بیماری لوپوس یکی از بیماری های جدی خود ایمنی است که می تواند هر کسی را درگیر کند. یک بیماری خود ایمنی شرایط غیر نرمال سیستم ایمنی است که بدن به بافت خود حمله می کند. یکی از نشانه های رایج بیماری لوپوس جوش های صورت است که شبیه بال پروانه می باشند. به هر حال این نشانه ها ممکن است در همه بیماران مبتلا به بیماری لوپوس وجود نداشته باشد. بیماری لوپوس بیشتر خانم ها را درگیر می کند. هم چنین آقایان، بچه ها و نوجوانان بین ۱۵ تا ۴۵ سال مبتلا می شوند. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی بیماری لوپوس می پردازیم.
بیماری لوپوس چیست؟
یک بیماری خود ایمنی که به خاطر سیستم ایمنی بیش فعال به هر قسمتی از بدن آسیب می رساند. بیماری لوپوس می تواند ارگان های مختلف بدن شامل پوست، قلب، کلیه، مغز، ریه، سلول های خونی و مفاصل را درگیر کند.
انواع بیماری لوپوس
بیماری لوپوس SLE:
فرم رایج بیماری لوپوس بوده که حدود ۷۰ درصد بیماران به این نوع بیماری لوپوس تشخیص داده می شوند. یک بیمار SLE علائم را تجربه کرده و بیشتر روی افراد ۱۵ تا ۴۵ سال اثر می کند.
لوپوس DLE:
شرایط مزمن پوستی است که این افراد جوش های قرمزی روی صورت، کف سر یا هر قسمتی از بدن خود دارند.
لوپوس subacut cutaneous lupus erythematosus:
هنگامی اتفاق می افتد که در صورت مواجه با نور آفتاب زخم هایی روی پوست ظاهر شود.
لوپوس DIL:
به خاطر استفاده از داروهایی مثل هیدرالامین، ایزونیازید، و غیره ایجاد می شود. این داروها سبب جوش، تب و ریزش مو می شوند. اگر مصرف دارو متوقف شود علائم نیز ناپدید می شود.
بیماری لوپوس نوزادان:
شرایطی که آنتی بادی موجود در بدن خانم باردار به فرزند منتقل می شود. این شرایط موقتی بوده و علائم بعد از چند ماه ناپدید می شود.
چه چیزی سبب بروز این بیماری می شود؟
دلیل اصلی آن ناشناخته است، به هر حال لوپوس هنگامی بروز می کند که سیستم ایمنی به بافت سالم خود آسیب برساند. با عملکرد ناقص سیستم ایمنی باید بین آنتی ژن ها تمایز قائل شد. این به تشکیل آنتی بادی های بیشتری برای حمله به سلول های سالم بدن می انجامد و باعث ایجاد درد، آسیب و تورم قسمت های مختلف بدن می شود. این آنتی بادی ها ناشناخته اند و رایج ترین آن ها آنتی بادی ضدهسته ای است.
علائم بیماری لوپوس
علائم لوپوس می تواند در سن ۱۵ تا ۳۰ سال متفاوت باشد. بیماران مبتلا به لوپوس، علائم متفاوتی در طول عود بیماری دارند. علائم بیماری لوپوس به ناحیه ای که درگیر شده بستگی دارد. علائم رایج آن شامل:
- جوش پوست صورت یا هر قسمتی از بدن
- بی حالی و تب
- ریزش مو
- درد شدید مفصل
- سفتی و تورم مفاصل
- کاهش وزن
- تشدید آسیب پوستی زیر آفتاب
- تنگی نفس
- خشکی چشم ها
- سردرد
- سرگیجه
- گیجی
- کم خونی
- خشکی دهان
- کمبود حافظه
- آبریزش بینی و چشم
- گردش ضعیف خون در دست و پا
عوامل خطر
سن:
بیماری لوپوس می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد اما افراد بین ۱۵ تا ۴۵ سال در ریسک بالاتری قرار دارند.
جنسیت:
خانم ها بیشتر از آقایان مبتلا می شوند. هردو استروژن تولید کرده اما تولید این هورمون در بانوان بیشتر است. استروژن به عنوان افزایش دهنده هورمون ایمنی شناخته شده و تولید آن در طول سیکل قاعدگی و بارداری افزایش می یابد. به همین دلیل خانم ها ریسک ابتلای بالاتری دارند.
ژنتیک:
افراد با سابقه خانوادگی بیماری لوپوس بیشتر مبتلا می شوند. ژن ها به سیستم ایمنی کمک می کند تا تشخیص دهد به ارگانیسم های خارجی پاسخ دهد تا در بیماران مبتلا به بیماری لوپوس تغییر کند.
موقعیت جغرافیایی:
آفریقا؛اسپانیا، آسیا و آمریکا ریسک ابتلای بالاتری دارند.
