سردرد در کودکان می تواند کسل کننده، تکان دهنده ویا درد کوبنده ای باشد. همچنین می تواند کوتاه مدت و یا یک سردرد مزمن باشد. در این مقاله از بخش بیماری ها و سلامت کودک می خواهیم به بررسی سردرد در کودکان و راه های تشخیص و درمان آن بپردازیم.
سردردها در کودکان می تواند نتیجه دلایل مختلفی باشد. دلایل معمول شامل:
- فشارهای بیش از اندازه فیزیکی
- فشارهای روانی و یا روحی
- نخوردن یکی از وعده های غذایی
- دهیدراته شدن (می تواند باعث سردرد هم در کودکان و هم بزرگسالان شود)
- گریه کردن بیش از حد
انواع سردرد در کودکان
برای دانستن دلایل سردرد در کودکان ، به یاد گرفتن انواع سردردها نیازمندیم. سردردها می توانند اولیه باشند، به این معنی که خود به تنهایی مشکل اند و بیماری اصلی محسوب می شوند. همچنین می توانند ثانویه یا علامتی باشند، به این معنی است که تنها یک نشانه از وضعیت اساسی پزشکی یا آسیبی در ناحیه سر یا ماهیچه های گردن می باشند.
سردرد در کودکان – سردردهای اولیه
سردردهای نسبی و سردردهای میگرنی دو شکل از سردردهای اولیه می باشند. سردردهای نسبی نوع معمول در کودکان و نوجوانان است که تنها برای چند دقیقه پایدار می مانند که حدود بیست درصد از نوجوانان آن را تجربه می کنند. می توانند درد زیادی در محدوده شقیقه ها و گیجگاه داشته باشند. همچنین رطوبت پوست سر یکی از علائم معمول آن است.
سر دردهای میگرنی در حدود ده درصد نوجوانان رخ می دهند. درد آن می تواند به عنوان دردی تکان دهنده و و تپنده که در یک طرف سر رخ می دهد تعریف شود. برخی از کودکان ممکن است که درد را در دوطرف سر و به ندرت در پشت سر تجربه کنند. سردرد میگرنی شدیدتر از سردرد نسبی است و تا ساعت ها و گاها روزها باقی می ماند. حالت تهوع و استفراغ نیز نشانه های دیگر میگرن می باشند.
سردردهای ثانویه
بیماری هایی که باعث ایجاد سردرد می شوند می توانند شامل موارد زیر باشند:
- آسیب و یا زخم متوسط در سر یا گردن
- مشکلاتی در سینوس ها، دندان ها، گوش، چشم ها و قسمت های دیگر صورت
- مشکلات روانی مانند افسردگی و عدم تعادل عصبی
- عفونت
یک سر درد گاهی اوقات می تواند نشانه تومورها باشد. بنابراین، تمامی سر دردها باید فورا پیگیری شوند.
سردردهای خوشه ای
معمولا سر دردهای خوشه ای در کودکان بالای ده سال رخ می دهد. این سردردها به دفعات در یک طرف سر و معمولا در پشت چشم رخ می دهند و ممکن است تا یک هفته یا یک ماه ادامه داشته باشد. چشم ها، تحت تاثیر درد ممکن است که قرمز شوند، پر آب شود و مردمک های بزرگ داشته باشد. ورم کردن پلک، آبریزش بینی، تورم و باد کردن جلوی سر از دیگر نشانه ها می باشند.
چه هنگام نگران سر درد در کودکان باشیم؟
سر درد در کودکان معمولا به دلیل میگرن، استرس و دهیدراته شدن می باشند. اما زمانی نگران کننده خواهند بود اگر که:
- مکرر و بیش از یک بار در ماه هستند
- هنگامی که پس از بیدار شدن کودک رخ می دهند و حتی پس از خواب کافی ادامه دارند
- در صورتی که درد مداوم است و به راحتی از بین نمی روند.
- درد همیشه تصاعدی و شدید است
- به همراه نشانه هایی مانند تب، درد گردن، حالت تهوع، تغییرات در دید می باشند
- کودک هوشیاری خود را هنگام سر درد از دست می دهد.
هنگامی که این نشانه ها مشاهده شدند لازم است که در اسرع وقت با دکتر تماس بر قرار کنید با این که ممکن است همیشه نشان دهنده موقعیت پزشکی نباشد.
نشانه های سر درد در کودکان
نشانه های سر درد بر اساس نوع آنها با یکدیگر متفاوت اند. تفاوت ها بیشتر در شدت درد، مدت، زمان شروع و اثر گذاری آن در فعالیت های روزانه کودک می باشند. برای مثال، سردردهای میگرنی به همراه موارد زیر نیز هستند:
- دید ضعیف
- تعرق
- حالت تهوع و استفراغ
- حساسیت به نور و صدا
- اذیت شدن چشم توسط نور زدگی
نشانه های سر دردهای نسبی
- شروع آهسته درد
- درد خفیف در دو طرف سر که گاها درد می تواند بیشتر هم باشد ولی نه به طور شدید
- به هم ریختن نظم خواب کودک
- درد پشت گردن یا سر
گاها این علائم می توانند نشان دهنده یک بیماری جدی نیز باشند.
