درماتیت پلک یا خشکی پلک: علل، درمان و راه های پیشگیری

خشکی مزمن پلک احتمالا از علائم درماتیت پلک است که  یک بیماری معمول، اما تا حدودی جدی می باشد. درماتیت پلک می تواند در اثر عوامل محیطی یا بیماری مزمن به وجود آید. علائم درماتیت پلک ها، اگر نگوییم که به طور کامل قابل درمان هستند، اما باید گفت عموما می توان با ایجاد تغییراتی ساده در نحوه زندگی آن را مدیریت کرد. آیا پوست روی پلک های شما پوسیده، خارش دار و یا خشک است؟ اگر این چنین است، احتمالا از درماتیت پلک رنج می برید. در این مقاله از بخش چشم و چشم پزشکی دکتر سلام به بررسی درماتیت پلک یا خشکی پلک می پردازیم.

درماتیت پلک یا خشکی پلک

درماتیت یک واژه پزشکی برای تعریف و توصیف التهاب پوست است. ممکن است شما نام دیگر مورد استفاده برای توصیف آن را نیز شنیده باشید (اگزما). درماتیت ممکن است بر روی پوست در هر جایی از بدن تاثیر بگذارد، اما در پلک ها و در اطراف چشم ها معمولا به دلیل نازک بودن زیاد پوست، ظاهر می شود.

پوست حساس، که معمولا با نسبت زیاد رگ خونی به چربی همراه است، می تواند یک عامل مهم برای خشکی پوست پلک باشد. درماتیت پلکی یک بیماری رایج است که می تواند از علل مختلف، چه داخلی و چه خارجی حاصل شود. نکته ی جالب توجه این است که بیماران زن بیش از 90 درصد افراد مبتلایان به درماتیت پلک را تشکیل می دهند.

چه چیزی باعث ایجاد درماتیت پلکی می شود؟

درماتیت پلکی اغلب به دو دسته تقسیم می شود:

• درماتیت تماسی پلک
• درماتیت آتوپیک پلک

درماتیت تماسی پلک:

درماتیت پلكی معمولا زمانی به درماتیت تماسی پلك زدن مربوط می شود كه از مواد بیرونی كه در تماس با پوست شما هستند، حاصل شود. این شکل شایع درماتیت را حتی می توان حتی به درماتیت تماسی حساس و درماتیت تماسی تحریک کننده تقسیم کرد.

درماتیت تماسی تحریک کننده:

درماتیت تماسی تحریک کننده زمانی ایجاد می شود که پوست با مواد مضر در تماس باشد. اطراف چشم و به ویژه در پلک ها، قرمزی، سوزش، خارش، سوزش عمومی و خشکی پوست دیده می شود. این علائم معمولا پس از آشکار شدن به سرعت ظاهر می شوند، اما در موارد تحریک خفیف، ممکن است در ظاهر شدن علائم تاخیری ایجاد شود. پوست پلک فقط در معرض تحریک کننده ها وادار به واکنش می شود.

درماتیت تماسی حساس یا آلرژیک:

درماتیت تماسی حساس زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن شما واکنش منفی به ماده ای که با آن در تماس بوده داشته باشد. این واکنش های آلرژیک می تواند در هر زمانی به وجود آید، که به عنوان مثال مشخص می کند چرا ریمل یا سایه چشم مورد علاقه شما بدون هیچ علائم خاصی، می تواند روی پوست پلکتان خشکی ایجاد کند.

 این باعث قرمزی، خارش و پوسته پوسته شدن در ناحیه چشم می شود. همچنین این علائم می توانند به تعویق افتاده یا ادامه دار باشند و اغلب از جایی که پوست ابتدا در معرض ماده ی آلرژیک قرار می گیرد شروع به پخش شدن می کند.

بر اساس گفته دکتر مریم زمانی، زیبایی شناس چهره و جراح اکولوپلاستیک در لندن، انگلستان، این واکنش ها در بدن است که باعث می شود درماتیت پلکی در میان بیماری های پوستی منحصر به فرد باشد.

