گاز معده عملکردهای نرمال بدن هستند و بیشتر افراد و سالم حدود ۱۳-۲۱ بار در روز از بدنشان گاز خارج می کنند. گاز معده یک قسمت سالم سیستم گوارشی بوده اما می تواند همان طور که باعث سلامت روده ها می شود، سبب درد و ناراحتی نیز گردد. خارج شدن باد از بدن باعث درد می شود. به هرحال اگر این درد ادامه پیدا کند یا تشدید شود، نشانه ای از شرایط جدی است و شما باید با پزشک خود به سرعت مشورت کنید. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی نفخ و گاز معده پرداخته و راه های درمان و پیشگیری آن را آموزش می دهیم.
نفخ و گاز معده
گاز می تواند سبب نفخ شود. نفخ یک شرایط موقتی است که سبب می شود هوا یا گاز در شکم بماند. نتیجه در معده قابل دیدن است و به مقدار هوا و گاز ساخته شده بستگی دارد که این گاز می تواند خارج شود. در بیشتر موارد دردهای شکم و نفخ نگران کننده نیستند.
به هر حال اگر هر کدام از علائم زیر را تجربه کردید باید درمان دارویی هم انجام دهید:
- کهیر یا جوش صورت
- گرفتگی گلو یا سختی در نفس کشیدن که واکنش آلرژیک ایجاد می کند
- تب
- استفراغ
- اسهال
- یبوست
- خون در ادرار
- درد گره های لنفی در گلو، زیر بغل و کشاله ران
- بی حالی
- درد قفسه سینه
- کاهش وزن
- حالت تهوع طولانی مدت
اگر اخیراً رژیم غذایی خود را با غذاهای فیبر دار و سبزی ها تغییر داده اید، می توانید انتظار شکم درد را داشته باشید. به علاوه غذاهایی که به لاکتوز حساس بوده می تواند سبب ورم شکم شود و البته اگر شما در غذاهای پرچرب یا تند زیاده روی کنید ممکن است گاز بیشتری در معده خود تولید کنید. در بسیاری از افراد اگر یک مشکل مداوم داشته باشید خودداری از غذاهایی که منجر به نفخ معده می شوند اغلب آسان ترین و راحت ترین راه برای جلوگیری از علائم است. خوشبختانه وقتی گاز زیادی در معده ایجاد می شود، تعدادی از درمان های طبیعی وجود دارد که کمک می کند این ناراحتی از بین رفته و عوارضی به جا نگذارد و همچنین در درمان های نفخ شکم مرسوم باشد.
گاز معده چیست؟
گاز معده یک پروسه طبیعی گوارشی بوده که ترکیبی از کربن، دی اکسید کربن، نیتروژن، اکسیژن، هیدروژن و گاهی اوقات متان هست. گاز می تواند با آروغ زدن یا از طریق گاز معده عبور کرده و خارج شود. این گازها به تنهایی بخار شده و بدون بو هستند و اگر گاز یک بوی نامطبوع داشته باشد عموماً به خاطر باکتری های داخل روده بزرگ است.
گاز می تواند به وسیله ورود هوای زیاد به داخل بدن یا غذای هضم نشده به وجود آید. آروغ زدن می تواند ما را از هوای داخل بدن که اکسیژن، نیتروژن و کربن دی اکسید دارد خلاص کند اما اگر گاز معده از روده بزرگ عبور کند بر اثر باد شکم از بدن خارج می شود. دلیلی که گاز باید به آسانی عبور کند این است که بدن نمی تواند آن را هضم کند و تمام شکر، نشاسته، پروتئین و فیبر مصرفی را جذب می کند و همان طور که از روده بزرگ عبور می کند آن ها را می شکند.
این به تولید گازهای هیدروژن و کربن دی اکسید و گاهی متان منجر می شود. داشتن گاز معده رایج و طبیعی است اما می تواند باعث ناراحتی و شرمندگی شود. شرایط قطعی مثل عدم تحمل لاکتوز، گلوتن و حساسیت به آن ها سبب ناراحتی های گوارشی می شود.
یاد گرفتن نکات معمولی و خودداری از مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که سبب می شود گاز در سیستم گوارشی شما جمع شود، به جلوگیری دردهای شکمی و نفخ معده کمک می کند. آنتی اسیدهای محبوب بدون تجویز پزشک ممکن نیست همه علائم را آشکار کنند و احتمالاً عوارض جانبی نیز خواهند داشت. در هر صورت درمان های طبیعی برای دردهای شکمی که ایمن و مؤثر نیز هستند وجود دارد.
