پانکراتیت چیست؟ علل، علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان

پانکراتیت یک نوع بیماری ناشی از التهاب لوزالمعده است. پانکراس، غده ای است که در پشت معده قرار دارد. این غده با تولید انسولین موجب تنظیم سطح قند خون بدن می شود. همچنین آنزیم هایی را به وجود می آورد که روند هضم غذا را تسهیل می کند. در موارد شدید بیماری پانکراتیت، می تواند آسیب جدی به بافت، عفونت و خونریزی خود غده پانکراس را به همراه داشته باشد. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی علائم پانکراتیت و راه های درمان آن می پردازیم. همچنین راه های تشخیص  آن را مورد بررسی قرار می دهیم.

انواع پانکراتیت

1) پانکراتیت حاد:

این بیماری یک التهاب ناگهانی پانکراس می باشد که معمولا کوتاه مدت است. نتیجه آن درد شدید شکم خواهد بود که معمولا در عرض یک هفته بهبود می یابد.

2) پانکراتیت مزمن:

پانکراتیت مزمن یک وضعیت دراز مدت است که عملکرد لوزالمعده را مختل می کند. این بیماری بر توانایی بدن برای هضم غذا و سایر عملکردهای بدن تاثیر می گذارد.

علل بوجود آمدن پانکراتیت چیست؟

در برخی موارد، آنزیم های گوارشی موجود در پانکراس با سلول های آن وارد واکنش شده و منجر به التهاب لوزالمعده می شوند.

دو علت اصلی ابتلا به پانکراتیت، سنگ صفرا و مصرف بیش از حد الکل است. سنگ های صفرا از طریق مجرای صفرا وارد روده کوچک می شوند. هنگامی که سنگ های کیسه صفرا در مجرای روده گیر کنند، موجب اختلال جریان مایع در غده پانکراس می شود. در نتیجه منجر به آسیب پانکراس خواهد شد.

برخی از علل دیگر پانکراتیت عبارتند از:

1) آسیب به شکم

2) سیگار کشیدن

3) سطح بالای تری گلیسیرید

4) سابقه خانوادگی پانکراتیت

5) سرطان پانکراس

6) اختلال از هنگام تولد در ساختار پانکراس

7) جراحی تروما یا شکم

8) قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص آسیب رسان به شکم

علائم این بیماری

علائم و نشانه های پانکراتیت حاد عبارتند از:

1) حالت تهوع

2) استفراغ

3) تب

4) درد در قسمت فوقانی شکم

5) کم شدن آب بدن

6) افزایش ضربان قلب

7) حساسیت شکمی

8) تغییر رنگ پوست در اطراف ناف

علائم پانکراتیت مزمن عبارتند از:

1) درد در ناحیه فوقانی شکم

2) کاهش وزن ناخواسته

3) باد کردن

4) اسهال

5) زردی

6) کاهش توانایی تولید انسولین

عوامل خطر ابتلا به پانکراتیت

عوامل تاثیر گذار در شرایط افرادی که در معرض خطر ابتلا به پانکراتیت هستند، عبارتند از:

1) جنسیت:

مردان درمقایسه با زنان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پانکراتیت هستند.

2) شرایط پزشکی:

افراد مبتلا به شرایط خاص از قبیل کیست فیبروز، سندرم ری و بیماری کاوازاکی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پانکراتیت خواهند بود.

3) عفونت های ویروسی:

کودکان و بزرگسالان مبتلا به عفونت های ویروسی از قبیل کاکساکیوریس و اوریون در معرض خطر ابتلا به بیماری هستند.

4) اختلالات متابولیسمی:

افراد مبتلا به پر کاری تیروئید در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری می باشند.

5) تری گلیسیرید بالا:

افرادی که مبتلا به سطح بالای تری گلیسیرید هستند یا دارای سابقه خانوادگی در این زمینه می باشند، در معرض خطر ابتلا به پانکراتیت هم خواهند بود.

6) لوپوس اریتماتیک پیشرفته:

افراد مبتلا به این بیماری (کاهش توان سیستم دفاعی بدن) بیشتر مستعد ابتلا به پانکراتیت هستند.

عوارض و خطرات

اگرچه بعضی از افراد مبتلا به این بیماری بدون داشتن هیچ گونه عارضه ای بهبود می یابند، اما در موارد شدید ممکن است بیماری پانکراتیت عوارضی شامل موارد زیر را به همراه داشته باشد.

1) از بین رفتن یا عفونت غده پانکراس:

گاهی اوقات، پانکراس بخشی از جریان خون خود را ازدست می دهد که منجر به مرگ یا از بین رفتن قسمتی از بافت آن می شود. با توجه به این مسئله، پانکراس عفونت می کند و گسترش عفونت در خون منجر به نارسایی اندام خواهد شد.

2) کیست کاذب:

بیماری پانکراتیت حاد می تواند کیسه هایی پر از مایه و به شکل کیست ایجاد کند که تحت عنوان کیست کاذب شاخته می شوند. یک کیست کاذب بزرگ شده در پانکراس ممکن است با پاره شدن منجر به خون ریزی داخلی شود.

