روش درمانی Hyperbaric Chamber که با عنوان دیگر درمان با اكسيژن پرفشار (HBOT) شناخته می شود، یک روش درمانی برای کمک به بهبود فرایندهای طبیعی ترمیم در بدن است. به لحاظ تاریخی، درمان با اكسيژن پرفشار، اولین بار در ایالات متحده در اوایل دهه 1900 مورد استفاده قرار گرفت. بعدها، از آن برای درمان بیماری ناشی از کاهش ناگهانی فشار (decompression sickness) که غواصان را تهدید می کند، استفاده شد. در این مقاله از بخش پزشکی دکتر سلام به بررسی روش درمانیHyperbaric Chamber می پردازیم.
امروزه، HBOT توسط موسساتی مانند Mayo Clinic تجویز شده و تحت نظارت پزشکی قرار می گیرد و حتی ممکن است بسته به مواردی که برای درمان مورد استفاده قرار می گیرد، تحت پوشش بیمه نیز قرار گیرد. ممکن است این سوال برای شما مطرح شودکه محفظه های پر فشار دقیقاً چگونه کار می کنند. آیا آنها عوارض جانبی دارند؟ HBOT معمولاً برای درمان چه بیماری هایی استفاده می شود؟ شاید مهمتر از همه این باشد که تحقیقات در مورد اثربخشی و ایمنی آن چه می گویند؟
روش درمانی Hyperbaric Chamber چگونه کار می کند؟
یکی از روش های HBOT به این شکل است که شخص، داخل یک محفظه لوله ای شکل، درمان می شود. بعضی از لوله ها از آکریلیک روشن ساخته شده اند که به بیمار اجازه می دهد که بیرون محفظه را ببیند. این شفافیت ممکن است اضطرابی را که ممکن است فرد به خاطر قرار گرفتن در لوله احساس کند را از بین ببرد.
در طی HBOT، به بیمار آموزش داده می شود که در محفظه بسته دراز بکشد و هوای داخل لوله را که فشار آن به تدریج رو به افزایش است، تنفس کند.
شکل دیگر از درمان، یک محفظه اکسیژن پر فشار چند نفره است که در آن اکسیژن از طریق یک ماسک یا یک سرپوش سبک و شفاف که بر روی سر قرار می گیرد، آزاد می شود. در این روش، فرد می تواند بر روی صندلی بنشیند یا دراز بکشد- لوله یا محفظه ای در این روش وجود ندارد.
جلسات درمان می تواند تا دو ساعت طول بکشد. تعداد درمان های تجویز شده بستگی به مواردی داردکه HBOT برای درمان آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال در بعضی بیمارستان ها، برای شرایطی مانند مسمومیت با مونوکسیدکربن، حدود 20 تا 40 جلسه را پیشنهاد می کند. این مدت زمان بسته به مورد تحت درمان، متفاوت خواهد بود.
افزایش اکسیژن رسانی در روش درمانی Hyperbaric Chamber
هیچ راهی برای کنترل میزان جذب اکسیژن به بدن وجود ندارد. به نظر می رسد HBOT روشی است که میزان جذب اكسيژن را با افزايش فشار جو افزايش مي دهد. فشار داخل محفظه به طور معمول، دو تا سه برابر بیشتر از فشار هوای بیرون است که به این معنی است که بیمار 100 درصد اکسیژن را استنشاق می کند.
محفظه های پر فشار با اکسیژنی که قابل کنترل است، کار می کنند. به طور معمول، اکسیژن به سراسر بدن حمل می شود – بعد از اینکه در ابتدا توسط ریه ها جذب شد- از طریق قلب و عروق خونی به تمام بافت ها و اندام ها منتقل می شود. HBOT اجازه می دهدکه اکسیژن در خون، مایعات بدن، مایع مغزی- نخاعی (مایعی که مغز و نخاع را احاطه می کند)، بافت استخوان و غدد لنفاوی حل شود. سپس مایعات غنی از اکسیژن می توانند به نواحی از بدن که گردش خون آن ها مسدود شده، جریان یابند.
گفته می شود HBOT با کمک به عملکردهای زیر به بدن کمک می کند:
- کمک به سلول های ایمنی بدن برای کشتن باکتری ها
- کاهش التهاب
- فراهم کردن گردش خون جانبی (رشد عروق خونی جدید برای فراهم آوردن اکسیژن اضافی در مناطق آسیب دیده بدن)
مزایا
علم ثابت کرده است که بدن برای ترمیم خود، نیاز به اکسیژن دارد. بسیاری از صدمات و بیماری ها به خاطر فقدان خون غنی از اکسیژن است که پس از آن قادر نیست که به سمت مناطق آسیب دیده بدن جریان یابد.
به عنوان مثال، دیابت می تواند گردش خون ضعیف و آهسته را در پی داشته باشد که این رسیدن گلبول های قرمز غنی از اکسیژن به مناطق آسیب دیده پوست را مشکل تر می کند. این باعث ایجاد آسیب هایی می شود که ترمیم بسیار آهسته ای داشته و یا اصلا‍ً ترمیم نمی یابند.
