با پروستاگلاندین (Prostaglandin) آشنایی دارید؟ چرا بدن به این ماده نیاز دارد؟ آیا تولید بیش از حد این ماده برای بدن ضرر دارد؟ تقریباً تمامی اندام های بدن قادرند تا ترکیباتی به نام پروستاگلاندین بسازند. این ترکیبات کم و بیش مشابه هورمون ها هستند. یکی از مهمترین اهداف تولید پروستاگلاندین ها آغاز فرآیند التهاب و انعقاد خون در پاسخ به بیماری یا جراحت می باشد. در این مفاله از بخش آناتومی بدن دکتر سلام می خواهیم به بررسی فواید پروستاگلاندین در بدن پرداخته و راه های مهار تولید بیش از حد آنها را مورد بررسی قرار دهیم.
تفاوت پروستاگلاندین با هورمون ها
نکته ای که پروستاگلاندین ها را خاص می کند، این است که این مواد بر خلاف هورمون ها از طریق جریان خون جابه جا نمی شوند و تنها در زمان و مکان خاص مورد نیاز از سلول ها آزاد می شوند. با این که پروستاگلاندین ها کاربرد ها و مزایای فراوانی دارند، ترشح کمتر یا بیشتر از حد آن ها می تواند منجر به تداوم درد و بیماری شود.
اختلالات هورمونی، سوء تغذیه، استرس محیطی و نقص های ژنتیکی می توانند بر سطح تولید پروستاگلاندین ها تاثیر داشته باشند. رعایت یک رژیم ضد التهابی غنی از فیبر، استفاده از برخی مکمل های کنترل کننده پاسخ های التهابی، ورزش و مهار استرس ، درمان اختلالات هورمونی از جمله اختلال در ترشح بیش از حد استروژن می تواند سطح تولید پروستاگلاندین ها را در بدن متعادل کند.
ماهیت پروستاگلاندین ها و نقش آنها در بدن
پروستاگلاندین ها شاخه ای از ترکیبات لیپیدی به نام ایکوزانوئید ها می باشند و عملکردی مشابه هورمون ها در انسان و سایر پستانداران دارند. 2 تا از مهمترین کارهایی که پروستاگلاندین ها انجام می دهند، تنظیم التهاب و کمک به انقباضات رحمی خانم ها در زمان زایمان و دوران قاعدگی می باشد.
کاربرد های آن
فعالیت های اصلی پروستاگلاندین ها به شرح زیر می باشد:
- کمک به واکنش های التهابی در بافت آسیب دیده یا عفونی به منظور تسریع بهبودی
- تنظیم عملکرد دستگاه تولید مثلی خانم ها مانند کمک به تخمک گذاری و تسهیل زایمان
- انعقاد خون
- ترمیم عروق خونی آسیب دیده
- کنترل جریان خون: به این ترتیب که این مواد باعث انقباض دیواره عروق خونی شده و مانع از دست رفتن خون می شوند یا با به استراحت درآوردن عضلات در هنگام نیاز عروق را گشاد و جریان خون را افزایش می دهند
- حذف لخته های خونی بدون استفاده
- ایجاد تب و درد
- تنظیم فعالیت عضلات موجود در دستگاه های گوارشی و تنفسی
- تنظیم دمای بدن
بدن در پاسخ به جراحت، بیماری، عفونت و عوامل استرس زا دیگر پروستاگلاندین ترشح می کند. آزاد شدن این ترکیبات می تواند منجر به ایجاد علائم التهابی مانند سرخی، ورم، درد و تب در فرد شود.
انواع پروستاگلاندین ها:
4 نوع پروستاگلاندین فعال در بدن انسان ساخته می شود:
- پروستاگلاندین E2
- پروستوسایکلین (پروستاگلاندین I2)
- پروستاگلاندین D2
- پروستاگلاندین F2 آلفا
پروستاگلاندین ها از اسید چربی به نام آراشیدونیک اسید ساخته می شوند. آراشیدونات با تبدیل شدن به پروستاگلاندین H2 می تواند به عنوان پیش ساز تمامی 4 نوع پروستاگلاندین فعال در بدن عمل کند. انواع مختلف پروستاگلاندین ها کاربرد های مختلف و گاهی عکس هم دارند که با برخی از این فعالیت ها پیشتر آشنا شدیم.
