ادم لنفاوی یا Lymphedema (انسداد لنفاوی) یک وضعیت پزشکی است که به علت انسداد سیستم لنفاوی ایجاد می شود. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی است که از فرد در برابر عفونت ها و بیماری های مختلف محافظت می کند. در این مقاله از بخش پزشکی دکتر سلام در مورد این عارضه صحبت می کنیم. لنف، مایع رقیق و کم رنگی است که در حذف مواد زائد بافت ها و حفظ تعادل مایعات بدن کمک می کند. لنف، معمولا پس از حذف مواد زائد به جریان خون باز می گردد، اما هنگامی که عروق لنفاوی مسدود شوند، لنف در بافت جمع می شود و تورم اتفاق می افتد که در نهایت منجر به خیز یا ادم لنفاوی می شود.
ادم لنفاوی چیست؟
ادم لنفاوی یک وضعیت پزشکی است که از تورم بافت– به سبب انباشته شدن مایع داخل سیستم لنفاوی- به وجود می آید. ادم لنفاوی، معمولا در هر یک از بازوها یا پاها اتفاق می افتد، اما در برخی موارد، هر دو بازو یا هر دو پا را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
انواع ادم لنفاوی
Lymphedema معمولا دو نوع است:
- ادم لنفاوی اولیه: این یک مشکل ژنتیکی است که علت آن، رشد نامناسب گره های لنفاوی یا عروق است. این مورد، بیشتر در دوران تولد مشاهده می شود.
- ادم لنفاوی ثانویه: به علت التهاب بافتی- که خود به سبب برخی شرایط دیگر پزشکی به وجود می آید- ایجاد می شود.
علل Lymphedema چیست؟
علت ادم لنفاوی بستگی به نوع آن دارد.
ادم لنفاوی اولیه:
ادم لنفاوی اولیه، معمولا ناشی از جهش (تغییرات ناگهانی) ژن های توسعه دهنده سیستم لنفاوی است. این ژن های معیوب توانایی بدن در تخلیه مایع لنف را کاهش می دهند.
ادم لنفاوی ثانویه:
ادم لنفاوی ثانویه، ناشی از شرایط دیگر پزشکی است که بر عروق یا گره های لنفاوی تأثیر می گذارند، مانند:
عمل جراحی سرطان:
در جراحی سرطان، دکتر گاهی اوقات گره لنفاوی را برای جلوگیری از گسترش سرطان، از بین می برد که این ممکن است بر سیستم لنفاوی تأثیر بگذارد و باعث ادم لنفاوی شود.
پرتو درمانی:
برای از بین بردن سلول های سرطانی از اشعه استفاده می شود. گاهی اوقات این عمل، ممکن است منجر به آسیب سیستم لنفاوی و نهایتا باعث ادم لنفاوی شود.
عفونت:
عفونت هایی که سبب آسیب دیدن و جراحت بافت های اطراف غدد یا عروق لنفاوی می شوند، خطر ادم را افزایش می دهند.
بیماری های التهابی:
بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید، اگزما و درماتیت سبب التهاب بافت ها می شوند و ممکن است باعث آسیب سیستم لنفاوی شوند.
بیماری های قلبی عروقی:
این بیماری ها معمولا جریان خون را تحت تاثیر قرار می دهند. افراد مبتلا به بیماری های قلبی عروقی بیشتر در معرض خطر ابتلا به ادم لنفاوی قرار می گیرند.
آسیب و تروما:
در موارد نادر، هر گونه آسیب یا تروما به علت سوزش شدید پوست یا به علت جراحت بالای آن، ممکن است باعث ایجاد ادم شود.
علائم این عارضه
تورم بازوها یا پاها یا هر قسمت دیگر بدن، شایع ترین علامت ادم لنفاوی است. تورم، در مرحله اولیه ممکن است از بین برود، اما در صورتی که درمانی صورت نگیرد، وضعیت بدتر می شود. علائم دیگر ادم لنفاوی عبارتند از:
- درد
- احساس سنگینی یا تنگی
- تخلیه مایع از پوست
- پوست سفت و ضخیم
- رشد زگیل بر روی پوست
- مشکلات راه رفتن
- عفونت های مکرر پوست
عوامل خطر ادم لنفاوی
خطر ادم لنفاوی با:
- افزایش سن
- چاقی (اضافه وزن)
- آرتریت روماتوئید یا آرتریت پسوریازیس (psoriatic arthritis)
افزایش می یابد.
عوارض این عارضه
اگر ادم لنفاوی درمان نشود ممکن است عوارض جدی مانند:
- سلولیت (عفونت باکتریایی شدید پوست)
- Lymphangitic یا لنفانژیت (التهاب ناشی از عفونت عروق لنفاوی)
- ترومبوز وریدی عمیق (لخته شدن خون در رگ های عمیق)
- لنفانژیومی توام با سارکوم (Lymphangiosarcoma) (سرطان رگ های لنفاوی)
به وجود آیند.