HBOT، برای درمان بسیاری از بیماری ها و آسیب های مختلف مورد استفاده قرار گرفته که از این طریق، از سطح بالایی از اکسیژن برخوردار خواهند شد. درمان با اکسیژن پرفشار می تواند به عنوان یک درمان مستقل و یا یک روش که می تواند عملکرد داروها، مانند آنتی بیوتیک ها را افزایش دهد، استفاده شود.
چه مواردی را می توان با روش درمانی Hyperbaric Chamber درمان کرد؟
برخی از کاربردهای رایج HBOT که اغلب تحت پوشش بیمه قرار می گیرند عبارتند از:
- آمبولی گاز در شریان ها (حباب های هوا در رگ های خونی)
- مسمومیت با مونوکسید کربن (از تنفس گازهای مضر)
- مسمومیت با سیانید
- بیماریناشی از کاهش ناگهانی فشار (یک شرایط معمول در غواصی، که the bends”” نیز نامیده می شود)
- انواع خاصی از زخم های بهبود نیافته مانند زخم های دیابتی
- قانقارین گازی (قانقارینی که به سرعت در زخم های عفونی منتشر شده و تولید گاز بد بو می کند)
- آبسه داخل جمجمه (که از عفونت گوش، عفونت سینوس یا منبع اولیه دیگری از عفونت نشأت گرفته)
- آسیب بافتی به دنبال پرتودرمانی
- استئومیلیت (التهاب طولانی مدت استخوان یا مغز استخوان)
- پیوندها یا فلپ های پوستی آسیب دیده
- کم خونی شدید
- آبسه مغز
- سوختگی ها
- جراحات ناشی از کوفتگی
- از دست دادن ناگهانی شنوایی
- از دست دادن بدون درد و ناگهانی بینایی
موارد بیشتر
آسیب ها و بیماری های دیگری نیز وجود دارد که گفته می شود که از HBOT بهره می برند، اما شواهد کمی مبتنی بر تحقیقات بالینی برای تأیید بسیاری از این موارد وجود دارد. بنابراین، این موارد معمولاً تحت پوشش بیمه ای نیستند:
- بیماری Lyme
- هنگام غرق شدگی
- ریکاوری بعد از جراحی پلاستیک
- ایدز / HIV
- آلرژی ها
- بیماری آلزایمر
- آرتریت
- آسم
- اوتیسم
- فلج عصب صورتی یا فلج بل
- آسیب مغزی
- سرطان
- فلج مغزی
- سندرم خستگی مزمن
- سیروز
- افسردگی
- فیبرومیالژیا
- زخم معده
- بیماری قلبی
- شک گرمایی
- هپاتیت
- میگرن
- مولتیپل اسکلروزیس
- بیماری پارکینسون
- آسیب نخاعی
- مصدومیت ورزشی
- سکته مغزی
- آسیب مغزی تروماتیک
عوارض جانبی روش درمانی Hyperbaric Chamber
هرچند روش درمانی محفظه پرفشار به عنوان یک روش طبیعی و نسبتاً ایمن در نظر گرفته می شود، اما برخی از عوارض جانبی نیز به دنبال خواهد داشت:
این شامل ایجاد عوارضی است در: سینوس ها و گوش ها (از قبیل وزوز گوش) به علت تغییر ناگهانی فشار هوا، جمع شدن مایع یا پارگی در گوش میانی، تغییرات موقت و ناگهانی در بینایی که سبب نزدیک بینی می شود، کلاپس ریه ها (به نام barotrauma) به دنبال تغییر در فشار هوا و مسمومیت با اکسیژن (یک اثر جانبی به دنبال دریافت حجم بسیار بالایی از اکسیژن).
مسمومیت با اکسیژن می تواند باعث نارسایی ریه ها، تجمع مایع در ریه ها یا تشنج شود. بر طبق Johns Hopkins Medicine’s Health Library، در طی درمان با HBOT، وقفه های مکرر در طی تنفس منظم هوا می تواند به جلوگیری از مسمومیت با اکسیژن کمک کند.
خطر دیگر HBOT آتش سوزی است. اکسیژن خالص می تواند به راحتی یک جرقه را به شعله های آتش تبدیل کند. بنابراین، هنگام آماده سازی برای HBOT، مهم است که هیچ فندک یا باتری در مکان انجام درمان نباشد.
حذف ترکیبات مراقبت کننده از پوست و مو، که قابل اشتعال بوده یا پایه نفتی دارند، از بدن نیز مهم است.
عوارض جانبی HBOT معمولاً خفیف و موقتی هستند و انجام برخی از اقدامات ایمنی را می طلبد. از جمله اقدامات ایمنی این است که طول درمان در هر جلسه بیش از دو ساعت نباشد و فشار داخل محفظه از سه برابر فشار جو کمتر باشد.
