آیا با داروهای مؤثر برای پوکی استخوان آشنایی دارید؟ آیا می دانید این داروهای طبیعی چگونه به بهتر شدن بیماری شما کمک خواهند کرد؟ داروهای مؤثر در درمان پوکی استخوان، چگالی استخوان را افزایش داده و ریسک شکستگی استخوان را، در افراد مبتلا به پوکی استخوان و دیگر بیماری ها، کاهش می دهد. در این مقاله از بخش ارتوپدی دکتر سلام به بررسی داروهای مؤثر برای پوکی استخوان می پردازیم.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان بیماری است که متعاقب آن، استخوان ها ضعیف و شکننده می شوند. برخی اوقات به عنوان بیماری استخوان شکننده به آن اشاره می شود. پوکی استخوان، استخوان ها را ضعیف کرده و شکستگی های استخوان، به راحتی رخ می دهند. این شکستگی ها، نه تنها باعث کاهش کیفیت زندگی، بلکه دلیل اصلی بیماری و مرگ افراد سالخورده می باشد.
استئوپنیا (Osteopenia)، یک بیماری نیست، اما درون طیف حالت های از دست دادن استخوان است. در سنجش تراکم استخوان، نمره T شما، با نمره T استخوان یک جوان بزرگ سال سالم، مقایسه می شود.
در این آزمایش، نمره 01- یا بیشتر، نرمال و نمره 2.5- یا پایین تر، نشان دهنده پوکی استخوان است، نمره بالاتر از 2.5- و پایین تر از 1.0، استئوپنیا، تشخیص داده می شود.(افراد علاقه مند توجه کنند، هر عدد به یک تعویض در انحراف استاندارد اشاره می کند).
خوشبختانه برای افراد مبتلا به پوکی استخوان، داروهای مناسبی جهت افزایش ضخامت استخوان و کاهش ریسک شکستگی، موجود می باشد.
استئوپنیا یک بیماری نیست اما ریسک ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی را افزایش می دهد و افراد مبتلا ممکن است به استفاده از دارو نیاز پیدا کنند. دوز داروهای تجویزی برای اسئوپنیا (البته منظور همه داروها نیست)، کمتر از دوز تجویزی برای پوکی استخوان، است.
آزمایش استئوپنیا و پوکی استخوان
برخی از افراد پس از شکستگی استخوان متوجه پوکی استخوان می شوند. هرکسی می تواند دچار شکستگی استخوان شود، اما افراد مبتلا به پوکی استخوان، با کمترین آسیب شکستگی ها را تجربه می کنند.
مثلاً یک فرد نوجوان سالم، می تواند از موتور بی افتد و دچار شکستگی استخوان لگن شود، اما یک فرد سالخورده می تواند تنها از یک ارتفاع نسبتاً کم افتاده و دچار شکستگی استخوان شود.
راه دیگر تشخیص از دست دادن استخوان، آزمایش سنجش تراکم استخوان می باشد. نام آزمایش سنجش استخوان که اکثر اوقات گرفته می شود، آزمایش DEXA یا dual-energy x-ray absorptiometry می باشد.
مردان بالای 70 سال و خانم های بالای 65 سال باید این آزمایش را انجام دهند. افراد دارای ریسک ابتلا به پوکی استخوان، باید زودتر از گروه سنی ها ذکرشده، آزمایش را انجام دهند.
دسته های دارویی
داروهای مختلفی برای بیماری پوکی استخوان موجود هست. دارای مکانیزم های مختلف اعم از ساختن استخوان و جلوگیری از تخریب استخوان هستند. آن دسته داروهایی که در سرطان استفاده می شوند، در برخی از افراد از متاستاز سرطان به استخوان جلوگیری می کنند. این دسته های دارویی عبارت اند از:
- بیس فسفونات ها
- تعدیل کننده های انتخابی گیرنده استروژن (SERM)
- هورمون درمانی
- کلسی تونین
- هورمون پاراتیروئید
- دارو های دستکاری کننده استخوان در افراد مبتلا به سرطان
بگذارید در مورد ساختار و وظیفه استخوان توضیح دهیم، تا درک داروها آسان تر گردد.
وظیفه استخوان
اکثر افراد گمان می کنند استخوان ها عضوی زنده نبوده و کار خاصی انجام نمی دهند. درصورتی که این تصور اشتباه بوده و استخوان ها، همیشه بسیار سرشان شلوغ است! آن ها دائماً در حال تخریب و بازسازی هستند. کسانی که به شکستگی استخوان دچار شدند، بهتر می توانند این موضوع را درک کنند. شکستگی های استخوان با حذف استخوان آسیب دیده و ساختن استخوان جدید، درمان می شوند.
