پتریساژ روشی است که در آن گروهی از پشت سر هم بلند کردن، غلطاندن، گرفتن، کشیدن، متراکم کردن و یا فشردن بافت به صورت تکرار استفاده می شود. پتریساژ از یک کلمه فرانسوی پتری و به معنی آمیختن نشات گرفته شده است. مقصود از انجام پتریساژ در نواحی از بدن، بالا کشیدن و فشار دادن یا متراکم کردن بافت می باشد. درمانگر در انجام پتریساژ، بافت زیر دستان خود را فشار می دهد، بالا می کشد، متراکم می کند می غلطاند و کشش ایجاد می کند و یا ورز می دهند. در این مقاله از بخش پزشکی دکتر سلام، به بررسی تکنیک های ماساژ سوئدی و آموزش نحوه انجام پتریساژ می پردازیم.
تعریف پتریساژ
حرکات دستی بسیاری در پتریساژ وجود دارد که همان طور که گفته شد شامل بالا کشیدن، فشردن، غلطاندن، متراکم کردن و ورز دادن بافت های تحت درمان می باشد. هر تکنیک شامل یک حرکت منحصر به فرد است و اثرات مخصوص خود را دارد. معمول ترین حرکت پتریساژ همان ورز دادن شناخته می شود. این حرکت ورز دادن دقیقا به همان شکل ورز دادن نان است. یک یا دو دست درمانگر بافت بدنی را بالا می کشد، متراکم می کند و یا می پیچاند که اغلب در یک جهت متناوب انجام می شود.
پتریساژ بدین گونه انجام شود که دست ها کاملاً باز و آزاد می باشند، به این معنی که کف دست ها، انگشتان و همچنین نوک انگشتان به آرامی روی سطح مورد نظر قرار می گیرند. با تمرین، درمانگر به این پی خواهد برد که می تواند در حین ورز دادن، راحت تر بافت را در دست بگیرد و نگه دارد (تقریباً بین ۲ الی ۳ ثانیه برای هر قسمت).
همان گونه که تجربه و مهارت درمانگر افزایش پیدا می کند، پی می برد که می تواند در عوض گرفتن و ورز دادن طولانی، از حرکات کوتاه تر بیشتری جهت تحریک بیشتر سیستم عصبی استفاده کند. برخی منابع توصیه می کنند که تکرار تکنیک بین ۱۰ الی ۱۵ مرتبه در دقیقه باعث ریلکس کردن و تقریباً ۳۵ مرتبه در دقیقه جهت تحریک سیستم می باشد.
گفته می شود که پتریساژ جریان محیطی خون را افزایش می دهد و همچنین به بهبود ورم ها و آماس کمک خواهد کرد. ممکن است در مواقعی مانند انقباض غیرعادی ماهیچه ها و یا گرفتگی بافت های نرم نیز مفید باشد. در عمل ریلکس کردن و منبسط کردن ماهیچه ها، حرکات پتریساژ ممکن است که به وضعیت های دردناک کمک کرده و خستگی ماهیچه ها را کاهش دهد.
تکنیک های پتریساژ
انواع زیادی از حرکات پتریساژ وجود دارد که هر کدام حرکت خاص خود را دارا می باشند و دست ها به روش های متفاوتی حرکت می کنند، اما با این حال حرکت ورز دادن در انجام حرکات پتریساژ امری ثابت است.
ورز دادن به شکل سی انگلیسی
دست ها بر روی سطح پوست قرار می گیرند و انگشتان دست و شست از هم جدا می شوند تا شکل حرف سی انگلیسی را درست شود. دست ها به صورت متناوب به جلو و عقب رفته و در این حین ماهیچه و بافت های بین شست ها و انگشتان فشرده، گرفته و متراکم می شوند.
این روش بر روی اکثر ماهیچه های بزرگ مانند ماهیچه های پشت، شکم، ران ها و پشت ساق انجام می شود و برای عضلات کوچک تر مانند عضلات دست ها، این حرکت با یک دست انجام می گیرد.
