آیا می دانستید که بیخوابی مشکلی رایج است که بیش از ۸۰ درصد از زنان در طول بارداری به آن مبتلا می شوند؟ بی خوابی به علت تغییرات هورمونی و شرایط فیزیکی نظیر کمر درد، دفع ادرار مکرر، بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) و حرکت جنین اتفاق می افتد. ملاتونین مکملی است که به تنظیم خواب و درمان بی خوابی کمک می کند و به صورت قرص های بدون تجویز پزشک در دسترس بیماران قرار دارد. اما آیا استفاده از ملاتونین در طول بارداری مجاز است؟ در این مقاله از بخش زنان و زایمان دکتر سلام، درباره خصوصیات هورمون ملاتونین در انسان ها، نقش آن در دوران بارداری و راه های دیگر درمان بیخوابی به شما کمک می کند.
ملاتونین چیست؟
ملاتونین هورمونی است که در غده صنوبری (پینه آل) در مغز تولید می شود و مسئول تنظیم چرخه خواب و بیداری در انسان است. میزان ملاتونین در بدن با توجه به تغییرات شبانه روزی در بدن تغییر می کند. این ماده با شروع تاریکی بالا می رود و در بین ساعات ۲ تا ۴ صبح بالا می ماند، اما در نیمه دوم شب کاهش میابد تا فرد را در صبح بیدار کند. به علاوه نور طبیعی، مواد غذایی خاصی همچون مغز گردو، گوجه، زیتون، جو، برنج، گیلاس، توت فرنگی و شیر گاو روی سطح ملاتونین در بدن تاثیر گذارند، در نتیجه روی چرخه طبیعی خواب افراد تاثیر می گذارند. اگر چه مکمل های ملاتونین عوارض جانبی جزئی دارند، باید درباره تاثیر آن روی بارداری اطلاعات کسب کنید.
آیا استفاده از ملاتونین در طول بارداری هیچ ضرری ندارد؟
ملاتونین به عنوان هورمون یا دارویی در زیر مجموعه FDA (سازمان غذا و دارو) ثبت نشده و به عنوان مکمل غذایی بدون تجویز پزشک فروخته می شود. به علاوه باید گفت که هیچ گونه شواهد علمی مبنی بر بی خطر بودن این مکمل، به خصوص در طول دوره بارداری، وجود ندارد. گاهی ملاتونین تولید شده توسط مکمل ها از مقدار طبیعی ملاتونین که در بدن تولید می شود، بالاتر می رود. برای اطلاع از میزان مکمل ملاتونین که می توان برای زنان باردار استفاده کرد، به خواندن این متن ادامه دهید.
مصرف این مکمل در دوران بارداری تا چه مقدار بدون ضرر است؟
هیچ توصیه ای مبنی بر میزان مناسب ملاتونین در زنان باردار وجود ندارد. معمولا مکمل های ملاتونین شامل ۳ میلی گرم ملاتونین هستند، که برای افزایش سطح ملاتونین تا ۲۰ برابر بیشتر از حد نرمال در بدن، کافی هستند. در طول بارداری، به طور طبیعی میزان ملاتونین در بدن بالا می رود. ملاتونین پس از هفته بیست و چهارم بارداری افزایش میابد و پس از هفته سی و دوم بارداری به طور چشمگیری افزایش میابد. بنابراین پیش از مصرف هر گونه مکمل در دوران بارداری با پزشک خود صحبت کنید. در این جا با تاثیر ملاتونین روی بارداری و جنین آشنا خواهید شد.
عوارض جانبی مصرف ملاتونین در طی دوران بارداری چه هستند؟
آنزیم های مربوط به جفت، ملاتونین طبیعی موجود در بدن را ترکیب می کنند که این باعث بالا رفتن ملاتونین تا صد برابر بیش از حالت عادی در سه ماهه سوم بارداری می شود. طبق مطالعه در موارد مختلفی نتایج زیر از مصرف ملاتونین در طول بارداری به دست آمده اند:
- افزایش وزن ناچیز مادر
- وزن ناچیز نوزاد هنگام تولد
- مرگ نوزاد
- به طور کلی می توان گفت که برخی از عوارض جانبی ملاتونین شامل موارد زیر هستند:
- خوب آلودگی
- بیحالی صبحگاهی
- دمای پایین بدن
- رویای شفاف
- تغییرات جزئی در فشار خون
- سر درد
افزایش بیش از حد سطح ملاتونین در طول بارداری می تواند روی زن باردار و کودکش تاثیرگذار باشد، اما علت این پدیده هنوز کاملا مشخص نیست. با وجود مطالعات مداوم روی ملاتونین و رابطه آن با بارداری برای اثبات نقش آن باید شواهد قانع کننده ای را فراهم کرد. بنابراین هیچ مکملی را بدون تجویز و مشورت با پزشک مصرف نکنید. مطالعات محدودی نشان داده اند که ملاتونین می تواند برای کودکان و زنان باردار مفید باشد.
