سیستیت تورم و التهاب مجاری ادراری می باشد. بیشترین و معمول ترین علت سیستیت عفونت باکتریال است. معمول ترین ظهور سیستیت شامل احساس سوزش و فوریت اجابت مزاج می باشد. این امر به تعداد در بانوان رخ می دهد و گاها در مردان و کودکان نیز رخ می دهد. در بیشتر موارد، علائم سیستیت پس از مدت ۲ تا ۳ روز حتی بدون درمان ناپدید می شود اما در برخی موارداین وضعیت شدید بوده و جهت جلوگیری از پیشروی و وخیم تر شدن وضعیت معالجه های پزشکی و دارویی مناسب مورد نیاز است. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی بیماری سیستیت می پردازیم.
سیستیت چیست؟
این بیماری رایج ترین حالت عفونت مجاری ادراری می باشد که با ملتهب شدن و سوزش مثانه شناخته می شود. این امر تهدید جانی برای فرد ندارد ولی تاثیر منفی به سزایی در کیفیت زندگی بیمار می گذارد. با این حال بررسی و مدیریت سریع این وضعیت جهت جلوگیری از گسترش عفونت به کلیه ها اهمیت بسیاری دارد.
دلایل سیستیت چیست؟
عفونت باکتریال اولین دلیل سیستیت در بیشتر موارد می باشد ولی با این حال دلایل متفاوت دیگری نیز برای این مشکل وجود دارند که شامل موارد زیر می شوند:
- قرار گرفتن در معرض امواج رادیویی جهت درمان بیماری های جدی و اساسی مانند سرطان
- استفاده از کاتتر در مدت طولانی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که در حمام حباب(حمامی که با آب گرم و موادی مانند پودر مخلوط می شود تا ایجاد کف کند) یافت می شوند
- بیماری های جنسی واگیر دار
- عفونت های حاصله از بیمارستان
علائم آن چیست؟
علائم این بیماری در افراد متفاوت است. برخی علائم رایج شامل موارد زیر می شود:
- فوریت و نیاز شدید به اجابت مزاج
- درد و سوزش هنگام ادرار
- افزایش تعداد و تکرر ادرار در شب و روز
- ادرار به مقدار خیلی کم در هر بار
- بوی بد و رنگ تیره ادرار
- درد در حین مقاربت جنسی
- تکه های کوچک خون در ادرار
- تب متوسط
عوامل خطر شناخته شده سیستیت چیست؟
بانوان به علت کوتاه تر بودن آناتومیک مجاری ادراری بیشتر در معرض خطر کیستیتس می باشند و باکتری راه ساده تری جهت دسترسی به مثانه و ایجاد عفونت دارد. عوامل خطر معمول سیستیت عبارتند از:
فعالیت جنسی: تماس های نزدیک جنسی ممکن است باعث انتقال باکتری ویا دیگر عفونت ها به درون مجاری ادراری شود.
دیابت: بیمارانی که از دیابت رنج می برند سطوح بیشتری از قند در ادرارشان موجود است که این امر شرایط و محیط مناسبی را برای رشد باکتری ایجاد می کند که باعث عفونت های مجاری ادراری مانند این بیماری می شود.
از کار افتادگی کلیه: بیمارانی که دارای مشکلات مرتبط با کلیه مانند از کار افتادگی کلیه می باشند کاهش به سزایی در دفع ادرار داشته و بیشتر ادرار را در مثانه خود نگه می دارند که این خود باعث رشد باکتری و ایجاد عفونت هایی مانند سیستیت شود.
بی تحرکی به مدت طولانی: بیماران بستری از کاتتر ادرار برای مدتی طولانی استفاده میکنند و حضور چنین وسایل و مواد نا آشنا در مسیر ادراری باعث حساس شدن و ایجاد عفونت می شود. بیماران آسیب دیده در ناحیه مغز و یا ستون فقرات که معمولا بستری می باشند باید به تکرار جهت عفونت های مجاری ادراری و سیستیت چک شوند.
استفاده از دیافراگم جهت جلوگیری از بارداری: هرگونه جای گذاری اشیاء جهت جلوگیری از بارداری به عنوان قسمتی ناشناخته برای بدن محسوب شده و بدن فرد مستعد ایجاد عفونت خواهد شد.
شیمی درمانی یا تشعشع رادیویی: تشعشعات رادیویی و شیمی درمانی سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و خطر ایجاد عفونت را افزایش می دهد.
حاملگی یا یائسگی: نامتعادل شدن هورمون ها که با چنین وضعیت هایی شناخته می شوند سیستم ایمنی بدن را کاهش داده و امکان مبتلا شدن به عفونت ها را بیشتر می کند.
