کودکان و نوجوانانی که درگیر اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) هستند، گاهی تا بزرگسالی با این علائم زندگی می کنند بدون این که حتی متوجه آن ها شوند. اگر چه SAD سومین اختلال سلامت ذهن رایج است، بسیاری از والدین و معلمان با علائم و نشانه های آن در کودکان و نوجوانان آشنا نیستند. اختلال اضطراب اجتماعی شامل ترس یا فوبیای شدید از موقعیت های اجتماعی یا عملکردی است. اگرچه بسیاری از نوجوانان اضطراب های نرمال ناشی از تغییرات بلوغ را تجربه می کنند، افرادی که اختلال اضطراب اجتماعی دارند ترس زیادی را از موقعیت هایی که با آن روبرو هستند، تجربه می کنند. برای برخی از نوجوانان، اضطراب اجتماعی مزمن و شدید میگردد و روی عملکرد آن ها در مدرسه، فعالیت های فوق برنامه و توانایی دوست یابی تاثیر می گذارد. در این مقاله از بخش روانشناسی دکتر سلام، به بررسی اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان می پردازیم.
انواع اختلال اضطراب اجتماعی
گاهی کودکان و نوجوانان با نوع کلی تری از اضطراب اختلال اجتماعی دست و پنجه نرم می کنند و گاهی تنها در عملکرد به مشکل بر می خورند (تنها در موقعیت های عملکردی دچار اضطراب می شوند).
علائم اختلال اضطراب اجتماعی
علائم این اختلال در کودکان با توجه به تفاوت در سن متغیر است. به عنوان والدین یا کسی که به کودک اهمیت می دهد باید بدانید که تمام این موارد نشان دهنده SAD نیستند، اما اگر این علائم را مشاهده کردید و دلیل آن را نیز پیدا کردید، با یک روان درمانگر برای اطلاعات بیشتر مشاوره کنید.
کودکان در سنین پیش از دبستان:
- ترس از چیزهای جدید
- زود رنجی، گریه، نق زدن
- افسردگی و وابستگی
- امتناع از حرف زدن
- کودکان در سنین مدرسه:
- ترس از بلند خواندن یا جواب دادن به سوال ها در کلاس
- ترس از صحبت با سایر کودکان
- ترس از ایستادن در جلوی بقیه دانش آموزان
- ترس از صحبت کردن با بزرگسالان
- ترس از انجام فعالیت های ورزشی و موسیقی
- ترس از سفارش دادن غذا در رستوران
- ترس از شرکت در جشن تولد
- ترس از ملاقات با دوستان
- ترس از قضاوت شدن توسط دیگران
- امتناع از شرکت در فعالیت ها
نوجوانان:
مثل نوجوانی که ..
- ساکت است
- همه چیز را درون خود می ریزد
- اگر تشویق به صحبت شود، بیشتر عقب می کشد
- مردد است
- بی اراده است
- دائما نگران قضاوت منفی است
- ترس از تحقیر و خجالت
- دست به سینه بودن
- پایین نگه داشتن سر
- تغییرات اندک حالت چهره
- داشتن عادات عصبی همچون پیچاندن مو و بی قراری
رفتار در مدرسه:
- معمولا عملکرد ضعیفی در مدرسه از خود نشان می دهند
- دست خود را در کلاس برای داوطلب شدن بالا نمیبرد
- بیرون از محیط کلاس با همکلاسی ها رابطه ای ندارد
- ترس از اجرا و ارائه در برابر دیگران/ صحبت در جمع
- ترس از بلند صحبت کردن در کلاس
- هنگامی که در مرکز توجه است احساس ناآرامی دارد
- به تنهایی در کتابخانه و یا کافه می نشیند
- ترس از درخواست کمک از معلم
- اگر دیر آمده باشد از آمدن سر کلاس می ترسد
- از رفتن به مدرسه امتناع می کند و درس ها را پاس نمی کند
رفتار با دیگران:
- در محیط های گروهی احساس راحتی ندارد
- دوستان کمی دارد
- ترس از شروع مکالمه و شرکت در بحث
- از درخواست با هم بودن به دیگران می ترسد
- از تماس گرفتن با دیگران می ترسد
- از برقراری ارتباط چشمی می پرهیزد
- آرام سخن می گوید و من من میکند
- تمایل به در مرکز بودن ندارد و معمولا در حاشیه است
- هنگامی که با دیگران صحبت می کند، درباره خود چیزی نمی گوید
نوجوانانی که اختلال اضطراب اجتماعی دارند، معمولا در تمام زمینه های زندگی به مشکل بر میخورند. این افراد عملکرد ضعیفی در کلاس دارند و برای شرکت در کلاس ها تمایلی ندارند. دانش آموزانی که اختلال اضطراب اجتماعی دارند کمتر تمایل به دوست یابی و شرکت در فعالیت های فوق برنامه دارند.
افرادی که اختلال اضطراب اجتماعی شدید دارند، از رفتن به مدرسه و ترک خانه امتناع می کنند. به علاوه عدم درمان اختلال اضطراب اجتماعی در بلوغ، ریسک ابتلا به مشکلات سلامت ذهن در آینده را بالا میبرد. این مشکلات شامل افسردگی، اختلالات خورد و خوراک، مصرف مواد و حتی فکر کردن به خودکشی است.