فاکتورهای محیطی:
فاکتورهای محیطی با ژنتیک و فاکتورهای هورمونی نقش مهمی ایفا می کنند. فاکتورهای محیطی که سبب ایجاد لوپوس می شوند شامل:
- قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش سبب مرگ سلول های پوستی می شود
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مثل سیلیس در کشاورزی یا صنعت
- استفاده از داروهایی مثل تولبوتامید (tolbutamide)، سولفامتوکسازول (sulfamethoxazole)، تری متوپریم (trimethoprim) افراد را به خورشید حساس کرده و ریسک ابتلا به بیماری لوپوس را افزایش می دهد
- جراحت یا عفونت ویروسی با Epstein Barr
- سیگار کشیدن در جریان خون اختلال ایجاد می کند و سبب بروز علائم لوپوس می شود
عوارض بیماری لوپوس
لوپوس باعث تورم شده که روی قسمت های مختلف بدن اثر می گذارد و به عوارض جدی منجر می شود مثل:
- آسیب به کلیه
- سکته
- فشارخون بالا در هنگام بارداری
- تشنج
- مشکلات رگ های خونی و خون
- بیماری ریوی مثل پونومونیا
- بیماری قلبی مثل حمله قلبی و پریکاردیا
در شرایط کم یاب لوپوس باعث افزایش ابتلا به سرطان، نکروز و سقط جنین می شود.
تشخیص
تشخیص بیماری لوپوس معمولا با آزمایش های آزمایشگاهی مشکل بوده و شرایط پزشکی متفاوتی می طلبد. پزشک معمولا با مرور سابقه بیمار و علائم آن تشخیص می دهد. پزشک آزمایش هایی را توصیه می کند که شامل موارد زیر می باشند:
آزمایش آنتی بادی (ANA):
این یک آزمایش تشخیص اولیه و ساده ای است که لوپوس را ارزیابی می کند. در ANA نمونه خونی جمع آوری شده و بررسی می شود. تست مثبت حضور مقادیر بالای آنتی بادی در بدن را تعیین می کند که سیستم ایمنی بیش فعال را نشان می دهد.
آزمایش کامل خون:
این آزمایش انجام شده تا میزان اجزای خون مثل گلبول های قرمز خون، گلبول های سفید، پلاکت خون و هموگلوبین را مشخص کند. اگر مقدار خون کاهش یابد، کم خونی است که یکی از نشانه های رایج لوپوس می باشد.
میزان رسوب اریتروسیت ها:
رسوب اریتروسیت نوعی آزمایش خون است که زمان تعیین گلبول های قرمز را مشخص می کند. اگر گلبول های قرمز خونی سریع تر از معمول جفت شوند نشان دهنده ی لوپوس است.
آزمایش ادرار:
برای تشخیص مقادیر پروتئین یا سلول های خونی در ادرار است. مقادیر زیاد پروتئین و سلول های خونی وقتی بیماری لوپوس، کلیه ها را درگیر کرده باشد اتفاق می افتد. در بعضی شرایط اگر پزشک به تاثیر بیماری لوپوس روی کلیه، کبد، ریه و قلب شک کرده باشد آزمایش عملکرد کلیه، کبد، گرافی ریه و اکوکاردیوم انجام می شود. بعضی اوقات بیوپسی پوست انجام شده تا تاثیر بیماری لوپوس روی پوست نشان داده شود.
درمان بیماری لوپوس
بیماری لوپوس درمان کامل و قطعی ندارد. درمان اساسا روی کاهش نشانه ها و علائم بیمار و جلوگیری از آسیب به ارگان ها تمرکز دارد. پزشک دارو درمانی را زمانی آغاز می کند که علائم فروکش کرده باشد. موارد زیر پیشنهاد می شود:
- داروهای غیر استروئیدی و ضد التهاب ناپروکسن و ایبوپروفن تا درد و تورم کاهش یابد
- داروی هیدروکسی کلروکین (hydroxychloroquine) که روی سیستم ایمنی عمل کرده و ریسک ابتلا به بیماری لوپوس را کاهش می دهد
- کورتیکواستروئید که مثل پردنیزون برای کاهش التهاب تجویز می شود
- داروهای ایمنی مثل آزاتیوپرین که برای فعالیت سیستم ایمنی بدن تجویز می شود
- ریتوکسیماب که یک آنتی بادی مونوکلونال است و در درمان بیماری لوپوس مفید می باشد.
راه های پیشگیری
ریسک ابتلا به بیماری لوپوس توسط موارد زیر جلوگیری می شود:
- سیگار نکشیدن
- ورزش منظم
- داشتن رژیم غذایی سالم
- مستقیما در معرض آفتاب قرار نگرفتن و هنگام قرار گیری از مرطوب کننده قوی استفاده کردن
