | برخی از مرگبارترین انواع باکتری ها عبارتند ازسیاه زخم، طاعون، استافیلوکوکوس اورئوس، سوزاک، و بسیاری دیگر.
|
| نمونه های غیرپاتوژنیک | در حالی که تقریبا همه ویروس ها در گیاهان و حیوانات بیماری زا هستند، اما تنها بر اندامک های خاصی تاثیر می گذارند. به عنوان مثال، برخی ویروس ها در حیوانات بیماری زا هستند اما بر انسان ها تاثیر نمی گذارند.
این ها شامل ویروس Aviadeno (پرندگان)، ویروس Myxoma (خرگوش)، ویروس parvo (سگ)، و بسیاری از نمونه های دیگر هستند.
|
در حالی که باکتری ها به عنوان اندامک های عامل بیماری شناخته می شوند اما همه آن ها بد نیستند. در حقیقت، برخی از آن‌ها در حال حاضر در فلور باکتریایی سالم در روده وجود دارند و حتی به هضم غذا کمک می کنند و در برابر همتایان مضر خود از ایمنی روده دفاع می کنند.
برخی از این باکتری ها از جنس لاکتوباسیلوس هستند. |
| آیا آنتی بیوتیک ها در مقابله با آن ها موثرند؟ | نه آنتی‌بیوتیک ها بر روی ویروس ها کارساز نیستند، چون آن ها حالت های متفاوتی از تکثیر دارند و ساختارهای متفاوتی در مقایسه با باکتری‌ها دارند. | بله. با این حال، موارد مقاومت باکتری ها در برابر آنتی بیوتیک به دلیل استفاده بیش از حد از این نوع از داروها، رایج تر شده است.
|
| آیا واکسن ها در مقابله با آن ها موثرند؟ | بله. واکسن ها با آماده سازی سیستم ایمنی در برابر ورود احتمالی ویروس‌ها اثر می کنند. | بله. واکسن‌ها با آماده سازی سیستم ایمنی در برابر ورود باکتری ها اثر می کنند. |
در نتیجه، ویروس ها و باکتری ها به دلیل خواصی مثل شرایط زندگی، شیوه تولید مثل، حالت عفونت و عوامل از بین بردنشان به طور عمده با یکدیگر متفاوت هستند.
با این وجود، همچنان که تحقیقات بیشتری بر روی میکرو ارگانیسم ها صورت می‌گیرد، معلوم می شود که چیزهای زیادی برای کشف وجود دارد.