آیا این مکمل برای زنان باردار هیچ مزیتی دارد؟
ملاتونین به میزان عادی نقش مهمی در دوران بارداری دارد. نقش ملاتونین در رشد جنین و پیشرفت بارداری، شامل موارد زیر است:
- ریتم شبانه روزی رشد جنین را تحریک می کند.
- به توسعه سیستم عصبی و غدد درون ریز کمک می کند.
- برای رشد جفت ضروری است.
- این ماده آنتی اکسیدانی قوی است که سبب کم کردن ریسک مرگ یا بیماری جنین بر اثر محدودیت های موجود درون رحم می گردد.
- ملاتونین تولید شده توسط جفت با پره اکلامپسی مقابله می کنند.
- از زایمان زودرس پیشگیری می کند.
قبل از استفاده از دارو برای درمان، سعی کنید درمان های بدون دارو را اول امتحان کنید.
درمان های دیگری برای بی خوابی در طول دوره بارداری چه هستند؟
در این جا به برخی از درمان ها برای کنترل بیخوابی در طول بارداری اشاره می کنیم:
اقدامات غیر دارویی
آموزش های خوابیدن و بهداشت خواب:
این مورد اولین درمان برای کنترل بیخوابی است که به بالا بردن کیفیت خوابیدن بدون استفاده از دارو، کمک می کند. در این جا به نکاتی که می توانید برای ارتقاء خوابیدن خود استفاده کنید، اشاره می کنیم.
- در طول شب سعی کنید تا حد امکان همه جا را تاریک کنید و حتی الامکان نور کمی وجود داشته باشد.
- مصرف نوشیدنی و مایعات را در عصر و شب کم کنید تا شب مجبور نشوید مکررا به توالت بروید.
- از مصرف غذاهای ادویه دار و مواد غذایی که زیاد سرخ شده اند خودداری کنید، زیرا می توانند سبب سوزش معده شوند.
- در طول روز چرت کوتاهی بزنید.
- قبل از رفتن به رختخواب به مدت ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
- دوش آب گرم بگیرید.
- هنگامی که در رختخواب هستید وسایل الکترونیکی را از خود دور کنید.
- قبل از رفتن به رختخواب، از مصرف کافئین و نیکوتین بپرهیزید.
- برای چک کردن سندروم پای بی قرار (RLS) به پزشک مراجعه کنید.
- برای خود زمان بیداری و خوابیدن خاصی در نظر بگیرید و هر روز آن را دنبال کنید.
رفتار درمانی
کنترل محرک:
این کار به کنترل و تنظیم چرخه خواب و بیداری کمک می کند. اگر قادر به خوابیدن نیستید، بلند شوید و کارهایی را انجام دهید که سبب تحریک خوابیدن می شوند. نگرانی درباره بیخوابی، خود می تواند سبب بیخوابی گردد.
تکنیک های تمدد اعصاب:
تکنیک های آرمیدگی پیش رونده عضلانی (PMR) به آرمیدگی ماهیچه ها کمک می کند که سبب خواب راحت می شوند. تنفس عمیق به تحریک چرخه خواب کمک می کند.
محدودیت های خوابیدن:
این مورد سبب توقف تغییرات ساعت و زمان در شبانه روز می شود و از بیخوابی پیشگیری می کند.
درمان شناختی:
این کار سبب بهبود خواب و طول مدت آن در بیماران می شود. این کار با تحقیق روی بیمار و در نظر گرفتن تاریخچه بیخوابی فرد انجام می شود.
رفتار درمانی شناختی برای بی خوابی (CBT-I):
این مورد شامل شرح روزانه خوابیدن است، یک جلسه را به آموزش های مربوط به خوابیدن اختصاص می دهند، دو جلسه را صرف کنترل محرک و محدودیت های خوابیدن می کنند و دو جلسه را به درمان شناختی اختصاص می دهند. سپس یک جلسه را به بهداشت خواب اختصاص می دهند. در جلسه آخر تمام موارد گفته شده در جلسات مختلف را بررسی خواهند کرد.
اقدامات دارویی
هنگامی که با دارو نمی توان بیخوابی را متوقف کرد، می توانید سراغ درمان توسط دارو بروید.
هیپنوتیزم:
لورازپام را می توان در طول بارداری استفاده کرد اما درباره عوارض آن باید با زنان باردار صحبت کرد و تنها باید با تجویز و تحت کنترل پزشک در این دوره مصرف شود.
داروهای ضد افسردگی:
اگر دلیل بیخوابی فرد، اختلالات اضطراب و افسردگی است، می توان با استفاده از داروهای ضد افسردگی آن را درمان کرد. اختلالات خواب در طول سه ماهه سوم بارداری می توانند تشدید شوند. اما با کنترل بیخوابی می توانید تا حدی این مشکل را حل کنید. اگر چه استفاده از ملاتونین تا حد کم موثر است اما هیچ دلیل علمی مبنی بر تاثیر گذار بودن آن در دوره بارداری وجود ندارد.