عوارض آن چیست؟
تشخیص و درمان زود هنگام این بیماری جهت جلوگیری از پیشرفت و ایجاد عوارض بعدی آن اهمیت بسیار دارد. سیستیت درمان نشده باعث رشد و افزایش شرایط زیر می شود:
- عفونت کلیه ها
- زخم شدن لایه داخل مثانه
- از کار افتادگی کلیه ها
- سندرم دردناک مثانه ویا سیستیت بینشده
- خون داخل ادرار(هماتوریا)
- مشکلات رفلاکس ادرار در کودکان
تشخیص این بیماری چگونه است؟
تشخیص سیستیت هم شامل معاینات فیزیکی و هم تست های آزمایشگاهی می باشد.
معاینات فیزیکی
این معاینات شامل جزئیات گذشته بیمار می باشد. جزئیات درباره دفعات ادرار، لزوم و شدت نیاز به دفع ادرار در شب، نوع و محل درد ایجاد شده می می باشد. همچنین سوابق پزشکی جهت مشخص شدن بیماری های اساسی مانند دیابت و داروهای مصرف شده قابل اهمیت است.
دیگر تست های آزمایشگاهی عبارتند از:
بررسی کامل ادرار:
تجزیه و تحلیل ادرار به تشخیص بیماری های اساسی مانند دیابت ویا عفونت های مرتبط با کلیه کمک می کند. بررسی نمونه ادرار جهت چک کردن سلول های خونی، سلول های مخاطی، کتون ها، سلول های چرکی و افزایش سطح گلوکز انجام می شود.
کشت میکروب ادرار:
این تست شامل بررسی دقیق میکروسکپی نمونه ادرار می باشد جهت یافتن نوع باکتری که باعث ایجاد سیستیت شده است. این امر به پزشک جهت انتخاب و انجام درمان و بهترین تجویز داروهای آنتی بیوتیک برای عفونت ها کمک می کند.
کیستوسکوپی:
در این روال، کیستوسکوپ که لوله ای باریک به همراه یک دوربین کوچک است وارد مجاری ادراری شده و در نهایت به داخل مثانه می رود. این امر به نمایان شدن و رویت مجاری ادراری و مثانه جهت دیده شدن نشانه ای از عفونت کمک می کند.
سیستم فراصوت:
در این روال، مثانه و دیگر نواحی مجاری ادراری به وسیله فراصوت بررسی شده و جهت زیر نظر گرفتن هرگونه رشد غیر معمول مانند تومور استفاده می شود.
درمان
این بیماری حاصله از باکتری اغلب با استفاده از آنتی بیوتیک ها و دیگر گزینه های دارویی بسته به گزارشات کشت میکروب درمان می شود. هدف درمان و متوقف کردن ترویج و پیشرفت علائم این بیماری است.
- درمان اولیه شامل استفاده از آنتی بیوتیک هایی مانند سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین و نیتروفرانتوئین می باشد.
- برای درمان عفونت های مکرر، استفاده از آنتی بیوتیک های طولانی مدت مفید می باشند.
- همچنین مصارف دارویی جهت بیماری های اساسی مانند سیستیت شده و دیابت که خود ممکن است عامل سیستیت باشد به بیمار داده می شود.
- بانوان در سن یائسگی بیشتر مستعد سیستیت می باشند، بنابراین مصرف کرم های ضد عفونی کننده باید بیشتر و مداوم شود.
- جراحی جهت درمان سیستیت بسیار نادر است. اکثر آن ها جهت درمان وضعیت های حاد و اساسی مانند رفلاکس ادرار، سیستیت بینشده و دیگر مشکلات ساختاری انجام می شوند.
تغییر و بهبود سبک زندگی نیز در مدیریت و جلوگیری از سیستیت موثر است مانند:
- نوشیدن آب فراوان
- خودداری از تماس با اسپرم های شیمیایی
- رژیم غذایی سرشار از ویتامین ث و خوردن میوه هایی مانند انگور فرنگی، لیمو ترش و پرتقال.
- نوشیدن آب کرن بری
پیشگیری سیستیت چگونه است؟
ممکن است که این بیماری همیشه قابل پیشگیری نباشد ولی پیروی از برخی نکات ممکن است جهت جلوگیری آن مفید باشد.زرخی موارد در زیر نوشته شدا اند:
- رعایت بهداشت شخصی
- حفظ رطوبت کافی
- عادت کردن به ادرار در زمان های معین
- ایجاد عادت جهت ادرار قبل و بعد از رابطه جنسی
- استفاده از ژل های روان کننده جهت مقاربت جنسی
- خودداری از پوشیدن لباس های زیر تنگ و غیر بهداشتی
- پاک کردن آلات تناسلی با آب و حوله
- تخلیه کامل مثانه حین هربار ادرار
رخ دادن دوباره عفونت در مجاری ادراری مانند این بیماری بسیار متداول است. این رخ دادن‌مجدد می تواند با استفاده از داروهای معمول و پیروی از توصیه های پزشک به طور کامل و درست قابل درمان است.