دو سلول استخوانی مهم وجود دارند:
- اُستئوبلاست (سازنده استخوان)
- اُستئوکلاست (تخریب کننده استخوان)
پس از کودکی، در بیشتر اوقات بین این دو رویه تعادلی معین وجود دارد و به همین دلیل استخوان ها از نظر ضخامت تغییری نمی کنند و یکسان می مانند.
هورمون پاراتیروئید (PTH)، نوعی هورمون مترشحه در بدن بوده که به تعادل بین اُسئوبلاست ها و استئوکلاست ها کمک می کند و باعث سلامت استخوان و ترمیم آن می شود. هم ویتامین دی و هم کلسیم، برای سلامت و ترمیم استخوان ها، مهم هستند.
در ادامه نگاهی به دسته های دارویی جلوگیری از دست رفتن استخوان و طرز کارکردشان در فرآیند استخوان سازی و پیشگیری اتلاف استخوان، خواهیم داشت.
بیس فسفونات ها برای درمان پوکی استخوان
بیس فسفونات ها، دسته های دارویی پوکی استخوان هستند که در سال 1990 میلادی، به بازار عرضه شدند. این داروها، از فعالیت اُستئوکلاست ها (تخریب کننده های استخوان) جلوگیری و موجب افزایش ضخامت استخوان می شوند. 95 درصد از افرادی که با بیس فسفونات ها تحت درمان قرار می گیرند، در نتایج آزمایش های استخوان، نمره شان بهبود و بالاتر می رود.
داروهای این دسته دارای تفاوت هایی مانند احتمال پیشگیری در برخی شکستگی ها، طرز استفاده و برخی عوارض جانبی، هستند. با توجه به یک بررسی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا، افراد نیازی نیست تا پایان عمر از بیس فسفونات ها استفاده کنند. بعد از بازسازی استخوان ها به مدت سه تا پنج سال، پزشکان ممکن است، افراد دارای ریسک کم شکستگی استخوان را از ادامه داروها، معاف کنند.
برخی از داروهای این دسته دارویی عبارت اند از:
(Actonel (Risedronic acid
این دارو به صورت قابل توجهی شکستگی های لگن را، در خانم های بالای 60 سال کاهش می دهد (60 درصد در عرض سه سال) و شکستگی های ستون فقرات را، در افراد تحت درمان با استروئید (70 درصد در عرض 12 ماه).
(Fosamax (Alendronate
این دارو ضخامت استخوان را افزایش داده و ریسک شکستگی ستون فقرات را کاهش می دهد.
(Boniva (Ibandronate
نوعی بیس فسفونات هست. هم به صورت خوراکی و هم تزریقی موجود است. از شکستگی ستون فقرات جلوگیری کرده، اما مدارکی در مورد پیشگیری از شکستگی استخوان لگن و دیگر استخوان های بدن موجود نیست. بنابراین گزینه مناسبی برای جلوگیری از شکستگی لگن و دیگر استخوان های بدن، به غیر از ستون فقرات، نمی باشد.
Reclast زولدرونیک اسید
نام دیگر این دارو زومتا می باشد. این دارو سالی یک بار تجویز یا تزریق می شود.
عوارض بیس فسفونات ها بسته بر نوع دارو و شکل دارویی، متغیر می باشند.
داروهای خوراکی، می توانند موجب سوءهاضمه، سوزش قلب و التهاب مری شوند.
توصیه می شود افراد این داروها را با آب استفاده (زیرا آب پرتغال و کافئین تأثیر منفی برجذب آن ها دارند) و سی تا شصت دقیقه، سرپا باشند. درد ماهیچه و سردرد نیز می توانند به عنوان عارضه جانبی، رخ دهند.
یک عارضه جانبی نادر ناشی از داروهای Reclast یا زومتا ، آواسکولار نکروز فک می باشد. دیگر عوارض نادر شامل شکستگی های ران و فیبریلاسیون دهلیزی می باشند.
تعدیل کننده های انتخابی استروژن (SERM)
تعدیل کننده های انتخاب استروژن (SERM)، داروهای جالبی هستند، به دلیل اینکه، آن ها دارای تأثیرات استروژن مانند بر روی برخی از بافت ها (مانند استخوان) و دارای تأثیرات ضد استروژن بر روی برخی بافت های دیگر هستند (مانند سینه ها). این داروها می توانند با تأثیرات استروژنی خود، استخوان ها را تقویت کنند، مانند استروژن (هورمون درمانی جایگزین) که درگذشته تأثیرات خود را نشان داد.