3) مشکلات تنفسی:

تغییرات شیمیایی که در بدن رخ می دهد، ممکن است سطح اکسیژن خون را کاهش دهد و در نتیجه بر عملکرد ریه تاثیر خواهد گذاشت.

4) تورم (باد کردن) شکم:

پانکراتیت می تواند منجر به تورم و درد شدید شکم شود، همچنین ممکن است موجب حرکات غیر طبیعی محتویات داخل روده شود.

5) نارسایی کلیه:

اگر پانکراتیت درمان نشود، باعث ایجاد مشکلات کلیوی خواهد شد که حتی ممکن است به نارسایی کلیه ختم شود.

6) سوء تغذیه:

این بیماری موجب کاهش توانایی غده پانکراس در تولید آنزیم های ضروری برای هضم غذا خواهد شد. این موضوع اغلب باعث سوء تغذیه و کاهش وزن می شود.

7) دیابت:

پانکراتیت می تواند باعث آسیب به سلول های تولید کننده انسولین شود و ممکن است منجر به دیابت شود.

8) سرطان پانکراس:

پانکراتیت مزمن می تواند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهد.

تشخیص پانکراتیت

به منظور تشخیص پانکراتیت، پزشک یک معاینه فیزیکی را به منظور بررسی درد و تورم شکم انجام می دهد. او همچنین به ارزایابی علائم و بررسی سابقه پزشکی بیمار می پردازد. به منظور تایید تشخیص پانکراتیت، پزشک آزمایشات زیر را تجویز خواهد کرد.

1) آزمایش خون:

یک نمونه خون گرفته شده و به منظور تعیین سطح آنزیم هایی که توسط پاکراس تولید می شوند، مورد آزمایش قرار می گیرد. همچنین، پزشک سطح گلوکوز و چربی خون (لیپیدها) را با بررسی نمونه آزمایش ارزیابی می کند.

2) آزمایش مدفوع:

پزشک این آزمایش را برای اندازه گیری میزان چربی در نمونه مدفوع تجویز می کند، که امکان ارزیابی این که آیا مواد مغذی به طور موثر جذب می شوند را فراهم خواهد کرد.

3) سونوگرافی:

سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی که یک پالس الکتریکی از اندام های داخلی تولید می کنند، توانایی تولید تصویر از آن اندام ها را دارد. این آزمایش به تشخیص سنگ های کیسه صفرا و همچنین التهاب لوزالمعده کمک خواهد کرد.

4) آندوسکوپی:

در این روش یک لوله نازک و قابل انعطاف (کاتر) به داخل معده وارد می شود. یک دوربین به نوک کاتتر متصل شده است، که کمک می کند تا تصویر هایی از انسداد در کانال پانکراس یا مجرای صفرا را بدست آورید. این کار همچنین به تجسم شرایط غیر معمولی پانکراس کمک می کند.

5) سی تی اسکن:

سی تی اسکن قادر به تولید تصاویر سه بعدی از اندام های داخلی است. سی تی اسکن کمک می کند تا میزان آسیب پانکراس را تعیین کنید.

6) ام آر آی:

اسکن ام آر آی با استفاده از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی تصاویر بسیار دقیقی از اندام های داخلی مانند کیسه صفرا و پانکراس، تولید می کند.

روش های درمان این بیماری

هرگونه درمانی برای پانکراتیت ابتدا نیاز به بستری شدن در بیمارستان را دارد. این درمان ها عبارتند از:

1) پانکراتیت ممکن است آب بدن بیمار را کاهش دهد. از این رو، پزشک تزریق سرم را تجویز می کند البته تا زمانی که بیمار توانایی خوردن آب و غذا را بدست آورد.

2) پزشک آنتی بیوتیک های خوراکی و تزریقی را به منظور درمان عفونت پانکراس تجویز خواهد کرد.

3) پزشک توصیه می کند که غذا های ملایم و شیرین میل شود و تازمانی که التهاب پانکراس به طور کامل کنترل نشده است، از رژیم غذایی سوپی (غذا های آبکی) پیروی کنید.

4) به منظور تجزیه مواد مغذی غذا و هضم مطلوب آن مکمل های آنزیم پانکراس تجویز خواهد شد.

5) جراحی: اگر سنگ صفرا علت اصلی پانکراتیت باشد، ممکن است عمل جراحی به منظور حذف کیسه صفرا تجویز شود. پزشک استفاده از روشی که با نام (ERCP) شناخته شده است را به منظور حذف انسداد در مجرای صفرا و پانکراس توصیه خواهد کرد. همچنین، ممکن است عمل جراحی به منظور تخلیه مایع درون پانکراس و یا از بین بردن بافت بیمار آن انجام شود.

پیشگیری از پانکراتیت

در ذیل مواردی که می تواند خطر ابتلا به پانکراتیت را کاهش دهد آورده شده است:

1) ترک سیگار

2) عدم مصرف مشروبات الکلی

3) حفظ وزن سالم

4) پیروی از یک رژیم کم چربی

5) اجتناب از خوردن غذاهای سرخ شده و فراوری شده