فیتوتراپی (گیاه درمانی) چیست و چه فوایدی دارد؟

می دانید فیتوتراپی چیست؟ آیا می دانستید که واکنش نسبت به برخی از داروها چهارمین علت مرگ و میر در آمریکا است؟ با توجه به تحقیقات منتشر شده توسط دانشگاه هاروارد، احتمال واکنش نسبت به داروهای تجویزی حتی پس از آزمایش آن ها یک پنجم است. حتی داروهایی که به درستی تجویز شده بودند نیز باعث بستری شدن ۱.۹ میلیون نفر در هر سال می شدند، از این میان حدود ۸۴۰,۰۰۰ نفر تحت تاثیر عوارض جانبی دارو در بیمارستان بستری می شدند. تمام این ها نشان دهنده یک حقیقت تلخ هستند: داروهای جدید که برای بهبود حال ما ایجاد شده اند می توانند به ما آسیب وارد کنند. به همین علت است که فیتوتراپی یا استفاده از گیاهان دارویی و مولکول های گیاهان برای درمان، علمی در حال رشد است. به علاوه، این حقیقت که داروهای جدید همیشه نباید انتخاب اول ما در درمان باشند نیز در حال توسعه است. اما هنوز استفاده از داروهای جدید نسبت به داروهای گیاهی بیشتر است. در این مقاله از بخش طب سنتی و گیاهان دارویی دکتر سلام به بررسی فیتوتراپی یا همان گیاه درمانی می پردازیم.

فیتوتراپی چیست؟

فیتوتراپی به معنای استفاده از مولکول های گرفته شده از گیاهان در درمان و پیشگیری از بیماری است. می توان گفت که فیتوتراپی یعنی استفاده از داروهایی که ساختگی نیستند و در آزمایشگاه ها به روش مصنوعی ساخته نشده اند.

تمام اصول و مواد استفاده شده در این داروها، مولکول های خالص گیاهان است. فیتوتراپی برای پیشگیری و رهایی از برخی عارضه های سلامتی، پیشگیری از پیری پوست و آکنه، دیابت، فشار خون بالا و حتی سرطان استفاده می شود.

فیتوتراپی در مقابل برخی از داروهای ساخته شده از گیاهان

دکتر بامی جوزف، موسس داروسازی گیاهی و محصولات گیاهی، اظهار کرده است که فیتوتراپی بر اساس دانش ساخت دارو بر مبنای گیاهی ساخته شده است که به آن “فیتو- فارموکولوژی” نیز گویند.

برخلاف، داروهای سنتی گیاهی، فیتوتراپی بر اساس آزمون و خطای طبی کنترل شده و مطالعات مولکولی دقیق است. درمان سنتی گیاهی همچون آیورودا، به ما دانش کلی تری از گیاهان دارویی ارائه می دهد.

برای مثال مطالعه گیاه رازک را می توان زیر مجموعه گیاه شناسی سنتی دانست. در داروهای آیورودا، این گیاه برای کاهش علائم استرس، اختلال خواب، کلسترول بالا و دیابت به کار می رود.

در داروسازی آیورودا یا داروسازی گیاهی، دانش کلی درباره استفاده از گیاهان و مزایای آن ها وجود دارد. اما در فیتوتراپی، گیاه را ایزوله می کنند و قسمت های مولکولی مختلفی را بررسی و مقایسه می کنند.

همان گونه که دکتر جوزف آن را تعریف کرد، “ما تستی از پادتنی مونوکلونال برای امور پزشکی ایجاد کردیم و قصد سنجیدن درجه خالص بودن و بیواکتیویتی آن را داشتیم. ما آزمایش های زیادی انجام دادیم و مطالعات پراکنده ای روی ساخت آن ها انجام دادیم و خصوصیات فارموکولوژی مولکول های خاصی را بررسی کردیم”.

پس به طور ساده فیتوتراپی نوع علمی گیاه شناسی دارویی است که از ترکیب های گیاهی و عصاره های خاصی برای ارتقاء سلامتی استفاده می کند. هم فیتوتراپی و هم گیاه شناسی دارویی سنتی نقطه اشتراکی دارند و نقطه اشتراک آن ها گیاه است.

