در مورد کتواسیدوز دیابتی چه می دانید؟ آیا با علائم کتواسیدوز دیابتی آشنایی دارید؟ کتواسیدوز دیابتی ، پیشرفت و تشدید دیابت است که طی آن کتون بیش از حدی در خون بیمار یافت می شود. در مواقع بعدی و ادامه پیشرفت آن باعث خطرات تهدید کننده جانی مانند کما و مرگ شود. درمان این بیماری به طور کلی با تزریق انسولین می باشد. این عارضه بیشتر مواقع در بیماران دیابت نوع ۱ و به ندرت در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ دیده می شود. در این مقاله از بخش دیابت دکتر سلام به بررسی کتواسیدوز دیابتی می پردازیم.
دیابت کتواسیدوز دیابتی چیست؟
کتواسیدوز دیابتی در اصل به دلیل ناکافی بودن تولید انسولین به وجود می آید. انسولین نوعی هورمون است که توسط سلول های بتا یا ثانویه پانکراس تولید می شود. عملکرد اولیه انسولین این است که به بدن اجازه می دهد تا از گلوکز (که از در هم شکستن کربوهیدرات قند و شکر تولید می شود) استفاده کند تا آن را تبدیل به انرژی کند.
در بیماران دیابتی (نوع ۱)، پانکراس به اندازه کافی انسولین تولید نمی کند که این امر باعث جذب و جمع آوری گلوکز کمتری در سلول های بدن می شود. در چنین مواردی سلول های بدن جهت تولید انرژی از چربی ها استفاده می کنند. در هم شکستن و استفاده از چربی ها باعث جمع شدن کتون در خون می شود.
در بیماران دیابتی کتون جهت تولید انرژی مصرف نمی شود بنا براین کتون ها انباشته می شوند و باعث ایجاد وضعیتی به نام کتواسیدوز دیابتی می شود. بیمارانی که قند بیشتری در خون خود دارند، دفع قند و کتون بیشتر توسط ادرار انجام می شود.
جهت متعادل نگه داشتن این کتون های اسیدی، مقداری از برخی الکترولیت ها مانند سدیم، پتاسیم، منیزیم و کلسیم نیز توسط ادرار دفع می شوند. این دفع و از دست رفتن الکترولیت ها به همراه مقدار زیادی از آب بدن می باشد.
دلایل کتواسیدوز دیابتی
برخی دلایل متداول کتواسیدوز دیابتی در زیر ذکر شده اند:
- کمبود مقدار انسولین در بدن (چه تزریق شود و چه تولید شود)
- نداشتن برنامه منظم جهت خوردن وعده های غذایی
- تزریق نامنظم انسوبین
- وضعیت های بیماری مانند ذات الریه
- استفاده از داروهایی مانند استیروئید و دیورتیک ها برای مدت طولانی
- مصرف بیش از حد تنباکو و الکل
- مصرف متداول مواد مخدر مانند کوکائین و مورفین
- سابقه قبلی حمله قلبی
- بیماری روانی مانند افسردگی
علائم این بیماری
هایپر گلیسمی یا ازدیاد قند خون یکی از نشانه های مشخص کتواسیدوز دیابتی می باشد. دیگر علائم معمول این بیماری عبارتند از:
- تشنگی بیش از حد
- افزایش دفعات ادرار
- خشکی دهان و پوست
- خستگی یا ضعف عمومی
- کاهش وزن بیش از حد به خصوص در بیمارانی که به تازگی دچار دیابت شده اند
- بی حالی و خواب آلودگی
- حالت تهوع و استفراغ
- درد در قسمت شکم یا معده
- سریع و تند نفس کشیدن
- ساتع شدن بوی بد هنگام نفس کشیدن
- هوشیاری متناوب
عوامل خطر برای کتواسیدوز دیابتی
حضور هریک از عوامل خطر زیر ممکن است که فرد را به کتواسیدوز دیابتی نزدیک تر کند:
- دیابت نوع ۱
- دیابت نوع ۲ که به همراه زخم های فیزیکی ویا عمل جراحی می باشد
- عقب افتادن مکرر نوبت های تزریق انسولین
- عفونت های اساسی مانند عفونت های مجاری ادراری و یا ذات الریه
- پانکراتیت
- حمله ناگهانی قلبی
- سابقه قبلی سکته مغزی
- پشت سر گذاشتن مکرر وعده های غذایی
عوارض جانبی
کتواسیدوز دیابتی یک وضعیت پزشکی اورژانسی می باشد و در اسرع وقت جهت جلوگیری از پیشرفت آن باید درمان شود. برخی عوارض جانبی این بیماری عبارتند از:
- هایپرگلیسمی مجدد (ازدیاد سطوح قند خون)
- جمع شدن بیش از حد مایعات در مغز یا تورم مغزی
- هوشیاری نامشخص و متناوب
- اختلال شدید تنفسی
- کما
- مرگ
تشخیص کتواسیدوز دیابتی
تشخیص کتواسیدوز دیابتی شامل موارد زیر می باشد:
معاینات فیزیکی
جزعیات سوابق بیمار شامل پرسیدن علائم بیمار، برنامه زمانی تزریق انسولین، و برنامه غذایی فرد است. معاینات پزشکی شامل تجزیه و تحلیل ارگان های اساسی و حیاتی بدن و مشاهده نشانه های غیر معمول مانند تار بینی یا تغییر هوشیاری می شود.