علائم و نشانه های گاز معده
علائم رایج گاز معده شامل
- احساس بد و درد شکم
- گرفتگی شدید عضلات
- درد شدید
- آروغ زدن
- گاز معدهی
- احساس حباب در معده
می باشد.
دلایل گاز معده و عوامل خطر
غذاهایی که اغلب سبب ایجاد گاز معده شده و آن هایی که به طور معمول گاز ایجاد می کنند شامل موارد زیر می باشند:
- دانه ها و حبوبات
- پیاز
- بروکلی
- جوانه بروکسل
- کلم قرمز
- گل کلم
- کنگر فرنگی
- آسپاراگوس
- سیب-هلو
- آلو بخارا
- سیب زمینی
- ذرت
- فیبر موجود در جو دو سر
- نان گندم
- سبوس گندم
- سبوس مافین
- شیر
- بستنی
- نوشابه و دیگر نوشیدنی های گاز دار
- محصولات فیبری شامل پوست اسفرزه
- شیرین کننده های مصنوعی و شیرین مثل سوربیتول، مانیتول، زایلتول، آسپارتام
- و …
بیماری هایی که باعث نفخ و گاز معده می شوند
غیر از رژیم غذایی تعدادی از شرایط پزشکی و بیماری ها نیز وجود دارد که می تواند دردهای شکمی ایجاد کند که شامل:
۱- عدم تحمل لاکتوز:
یک شرایط رایج برای این که بدن نمی تواند لاکتوز را بشکند وجود شکر در محصولات لبنی است. عدم تحمل لاکتوز وقتی اتفاق می افتد که روده کوچک ساخت لاکتازهای ضروری را برای شکستن لاکتوز متوقف کند. لاکتوز هضم نشده به روده بزرگ رفته و نتیجه آن آروغ زدن، اسهال و گاز معده خواهد بود.
۲- بیماری سلیاک:
یک شرایط رایج که حساسیت به پروتئین گلوتن، سبب می شود سیستم ایمنی به روده کوچک واکنش نشان دهد. در طول زمان می تواند به معده آسیب زده و از جذب مواد غذایی مفید جلوگیری کند. بیماری سلیاک می تواند سبب شود گاز معده مشکلات گوارشی دیگر، آروغ، سوزش معده، همچنین مشکلات جدی طولانی مدتی شبیه کم خونی و انواع بیماری های استخوانی را به وجود آورد.
۳- بیماری کرون:
یک بیماری التهاب روده که می تواند سبب درد شکمی، اسهال شدید، گاز معده، کاهش وزن و سوء هاضمه شود. بیماری کرون یک شرایط دردناک بوده و گاهی ناتوان کننده است که می تواند به فیستول های خطرناک منجر شود.
۴- زخم معده:
این نوع از زخم هنگامی اتفاق می افتد که زخم های باز در روده کوچک قرار گرفته باشد. زخم های معده به عدم تحمل چربی غذاها، درد، سوزش معده، اسهال، گاز معده و آروغ زدن منجر می شود.
۵- بیماری IBS:
این یکی از انواع بیماری های رایج روده بزرگ است که سبب گاز معده و درد شدید، اسهال، یبوست، درد شکمی و آروغ می شود. IBS یک شرایط حاد بوده که باید در طولانی مدت مدیریت شود و بسیاری از علائم به وسیله عدم تحمل غذاهایی شبیه گندم، لبنیات، سبزی ها، نوشیدنی و حبوبات ایجاد می شود.
۶- اسهال و استفراغ: معمولاً یک شرایط حاد اسهال و استفراغ، تورم معده و روده بوده که از انگل، باکتری یا عفونت های ویروسی ایجاد می شود. همچنین می تواند واکنشی به یک غذای جدید بوده و به عنوان یک عارضه جانبی داروها بروز کند. علائم رایج شامل گاز معده، گرفتگی عضلات، اسهال، استفراغ و درد می شود.
۷- دیورتیکولیت:
دیورتیکول ها کیسه های کوچکی هستند که در قسمت پائین روده بزرگ قرار می گیرند. دیورتیکولیت یک شرایط ویژه است که بعد از سن ۴۰ سالگی اتفاق می افتد و هنگامی بروز می کند که کیسه های دیورتیکول متورم یا عفونی شوند. علائم رایج آن شامل گاز معده، درد، اسهال، استفراغ، تب، یبوست و تغییراتی در روده بزرگ باشد.
