دوران یائسگی یک رویداد طبیعی اجتناب ناپذیر است و زمانی گفته می شود یائسگی رخ داده است که یک زن برای مدت دوازده ماه متوالی دچار قاعدگی نشده باشد. در زمان یائسگی، تولید طبیعی هورمون زنانه کاهش خواهد یافت و این امر بر سلامت زنان تاثیر می گذارد. دوران یائسگی در زنان بین 45 تا 55 سال اتفاق خواهد افتاد. این عارضه زمانی پیش می آید که تخمدان ها دیگر تخمک آزاد نکنند. این اتفاق به چرخه قاعدگی پایان می دهد. پس از یائسگی، زن ممکن است علام متعددی ناشی از تغییرات هورمونی را داشته باشد. در این مقاله از بخش سلامت زنان دکتر سلام، به بررسی دوران یائسگی می پردازیم.
دوران یائسگی چیست؟
یائسگی مرحله ای است که در آن دوره قاعدگی به طور کامل به پایان می رسد. بعضی اوقات ممکن است یائسگی در سنین پایین و ابتدایی به علت نارسایی اولیه تخمدان (وضعیتی که تخمدان ها قبل از 40 سالگی کار خود را متوقف می کنند) ویا اوفورکتومی (جراحی تخلیه تخمدان) و همچنین درمان سرطان، اتفاق می افتد.
مراحل دوران یائسگی
دوران یائسگی به سه مرحله مختلف تقسیم می شود:
1) پیش یائسگی (قبل از یائسگی):
این دوره معمولا چندین سال قبل از یائسگی شروع می شود. در طول مدت زمان این دوره، سطح هورمون استروژن شروع به کاهش می کند و ممکن است زن احساس گرگرفتگی، خشکی واژن و نوسانات خلقی داشته باشد. پیش یائسگی معمولا در سن 47 سالگی رخ می دهد. در این مرحله قاعدگی هنوز اتفاق می افتد و ممکن است زن دوره های نامنظمی را تجربه کند.
2) یائسگی:
یائسگی رویدادی است که در آن زن در 12 ماه متوالی دوره قاعدگی را نگذرانده باشد.
3) پس از یائسگی:
این دوره سال های بعد از دوران یائسگی را شامل می شود. با توجه به تغییرات هورمونی، زنان دراین دوره بیشتر در معرض خطر مشکلات سلامتی از قبیل بیماری های قلبی و سکته مغزی قرار می گیرند.
بیشتر بخوانید: پس از یائسگی خونریزی در چه مواردی رخ می دهد
علل دوران یائسگی جیست؟
دوران یائسگی یک فرایند طبیعی است که با افزایش سن اتفاق می افتد. دوران یائسگی معمولا زمانی که کاهش در سطح استروژن (هورمون تولید مثل در زنان) داشته باشیم رخ می دهد و تخمدان ها آزاد کردن تخمک را متوقف می کنند.
بعضی از زنان هم ممکن است در معرض ابتلا به یائسگی زودرس باشند که دلیل آن شامل موارد زیر است.
1) اختلال عملکرد تخمدان
2) اوفورکومی دوجانبه (یک فرایند جراحی که در طی آن یک یا دو تخمدان تخلیه می شود)
3) رادیولوژی لگن
4) آسیب به ناحیه لگن که به شدت به تخمدان ها آسیب می رساند.
علائم دوران یائسگی
عوامل این بیماری چندین سال قبل از ابتلا به آن مشاهده می شود. این علائم در زنی که دچار دوران یائسگی زودرس می شود شدیدتر است. اگر زن مبتلا به هرگونه شرایطی باشد که بر روی سلامتی تخمدان ها اثر بگذارد از قبیل سرطان یا هیسترکتومی، شدت و طول مدت علائم دوران یائسگی افزایش می یابد. علائم متداول یائسگی عبارتند از:
1) قاعدگی نامنظم
2) گر گرفتن
3) تعرق در طول شب
4) فلاشینگ (سرخ شدن پوست صورت یا هر جای دیگر)
5) مشکلات حافظه
6) اشکال در تمرکز
7) اینسومنیا ( بی خوابی)
8) خشکی واژن
9) افزایش وزن
10) تغییرات احساسی مانند افسردگی و اضطراب
12) خشکی دهان
13) انقباض پستان
14) افزایش ضربان قلب
15) کاهش جرم عضلات
16) ریزش مو
17) افزایش ادرار
18) سر درد
19) باروری پایین
عوارض دوران یائسگی
دوران یائسگی عوارضی از قبیل موارد زیر را خواهد داشت:
پوکی استخوان:
پوکی استخوان یکی از عوارض عمده یائسگی است. کاربرد استروژن به منظور محافظت از استخوان و جلوگیری از نابودی آن شناخته شده است. اما بعد از یائسگی، سطح استروژن و پروژسترون کاهش پیدا می کند. به همین دلیل خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می یابد.
