ورم طحال (اسپلنومگالی)؛ علت، علائم و درمان

ورم طحال چیست و چه علائمی دارد؟ با روش های درمان آن آشنایی دارید؟ طحال متورم شده (اسپلنومگالی) شرایطی است که طحال رشد بیشتری نسبت به اندازه طبیعی خود داشته باشد. طحال یک ارگان بدن است که وظیفه آن تولید و حذف سلول های خونی در بدن می باشد و در بالای سمت چپ حفره شکمی قرار دارد. این ارگان به بدن در مبارزه با عفونت کمک می کند و بخش جدایی ناپذیری از سیستم ایمنی بدن می باشد. در این قسمت از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی ورم طحال می پردازیم.

ورم طحال چیست؟

ورم طحال یا (اسپلنومگالی) رشد غیر عادی طحال به دلیل شرایط خاص نظیر عفونت، بیماری های کبدی، کم خونی و سرطان ها است. طحال، برخی عملکردهای خاص از جمله تولید پادتن، جمع آوری سلول های سفید خون و حذف سلول های غیر طبیعی از بدن را بر عهده دارد.

به دلیل این که طحال در مجاورت دیافراگم واقع شده است، درد ناشی از طحال متورم شده به پشت وارد می شود و می تواند باعث شانه درد هم بشود. تشخیص اولیه و درمان زود هنگام می تواند خطر عوارض بیشتر را کاهش دهد.

علل ورم طحال چیست؟

طحال متورم شده به علت شرایط بسیاری از قبیل عفونت، بیماری ها و شرایط خاص دیگر، بوجود می آید. علل احتمالی که موجب ورم طحال می شوند، عبارت اند از:

عفونت:

ورم طحال ممکن است به دلیل عفونت های مکرر ناشی از میکروارگانیسم هایی همچون ویروس (مونونوکلئوز)، باکتری (سیفلیس، بیماری خراش گربه) و انگل (مالاریا)، به وجود آید.

بیماری های خونی:

ورم طحال ممکن است به علت اختلالات خاصی در خون رخ دهد، مانند کم خونی همولیتیک ایمنی (تخریب اولیه چرخه گلبول های قرمز)، کم خونی همولیتیک (تجزیه گلبول های قرمز). همچنین ممکن است به علت کم خونی همولیتیک آتویمون ایدیوپاتیک (کاهش قابل توجه گلبول های قرمز)، سندروم میولد پلاسمی (آسیب به سلول های خونی در مغز استخوان)، و تالاسمی (تولید غیر طبیعی هموگلوبین) رخ دهد.

بیماری های کبدی:

برخی از شرایطی که بر کبد تاثیر می گذارند، مانند سیروز، زخم بافت کبدی، فیبروز کیستی، کلانژیک اسکلرروزیس (التهاب مجاری صفرا)، می توانند باعث طحال متورم شده شوند.

سرطان:

 ورم طحال به علت سرطان لنفوسیت که به عنوان بیماری هوچکین شاخته می شود و همچنین سرطان خون (لوسمی) ایجاد می شود.

 سارکوئیدوز:

التهاب غدد لنفاوی و سایر اندام ها که با نام سارکوئیدوز شناخته می شود، می تواند باعث ایجاد ورم طحال شود. جدا از علل شایع فوق، طحال متورم می تواند ناشی از فشار روی رگ ها در کبد، طحال و یا لخته های خون موجود در رگ های طحال و کبد باشد.

علائم

در برخی از موارد، ورم طحال ممکن است علائم و نشانه های برجسته ای را نشان ندهد. ورم طحال معمولا باعث ایجاد احساس فشار یا درد در قسمت چپ بالای شکم می شود. شایع ترین علائم و نشانه های طحال متورم شامل موارد زیر است:

1) ناراحتی در قسمت چپ بالای شکم

2) درد که در شانه چپ گسترش می یابد

3) خستگی

4) سکسکه های مکرر که باعث ناراحتی می شود

5) درد پشت

6) احساس سیری بعد از خوردن یک میان وعده کوچک

7) حمله های مکرر عفونت ها

8) کم خونی

9) خونریزی سریع

10) کاهش وزن ناخواسته

عوامل خطر ورم طحال

اغلب اوقات، داشتن یک عامل خطر ممکن است خطر ایجاد شرایط را افزایش ندهد. عوامل زیر باعث افزایش خطر ورم طحال می شوند:

1) کودکان و نوجوانانی که عفونت های خاصی مانند مونونوکلئوز دارند، در معرض خطر مضاعف ایجاد ورم طحال قرار می گیرند.