۸- رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO):
این بیماری وقتی اتفاق می افتد که باکتری هایی در روده کوچک باشند و سبب اختلال در سیستم گوارشی شوند. علائم می توانند از حد معمول تا شدیدتر تغییر کنند و شامل گاز معده، اسهال، کاهش وزن و عدم جذب مواد غذایی باشند.
درمان درد ناشی از گازهای معده
وقتی درد شدید می شود و مدام اتفاق می افتد باید ابتدا به پزشک مراجعه کنید. مهم است که تشخیص درستی برای علت درد گازهای شکمی پیدا کنید. شرایط جدی هنگام آروغ زدن و درد وجود خواهد داشت. برای سابقه پزشکی و فیزیکی بیمار، پزشک شما رژیم تان را مرور خواهد کرد و احتمالاً انواع آزمایش را انجام خواهد داد. آزمایش های موجود شامل موارد زیر می باشد:
- آزمایش خون
- لاکتوز
- فروکتوز
- تست های جذب خون
- سرطان کولون
- در بعضی موارد رادیوگرافی
اگر درد مداومی وجود داشته باشد که به خاطر شرایط سلامتی ایجاد شده درمان موفقیت آمیز آن باید به رهایی از علائم کمک کند و در بقیه موارد پزشک شما اغلب رژیم غذایی، سبک زندگی و هم چنین داروهای ویژه ای را به شما توصیه می کند. داروهای پیشنهادی شامل:
۱- Beano که از آنزیم های هضم کننده ساخته شده و احتمالاً به شما کمک می کند شکر موجود در سبزی ها و دانه ها را بهتر هضم کنید.
۲- مکمل لاکتوز: یک مکمل ساخته شده از لاکتوز و آنزیم هضم کننده که به شکستن لاکتوز در بدن کمک می کند.
۳- لیپتوسیمول: دارویی که به طور کلی از باد شکم جلوگیری می کند. این دارو نباید در دوره طولانی استفاده شود مخصوصا اگر به آسپیرین آلرژی داشته باشید.
۴- آنتی اسید سیمیتکون: دارویی که کمک می کند حباب های موجود در گاز معده شکسته و در نتیجه خروج آن ها را آسان تر می کند.
۵- آنتی بیوتیک ها: اگر عفونت دارید حتما از آنتی بیوتیک ها استفاده کنید.
۸ درمان طبیعی برای دردهای شکمی
۱- سرکه سیب:
دو قاشق سوپ خوری از سرکه سیب ارگانیک را با یک فنجان آب قاطی کنید و قبل از وعده غذایی بنوشید. این می تواند عارضه ها و بیماری های گوارشی مانند رفلاکس اسید و سوزش معده که باکتری های سالم و اسید را در معده زیاد می کنند از بین ببرد. سرکه سیب را با زنجبیل تازه و شربت و آب امتحان کنید. می توانید از آب گازدار برای اضافه کردن گاز به نوشیدنی خود استفاده کنید تا به آروغ زدن شما کمک کند. زنجبیل تازه با حالت تهوع برخورد کرده و به هضم کمک می کند و از زخم معده محافظت می کند.
۲- روغن گل میخک:
دو تا پنج قطره روغن گل میخک به آب اضافه کنید تا گاز معده شما کاهش یابد. این موضوع همچنین به مشکلات گوارشی شبیه سوهاضمه، سکسکه و امراض حرکتی کمک می کند.
۳- زغال چوب فعال:
دو تا چهار قاشق از این زغال را قبل از خوردن و یک ساعت بعد از خوردن مواد غذایی استفاده کنید تا دردهای شکمی را تسکین دهید. زغال فعال به رهایی از علائم باد شکم و دردهای شکمی با محدود کردن گاز موجود در کولون ها به شما کمک می کند.
۴- آنزیم های هضم کننده:
طیف زیادی از مکمل های آنزیمی هضم کننده وجود دارد. به کیفیت بالای مکمل ها نگاه کنید که شامل لاکتاز باشند و سبب می شود لاکتوز در شیر، لیپاز در چربی، آمیلاز در نشاسته و پروتئاز در چربی ها بشکند. برای هضم بیشتر زنجبیل و قرص نعناع مصرف کنید که عملکرد مناسبی برای شکم خواهد داشت.