دکتر زمانی می گوید: “توسعه درماتیت پلک چند وجهی است و از انواع دیگر درماتیت متمایز می باشد که درماتیت پلکی به درماتیت تماسی تحریک کننده و درماتیت آلرژیک تقسیم می شوند. درماتیت پلک را می توان یک درماتیت خاص برای پلک ها دانست که تاثیری مشابه به آنچه که در قسمت های دیگر بدنرخ می دهد، دارد. “

درماتیت تماسی تحریک کننده  و درماتیت آلرژیک می توانند به طور همزمان در بدن فرد وجود داشته باشند و علائم مشابهی را در وی بروز دهند، و در واقع گاهی اوقات سخت است که تفاوت های این دو را تشخیص داد. با این حال، درماتیت تماسی آلرژیک حدود 75٪ از همه موارد درماتیت پلکی را تشکیل می دهد.

یک واکنش آلرژیک می تواند تا هفته ها ادامه داشته باشد و حتی روی قسمت هایی از پوست که در معرض ماده ی آلرژیک قرار ندارد نیز تاثیر بگذارد. این روش متداول ترین راه برای مشخص کردن تفاوت بین درماتیت تماسی تحریک کننده و آلرژیک است.

درماتیت آتوپیک پلک:

به طور معمول انسان ها با درماتیت آتوپیک پلک به دنیا می آیند که یک بیماری مزمن پوستی و نیز عموما ژنتیکی است. علائم اولیه در یک ناحیه حساس چشم است که منجر به خشکی و خارش پوست می شود. خارش و لکه های قرمز نیز به مرور در پوست به وجود می آیند.

برخی دیگر ازعلائم رایج عبارتند از:

• لکه های روشن و تیره
• پوست ضخیم و چرم مانند
• جوش و التهاب

اگر چه علت این بیماری ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک پلکی دارای پوستی با سلول های التهابی بیشتر و ایمنی پوستی ضعیف تری نسبت به افراد معمولی هستند. این حالت آنها را مستعد داشتن پوست خشکی که بیشتر به تحریک کننده حساس است، می کند.

عوامل متعددی وجود دارد که به طور معمول باعث بروز خارش و لکه های پوستی می شود:

• استحمام طولانی با آب داغ
• خراش و زخم
• آب و هوای شدیدا خشک
• پاک کننده های غیر معمول
• مواد آلرژی زای متداول (حیوان خانگی، گرده، و غیره)
• استرس و فشار

درماتیت سبورئیک یک نوع متداول از درماتیت آتوپیکی است که روی پوست سر و دیگر ناحیه های چرب پوست از جمله پلک ها تاثیر می گذارد. علت آن به طور کامل و واضح مشخص نشده است، اما معمولا به قارچ یا پاسخ حاصل از سیستم ایمنی نامنظم مربوط می شود.

ویژگی های اصلی درماتیت سبورئیک عبارتند از پوست چرب همراه با قرمزی، خارش، خشکی پوست بر روی پلک.

درمان درماتیت تماسی پلک

هنگامی که از علائم درماتیت تماسی پلک مانند قرمز شدن و خارش پوست روی پلک ها رنج می برید، بایستی این محل را تمیز نگه داشته و از لمس آن خودداری کنید. این کار باعث می شود تا تحریک کننده ها و آلرژی زا ها گسترش نیابند و احتمال عفونت کاهش یابد.

از آنجا که شایع ترین موارد بروز درماتیت پلک توسط عوامل تحریک کننده و آلرژی زای خارجی ایجاد می شود، اولین اقدامات درمان باید شناسایی و از بین بردن هر چیزی که باعث التهاب می شود، باشد.

بیشترین مواد مضری که به طور آشکارا بر روی چشم یا اطراف آن تاثیر می گذارند محصولات آرایشی و بهداشتی مراقبتی هستند؛ از جمله: لوازم آرایشی، فر مژه، لوسیون صورت و محصولات مو.

برای تشخیص و درمان یک ماده ی آلرژی زا یا تحریک کننده، تمام موادی که معمولا در چهره یا اطراف آن استفاده می کنید را از بین ببرید. زمانی که مجددا آنها را یکی پس از دیگری استفاده می کنید دقت کنید که هر کدام چگونه بر چشمان و پوست صورت تان تاثیر می گذارند.