2) افراد مبتلا به اختلالات متابولیسم ارثی، مانند بیماری نیمن-پیک و بیماری گوچر در معرض خطر بالای این بیماری هستند.

3) افرادی که به مکان هایی می روند که مالاریای بومی دارد؛ این شرایط بیماری را آسان تر ایجاد خواهد کرد.

4) افراد با عوارض ناشی از بیماری های سلول داسی شکل و کم خونی همولیتیک، در معرض خطر بزرگی از ایجاد اسپلنومگالی هستند.

5) افراد مبتلا به بیماری های مزمن، مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید در معرض خطر مضاعف ایجاد ورم طحال قرار می گیرند.

عوارض

اگر ورم طحال برای مدت طولانی تشخیص داده نشده باشد و درمان نشود، می تواند به بیماری های جدی دراز مدت منجر شود. می تواند عوارضی از قبیل موارد زیر را به همراه داشته باشد:

1) توسعه عفونت با توجه به کاهش تعداد گلبول های سفید، گلبول های قرمز سالم و پلاکت موجود در جریان خون.

2) افردا مبتلا به طحال متورم شده، بیشتر در معرض خطر پارگی اسپلینک قرار دارند، که ممکن است منجر به خونریزی غیر طبیعی و تهدیدی برای زندگی، در داخل حفره شکم شود.

تشخیص ورم طحال

برای تشخیص طحال متورم شده، دکتر معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. معمولا طحال متورم را می توان با معاینه فیزیکی شکم لمس کرد. دکتر تست های خاصی را برای ارزیابی ورم طحال توصیه می کند که به شرح زیر است:

1) آزمایش خون: نمونه ای از خون به منظور ارزیابی شرایط کلی خون انجام نمی شود. آزمایش خون کمک می کند تا تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها در نمونه مورد نظر شناسایی شود.

2) تصویر برداری سونوگرافی یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): سونوگرافی یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)، برای اندازه گیری سایز طحال (طحال متورم شده) انجام می شود.

3) تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): دکتر به منظور مشاهده جریان خون درون طحال تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (ام آر ای) را توصیه می کند.

به غیر از موارد فوق، پزشک همچنین برخی از آزمون های دیگر را برای بدست آوردن تشخیص قطعی تجویز می کند. این تست ها عبارت اند از:

• آزمایش عملکرد کبد
• مطالعات الکتروفورز هموگلوبین
• کشت خون
• برداشت بافت از مغز استخوان

درمان

درمان این بیماری بر اساس علت اصلی ورم طحال است. پزشک داروهای آنتی بیوتیک را برای درمان عفونت باکتریایی تجویز می کند. در بعضی موارد نادر، پرتو درمانی می تواند روش موثری برای انقباض طحال متورم شده باشد.

اگر درمان شامل حذف طحال باشد، پزشک قبل و بعد از عمل جراحی، واکسن های خاصی را پیشنهاد می کند. واکسن ها به حفاظت در برابر خطر ابتلا به عفونت های خاص کمک می کنند.

جراحی: پزشک علت اصلی را شناسایی می کند و در موارد شدید، این جراحی را برای حذف طحال پیشنهاد می دهد. جراحی حذف طحال با عنوان اسپلنکتومی شناخته شده است. دکتر آنتی بیوتیک های پنیسیلین را برای درمان و مبارزه با عفونت های بعد از جراحی تجویز می کند.

پس از حذف طحال، توصیه می شود که واکسیناسیون پنوموکوک را هر پنج سال یک بار، انجام دهید.

پیشگیری از ورم طحال

برخی از اقداماتی که باعث کاهش خطر ابتلا به آسیب های بعدی طحال متورم شده می شود عبارت اند از:

• محدود کردن فعالیت های ورزشی مانند فوتبال، هاکی و بسکتبال
• اجتناب از فعالیت های شدید به منظور کاهش خطر پارگی طحال
• همیشه کمربند ایمنی خودرو را ببندید، چرا که از آسیب رسیدن به طحال شما جلوگیری می کند.
• اطمینان حاصل کنید که واکسیناسون روزانه را برای کاهش خطر ابتلا به عفونت انجام می دهید.