تعدیل کننده های انتخابی استروژن تنها برای خانم ها مؤثر هستند. آن ها موجب جلوگیری از دست رفتن استخوان ها و کاهش ریسک شکستگی ستون فقرات می شوند (اما ریسک شکستگی لگن را، کاهش نمی دهند).
به دلیل اینکه هورمون درمانی جایگزین موجب سرطان سینه می شود، داروی Evista خواص استروژن را بدون عوارض جانبی ابتلا به سرطان سینه و خونریزی رحم در هورمون درمانی جایگزین، برای شما به ارمغان می آورد.
افزون برساختن استخوان، Evista موجب پیشگیری از سرطان سینه، از نوع گیرنده فعال هورمونی (Hormone receptor positive breast cancer)، در زنان یائسه می شود. این دارو برای زنانی که مبتلا به پوکی استخوان، استئوپنیا و ریسک بالای ابتلا به سرطان سینه هستند، چندمنظوره می باشد.
عوارض جانبی شامل عطش، درد مفاصل، افزایش تعریق و سردرد می باشد. این دارو نباید در افرادی که دارای لخته خونی در پاها (ترومبوز سیاهرگی عمقی) یا در ریه ها (آمبولی ریوی) یا در چشم ها (retinal vein thrombosis) بوده اند، نباید استفاده شود.
هورمون درمانی جایگزین برای درمان پوکی استخوان
زمانی که فایده این روش برای پوکی استخوان کشف شد، به دلیل عوارض جانبی مانند افزایش ریسک ابتلا به سرطان سینه، سکته، حمله های قلبی و لخته های خونی، به کنار رفت. بااین حال، برخی از خانم ها برای کنترل علائم یائسگی از آن استفاده می کنند و تحقیقات نشان داده است این روش، کیفیت زندگی در برخی افراد را، افزایش می دهد. یکی فایده دیگر برای افراد مصرف کننده این روش جهت کنترل علائم یائسگی، جلوگیری از اتلاف استخوان است.
کلسی تونین
کلسی تونین یک هورمون طبیعی در بدن بوده و وظیفه اش تنظیم متابولیسم کلسیم و استخوان است. کلسی تونین، برای خانم هایی که حداقل پنج سال از یائسگی شان می گذرد، یک درمان تائید شده هست. موجب افزایش ضخامت استخوان، مخصوصاً در ناحیه ستون فقرات و ظاهراً موجب کاهش ریسک شکستگی های ستون فقرات می شود، همچنین می تواند درد را در افراد دارای شکستگی های استخوانی کاهش دهد. تأثیر کلسی تونین در سال اول استفاده زیاد و پس از اولین سال، سریعاً روند کاهشی پیدا می کند. معمولاً پزشکان استفاده از مکمل ویتامین دی و کلسیم در کنار این دسته دارویی توصیه می کنند، اما قبل از استفاده از آن ها، با پزشک خود مشورت کنید.
داروهای این دسته دارویی شامل:
(Miacalcin (Calcitoninمیاکلسین (کلسی تونین)
به صورت اسپری بینی و تزریقی موجود است. برای بیماری های پاژه، هایپرکلسمی (سطح بالای کلسیم در بدن) و پوکی استخوان پس از یائسگی، توصیه شده است.
(Fortical (calcitonin فورتیکال (کلسی تونین)
بااینکه دارای ترکیبات یکسان است، اما تنها در شکل دارویی اسپری بینی موجود بوده و برای پوکی استخوان پس از یائسگی، استفاده می شود.
(Calcimar (Calcitonin کلسیمار (کلسی تونین)
کلسیمار به شکل تزریقی موجود بوده و برای بیماری های پاژه، هایپرکلسمی و پوکی استخوان پس از یائسگی، توصیه شده است.
عوارض جانبی اسپری بینی شامل ناراحتی بینی قابل تحمل هست. شکل تزریقی کلسی تونین موجب قرمزی پوست، کهیر، حالت تهوع و تکرر ادرار می شود.
هورمون درمانی های پاراتیوئید (PTH)
هورمون پاراتیروئید یک هورمون طبیعی در بدن است. وظیفه این هورمون، افزایش ساخت استخوان با تحریک ازدیاد تعداد سلول های اُستئوبلاست (سلول های سازنده استخوان) و کاهش فعالیت سلول های اُستئوکلاست (سلول های تخریب کننده استخوان) و درنتیجه، جلوگیری از تخریب و جذب استخوان است. برخلاف بیس فسفونات ها که موجب کاهش تخریب استخوان ها می شوند، هورمون پاراتیروئید، موجب ساخت و تقویت استخوان می شود.