۵- پروبیوتیک ها:
یک مکمل پروبیوتیک قوی به حفظ سیستم گوارشی سالم با افزایش باکتری مفید به شکم کمک می کند. علائم گاز معده همان طور که باکتری ها تغییر پیدا می کنند، ممکن است از بین برود. همچنین یک آنالیز کنترل شده کشف کرده است که پروبیوتیک ها درد و باد شکم را از بین می برند. همچنین مکمل پروبیوتیک به غذاهایی که پروبیوتیک زیادی دارند افزوده می شود و شامل کفیر، ماست، پنیر، تمپه و سرکه سیب می شوند و عمل هضم را آسان می کنند.
۶- روغن های ضروری رازیانه:
به عنوان یک هضم کننده قوی شناخته شده و طعمی شبیه شیرین بیان دارد. روغن رازیانه ضدعفونت بوده و به یبوست و گاز معده کمک می کند. یک تا دو قطره از آن را به آب و چای اضافه کنید و آرام بنوشید تا ناراحتی های معده تان را برطرف کند.
۷- آنفوزه:
۵۰۰ تا ۲۰۰ میلی گرم از مکمل آنفوزه با کیفیت بالا را برای رهایی از باد شکم استفاده کنید. این ادویه قدرتمند توصیه آیورودا بوده و تمرینات دارویی مرسوم برای جلوگیری از ناراحتی های گوارشی هست. در هند هنگام آماده کردن وعده هایی که عدس دارند و در سوپ ها استفاده می شود. هنگام پخت طعم گوگردی قوی دارد و برای آماده سازی بیشتر در خورشت ها استفاده می شود. آنفوزه برای خانم های باردار، بچه ها و افرادی که فشارخون دارند یا اختلالات و خونریزی دارند استفاده نمی شود. این ها با داروهای ضد پلاکتی در ارتباط هست.
۸- فعالیت جسمی:
وقتی علائم زیاد می شود قدم بزنید، طناب بزنید یا حرکات ورزشی انجام دهید. این فعالیت ها کمک می کند درد را با خارج کردن گاز معده کاهش دهید.
۵ مورد از تغییرات روش زندگی برای جلوگیری از گاز معده
۱- کمتر غذا بخورید و وعده های غذایی خود را کاهش دهید.
۲- آرام تر غذا بخورید.
۳- غذا را خوب بجوید.
۴- با آرامش غذا بخورید، سیگار نکشید یا زیاد نوشیدنی مصرف نکنید چون سبب می شود هوای بیشتری داخل معده ی شما شود.
۵- از نوشیدنی های گازدار خودداری کنید.
احتیاطات لازم برای درد معده
گازهای معده احتمالاً با شرایط جدی و قطعی زیر اشتباه گرفته می شود مثل
- بیماری قلبی
- سنگ کیسه صفرا
- آپاندیس
- انسداد روده
داروهای ضروری پیدا کنید که درد را کاهش می دهد و علاج موارد زیر باشد:
- درد شکمی طولانی مدت
- خون در ادرار
- خون در مدفوع
- کاهش وزن
- درد قفسه سینه
- استفراغ و حالت تهوع طولانی
- سختی گلو
- سختی در تنفس
- تب
- یبوست
- اسهال
- درد گره های لنفی مثل گلو، زیر بغل و کشاله ران
- بی حالی غیرمعمول
ایده های نهایی برای خلاصی از گاز معده
گاز معده یک عمل طبیعی سیستم گوارشی است و بسیاری از بزرگسالان بین ۱۳ تا ۲۱ بار در روز آن را تجربه می کنند. گاز معده می تواند سبب گرفتگی ماهیچه ها، درد، آروغ و اتساع شکم شود. در حالی که عموماً به وسیله غذا و شرایط خاص شامل عدم تحمل لاکتوز، بیماری سلیاک، بیماری کرون، زخم معده ،IBS، دیورتیکولیت، اسهال و استفراغ باشد و سبب درد های شکمی شود.
درمان مرسوم آن شامل استفاده از مکمل های آنزیمی و ضد اسیدهای بدون تجویز هست. درمان های بی شماری وجود دارد که سرکه سیب، روغن گل میخک و آنزیم های هضم کننده از آن جمله هستند. از آن جا مشخص است که شما احتمالاً فکر می کنید این مواد غذایی روی سیستم گوارشی اثر می گذارد ولی در واقعیت می توانید بیشتر نیز آن را تحت تاثیر قرار دهید. فقط کافی است رژیم غذایی و سبک زندگی خود را عوض کنید.