تشخیص ادم لنفاوی
دکتر تشخیص خود را با بررسی سابقه پزشکی و علائم و نشانه های فرد شروع می کند. معاینه فیزیکی نیز برای ارزیابی علت التهاب مانند نارسایی احتقانی قلب، لخته شدن خون، نارسایی کلیه یا سایر شرایط پزشکی انجام می گیرد.
دکتر آزمایشات تشخیصی بیشتری برای تعیین علت دقیق ادم توصیه می کند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI):
اسکن MRI برای گرفتن تصاویر دقیقی از ارگان های داخلی بدن انجام می گیرد. در Lymphedema، اسکن MRI کمک می کند تا ساختار گره های لنفاوی و وضعیت های غیر عادی دیگر، مانند تومور روشن شود.
توموگرافی کامپیوتری CT اسکن
سی تی اسکن،ray – X تخصصی است که به بررسی اندام های داخلی بدن کمک می کند. سی تی اسکن باعث آشکار شدن انسداد سیستم لنفاوی در ادم لنفاوی می شود.
سونوگرافی داپلر
اسکن اولتراسوند داپلر از موج صوتی برای ارزیابی جریان خون- که در شناسایی لخته شدن خون در رگهای عمیق کاربرد دارد- استفاده می کند.
تصویربرداری رادیونوکلئید سیستم لنفاوی (Lymphoscintigraphy)
Lymphoscintigraphy، يک روش تشخيصی است که در آن، رنگ راديواکتيو به داخل عروق لنفاوی فرد تزريق می شود. حرکت رنگ با استفاده از یک اسکنر دنبال می شود که به بررسی جریان خون و انسداد آن کمک می کند.
درمان
شایع ترین روش برای درمان ادم لنفاوی، کاهش درد، التهاب و کنترل علائم دیگر آن است. گزینه های درمان آن عبارتند از:
درمان تکمیلی ضد انعقاد (CDT)
درمان تکمیلی ضد انعقاد، شامل برنامه های درمانی متعددی است که شامل تخلیه دستی لنف، تمرین فشرده سازی و مراقبت از خود و اصلاح شیوه زندگی است. CDT، برای افراد دارای فشار خون بالا، لخته خون، فلج، دیابتی یا حاد عفونی توصیه نمی شود.
لباس تنگ و فشرده
لباس آستین بلند یا جوراب زنانه برای فشرده کردن دست و پا و به منظور تشویق گردش خون مایع لنفاوی استفاده می شود. اگر لباس تنگ یا پیچ و تاب های فشرده برایتان مفید واقع نشد، پزشک ممکن است دستگاه فشرده سازی با پارچه متراکم برایتان تجویز کند.
دستگاه فشرده سازی
دستگاه فشرده سازی، به طور مستقیم به یک پمپ وصل می شوند که فشار را از اندام تحت درمان بر می دارد و مانع تجمع لنف می شود. این دستگاه ها، در پیشگیری از اثر زخم های طولانی مدت، استفاده می شوند، اما در افراد مبتلا به نارسایی احتقانی قلب، ترومبوز وریدی عمیق یا برخی از عفونت ها توصیه نمی شوند.
ورزش
پزشک انجام تمرین های خاصی را توصیه می کند، که با تشویق حرکت اندام تحت درمان در تخلیه لنف کمک می کند.
بانداژ (نوار زخم بند)
بانداژ، جریان لنف را در کل بدن توزیع می کند. همچنین، از جریان مایع لنفاوی به سمت اندام آسیب دیده جلوگیری می کند.
ماساژ
تکنیک ماساژ ویژه ای برای تخلیه دستی لنف شناخته شده است که توسط فرد حرفه ای آموزش دیده ای برای تخلیه مایع لنفاوی از مناطق التهابی اجرا می شود.
ماساژ در هر فردی توصیه نمی شود. افراد مبتلا به عفونت های پوستی، لخته خون، و یا افرادی که در هر شرایط دیگری شامل تخلیه مایع لنف هستند نباید از ماساژ استفاده کنند.
عمل جراحی
جراحی معمولا در موارد شدید توصیه می شود:
- حذف بافت اضافی از اندام برای کاهش تورم
- حذف چربی از ناحیه آسیب دیده
- بازگرداندن جریان لنف
پیشگیری از ادم لنفاوی
پیشگیری از ادم لنفاوی به طور کامل میسر نیست، اما احتمال ایجاد آن می تواند توسط موارد زیر کاهش یابد:
- خوردن یک رژیم سالم و متعادل
- حفظ وزن طبیعی بدن
- ورزش منظم
- جلوگیری از خشکی و ترک خوردگی پوست با مرطوب نگه داشتن روزانه آن.