دلایل
اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان، همچون بزرگسالان می تواند به دلایل ژنتیکی، عوامل محیطی، عوامل اجتماعی و عوامل ذهنی/ بیولوژیکی اتفاق بیفتد. بسیاری از والدین خود را سرزنش می کنند و خود را مقصر می دانند اما ترکیبی از عوامل سبب این اختلال می گردد. مهم ترین کاری که می توانید انجام دهید، حمایت از کودک و کمک به آن ها است.
تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی
تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان شامل ارزیابی عوامل در موقعیت های مختلف است. این ارزیابی گاهی شامل دیدگاه والدین و معلمان است و با استفاده از مدارک ثبت شده در مدرسه انجام می شود.
گاهی اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان آشکار نمی شود زیرا والدین و بزرگسالان فکر می کنند که کودک یا نوجوان خجالتی است. اما تشخیص و اقدام زود هنگام در پیشگیری از اختلالات طولانی مدت موثر است. عارضه های سلامتی بالقوه را تشخیص می دهند و دلیل رفتارهایی همچون قلدری کردن را نیز پیدا می کنند.
اگر احتمال خود آزاری و خودکشی در دانش آموز وجود داشته باشد، این عوامل را باید سریع تشخیص داد. ملاک های تشخیص ناخوشی که در بزرگسالان به کار می روند را در کودکان و نوجوانان نیز به کار میبرند. اما موارد احتیاطی دیگری نیز وجود دارند که باید آن ها را جدی گرفت.
کودکان و نوجوانان متوجه نمی شوند که ترس آن ها غیر منطقی است و فکر می کنند که تنها هنگامی که با بزرگسالان صحبت می کنند این ترس به سراغ آن ها می آید اما اکثرا هنگامی که با همسن و سالان خود صحبت می کنند نیز به مشکل بر میخورند.
درمان
درمان این اختلال در کودکان و نوجوانان با کمک به آن ها در کاهش اضطراب و کمک به آن ها در انجام فعالیت های مدرسه و روزمره است. درمان های موثر شامل موارد زیر هستند:
- رفتار درمانی شناختی (CBT)
- خانواده درمانی
- داروهایی همچون مهار کنندگان باز جذب سروتونین همچون پاکسیل، زولوفت، پروزاک و زاناکس
به علاوه درمان های استاندارد، استراتژی های زیادی وجود دارند که معلمان، والدین و دانش آموزان برای کنترل اختلال اضطراب اجتماعی در محیط مدرسه و خارج از مدرسه می توانند از آن ها استفاده کنند.
مدرسه نقش مهمی در این اختلال دارد، زیرا جایی است که اختلال اضطراب شخصیتی مخرب ترین تاثیر را روی عملکرد نوجوانان میگذارد. اقدامات مربوط به مدرسه که توسط روانشناسان، دانش آموختگان مهارت های اجتماعی و دانش آموختگان مهارت های علمی انجام می شوند می توانند در بهبود عملکرد مدرسه در اختلال اضطراب اجتماعی سودمند باشند.
به عنوان والدین باید درباره این اختلال اطلاع کسب کنید و آگاهی خود را درباره چیزی که نوجوانان در حال تجربه آن هستند، بالا ببرید. با معلمان، مشاوران مدرسه و سایر کارکنان مدرسه برای تلاش در بهبود اوضاع فرزندتان، در ارتباط باشید. با یکدیگر، می توانید موقعیت را برای کودک یا نوجوانی که دچار این اختلال است بهبود ببخشید.
نکاتی برای والدین
به عنوان والدین کودکان مضطرب اجتماعی، اطلاع از این که چگونه می توانید از کودک خود حمایت کنید سخت است. باید اضطراب اجتماعی فرزند خود را از راه مفیدی کنترل کنید. به کودک یا نوجوان این امکان را بدهید که خود را در موقعیت هایی که از آن ها واهمه دارد قرار دهد تا بتواند با ترسش روبرو شود.
هنگامی که در موقعیتی که از آن واهمه داشتند، قرار گرفتند آن ها را مضطرب نکنید. اهدافی واقع گرایانه همچون شرکت در انجمن و دوست یابی برای کودک و نوجوان در نظر بگیرید. سپس کارهایی که باید برای رسیدن به این هدف انجام دهند را مشخص کنید. به علاوه از فعالیت هایی همچون هنر، هنرهای دست ساز، موسیقی، یوگا و نویسندگی که به کودک و نوجوان کمک می کنند و به آن ها احساس آرامش می دهند، حمایت کنید.
شنونده خوبی باشید و به کودک و نوجوان نشان دهید که می توانند بر این شرایط غلبه کنند. به کودک و نوجوان موفقیت ها و دستاوردهای گذشته را یادآوری کنید و به او اعتماد به نفس بدهید. سرانجام اگر اضطراب کودک یا نوجوان شدید شد، به مشاور مراجعه کنید. حل برخی مشکلات برای شما به عنوان والدین سخت است و گاهی باید با دارو و روان درمانی با آن ها مقابله کرد.
سخن آخر
اگر کودک یا نوجوانی دارد که معتقدید دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستند، بهتر است وقت ملاقاتی برای تشخیص و درمان تنظیم کنید. هر چه مدت زمان طولانی تری بگذرد و این اختلال درمان نشود، اختلال کودک شدیدتر می گردد. اگر نوجوانی هستید که با این اختلال زندگی می کند، درباره این علائم با والدین و معلم و مشاور و راهنمای خود صحبت کنید و می توانید از آن ها درخواست کمک کنید.