ورز دادن دورانی
ورز دادن شامل حرکات مدور و متراکم کننده می باشد که با یک یا دو دست اعمال می شود. ورز دادن به شکل مدور شامل حرکات کوتاه و دایره ای شکل است که با انگشتان، شست ها و کف دست ها و حتی ساعدها انجام می شوند. در صورتی که با دو دست انجام شود با تغییر دست تحریک بیشتری ایجاد می شود.
در حین انجام تکنیک، فشار تا وسط محل ماساژ افزایش یافته و سپس تا انتهای حرکت فشار کاهش می یابد. این حرکت حتی به صورت ثابت نیز انجام می شود (به طور مثال در قسمت ساق ها که تنها شست ها عمل ورزیدن را انجام می دهند) یا این که حین حرکت با انجام حرکات مدور تمام سطح بافت را تحت پوشش قرار می دهد.
فشردن و متراکم سازی
این یک حرکت بدون سر خوردن است که مستقیما بر روی پوست و یا از روی لباس انجام می شود. یک یا دو دست در هم گیر می کنند و عضلات را بالا می کشند و یا می فشارند. دست ها سپس رها شده و با اینکه با بدن در تماس هستند، به آرامی به سمت شانه ها می لغزند و به نقطه شروع باز می گردند.
برای عضلات کوچک تر ممکن است که فشردن تنها با شست ها و انگشتان انجام شود. به این حرکت فشار گاز انبری نیز گفته می شود.
چلاندن یا پیچاندن
این تکنیک در حالی انجام می شود که درمانگر رو به روی بدن قرار می گیرد. هر دست، در پشت و شانه ها قرار گرفته و به آرامی در میان عضلات تحت ماساژ می لغزند و بالا کشیده می شوند و همان گونه که از سمتی به سمت مخالف حرکت می کنند، فشار و پیچش را نیز اعمال می کنند.
چرخش بر روی سطح پوست
چرخش بر روی سطح پوست یک تکنیک پتریساژ می باشد که در جهت ارزیابی و درمان مورد استفاده قرار می گیرد. این حرکت می تواند جهت ارزیابی تحریک نواری از فیبرهای عضلانی استفاده شود. این نوارهای عضلانی به این نکته اشاره دارند که پوست از بافت زیرین خود، به سختی بلند می شود که می تواند مشکلاتی مانند بافت همبند زیرین یا معلولیت مفاصل را به دنبال داشته باشد.
کمپرس یا متراکم کردن
کمپرس یا متراکم کردن، به حرکتی متمایز و مجزا تبدیل شده است. برخی آن را جزو حرکات ماساژ سوئدی می دانند و برخی آن را در دسته ماساژهای غیر سوئدی قرار می دهند. دکتر مانل هر دو تکنیک پتریساژ و اصطکاک را در دسته کمپرس کردن قرار می دهد. چرا که بیشتر حرکات و تکنیک های دستی ماساژ، دارای فشاری حاصل از متراکم کردن را دارند.
دو دسته کمپرس کردن وجود دارند که یکی عریض و کلی و دیگری اختصاصی و منحصر به فرد می باشد کمپرس کردن عریض یک حرکت غیر لغزشی می باشد که از قسمت های پهنی مانند کف دست ها یا مشت ها جهت وارد کردن فشار به شکم و پشت استفاده می کند.
حرکات می توانند شامل فشار دادن یا هل دادن، فشردن یا چنگ انداختن (نیشگون گرفتن) و چلاندن یا چرخاندن باشد. فشار دادن وارد کردن نیرو به سمت پایین و یا وارد کردن وزن بر روی بافت می باشد. هل دادن نیز حرکت دست یا چیزی از سمتی به سمت دیگر و یا به جلو با فشار می باشد.
فشردن نیز متراکم کردن چیزی یا قسمتی مخصوصاً میان در بین دو نیرو است که به یکدیگر نزدیک می شوند. چرخاندن، استفاده از حرکات متغیر و در جهات متفاوت بر روی بدن می باشد. چلاندن نیز به معنی فشار و متراکم کردن در حین چرخش می باشد.