پزشک شما همچنین می تواند انواع مختلفی از آزمایشات از جمله تست پچ، تست خراش، آزمایش آلرژی داخل پوست و یا آزمایش رادیوالرژوسور کننده را انجام دهد تا مشخص شود که کدام ماده ی آلرژی زا باعث قرمزی و خشکی پوست و ناراحتی شما می شود.

برای علائمی که به شکل دائم  و دردناک رخ می دهند، در صورتی که درد کم و معمولی باشد می توانید از پماد های استروئیدی موضعی مثل پماد تریامسینولون و مهارکننده های موضعی کالسینورین (TCI) مانند پماد تاکرولیموس یا کرم پیمکورولیموس استفاده کنید. کورتیکواستروئید خوراکی نیز مانند پردنیزون می تواند در موارد متوسط تا شدید تجویز شود.

 درمان موضعی باید تا جایی که ممکن است به ندرت مورد استفاده قرار گیرد، زیرا پوست پلک ظریف و مستعد بروز عوارض جانبی معکوس می باشد.

درمان موضعی درماتیت آتوپیت پلکی

در مورد درماتیت آتوپیک پلک، در حال حاضر هیچ علت شناخته شده ای وجود ندارد و بنابراین هیچ درمان خاصی هم به شکل قطعی تعیین نشده است.

در حالی که علائم خفیف گاهی اوقات خودشان ناپدید می شوند، داروهای تجویزی و بدون نسخه ای وجود دارد که به طور گسترده برای درمان علائم جدی تر مورد استفاده قرار می گیرند.

همانند درماتیت تماسی پلک، می توان از پماد استروئیدی موضعی به صورت کم و یا بیشتر برای التیام زخم ها و جوش ها استفاده نمود. برای علائم جدی یا مداوم، مهارکننده های موضعی کالسینورین  (TCI) می توانند مورد استفاده قرار گیرند. آنتی هیستامین ها مانند دیفن هیدرامین یا هیدروکسیزین می توانند برای جلوگیری از خارش پوست استفاده شوند.

بهتر است برای حفظ رطوبت که مانع از تحریک شدن پوست خشک روی پلک ها و در اطراف چشم می شود، از مرطوب کننده های ضخیم مانند  Cetaphil، Eucerin، Aquaphor  و Aveeno استفاده شود.

آیا می توان از بروز درماتیت پلک یا خشکی پلک جلوگیری کرد؟

هر دو درماتیت تماسی و آتوپیک پلک با ترکیبی از عوامل داخلی و محیطی ایجاد می شوند. هر دوی این بیماری ها حتی می توانند با یکدیگر همپوشانی داشته باشند.

شارون تی مک لفلین وبر، بنیانگذار Wrinkle Helper در شهر نیویورک، همواره با خشکی پوست و پلک روبرو بود و علائم بسیاری از درماتیت پلک را تجربه کرده است.

توصیه او برای پیشگیری چه بود؟ شناسایی تحریک کننده ها و آلرژی زا ها و اجتناب از آنها و نیز توجه به این موضوع که اطراف چشم خود را لمس نکنید.

وی می گوید: “تشخیص اینکه یک ماده از چه جنسی است ممکن است دشوار باشد. هر چیزی که دست ما با آن برخورد پیدا می کند می تواند زمانی که چشمانمان را لمس می کنیم، به پوست و پلک انتقال یابد. فلزات از جنس جواهرات و حتی لاک ناخن می تواند باعث تحریک شدن پلک شود.”

“پیشگیری حقیقتا بهترین راه درمان است. منبع تحریک را پیدا کنید و از آن اجتناب کنید و تا آنجا که ممکن است از لمس چشمانتان چشم پوشی کنید.”

هنگامی که شما بتوانید از طریق شناسایی علائم مربوط، مواد آلرژی زا و تحریک کننده را نیز بشناسید ، آن گاه می توان گفت به خوبی نحوه ی کنترل درماتیت پلک را می دانید.

همچنین می توان با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی به جلوگیری و یا از بین بردن علائم بیماری درماتیت پلک کمک کرد:

1.  مواد آلرژی زا را از رژیم غذایی خود حذف کنید.