موارد منع مصرف
در صورت داشتن شرایط زیر، درمان با HBOT توصیه نمی شود:
- مشکلات ریوی (به علت افزایش خطرکولاپس ریه)
- سرماخوردگی
- تب
- جراحی اخیر گوش
- جراحات اخیر
- Claustrophobia (ترس از فضاهای کوچک)
آماده سازی و مراقبت های قبل از روش درمانی Hyperbaric Chamber
مهم است که قبل از درمان، حمام کنید و از مصرف از تمام عطرها، دئودورانت ها، اسپری های مو (و محصولات آرایشی) اجتناب کنید. استفاده از کلاه گیس و جواهرات در داخل محفظه مجاز نیست. حداقل 4 ساعت قبل از HBOT، از مصرف نوشیدنی های الکلی و گازدار اجتناب نمایید.
افراد سیگاری تشویق می شوند که در طی مدت درمان، سیگار کشیدن را ترک کنند، زیرا محصولات تنباکو مانع از حمل طبیعی اکسیژن در بدن می شوند.
برای به حداقل رساندن عوارض در گوش ها و سینوس ها، تکنیک هایی (مانند خمیازه کشیدن یا بلع) برای رفع گرفتگی گوش ها، آموزش داده می شود. گاهی اوقات لوله هایی داخل گوش می شود که عوارض ناشی از فشار در گوش را در طی HBOT به حداقل برساند.
متخصصان مراقبت از سلامت معمولاً سوالات زیر را قبل از درمان می پرسند:
- آیا شما علائمی از سرماخوردگی، گرفتگی بینی یا آنفلوانزا دارید؟
- آیا تب دارید؟
- آیا باردار هستید؟
- یا قبل از درمان چیزی خورده اید؟
- آیا قبل از درمان انسولین مصرف کرده اید؟ (دیابتی ها)
- آیا اخیراً تغییری در برنامه درمانی شما بوده است؟
- آیا اضطراب دارید؟
هنگامی که HBOT به اتمام رسید، هیچ محدودیت غذایی یا محدودیتی در فعالیت وجود ندارد.
پژوهش
یافته های مختلفی از مطالعات پژوهشی بالینی در مورد ایمنی و اثربخشی محفظه های پر فشار در درمان بیماری های مختلف وجود دارد.
پیوندها و فلپ های پوستی
پژوهشی در مورد اثربخشی HBOT در درمان پیوندها و فلپ های پوستی انجام شد. یافته ها اینگونه نشان داد که HBOT می تواند احتمال بقای پیوند کامپوزیتی و بقای فلپ را افزایش داده و نتایج پیوند پوست را بهبود بخشد”.
نویسندگان این تحقیق همچنین توضیح می دهند که HBOT، برای بافت سالم و بدون آسیب توصیه نمی شود، اما در درمان پیوندها و فلپ های پوستی آسیب دیده، درمان ارزشمندی است.
TBI
در مطالعات انسانی انجام شده در افرادی که دچار آسیب تروماتیک شدید مغزی شده انده، HBOT به عنوان یک راهبرد درمانی امیدوار کننده و ایمن برای این بیماران، در نظر گرفته می شود. توجه داشته باشید این به معنی وجود شواهد روشنی مبنی بر اینکه HBOT برای آسیب های مغزی، کارایی دارد، نیست- مطالعات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
ایمنی
در یک گزارش ارائه شده توسط United States Government Accountability Office، یافته های سه مقاله بررسی شده نشان داد که روش درمان HBO بی خطر است.
فلج مغزی (CP)
هرچند HBOT به عنوان یکی از موثرترین روش ها برای فلج مغزی مورد استفاده قرار گرفته است، یک مطالعه پلاسبوی دو سوکور (استاندارد طلایی برای مطالعات بالینی) نشان داد که HBOT، مشابه هوای پر فشار برای کودکان مبتلا به CP است.
استئومیلیت
طبق گفته .Dan Rose, M.D در مجله American Family Physician ، درمان با اکسیژن پر فشار(HBOT) در بیماران مبتلا به استئومیلیت مقاوم شده و مزمن با میزان بهبودی (دوره ای که در طی آن علائم بیماری کاهش یافته یا ناپدید می شود) 81 تا 85 درصد برای دو تا سه سال همراه است.
توجه داشته باشید استئومیلیت مقاوم شده و مزمن، یک عفونت استخوانی است که بیش از شش ماه طول می کشد (بدون در نظر گرفتن درمان با آنتی بیوتیک و سایر روش های درمانی مناسب)
یک صحبت مسرت بخش
هرچند درمان در محفظه پرفشار هنوز به عنوان نوعي درمان پزشکی رایج در نظر گرفته نشده است، شواهد پژوهشي باليني وجود دارد که اثربخشي و بی خطری اين روش درمانی را براي چندین مورد تأیید مي کند. با این حال، شواهد کافی برای حمایت از بسیاری از ادعاها مبنی بر استفاده رایج از HBOT وجود ندارد. همانند سایر روش های درمانی معمول مراقبت از سلامت، انجام برخی تحقیقات، بسیار حیاتی بوده و حتی قبل از انجام HBOT لازم است با پزشک یا متخصص مراقبت از سلامت مشورت صورت گیرد.