نقش پروستاگلاندین ها در التهاب
اول از همه لازم است که بدانیم التهاب بسته به شرایط می تواند مفید یا مضر باشد. برای مثال ریشه بیشتر بیماری ها، التهاب مزمن می باشد که می تواند برای سلامتی مخاطرات فراوانی از جمله بیماری های قلبی و عصبی یا دیابت را به همراه بیاورد. با این وجود التهاب های حاد بخش ضروری فرآیند ترمیم بدن می باشند و در برخی موارد نجات بخش زندگی فرد بیمار هستند.
هر یک از پروستاگلاندین ها به نحوی سعی در حفظ هموستازی بدن دارند. در یک پاسخ التهابی، نوع و سطح پروستاگلاندین های موجود به شکل چشمگیری تغییر می کند. در شرایط معمول، سطح تولید پروستاگلاندین ها در بافت پائین است، اما میزان ترشح این ترکیبات در پاسخ های التهابی حاد افزایش می یابد. افزایش پروستاگلاندین ها می تواند به جذب لوکوسیت ها و سایر سلول های ایمنی به محل آسیب کمک کند.
پروستاگلاندین ها شباهت بسیاری به هورمون ها دارند زیرا به عنوان یک سیگنال عمل می کنند و به بدن در فرآیند های مختلفی از جمله ترمیم بافت آسیب دیده کمک می کنند. با این حال تفاوت هایی نیز با هورمون ها دارند از جمله اینکه پروستاگلاندین ها توسط غدد ترشح نمی شوند و به واسطه تعدادی واکنش شیمیایی در محل مورد نیاز بدن آزاد می شوند.
پروستاگلاندین ها نقش مهمی در غلبه بر تعدادی از بیماری دارند، زیرا این مواد می توانند با کنترل فرآیند آزادسازی ترکیبات التهابی، تنظیم جریان و انعقاد خون به سیستم ایمنی کمک کنند. همچنین این ترکیبات می توانند باعث ایجاد تب و درد شوند که جزئی از واکنش های عادی به جراحت، عفونت یا بیماری می باشد.
پروستاگلاندین ها به واسطه واکنش های شیمیایی که به واسطه آنزیم سیکلواکسیژناز (سیکلواکسیژناز-1 و سیکلواکسیژناز-2) کاتالیز می شوند، بوجود می آیند. در شرایط عادی این ترکیبات به واسطه سیکلواکسیژناز-1 ساخته می شوند، اما در شرایط التهابی آنزیم سیکلواکسیژناز-2 نیز فعال شده تا سطح تولید پروستاگلاندین ها را بر اساس نیاز بدن افزایش دهد. بر اساس یافته های علمی، پروستاگلاندین ها حداقل بر روی 8 گیرنده می توانند اثرگذار باشند. اثر این مواد محدود به محل آزادسازی آن ها است و معمولاً عمر کوتاهی دارد زیرا برخلاف هورمون ها، این ترکیبات به سرعت در بدن تجزیه می شوند.
فواید و مضرات آنها
فواید :
- کمک به غلبه بر عفونت و بیماری های مختلف
- تسریع ترمیم بافت آسیب دیده
- تحریک زایمان: پروستاگلاندین ها با به استراحت در آوردن عضلات صاف رحمی منجر به باز شدن دهانه رحم می شوند. در حال حاضر این مواد به صورت صنعتی با نام های پروستاگلاندین E2 و F2 در انتهای دوره بارداری به منظور تسهیل زایمان توسط پزشک تجویز می شوند. علاوه بر این، زنان برای تحریک تخمک گذاری و انقباض سالم عضلات رحمی در دوران قاعدگی به مقدار کافی پروستاگلاندین نیازمندند.
- کمک به جلوگیری از خونریزی های پس از زایمان
- موثر در درمان ناتوانایی های جنسی در مردان و کمک به بهبود عملکرد اسپرم
- درمان زخم های گوارشی به واسطه تنظیم ترشح اسید معده و محافظت از روده در مقابل آسیب
- تنظیم ترشح موکوز
- قابل استفاده برای درمان آب سیاه
- کمک به تنظیم میزان باکتری های دستگاه گوارش با اثر بر آزادسازی مواد التهابی
- تزریق به صورت وریدی به منظور درمان سندروم ریناد، به خصوص در افرادی که درمان های خوراکی بر روی آن ها اثری نداشته
- تحریک حرکات روده
- کمک به درمان بیماری های قلبی مادرزادی در نوزادان
مضرات :
- افزایش درد در پاسخ به آسیب یا بیماری، دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی که به عنوان مسکن و کاهنده التهاب و علائم تب مورد استفاده قرار می‌گیرند، در حقیقت مهارکننده های ترشح پروستاگلاندین ها می باشند. برای مثال ایبوپروفن و آسپرین با تغییر ساختار آنزیم سیکلواکسیژناز، مانع از ترشح بیش از حد پروستاگلاندین ها می شوند.
