عفونت کلیه (Pyelonephritis) نوعی از عفونت های دستگاه ادراری (UTI) می باشد. عفونت کلیوی عارضه ای هستند که معمولا بر اثر عفونت های مثانه و مجاری ادراری ایجاد می‌شوند. عفونت کلیه ها و مجاری ادراری دیگر در زنان بیشتر از مردان است، زیرا که مجرای ادراری زنان در مقایسه با مردان کوتاه تر است و نزدیک به واژن است. عفونت به سادگی از طریق مجاری واژن به سمت کلیه ها بالا می‌رود که بعدا به هر دو کلیه می رسد و باعث ایجاد عفونت کلیوی می شود. اگر عفونت کلیه به درستی درمان نشود، ممکن است منجر به آسیب دائمی کلیه و نارسایی آن شود. درمان این بیماری شامل مصرف داروها است و در شرایط وخیم تر، بستری لازم می باشد. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی عفونت کلیه می پردازیم.
عفونت کلیه چیست؟
عفونت کلیه ناشی از عفونت ایجاد شده در هر بخشی از سیستم ادراری است. سیستم ادراری از اندام هایی همچون کلیه ها، مثانه و مجاری ادراری تشکیل شده است. هر بخش از این سیستم ممکن است مبتلا به عفونت شود و این عفونت به کلیه ها گسترش خواهد یافت. عفونت کلیه ممکن است وخیم (شروع ناگهانی) و یا مزمن (شروع تدریجی در طی یک دوره زمانی) باشد.
علل عفونت کلیه چیست؟
عفونت کلیه ناشی از باکتری هایی است که از طریق مثانه وارد کلیه می شوند. معمولا باکتری (Escherichia coli) باعث ایجاد این عفونت در مثانه می شود که می تواند از طریق مجاری ادراری (لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به داخل مثانه منتقل می کنند) به کلیه گسترش یابد.
علل دیگر عفونت کلیوی عبارتند از:
1) باکتری های عامل عفونت می توانند از هر جای دیگری در بدن مانند مفصل های مصنوعی، سوار بر جریان خون شده و وارد کلیه ها شوند.
2) جراحی کلیه ها، مثانه و مجاری ادراری می تواند باعث ورود برخی از باکتری ها به داخل بدن شود که منجر به عفونت کلیه و مثانه می شوند.
3) هر گونه انسدادی در مسیر دفع ادرار، مانند سنگ کلیه، تومورهای دستگاه ادراری، پروستات متورم در مردان یا هر مشکل دیگری در شکل سیستم ادراری، می تواند باعث عفونت کلیه ها شود.
4) در زنان باردار احتمال ایجاد UTI و عفونت کلیوی به علت فشار رحم بر روی مثانه، که باعث کاهش جریان ادرار می شود، افزایش می یابد.
5) آمیزش جنسی ممکن است با قرار دادن باکتری در سیستم مجاری ادراری، باعث ایجاد UTI و عفونت کلیه شود.
علائم عفونت کلیوی چیست؟
علائم و نشانه های عفونت کلیه عبارتند از:
1) احساس سوزش و درد هنگام دفع ادرار
2) احساس نیاز مبرم به دفع ادرار
3) وجود خون یا چرک در ادرار
4) ادرار کدر و بد بو
5) تکرر ادرار
6) تب
7) لرز
8) درد شکمی
9) تهوع و استفراغ
10) درد پشت و کشاله ران
عوامل خطر عفونت کلیه چیست؟
عواملی که خطر عفونت کلیه را افزایش می دهند عبارتند از:
1) جنسیت: زنان بیشتر در معرض عفونت کلیه هستند زیرا که مجرای دفع ادرار زنان کوتاه تر از مردان و بسیار نزدیک به واژن است در نتیجه به باکتری ها اجازه گسترش عفونت به سمت مجاری ادراری را می دهد. باکتری در مجرای ادراری تقویت شده و راهی کلیه ها می گردد که سرانجام باعث عفونت کلیه ها خواهد شد.
2) سیستم ایمنی ضعیف: داشتن شرایطی مانند ایدز و دیابت یا استفاده از برخی داروها که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند، خطر ابتدا به عفونت کلیه و UTI را افزایش می دهند.
3) انسداد در دستگاه ادراری: هر چیزی که مجاری ادراری را مسدود کند مانند سنگ کلیه، برخی از تومور های خاص یا تورم پروستات در مردان، باعث عفونت کلیه می شود.
4) آسیب به اعصاب و نخاع نزدیک مثانه: هر گونه آسیبی که به نخاع و اعصاب نزدیک به مثانه وارد شود که بر عملکرد آن اثر بگذارد، باعث عدم کنترل ادرار می شود و نیاز به استفاده از قطع کن جریان ادرار خواهد بود. استفاده طولانی مدت از قطع کن جریان ادرار ممکن است خطر ابتلا به عفونت کلیه را افزایش بدهد.