یک متخصص ممکن است که مسیرهای وریدی را فشار دهد و جریان آن را مسدود کند. فشار دادن می تواند باعث حرکت رو به جلوی جریان شود. کمپرس کردن نیز می تواند ابزاری جهت اندازه گیری تحمل بافت نرم، توانایی و بازدهی بافت ویا قدرت آن، قابلیت کشش و حرکت بافت های متفاوت باشد.
هنگامی که نیرو به تاندون ها وارد می شود، باید دقت کرد که نیرو و فشار تنظیم شود. ایجاد فشار دستی و متعادل در کنار اثرات تراکم و کمپرس بر روی زرد پی یا تاندوم، باعث افزایش تحرک بافت می شود. کمپرس کردن اغلب به عنوان یک حرکت ابتدایی شناخته می شود که سطح کشش را در بافت افزایش می دهد و گاها به بافت های عمیق تر نیز اثر می گذارد.
همچنین عقیده بر این است که کمپرس عرضی و پهن اثراتی در گردش و چرخش، کشش عضلات و حرکت دنده ها دارد. متراکم کردن عرضی گاها روی سیستم لنفاوی انجام می شود تا جریان را افزایش دهد. یک مدل تحریک لنفاوی وجود دارد که از ایجاد تراکم ملایم در قسمت دنده ها و قبل از ورزش کردن و از روی لباس و بدون استفاده از روغن انجام می شود که استئوپاتیک نامیده می شود.
کمپرس های عرضی می توانند عضلات را آماده تحرک کنند و به همین خاطر، ورزشکار را قبل از تمرین یا ورزش، ماساژ می دهند. در اغلب مواقع کمپرس کردن با کف دستان، قسمت صاف مشت و ساعد در قسمت های اتصال و عریض با حرکتی نوسانی تأثیرات متفاوتی را می گذارد.
فشار به آرامی روی بافت به صورت عمود وارد می شود، ادامه پیدا می کند و در انتها رها می شود. برای ایجاد یک اثر بهتر، درمانگر تکنیک را با شدت بیشتری انجام می دهد. کمپرس های اختصاصی، تکنیک هایی غیر مالشی و لغزشی می باشند که شست ها، آرنج، بند انگشتان به صورت عمود، فشاری را به یک ناحیه مشخص مانند ماهیچه، تاندون یا بافت مفصلی و اتصالی وارد می کنند.
کمپرس های اختصاصی در بسیاری از انواع ماساژ سوئدی مانند ماساژ شرقی، شیاتسو، هدف درمانی و تکنیک های بافت های اتصالی مورد استفاده قرار می گیرند. مقدار فشار بستگی به تراکم و قابلیت کشش بافت کمپرس شده دارد. هماهنگ سازی کشش بافت با تقسیم مؤثر نیرو در میان خطوط و نقاط بدون مقاومت بسیار اهمیت دارد.
کمپرس اختصاصی به عنوان هدفمند نیز شناخته می شود که درمانی مؤثر در قسمت هدف گیری شده دارد. این تکنیک بیشتر و به طور معمول در ماهیچه هایی با طول بیشتر انجام می شود و همان گونه که به سمت نقطه هدف گیری شده نزدیک می شوید فشار افزایش یافته و تا مقاومت نقطه هدف، افزایش فشار دیده می شود.
ممکن است که متقاضی کمی احساس ناراحتی کند ولی دردی احساس نمی کند. در بعضی مواقع جهت مطمئن شدن از مقدار نیرو و فشار وارده باید از نشانگر آنالوگ استفاده کنیم. ممکن است با تغییر سطحی به سطح دیگر در حین ماساژ، نیروی بیشتری وارد شود. از آن جایی که امکان ایجاد ناراحتی در این تکنیک وجود دارد، اغلب با تکنیک های دیگری مانند افلوراژ و پتریساژ ترکیب می شود.
بیشتر بخوانید:
- تکنیک های ماساژ سوئدی؛ آموزش نحوه انجام لرزش
- تکنیک های ماساژ سوئدی؛ آموزش نحوه انجام تپوتمنت
- تکنیک های ماساژ سوئدی؛ آموزش نحوه انجام افلوراژ
