بی اختیاری ادرار چیست؟ + راهنمایی کامل

بی اختیاری ادرار به شرایطی گفته می شود که در آن فرد، کنترل روی مثانه را از دست بدهد و ادرار به صورت بی اختیار دفع شود. این بیماری یکی از شایع ترین مشکلات در سالمندان است که باعث ناراحتی در انجام فعالیت های روزمره می شود. این اتفاق زمانی رخ می دهد که کنترل فرد روی عضلات اسفنکتر ادراری کاهش یابد یا کاملا از بین برود. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام، به بررسی علت بی اختیاری ادرار می پردازیم و سپس علائم و راه های تشخیص و درمان آن را مورد بررسی قرار می دهیم.

بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار به علت انقباض ناخواسته عضله مثانه رخ می دهد، در نتیجه منجر به دفع ادرار فوری و نا‌خواسته خواهد شد. از دست دادن کنترل ادرار ممکن است به دلایل مختلفی مانند ضعف عضلات مثانه، آسیب به عصب هایی که عملکرد مثانه را کنترل می کنند و برخی شرایط پزشکی خاص دیگر، حادث شود.

انواع مختلف بی اختیاری ادرار به شرح زیر هستند:

1) بی اختیاری اجباری:

الزام به بی اختیاری به علت یک مثانه پرکار اتفاق می افتد، که خود نتیجه شرایط خاصی از قبیل عفونت، اختلال عصبی یا دیابت می باشد.

2) بی اختیاری فشاری:

این شرایط به خاطر اعمال فشار بر مثانه بوسیله سرفه، عطسه، بلند کردن وزنه سنگین، خنده و انجام برخی تمرینات ورزشی بوجود خواهد آمد.

3) بی اختیاری بیش از حد:

چکیدن ادرار ممکن است به خاطر ناتوانی مثانه تا خالی شدن کامل آن پیش برود.

4) بی اختیاری عملکردی:

این حالت به دلیل شرایط حاد فیزیکی یا روحی می باشد که توانایی کنترلی مثانه را کاهش می دهد.

5) بی اختیاری عکس العملی:

زمانی که یک اختلال اساسی جدی مانند آسیب نخاعی یا اسکلروز پیشرفته داشته باشیم این حالت از بی اختیاری رخ خواهد داد.

6) بی اختیاری مخلوط:

زمانی که علائم بیش از یک نوع از بی اختیاری را با هم داشته باشیم گفته می شود بی اختیاری مخلوط رخ داده است.

علل این عارضه

بی اختیاری ادرار ممکن است به علت مشکلات فیزیکی و بیماری های مختلف پزشکی رخ دهد. این موضوع زمانی پیش می آید که عضلات مثانه آن قدر ضعیف شده باشند، که توانایی عقب نگاه داشتن ادرار را نداشته باشند.

بی اختیاری ادرار موقت:

بی اختیاری ادرار موقت زمانی اتفاق می افتد که بر اثر استفاده از برخی داروها یا خوردن غذاهای خاص، مثانه وادار به تولید ادرار بیشتر و افزایش میل به ادرار شود.

1) برخی از غذاها مانند فلفل قرمز، غذاهای تند، مرکبات، شیرینی های مصنوعی، نوشیدنی های گازدار، شکلات ها و نوشیدنی های کافئینی، می توانند منجر به بی اختیاری ادرار شوند.

2) عفونت های دستگاه ادراری ممکن است باعث تحریک مثانه و افزایش میل به ادرار شود.

3) وجود مدفوع سفت در روده (یبوست) می تواند بر اعصاب مرتبط با مثانه اثر گذاشته و منجر به تخلیه سریع ادرار شود.

4) برخی از داروهای فشار خون، آرامبخش هاش عضلانی و مسکن ها هم ممکن است منجر به بی اختیاری ادرار شوند.

بی اختیاری ادرار دائمی:

بی اختیاری ادرار همیشگی به دلیل تغییرات فیزیکی در بدن اتفاق می افتد. این عوامل عبارتند از:

1) سن:

سالخوردگی توانایی مثانه برای حفظ ادرار در زمان بیشتر را کاهش می دهد. انقباضات مثانه اغلب با روند پیری افزایش می یابد.

2) بارداری:

بارداری باعث ایجاد فشار بر عضلات مثانه می شود که می تواند موجب بی اختیاری فشاری شود. همچنین، تغییرات هورمونی که در دوران بارداری اتفاق می افتد ممکن است توانایی مثانه برای نگه داشتن ادرار را کاهش دهد.

3) زایمان:

زایمان طبیعی، عضلات مثانه را تضعیف می کند و قدرت کنترلی مثانه را پایین خواهد آورد. گاهی اوقات، این موضع موجب آسیب به بافت های حمایتی و اعصاب مثانه می شود که بی اختیاری ادرار را به دنبال خواهد داشت.

4) اختلالات عصبی:

برخی اختلالات خاص عصبی مانند بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر، اسکلروز پیشرفته، تومور مغزی یا سکته مغزی، می توانند موجب اختلال در سیگنال های اعصابی شوند که عضلات مثانه را کنترل می کنند.

5) تومور:

توموری که به مثانه فشار می آورد ممکن است فشار وارد بر عضلات کف لگن را افزایش داده و منجر به بی اختیاری شود.

6) مشکلات پروستات:

پروستات متورم و یا سرطان پروستات درمان نشده هم اغلب باعث بی اختیاری ادرار می شود.

7) یائسگی:

کاهش دائمی سطح استروژن، موجب فساد بافت اطراف مثانه می شود که نتیجه این موضوع بی اختیاری ادرار خواهد بود.