هورمون پاراتیروئید برای افرادی که دارای ریسک بالای شکستگی هستند، یا به داروهای دیگر جواب نمی دهد و یا نمی توانند عوارض جانبی سایر داروها را تحمل نمایند، تجویز می شود.
تحقیقات نشان دهنده کاهش ریسک شکستگی ستون فقرات در خانم ها، پس از یائسگی هست. تحقیقات بر روی داروی Tymlos حاکی از خواص کاهش دهنده ریسک شکستگی در استخوان های بدن، به جز ستون فقرات است.
داروهای این دسته دارویی شامل:
(Forteo (teriparatide
فورتئو (تری پاراتید) این دارو هورمون مصنوعی پاراتیروئید بوده و شکل دارویی آن به صورت تزریقی است. در سال 2002 به بازار عرضه شده است.
(Tymlos(abaloparatide
تنها داروی صناعی بوده که مانند قسمتی از پروتئین هورمون پاراتیروئید عمل کرده و در گیرنده های پاراتیروئید استخوان، مانند PTS عمل می کند. در سال 2017 برای پوکی استخوان شدید، باسابقه شکستگی ها، ریسک شکستگی های مختلف یا دارای سابقه عدم تحمل دیگر گزینه های درمانی پوکی استخوان، توصیه شده است.
متداول ترین عارضه جانبی فورتئو، سرگیجه و گرفتگی های پا هست. داروی Tymlos ریسک سنگ کلیه را به علت افزایش کلسیم در ادرار، افزایش می دهد.
توصیه می شود استفاده از هورمون پاراتیروئید، بیشتر از دو سال طول نکشد.
هورمون پاراتیروئید برای افراد مبتلا به بیماری پاژه، سرطان استخوان، هایپرکلسمی (سطوح بالای کلسیم در خون) یا کسانی که برای استخوان هایشان پرتودرمانی کردند، مناسب نیست.
تحقیقات کلینیکی، نشان گر افزایش سرطان استخوان (osteosarcoma و
به همین دلیل، این دارو دارای هشدار جعبه سیاه (Black box warning) هستند.
داروی مای Forteo و Tymlos نسبت به درمان های دیگر، بسیار گران بوده و ممکن است هزینه آن ها به 20 هزار دلار در سال برسد.
در طول درمان (تا دو سال)، توصیه می شود در ابتدا، جهت افزایش ضخامت استخوان ها، از بیس فسفونات ها استفاده شود.
آنتی بادی درمانی مونوکلونال (Monoclonal antibody therapy)
این دسته دارویی، دارای دو دارو با ساختار یکسان اما استفاده های متفاوت است.
Denosumab آنتی بادی مونوکلونال (آنتی بادی ساخت انسان)، هست که از سلول های تخریب گر اُستئوکلاست جلوگیری می کند. این داروها، سرعت تخریب و تغییر استخوان ها را، کاهش می دهند.
عوارض متداول شامل درد پشت، درد مفاصل، درد ماهیچه و افزایش سطح کلسترول و عفونت های مجاری مثانه، هست. عوارض جانبی شدید مانند آواسکولار نکروز فک (درست مانند بیس فسفونات ها)، افزایش ریسک عفونت ها (مخصوصاً عفونت های ماهیچه قلب)، افزایش پتانسیل شکستگی های بی قاعده و ترمیم کند زخم ها، است.
دسته های دارویی شامل:
پرولیا (denosumab)
به صورت تزریقی هست و هر 6 ماه تجویز می شود. برخلاف داروی Xgeva، این دارو چندین استفاده می تواند داشته باشد. می تواند برای زنان یائسه و مردان با ریسک شکستگی بالا تجویز شود. به عنوان پیشگیری، برای زنانی که تحت درمان مهارکننده آروماتاز (Aromatase inhibitor therapy) برای بیماری سرطان سینه و مردانی که سرطان پروستات بدون متاستاز دارند و تحت درمان محرومیت اندروژن (Androgen deprivation threapy) قرار دارند، تجویز می شود.
(Xgeva (denosumab
شکل دارویی تزریقی و هر چهار هفته تجویز می شود. این دارو برای افراد مبتلا به سرطان سینه پیشرفته، جهت کاهش ریسک شکستگی ناشی از متاستاز سرطان به استخوان (متاستاز از سینه به استخوان)، کاهش درد و پایین ریسک شکستگی ها تجویز می شود، همچنین برای افراد مبتلا به هایپرکلسمی بدخیم (hypercalcemia of malignancy) و برای افراد مبتلا به تومورهای سلولی بزرگ استخوان تجویز می شود. دوز تجویزی در این بیماری ها متفاوت می باشد؛ مانند بیس فسفونات ها، دنوزوماب، می تواند ریسک نکروز بافت استخوان فک را افزایش دهد. داروی های Prolia و Xgeva علاوه بر کاهش ریسک شکستگی، خواص ضد سرطان دارند.