اما هنگامی که دانشمندان گیاهان را تجزیه کردند و روی آن ها به طور علمی مطالعه کردند، دیگر به آن گیاه شناسی دارویی سنتی یا آیورودا نگفتند. پس به آن فیتوتراپی یا فیتو فارموکولوژی گفتند.

داروهای فیتوتراپی و داروهای فارموکولوژی

داروهای گیاهی، شامل مولکول های طبیعی گیاهان بدون هیچ گونه تغییری هستند. به علاوه داروهای فارموکولوژی مولکول های ساختگی هستند. خواص فارموکولوژی زیادی در گیاهان یافت شد، به همین خاطر شرکت های فارموکولوژی هزاران تنوع ساختگی از مولکول های گیاهان را ایجاد کردند. سپس مطالعات بالینی انجام دادند و مجوزی تهیه کردند و این تنوع های ساختگی را “دارو” نامیدند.

مزایای برجسته گیاه درمانی

۱- داروهای طبیعی با منشا علمی

آن چه سبب تفاوت فیتوتراپی از گیاه شناسی سنتی می شود این است که فیتوتراپی پروسه ای علمی است. قبل از انتشار محصولات فیتوتراپی، آماده سازی آن ها شامل آزمایش های بالینی و مطالعات سخت بیومدیکال است.

در فیتوتراپی اعتقاد بر این است که فرد داروهای گیاهی سودمندی را دریافت می کند، این داروها ضرری ندارند و فراهمی زیستی آن ها بالاست. به همین خاطر است که آماده سازی داروهای فیتوتراپی زمان بر است و دائما گیاهان متفاوتی را ترکیب می کنند تا تاثیر مثبت مواد و ترکیبات را بالا ببرند.

۲- تاریخچه طولانی استفاده

از زمان های بسیار گذشته، از گیاهان برای درمان استفاده می شد. در هند، چین و فرهنگ های محلی استفاده از گیاهان دارویی تاریخچه ای بسیار طولانی دارد. در حقیقت با توجه به مطالعات منتشر شده درباره فارماکوگنوزی “تاریخچه درمان با گیاهان به اندازه تاریخچه قدمت بشر است”.

 در جستجو برای گیاهان مفید دارویی، بشر دنبال یافتن ترکیبات با خاصیت درمانی در پوست درخت، دانه، میوه و سایر قسمت های گیاهان بوده است. تاریخچه قوی درباره گیاهان دارویی نشان می دهد که آزمایش های طبی درباره این موضوع قدمتی هزاران ساله دارد.

در حقیقت تاریخچه برخی از اسناد درباره استفاده از داروها بسیار جزئی و دقیق و نزدیک به علم و دانش امروزی است.

۳- غیر سمی بودن و نداشتن هیچ گونه عوارض جانبی

داروهای گیاهی معمولا بی خطر و بدون مواد سمی هستند، و اگر از آن ها به طور درست استفاده شود، هیچ عوارض جانبی از خود نشان نمی دهند. در حقیقت حتی استفاده زیاد از این مواد هم بی خطر است.

فرمول موجود در این داروها در آزمایش تست و تثبیت شده است. اما در موارد نادری، آماده سازی فیتوتراپی و این داروها می توانند سبب ایجاد واکنش و حساسیت شوند که علت آن حساسیت متفاوت فردی نسبت به گیاهان و عصاره های خاص است.

برخی از داروها که نوع ساختگی این ترکیبات گیاهی هستند توسط بدن به عنوان زنوبیوتیک یا بیگانه زیست تلقی می شوند. اما بدن ما گیاهان طبیعی را می پذیرد و به همین خاطر است که هنگام استفاده از آن ها به عنوان دارو، عوارض جانبی مشاهده نمی شود.