- ایجاد تب، ورم و سرخی
- عامل انقباضات شدید قاعدگی (سندرم پیش قاعدگی): هر ماه پروستاگلاندین ها در رحم با ارسال سیگنال منجر به انقباض عضلات و ریزش دیواره اندومتریوم و شروع قاعدگی می شوند. میزان پروستاگلاندین های آزاد شده در این زمان، رابطه مستقیمی با شدت انقباض عضلات دارد و انقباضات شدیدتر می تواند منجر به قاعدگی دردناک شود.
- موثر در افزایش آلرژی و واکنش های خودایمنی
- ایجاد تداخل با فرآیند بهبودی در غلظت های بسیار بالا یا پائین، تولید مزمن پروستاگلاندین ها در غلظت های بالا می تواند منجر به ابتلا به بیماری های مرتبط با التهابات مزمن شود.
- عامل درد های مزمن مانند آتروز
- مرتبط با ایجاد سرطان هنگام ترشح مزمن با غلظت بالا
- ایجاد اسهال در حجم های بالای ترشح
- ریسک فاکتور ابتلا به پوکی استخوان
راه های کنترل تولید پروستاگلاندین ها
سطح پروستاگلاندین ها در پاسخ به آسیب و التهاب افزایش می یابد، در نتیجه رعایت یک رژیم ضد التهابی می تواند نقشی کلیدی در متعادل ساختن سطح این مواد در بدن ایجاد کند.
برخی از راه های کنترل تولید پروستاگلاندین ها به واسطه رعایت یک رژیم سالم به شرح زیر است:
- دوری از غذاهایی که منجر به درد می شوند. برخی از این غذاها شامل محصولات لبنی غیر ارگانیک، غلات و روغن های نباتی فرآوری شده، گوشت های بی کیفیت، الکل و کافئین می شود.
- عدم استفاده بیش از حد اسید های چرب امگا 6 زیرا این مواد پیش ساز پروستاگلاندین ها می باشند. محدودسازی مصرف روغن های نباتی فرآوری شده بهترین راه کاهش میزان دریافتی این دسته از اسیدهای چرب می باشد.
- حذف مواد خوراکی حساسیت زا مانند گلوتن، دانه های روغنی و لبنیات که منجر به بدتر شدن علائم می شوند.
- مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند میوه و سبزیجات که می تواند سطح هورمون ها از جمله استروژن را متعادل سازد.
- استفاده از غذاهای غنی از امگا 3 مانند ماهی تازه که می تواند منجر به کاهش سطح التهاب شود.
- افزایش میزان دریافتی گیاهان و ادویه جات ضد التهابی مانند زنجبیل، دارچین و جعفری
- تمرکز بیشتر بر روی چربی های سالم مانند روغن زیتون، تخم کتان یا نارگیل
- مصرف خوراکی های غنی از منیزیم و پتاسیم مانند کاهو، موز، انجیر، سیب زمینی، آووکادو، حبوبات، ماهی سالمون و لبنیات ارگانیک
- مصرف غذاهای غنی از روی مانند کدو، گوشت گاو، گوسفند و مرغ، ماست و اسفناج
- استفاده از چای سیاه و سبز
پروستاگلاندین ها در بدن ساخته شده و در هیچ گونه ماده غذایی ای یافت نمی شوند. شما می تواند با مصرف ویتامین ها، مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و فیبر به میزان کافی و عدم سو مصرف خوراکی های التهابی و غذا های چرب، سطح تولید این مواد را کنترل نمایید.
برخی دیگر از راه های کنترل تولید آنها:
- استفاده از مکمل های منیزیم: میزیم می تواند کرامپ های عضلانی مانند درد های دوران قاعدگی و ناراحتی های مزمن را بهبود بخشد. با این حال اگر مبتلا به مشکلات گوارشی مانند اسهال هستید، لازم است که از مصرف مکمل های منیزیم سیترات خودداری کنید. دز استاندارد مصرفی این مکمل ها حدود 300 الی 450 میلی گرم هر شب قبل از خواب می‌باشد.