دارو های دستکاری کننده استخوان
این داروها ریسک شکستگی ها را، در افرادی که سرطان به استخوان هایشان سرایت کرده، کاهش می دهند. از استفاده های متداول آن می توان به متاستاز سرطان سینه به استخوان و متاستاز سرطان ریه به استخوان، اشاره کرد.
گزینه های درمانی شامل زومتا یا زولدرونیک اسید، یک نوع بیس فسفونات که پیشتر به آن اشاره شد و Xgeva denosumab، دارویی که در افراد مبتلا به سرطان سینه دارای متاستاز به استخوان ها، موجب کاهش شکستگی ها می شود. داروی های زومتا و (داروی Prolia ( Xgeva ، دارای خاصیت ضد سرطان هستند.
استفاده ترکیبی و ممتد از داروی های پوکی استخوان
چون دارو های زیادی وجود دارد و هرکدام مکانیزم متفاوتی دارند، شاید فکر کرده باشید که ممکن است ترکیب برخی داروها با یکدیگر، سودمند واقع شود. ایده خوبی به نظر می رسد، اما مدارک و شواهد کافی دال بر مؤثر بودن ترکیب کردن دسته های دارویی، موجود نیست.
یک استثنا وجود دارد و آن، استفاده از بیس فسفونات پس از قطع کردن دارو های Prolia/Xgeva و یا Forteo، هست که 6 تا 12 ماه استفاده از بیس فسفونات، می تواند در بهبود ضخامت استخوان مفید باشد.
کلسیم و ویتامین دی در پیشگیری از پوکی استخوان
باوجود بسیاری از این داروها، به افراد توصیه می شوند تا از مقدار کافی کلسیم و ویتامین دی بهره مند بشوند. یک رژیم خوب، حاوی کلسیم به مقدار کافی است، اما قبل از هر چیزی، با پزشک خود مشورت کنید. دریافت ویتامین دی در یک سیستم تغذیه سالم سخت تر است (راجع به استفاده روزانه چندین لیوان شیر و ماهی سالمون فکر کنید) و هر شخصی، در هر منطقه ای نمی تواند به اندازه کافی از نعمت خورشید بهره مند شود.
با دکترتان در موردبررسی ویتامین دی صحبت کنید (یک آزمایش خون ساده است) و اگر نیاز باشد، برایتان مکمل ویتامین د 3 تجویز می شود. با توجه به اینکه مقادیر کافی کلسیم و ویتامین دی برای ساخت مناسب استخوان موردنیاز می باشند، اما این ها نمی توانند جایگزین دارو های درمانی شوند.
یک کلام از ما
دسته های دارویی مختلفی وجود دارد برای افراد مبتلا به بیماری های اتلاف استخوان موجود می باشند. پزشک شما، می تواند دلیل بهتر بودن یک دسته دارویی با توجه به شرایط شما و بهترین دارو را، برایتان شرح دهد. متغیرهای مختلفی در انتخاب دارو نقش ایفا می کنند. آن ها شامل سابقه شکستگی ها، وضعیت قاعدگی و عوارض جانبی بالقوه می باشند.
بااینکه این داروها ضخامت استخوان ها را افزایش می دهند، اما هدف کاهش ریسک شکستگی های استخوان است. افزایش ضخامت استخوان، همیشه به معنای کاهش ریسک شکستگی ها نیست. برای مثال، فلوراید موجب افزایش ضخامت استخوان می شود اما ریسک شکستگی را کاهش نمی دهد (همچنین می تواند ریسک شکستگی را افزایش دهد، زیرا استخوان ساخته شده ضعیف هست.)
در نظر گرفتن عادات سالم زندگی که منجر به کاهش ریسک شکستگی های استخوان در بیماری پوکی استخوان می شوند، مهم است. افتادن از ارتفاع، یکی از دلایل اصلی بیماری و مرگ در ایالات متحده است، چون پس از افتادن شکستگی ایجادشده و سپس مشکلات پس ازآن شروع می شود. به غیراز دارویی های که انتخاب می کنید، کمی وقت بگذارید و راجع مسائلی مانند، راه های پیشگیری از لیز خوردن یا افتادن فکر کنید.