در صورتی که بیمار مبتلا به دیابت باشد و طی چندین هفته دارای علائم هایپرگلیسمی باشد، می بایست مقدار کتون داخل خون و ادرار اندازه گیری شود.
تست خون:
این عملیات شامل گرد آوری نمونه خون جهت آزمایش و مشاهده تغییرات و ناهنجاری هوی زیر می باشد:
مقادیر قند در خون: افزایش قند در خون به مقدار ۲۵۰میلی گرم ممکن است نشانه ای از کتواسیدوز دیابتی باشد
مقدار ph خون: تجزیه و تحلیل ph خون بیمار بسیار اساسی است؛ و هر مقدار از آن که کمتر از ۷.۳ باشد مستند بر وجود کتون ها یا اسید ها در خون است.
سرم بی کربنات:بیماران مبتلا به کتواسیدوز دیابتی معمولا در بدن خود مقادیر کمی از سدیم بی کربنات دارند.
آزمایش کامل ادرار
در این عملیات، نمونه ای از ادرار گرفته می شود تا وجود مقادیر کتون ها اندازه گیری شود. دیگر آزمایشات تشخیصی عبارتند از:
سرم الکترولیت: این آزمایش جهت اندازه گیری سطح الکترولیت ها در خون گرفته می شود.
ایکس-ری سینه: این امر جهت تشخیص وجود هرگونه آسیب اساسی در قلب یا ریه ها انجام می شود.
الکتروکاردیوگرام (ECG): این تست جهت جلوگیری کلی از وضعیت های قلبی انجام می شود.
درمان کتواسیدوز دیابتی
در صورتی که بیمار دچار کتواسیدوز دیابتی شده است می بایست هرچه سریع تر به بیمارستان منتقل شود تا از عوارض جانبی بعدی جلوگیری شود. درمان ها متمرکز بر متعادل کردن قند خون و همچنین جبران مقدار الکترولیت های از دست رفته می باشند.
راه های مختلف درمانی عبارتند از:
بازیابی آب بدن:
این راه درمان شامل مدیریت و تزریق محلول های نمک دار معمولی به بیماران می شود. هدف اصلی از این امر جایگزینی و بازیابی مایعات و الکترولیت های از دست رفته حاصله از تکرر ادرار می باشد.
بازیابی و جایگزینی الکترولیت:
این روش درمانی شامل القای مواد معدنی مانند پتاسیم، سدیم و بی کربنات می شود. این امر به متعادل نگه داشتن سطوح الکترولیت ها در بدن کمک می کند.
انسولین درمانی
انسولین درمانی بیشتر بعد از بازیابی کامل و اساسی الکترولیت ها انجام می شود. تزریق انسولین در دوز های پایین به وسیله سرنگ قابل توجه است. هنگامی که قند خون به ۲۰۰ میلی گرم برسد، انسولین به زیر پوست تزریق می شود. دیگر روش های درمانی شامل استفاده از آنتی بیوتیک ها جهت درمان عونت های اساسی مانند عفونت مجاری ادراری می باشد که ممکن است عامل علائم مشابه کتواسیدوز دیابتی باشد. عوارض جانبی مرتبط با درمان کتواسیدوز دیابتی شامل موارد زیر می باشد:
- تورم مغزی
- تورم راه های تنفسی
- هیپوگلیسمی
- مشکلات قلبی مانند انسداد ماهیچه قلبی
برای درمان کتواسیدوز دیابتی نیز باید به این عوارض جانبی توجه و مدیریت متناسبی داشت.
پیشگیری
کنترل شخصی بیماران مبتلا به دیابت جهت جلوگیری از عوارض بعدی مانند هایپرگلیسمی و کتواسیدوز دیابتی اهمیت بسزایی دارد.
روش های معمول جهت پیشگیری کتواسیدوز دیابتی شامل موارد زیر می شود:
- اطلاع رسانی در میان بیماران دیابتی در مورد مشکلات این بیماری
- کنترل متداول مقادیر گلوکز خون
- اندازه گیری الکترولیت ها و کتون ها طی آزمایشات تشخیصی هنگامی که فرد بیمار است
- تنظیم دوز های انسولین بنا به توصیه های پزشک
- مطالعه و دریافت اطلاعات درباره چگونگی نگه داری درست سرنگ های انسولین
- حفظ برنامه غذایی سالم و مصرف به موقع وعده های غذایی
- داشتن برنامه متداول ورزشی و فعالیت های فیزیکی
- کاهش یا خودداری از آسیب ها و زخم های شدید فیزیکی
یادگیری و دریافت اطلاعات یکی از بهترین راه های خودداری از پیشرفت مشکلات مرتبط با دیابت برای بیمار می باشد.