- مصرف روی به هر دو شکل مکمل و موجود در مواد غذایی در صورت نیاز بدن: روی نقش ساختاری مهمی در افزایش تعداد گیرنده های هورمونی و پروتئین های فاز سلامت بدن دارد. همچنین این ماده معدنی می تواند خلق و خوی را در کنار عملکرد سیستم ایمنی متعادل سازد. اگر از انقباضات شدید دوران قاعدگی رنج می برید، روی به خاطر داشتن فعالیت های آنتی اکسیدانی و ضد التهابی در رحم به کاهش دردتان کمک کند. مطالعات نشان می دهد که مصرف روزانه 30 الی 90 میلی گرم روی از 1 الی 4 روز پیش تر از شروع قاعدگی می تواند شدت کرامپ ها را به طور چشم گیری کاهش دهد.
- از مصرف زنجبیل و زردچوبه قافل نشوید. برخی از مطالعات نشان می دهد که مصرف روزانه 1000 الی 2000 میلی گرم زنجبیل می تواند به کاهش درد و شدت کرامپ ها کمک کند.
- میزان استرس و اضطراب را به کمک خواب کافی و انجام فعالیت های آرامش بخش، کاهش دهید.
- به طور منظم و متعادل ورزش کنید.
- روغن گل مغربی را امتحان کنید. این روغن حاوی لینولئیک اسید و گاما لینولئیک اسید می باشد. به نظر می رسد این اسید های چرب می توانند در تنظیم تولید آنها به بدن کمک کنند. مطالعات نشان می دهد استفاده از مکمل های روغن گل مغربی می تواند به کاهش علائم سندرم پیش قاعدگی، سندرم ریناد، زخم های پوستی، ریسک بیماری های قلبی و شرایط التهابی مانند اگزما کمک کند.
- رابطه جنسی می تواند با تحریک رحم منجر به افزایش سطح پروستاگلاندین ها شود. علاوه بر این، مایع منی نیز حاوی پروستاگلاندین می باشد.
- ترک سیگار: زیرا سیگار می تواند منجر به افزایش التهاب و ایجاد درد های مزمن شود.
- محدود کردن مصرف موادی مانند سویا، ذرت، نوشیدنی های کافئین دار، نیکوتین و کاکائو
- حذف مصرف الکل
- داشتن خواب کافی
- قدم زدن به منظور کاهش استرس
علائم ناشی از مشکلات مربوط به پروستاگلاندین ها:
برخی از شایع ترین مشکلات و علائم مربوط به تولید بیش از حد این مواد به شرح زیر است:
- دوره های پریود به شدت دردناک
- اسهال یا مشکلات گوارشی به خصوص در دوران قاعدگی (به دلیل افزایش سطح پروستاگلاندین ها در این بازه)
- بیماری های خودایمنی
- دیابت
- کم کاری غدد هیپوفیز و تیروئید
- درد مزمن و آسیب بافتی غیرقابل التیام
- ورم، سرخی و ادم در اندام های محوری
- اگزما
- میگرن
- انواع خاصی از سرطان ها
- بیماری های دیژنراتیو عصبی مانند مالتیپل اسکلروز، بیماری پارکینسون و هانتینگتون و ALS
- از دست رفتن عملکرد اندام ها
استفاده از این مواد در پزشکی
به دلایل مختلفی از جمله تحریک زایمان و به استراحت درآوردن عضلات می‌توان از پروستاگلاندین ها استفاده کرد. در حال حاضر از 2 نوع آنالوگ پروستاگلاندینی با نام های پرپیدیل و سرویدیل به منظور تسهیل زایمان استفاده می شود. این مواد با شل کردن عضلات صاف دهانه رحم و منقبض ساختن عضلات رحمی می توانند به زنان باردار کمک کنند. از عوارض مصرف این مواد می‌توان به حالت تهوع، استفراغ، اسهال و تب اشاره کرد. قرص ها ضد بارداری با مهار رشد لایه سلولی اندومتریوم در رحم می‌تواند منجر به کاهش سطح تولید پروستاگلاندین ها شود.
ممنون ممنون ممنون بخاطر مطالب کاملی که برای پروستاگلندین ها گذاشتین. شما نمیدونید چه کمک بزرگی به زندگی من کردین. واقعا ممنونم.
ممنون ممنون ممنون. شما بزرگترین کمک رو به زندگی من کردین با این مطالب کاملی که برای پروستاگلندین ها گذاشتین. بازم ممنون
بسیارمعلومات مفید لذتبخش تشکر