غذاهایی مانند تخم مرغ، بادام زمینی، شیر، ماهی، سویا و گندم می توانند باعث بروز درماتیت پلک شوند. سعی کنید این موارد را از رژیم غذایی خود حذف کرده و در صورتیکه تمایل دارید هریک را مصرف کنید، حتما توجه ویژه ای به نحوه واکنش بدن خود در اثر مصرف آن داشته باشید.

2.  عینک محافظ تهیه کنید.

اگر در یک محيط خشک و گَرد و خاکي قرار گرفته ايد يا محیطی هستید که غامل تحریک کننده ای وجود دارد، سعي کنيد پوست اطراف چشم ها را با عينک محافظت کنيد.

3.  پوست را مرطوب نگه دارید.

حفظ رطوبت پوست شما یکی از بهترین راه های جلوگیری از تحریک و خشکی پوست است که منجر به خراشیدن آن می شود.

4.  استحمام کوتاه تر با آب خنک تر.

این کار نه تنها زمانی که برای ناحیه ی دارای تحریک های احتمالی پوستی گذاشته می شود را محدود می کند، بلکه پوست شما را از رطوبت بیش از حد ناشی از گرمای شدید و پاک کننده های سخت نیز محافظت می کند.

5.  استفاده از محصولات نرم و ملایم پوستی.

از صابون های ملایم، لوسیون، محصولات مراقبت از مو و سایر محصولاتی استفاده کنید که حاوی فرمالدئید، لانولین، پارابن یا عطر های خاصی نیستند؛ چراکه همه این موارد باعث تحریک پوست می شوند. سعی کنید هر زمان که ممکن است نسخه های ضد حساسیت محصولات مورد علاقه تان را پیدا کنید.

6.  پوست خود را در مواجهه با اجسام و مواد سخت و تیز قرار ندهید و با ملایمت با پوست خود برخورد کنید.

این مورد شامل اقداماتی مثل پرهیز از لباس هایی است که پوست شما را تحریک و خشک می کند و یا اینکه بعد از حمام کردن یا شستن پوست صورت، آن را به آرامی خشک کنید.

7.  از خراش دادن پوست اجتناب کنید.

خراش باعث خارش شدید می شود و همچنین پوست شما را باز می کند که این امر باعث میشود پوست شما بیشتر در معرض عفونت قرار بگیرد.

درمان های خانگی درماتیت پلک یا خشکی پلک

باید گفت درمان دائمی برای درماتیت آتوپیک پلک وجود ندارد، اما برای درماتیت تماسی پلک می توان با حذف عوامل آلرژی زا و تحریک کننده، راه درمانی یافت!

این بدان معنی ست که اکثر دارو های طبیعی حول درمان ناراحتی های درماتیت پلک ، از جمله تورم، خارش، قرمزی و پوسته پوسته شدن یا خشکی پوست بر روی پلک و اطراف چشم می گردد.

رایج ترین این درمان ها عبارتند از:

• کمپرس های سرد پر شده با شیر یا آب و قرار دادن آن بر روی پوست
• قرار دادن برش های سرد خیار بر روی چشم
• مسکن پوست که از بلغور جو و عسل تهیه شده و بر روی پوست قرار می گیرد
• قرار دادن آلوئه ورا بر روی پوست
• قرار دادن مرطوب کننده های هایپو آلرژیک به طور منظم بر روی پوست

در پایان ذکر این نکته ضروری ست که نیازی نیست شما با خارش، پوسته پوسته شدن یا هر مشکل ناراحت کننده و ناخوشایند پوستی دیگری که در ارتباط با درماتیت پلک است، زندگی کنید و درمان آنرا فراموش کنید. این بیماری رایج اغلب قابل کنترل است، اگرچه به طور کامل قابل درمان نیست، اما زمانی که شما از تغییرات ساده ای که می توانید در سبک زندگی خود ایجاد کنید، اطلاعات کافی داشته باشید، می توانید از مواد آلرژی زا و تحریک کننده های رایجی که پوست حساس شما را خراب می کند، دوری کنید.