- کودک خردسالی از سر درد شکایت می کند
- شروع ناگهانی سر دردی شدید
- تجربه سر درد پس از بیدار شدن یا بیدار شدن به دلیل سر درد
- دردی که با سرفه کردن، عطسه کردن و یا تکان دادن ناگهانی شدیدتر می شود
- سر دردی تدریجی که از دردی خفیف به دردی خیلی شدید تبدیل می شود
- تکرار حالت تهوع و استفراغ هنگامی که کودک سر درد می شود
- تغییرات دیداری
- تغییرات شخصیتی در کودک
- داشتن ضعف در پاها، مشکل حرکتی و یا تعادل دست ها و پاها
- صرع یا تشنج
در این موارد حتما و فورا باید با دکتر مشورت کنید.
تشخیص سردرد در کودکان
برای تشخیص کامل سر درد، تشخیص دقیق، علت و تعیین سطح مشکل لازم است. پزشکان سوابق پزشکی کودک را چک می کنند و یک ارزش یابی فیزیکی به دنبال لزومات حتمی تدارک می بینند.
سوالات اصلی پزشک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- چه هنگام سر درد رخ می دهد؟
- چه قسمت از سر درد می گیرد؟
- چه مدت سر درد طول می کشد؟
- آیا آسیب دیدگی یا زخمی وجود داشته است؟
- آیا تغییراتی در نظم خواب و خوراک کودک رخ داده است؟
- آیا حالت به خصوصی از بدن درد را بیشتر یا کمتر می کند؟
- آیا کودک مشکل خواب دارد؟
- آیا نشانه ای از فشار روانی یا روحی وجود دارد؟
در صورت لزوم، پزشک ممکن است تست نورولوژی را جهت تشخیص سردردهای اولیه تجویز کند. دیگر ارزشیابی های تشخیص که در زیر ذکر شده اند، ممکن است برای سردردهای ثانویه لازم باشند:
- MRI به چک کردن رگ های مغز کمک می کند
- سی تی اسکن به یافتن تومورها، آنوریسم، مشکلات نورولوژی یا وضع غیر عادی مغز کمک می کند
- پولیسونوگرافی
- معمولا سوراخ کردن مهره های کمر یا ضربات نخاعی جهت تشخیص وضعیت پزشکی لازم است.
درمان سردرد در کودکان
درمان سردردها نیز بستگی به علت ایجاد آنها دارد.
- سن کودک
- نوع و مقدار سر درد
- سابقه پزشکی کودک
- تحمل کودک در برابر داروهای خاص، درمان ها و تغییرات سبک زندگی
روش های درمان از کمپرس های یخ، استراحت، داروهای آزاد تا تجویز شده تا تغییرات سبک زندگی می باشد.
استراحت تمام چیزی است که کودک در طی سردرد استرسی یا حتی سردرد مزمن و حاد لازم دارد.
مسکن ها مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می توانند سردرد کودک را تسکین دهند. ترجیحا از دادن آسپیرین به کودکان خودداری کنید. باید قبل از دادن مسکن به کودک با پزشک مشورت کنید.
داروهای تجویزی می توانند جهت مداوای سردردهای شدید مانند میگرن مورد استفاده قرار گیرند. تریپتان ها که به صورت معمول جهت درمان میگرن تجویز می شوند ایمن و اثربخش تر برای نوجوانان است. این داروها درد را تسکین می دهند و علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ را کنترل می کنند.
گاهی اوقات، مصرف بیش از اندازه یا عکس العمل بدن به استفاده داروها می تواند باعث سردرد شود. بنابراین قبل از دادن دارو به کودک با دکتر مشورت کرده و از دادن دارو اطمینان حاصل فرمایید.
در صورتی که سردرد حاصل از مشکلات روانی و عصبی می باشند جلسات درمانی مورد نیاز هستند.
تمرینات بازخورد بیولوژیکی نوعی دیگر از درمان است که به کودک یاد می دهد چگونه با واکنش بدنی مانند کشش عضلات، تغییر فشار خون و ضربان قلب با درد مقابله کند. ایده این است که به کودک جهت کنترل سیستم عصبی خودکار و غیر ارادی کمک کنیم. تمرینات و آموزش ها معمولا با ریلکس درمانی تلفیق شده است.
درمان های تناوبی مانند طب سوزنی و ماساژ همچنین می توانند جهت تسکین سردردهای نسبی مورد استفاده قرار بگیرند.