۴- عدم تاثیر تحمل دارویی

با توجه به گفته های دکتر جوزف، داروهایی گیاهی همچون داروهای ساختگی و مصنوعی تاثیرات مخرب و تاثیر تحمل دارویی ندارند. به کاهش موثر بودن دارو در طول زمان، تحمل دارویی گویند.

گاهی اوقات با گذر زمان پاسخ بدن فرد نسبت به دارو، به علت مصرف زیاد از آن دارو پایین می آید. این اتفاق معمولا برای داروهای بدون تجویز پزشک و داروهای غیر مجاز می افتد. با استفاده فیتوتراپی که مواد را از مولکول های گیاهان واقعی می گیرند، استفاده از دارو به طور مداوم و حتی در طول زمان طولانی هم هیچ گونه ایرادی ندارد. بدن دارو را می پذیرد و آن را پس نمی زند.

محصولات رایج فیتو تراپی

اگر چه بسیاری از محصولات دارویی که در آزمایشگاه ها ساخته می شوند، ساختگی و مصنوعی هستند، اما بسیاری از داروها ریشه در مواد گیاهی و طبیعی دارند. برای دهه ها، عصاره گیاهان و مشتقات آن ها به علت تاثیر درمانی در پیشگیری و درمان مشکلات سلامتی، توجهات زیادی را به خود جلب کرده بودند. داروهای بسیار زیادی وجود دارند که از گیاهان ساخته شده اند، داروهای معروف زیر از جمله آن ها هستند:

• مورفین و کدئین که از گیاه خشخاش گرفته شده است.
• سودافد (پزودوافدرین) و متامفتامین که از گیاه افدرا سینیکا گرفته شده اند.
• آسپیرین (استیل سالیسیلیک اسید) که آن را از پوست درخت بید تهیه می کنند.
• پنی سیلین که از قارچ کپکی سبز آن را تهیه می کنند.

امروزه محصولات دارویی را می توانید به صورت آنلاین سفارش دهید یا از داروخانه ها سفارش دهید. برخی از محصولات گیاهی از عصاره گیاه رازک، کانابیدیل یا روغن CBD تهیه می شوند. ترکیب این مواد خاصیت درمانی دارد. محصولات فیتوتراپی زیادی طراحی شده اند که فشار خون بالا را پایین می آورند، با دیابت مبارزه می کنند و به حفظ سلامت انسان کمک شایانی می کنند.

محصولات گیاهی معمولا با گیاهان و چاشنی هایی که در داروسازی گیاهی شهرت دارند، ساخته می شوند. این موارد شامل زردچوبه، ریحان، جینگو بیلوبا، آشواگاندا، جینسنگ، زنجبیل، کورکومین و کندر هستند.

آموزش های مربوط به گیاه درمانی و فیتوتراپیست ها و محل آموختن آن ها

بهترین راه برای تبدیل شدن به یک فیتوتراپیست موفق، گذراندن دوره و گرفتن مدرک داروشناسی است. سپس می توانید دوره داروشناسی گیاهی را نیز بگذرانید. اما این را بدانید که جاهای زیادی ادعا می کنند که “مدرک فیتوتراپی” ارائه می دهند اما در حقیقت گیاه شناسی دارویی سنتی را آموزش می دهند. همان طور که قبل تر هم گفتیم بین این دو تفاوت وجود دارد زیرا فیتوتراپی به جنبه علمی و مولکول های گیاهان، هنگامی که با سایر مولکول ها ترکیب می شوند، بر می گردد.

سخن آخر

• فیتوتراپی به استفاده از مولکول های گیاهان برای درمان و پیشگیری از بیماری ها بر می گردد.
• اگر چه در درمان های سنتی توسط گیاهان نیز از گیاهان برای بهبود استفاده می شود اما فیتوتراپی علمی است که برای تولید داروهای موثر از آزمایش های زیادی در آزمایشگاه ها بهره می گیرد.
• مزایای اصلی فیتوتراپی، علمی بودن روش آن، تاریخچه طولانی آن، تاثیر غیر سمی و عدم تحمل دارویی پس از استفاده طولانی مدت از آن است.