8) هیسترکتومی:

هر عمل جراحی که اندام های تناسلی را شامل شود یا عمل حذف رحم، ممکن است باعث آسیب رسیدن به عضلات کف لگن شود و این موضوع منجر به بی اختیاری ادرار خواهد شد.

علائم بی اختیاری ادرار

علائم و نشانه ها بر اساس نوع بی اختیاری ادرار متفاوت است و شامل موارد زیر می شود.

1) چکیدن ادرار به طور مداوم

2) اجبار به دفع ادرار در طول رابطه جنسی

3) نشت ادرار بر اثر یک سرفه یا عطسه

4) دفع ناقص ادرار

5) انقباض ناگهانی عضلات مثانه

6) تکرر ادرار

7) مشکل در توقف جریان دفع ادرار

عوامل خطر ابتلا به این عارضه

در زیر افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار هستند آورده شده است.

1) زنان به خاطر عواملی از قبیل باردای، زایمان و یائسگی، در معرض خطر ابتلا به بی اختیاری فشاری هستند.

2) مردان مبتلا به مشکلات مرتبط با پروستات مانند تورم پروستات، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بی اختیاری بیش از حد هستند.

3) افراد چاق هم مستعد ابتلا به بی اختیاری ادرار خواهند بود.

4) افراد با سابقه خانوادگی بی اختیاری ادرار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این شرایط هستند.

5) افراد دیابتی در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بی اختیاری ادرار می باشند.

6) سیگار کشیدن احتمال ابتلا به بی اختیاری فشاری را افزایش می دهد.

7) افرادی که ورزش های سطح بالا انجام می دهند مانند دویدن، پریدن و فعالیت های فیزیکی فوق العاده، ممکن است گاه گاه به بی اختیاری ادرار موقت دچار شوند.

عوارض بی اختیاری ادرار

بی اختیاری درمان نشده یا بی اختیاری ادرار مزمن عوارض زیر را در پی خواهد داشت:

1) عفونت های پوستی، زخم و جوش

2) عفونت مجاری ادراری

3) اختلال کلیوی

4) بیماری های روحی

راه های تشخیص

به منظور تشخیص این بیماری پزشک علائم بیمار و سابقه پزشکی او را بررسی خواهد کرد. بر اساس اطلاعات بدست آمده، آزمایشات زیر به منظور تایید بی اختیاری ادرار تجویز می شوند.

1) آزمایش ادرار:

نمونه ای از ادرار گرفته شده و به منظور تبیین علائم عفونت، حضور خون در ادرار و سایر عوامل غیر طبیعی، مورد بررسی قرار می گیرد.

2) دفتر فعالیت مثانه:

پزشک درخواست خواهد کرد تا دفتری از فعالیت روزانه مثانه ساخته شود و در آن میزان مصرف آب در طول روز و تعداد موارد بی اختیاری ثبت شود.

3) اندازه گیری باقی مانده پس از دفع (PVR):

در این آزمایش پزشک ابتدا درخواست می کند با دفع ادرار مثانه را کاملا خالی کنید، سپس با استفاده از دستگاهی مقدار ادرار باقی مانده را اندازه گیری خواهد کرد.

4) آزمایش اوردینامیک:

این آزمایش به اندازه گیری فشار وارده بر عضلات مثانه و دهانه ادراری زمانی که مثانه در حال تخلیه است، کمک می کند.

5) سونوگرافی لگن:

سونوگرافی لگن برای تصویر برداری از مثانه و مشاهده هر گونه عامل ناهنجاری موجود در دستگاه ادراری انجام می شود.

درمان بی اختیاری ادرار

درمان و مدیریت بی اختیاری ادرار با توجه به سن و سلامت کلی فرد متفاوت خواهد بود. گزینه های درمان عبارتند از:

1) داروها:

پزشک داروهای آنتی کولینرژیک مانند فستو ترودین، اگزو بیوتینین و تولترودین، را برای کاهش بی اختیاری بیمار تجویز خواهد کرد. پزشک بلافاصله استفاده از بلوک های آلفا را برای کاهش بی اختیاری بیش از حد در آقایان تجویز می کند. برای زنان هم استفاده از یک دوز کم استروژن موضعی (کرم واژینال)، به منظور احیا بافت های داخل واژن تجویز می شود.

2) دستگاه های پزشکی:

پزشک یه دستگاه یک بار مصرف پنبه مانند یا (پزاری) را به منظور جلوگیری از نشت ادرار، بویژه قبل از انجام فعالیت های ورزشی جایگذاری می کند.

3) تحریک الکتریکی:

در این روش پزشک الکترودهای موقت را به داخل واژن یا رکتوم وارد می کند و یک تحریک ملایم الکتریکی به عضلات کف لگن اعمال خواهد کرد. این درمان برای بی اختیاری اجباری و فشاری موثر می باشد.

4) درمان های مداخله ای:

بوتولینیوم توکسین نوع A (بوتاکس) و تزریق مواد فشرده، برای کنترل یک مثانه پرکار موثر است. همچنین، محرک های عصبی به منظور تنظیم اعصابی که در کنترل مثانه نقش دارند، درون باسن کاشته می شوند.

پیشگیری از آن

اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خطر بی اختیاری ادرار به قرار زیر است:

1) ترک سیکار و عدم مصرف الکل

2) اجتناب از مواد غذایی اسیدی که باعث تحریک مثانه می شوند

3) تمرین ورزش های لگنی به منظور تقویت عضلات مثانه

4) پیروی از رژیم پر از فیبر به منظور جلوگیری از یبوست