تحقیقات نشان داده است که مواد مغذی مانند منیزیم، ریبوفلاوین و ترکیبی شبه ویتامین به نام سینوزین Q-10 می تواند تعداد روزهایی که افراد در سال دچار سردرد میگرنی می شوند را کاهش دهند.
با پزشک کودکتان قبل از این که داروهای آزاد، درمان های تناوبی و مواد مغذی را مورد استفاده قرار دهید مشورت کنید.
چگونه از سردردها در کودکان پیشگیری کنیم؟
در کنار استراحت کافی جهت کمک به کودکتان می توانید از سردردها با استفاده از درمان های خانگی ذکر شده در زیر پیشگیری کنید.
- کودک را از عوامل ایجاد سر درد مانند موسیقی بلند، نورهای زیاد، حرکات ناگهانی، تغییر سبک زندگی و فشارهای روحی یا جسمی دور نگه دارید.
- کودک باید به مقدار کافی بخوابد چرا که کمبود آن یکی از عوامل اصلی ایجاد سردرد در کودکان است.
- گاهی اوقات کمپرس یخ می تواند به تسکین درد هنگام سر دردهای نسبی کمک کند. قرار دادن کیسه ای از سبزیجات یخ زده یا بسته ای یخ در قسمت درد می تواند درد را کاهش دهد.
- در صورتی که کودک شما به میگرن مبتلا می باشد، تا حد امکان محیط را آرام نگه دارید.
- ترس، عصبانیت و نگرانی از عوامل روحی ایجاد سردرد در کودکان می باشد. آموزش نحوه تنفس و تمرین آن همچنین آموزش مدیتیشن می تواند به آن ها جهت کنترل کردن این شرایط پراسترس کمک کند.
- به کودکتان مواد غذایی سالم مانند میوه ها و سبزیجات تازه بدهید و در عوض از دادن غذاهای چرب و پر روغن خودداری کنید. غذاهایی که قند خون را ناپایدار و دچار نوسان می کنند نیز می توانند عامل سردرد باشند.
- سر دردهای حاصل از دهیدراته شدن را می توان با مطمئن شدن از نوشیدن کافی آب در طول روز پیشگیری کرد.
در صورتی که کودکتان بیش از قبل دچار سردرد می شود، نوشته ای از اطلاعات بیماری اش را یادداشت کنید:
- چه هنگام سر درد شروع شد (زمان دقیق اتفاق از زمانی که کودک از سر درد شکایت کرد)
- چه زمانی تمام شده است
- قبل از این که سر درد شروع شود کودک چه کار می کرده است
- قبل از شروع سر درد کودک چه چیزی خورده است
- قبل از فروکش کردن سر درد کودک چه کار می کرده است
ثبت رژیم غذایی، فعالیت ها و حالات کودک می توانند به شما در تشخیص علت سر درد حین پروسه درمان کمک کند.
درمان های خانگی برای سر درد کودکان
درمان های گیاهی یا طبیعی می توانند به تسکین یا از بین بردن سردرد در کودکان کمک کند. با این حال ممکن است که این درمان ها همیشه برای سردردهای ثانویه مفید نباشند.
- گل مینا که به عنوان گیاه دارویی ضد میگرن شناخته می شود، به بهبود 25% سر دردهای میگرنی کمک می کند. گل مینا به عنوان پیشگیری برای سردردهای میگرنی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
- روغن نعناع تند اثری آرام بخش روی اعصاب دارد که برای سردردهای نسبی در کودکان می تواند مفید باشد. این روغن حاوی منتول است که باعث ریلکس شدن عضلات و از بین بردن درد می شود. یک الی دو قطره از روغن نعناع تند با روغن بادام و جوجوبا مخلوط کنید و شقیقه هارا با این ترکیب ماساژ دهید.
- بوییدن روغن اکالیپتوس و اسطوخودوس می تواند به تسکین سردردهای سینوسی کودک کمک کند.
- همچنین دارچین می تواند به تسکین درد و آسیب دیدگی عضلات کمک کند. مقداری دارچین با شیر گرم مخلوط کنید و به کودک جهت تسکین سردرد نسبی بدهید.
- میخک نیز خواص تسکین درد را دارا می باشند و در برخی افراد باعث تسکین سردردهای اولیه می شوند. در غذای کودک مقداری میخک اضافه کنید و یا در طول روز به آنها میخک بدهید تا بجوند.
لطفا توجه فرمایید که این درمان ها برای تمامی کودکان مناسب نمی باشند و اثربخش نخواهند بود، بنا براین قبل از اعمال این درمان ها و راه ها حتما با دکتر مشورت کنید.
اولین قدم برای پیشگیری از سردردها استفاده از رژیم غذایی سالم حاوی گیاهان، میوه ها و سبزیجات می باشد. روش زندگی منظم که در آن کودک هر روز به موقع بخوابد و تغذیه شود نیز می تواند از شروع سردردهای نسبی پیشگیری کند.