5) برگشت جریان ادرار: در برخی از کودکان و حتی بزرگسالان، قسمتی از ادرار به سمت مثانه و کلیه ها بر می‌گردد، این شرایط ممکن است به عفونت شدید کلیه منجر شود. این عمل برگشت ادرار نام دارد.
همان طور که گفته شد استفاده طولانی مدت از قطع کن جریان ادرار به منظور تخلیه ادرار هم ممکن است خطر عفونت کلیه را به همراه داشته باشد.
عوارض عفونت کلیوی چیست؟
برخی از عوارض شایع که ممکن است به خاطر عفونت کلیه ایجاد شوند عبارتند از:
1) آسیب کلیه: آسیب دائمی کلیه می تواند منجر به بیماری مزمن کلیوی شود. در موارد نادر باعث زخم کلیه، فشار خون بالا و نارسایی کلیه می گردد.
2) عفونت در خون: عفونت کلیه می تواند به جریان خون گسترش یابد و موجب مسمومیت خونی شود. ممکن است عفونت از طریق خون به اندام های دیگر هم برسد.
3) عوارض بارداری: زنان باردار مبتلا به عفونت کلیه ممکن است نوزادانی با وزن کم در هنگام تولد داشته باشند.
چگونه عفونت کلیه تشخیص داده می شود؟
پزشک ممکن است برای تشخیص عفونت کلیه یا دلایل اصلی ایجاد آن آزمایشاتی از قبیل موارد زیر را تجویز کند:
1) آزمایش پروستات: این آزمایش در مردان و به منظور چک کردن هر گونه تورمی در پروستات که می تواند جریان ادرار را مسدود کند انجام می شود.
2) آزمایش ادرار: یک نمونه ادرار از بیمار گرفته می شود و برای تست میکروسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می شود. وجود گلبول سفید خون (که توسط بدن برای مبارزه با عفونت تولید می شود)، باکتری و گلبول های قرمز در ادرار نشان دهنده عفونت ادراری می باشد.
3) آزمایش کشت ادرار: یک نمونه ادرار روی یک محیط مناسب با مواد مغذی کشت می شود و بعد از چند هفته، شرایط رشد باکتری ها و تشکیل کلنی ایجاد می شود. این تست به منظور تشخیص باکتری های خاصی که عفونت را در کلیه ها تولید می کنند انجام می شود.
4) تصویر برداری: آزمایشاتی مانند CT اسکن یا MRI و سنوگرافی، تصاویری از کلیه ها به منظور جست و جوی هر گونه آسیبی ارائه می دهند.
درمان عفونت کلیوی چیست؟
درمان به شدت عفونت کلیه بستگی دارد.
داروهای عفونت کلیه:
اولین قدم برای درمان عفونت کلیه ها مصرف آنتی بیوتیک است. هنگامی که عفونت توسط آزمایش ادرار تایید می شود، نیاز به شروع استفاده از آنتی بیوتیک ها است. در ابتدا به منظور کشتن انواع باکتری هایی که مشکوک به عامل ایجاد کننده بیماری هستند، آنتی بیوتیک های قوی تجویز می شود. هنگامی که عامل اصلی مشخص شد، بهترین آنتی بیوتیک به منظور درمان بیماری انتخاب می گردد. آنتی بیوتیک ها برای مدت طولانی (دو هفته یا بیشتر) ادامه خواهند داشت، حتی اگر عفونت از بین برود.
برخی از آنتی بیوتیک های رایج برای عفونت کلیوی عبارتند از:
1) سولفونامید ها
2) کیونولون ها
3) سفالوسپورین ها
4) پنی سیلین های نسل جدید
5) نیتروفورانتوئین ها
بستری شدن در بیمارستان برای عفونت های شدید کلیوی:
برای عفونت های شدید کلیه، بستری شدن لازم است. دکتر آنتی بیوتیک های مایع و داخل رگی را تجویز می‌کند. در برخی از موارد، عمل جراحی برای درمان عفونت کلیوی که به دلیل انسداد و نقض ساختاری دستگاه ادراری ایجاد شده اند، ضروری است.
چگونه از خطر عفونت کلیه جلوگیری کنیم؟
خطر ابتلا به عفونت های کلیوی می تواند با جلوگیری از عفونت ها (UTI) کاهش یابد. برخی از مراحل پیشگیری در زیر آورده شده است:
1) مقادیر زیادی مایعات، به خصوص آب بخورید.
2) قبل از احساس نیاز ادرار را دفع کنید، از قطع و وصل جریان دفع ادرار اجتناب کنید.
3) مثانه خود را بلافاصله بعد از آمیزش خالی کنید.
4) بعد از ادرار و مدفوع، واژن و مقعد را با دقت تمیز کنید.
5) از استفاده از تحریک کننده ها مانند دئودورانت و اسپری های ناحیه تناسلی اجتناب کنید.
6) از کاندوم های دارای ضداسپرم (ماده ای ضد بارداری که اسپرم را از بین می برد) استفاده نکنید، زیرا باعث رشد باکتری می شوند.