بیماری های قلبی:
یائسگی باعث عدم تعادل یا کاهش سطح استروژن می شود. استروژن به حفظ انعطاف پذیری رگ های خونی کمک می کند و مانع از آسیب رسیدن به رگ های خونی می شود که به غضلات قلب می رسند (عروق کرونر).
چربی خون:
پس از دوران یائسگی، زنان تحت تاثیر تغییرات شدید هورمونی قرار می گیرند. کاهش میزان استروژن بعد از دوران یائسگی منجر به افزایش سطح کلسترول بد (لیپوپروتئین با چکالی کم) و کاهش سطح کلسترول خوب (لیپوپروتئین با چگالی بالا) می شود که موجب ابتلا به چربی خون خواهد شد.
دیابت نوع 2:
سطح پایین استروژن باعث کاهش توانایی سلول های بدن به منظور پاسخ به انسولین (مقاومت در برابر انسولین) می شود، که خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.
عفونت های دستگاه ادراری:
دستگاه ادراری تحت تاثیر تغییرات ایجاد شده در سطح هورمون ها طی یائسگی، قرار می گیرد. این تغییرات سبب می شود که این دستگاه مستعد پذیرش عفونت باشد.
عدم کنترل ادرار:
استروژن هورمونی است که به سلامت عملکرد مثانه و مجرای ادراری کمک می کند. در طول دوره یائسگی سطح استروژن پایین می آید، این امر ممکن است باعث ضعیف شدن عضلات لگن شود، بنابراین توانایی مثانه به منظور نگاه داشتن ادرار را کاهش می دهد.
تشخیص دوران یائسگی
دوران یائسگی یک روند طبیعی افزایش سن است. اگر علائم یائسگی شما شدید باشد یا دارای شرایط پزشکی خاص باشید که علائم مشابهی دارند، پزشک آزمایش های تشخیصی مربوطه را تجویز خواهد کرد. پزشک معمولا با بررسی علائم و نشانه های خانم تشخیص را آغاز می کند. البته برخی آزمایش های خاص هم تجویز خواهد شد که به قرار زیر است:
آزمایش خون:
به منظور اندازه گیری سطح هورمون در خون، آزمایش خون انجام می شود. اگر افزایش سطح هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) یا کاهش سطح استروژن وجود داشته باشد، یائسگی تایید می شود.
آزمایش عملکرد تیروئید:
تست عملکرد تیروئید برای تعیین سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) انجام می شود. این آزمایش به منظور رد کردن احتمال کم کاری تیروئید انجام می شود چرا که علائم مشابهی با یائسگی دارد.
آزمایش های دیگری از قبیل آزمایش مغز استخوان، آزمایش عملکرد کبد، آزمایش های عملکرد کلیه و لیپید پروفیل (مجموعه ای از آزمایش ها که سطح کلسترول و چربی های دیگر بدن را نشان می دهد) نیز، به منظور بررسی عوارض ناشی از یائسگی تجویز خواهد شد.
درمان دوران یائسگی
زمانی که علائم شدید هستند و بر کیفیت زندگی اثر می گذارند، درمان برای یائسگی توصیه می شود. درمان عمدتا بر کاهش و علاج علائم تمرکز خواهد داشت. گزینه های درمان یائسگی به قرار زیر است:
هورمون درمانی:
هورمون درمانی یک گزینه درمان موثر برای از بین بردن نشانه های نا مطولب یائسگی است. پزشک استفاده از کمترین دوز استروژن را برای مدت کوتاهی و به منظور از بین بردن علائم تجویز می کند.
افزایش طولانی مدت از هورمون درمانی خطر های زیر را به دنبال خواهد داشت:
1) سرطان پستان
2) سرطان تخمدان
3) سرطان رحم
تزریق استروژن به داخل واژن:
این روش به منظور کاهش علائم مربوط به واژن از قبیل خارش واژن و خشکی آن تجویز می شود.
سایر داروها ازقبیل داروهای ضد ریزش مو، کتوکونازول، ضد افسردگی و دنوزوماب، به منظور کاهش علائم یائسگی تجویز می شوند.
تغییرات سبک زندگی
برخی از تغییرات سبک زندگی به منظور کاهش و مدیریت علائم یائسگی عبارتند از:
1) اقامت در محیط سرد به منظور جلوگیری از گرگرفتگی و تعرق شبانه
2) ورزش منظم
3) حفظ وزن سالم
4) اجتناب از استرس
5) استفاده از یک رژیم غذایی سالم و متعادل
