اثر تاخر، گرایش به یادآوری اطلاعاتی است که در آخر مطالب و گفته ها ارائه شده اند. برای مثال، اگر شما سعی دارید که لیستی از کارها یا اقلام را به خاطر بسپارید، این پدیده بدان معنی است که احتمال یادآوری بالاتری برای آنچه که آخرین بار مطالعه کردید وجود دارد. این یکی از مولفه های اثر موقعیت سری می باشد، پدیده ای که در آن، جایگاه اطلاعات داخل لیست، روی به خاطر آوردن آن اطلاعات اثر گذار است. در این مقاله از بخش روانشناسی دکتر سلام به بررسی اثر تاخر می پردازیم.
مقدمه ای در مورد اثر تاخر
اثر موقعیت سریالی اولین بار توسط روانشناس هرمان ابین گواس در طی آزمایشات مربوط به حافظه کشف شد. او مشاهده کرد که توانایی دقیق و درست برای به خاطرآوری بیشتر اطلاعات داخل لیست به جایگاه آنان در لیست وابسته می باشد.
شما احتمالا این پدیده را هنگامی که در تلاش برای یادگیری مطلب جدیدی هستید، به دفعات تجربه کرده اید، تصورکنید که بعد از خواندن اطلاعات، برای اینکه متوجه شوند شما چه میزان از مطالب را در ذهن خود نگه داشته اید فورا از شما امتحانی بگیرند. به نظر شما کدام قسمت از مطالب را بهتر به خاطر سپرده اید؟
این احتمال وجود دارد که شما مطالبی را که آخرین بار یا به تازگی فراگرفته اید را بهتر بخاطر آورید. همچنین محتمل است که اطلاعاتی که اول آموخته اید به ذهنتان خطور کند.
این پدیده به ما می گوید ذهن ما چگونه کار می کند. شما همچنین می توانید با درک بهتر چگونگی این پدیده به دنبال راه هایی برای افزایش بهره وری حافظه بگردید.
اثر تاخر چگونه کار می کند؟
این اثر مرتبط با حافظه کوتاه مدت ما است، این نوع حافظه همچنین به عنوان حافظه اصلی یا فعال، شناخته شده است، که توانایی نگهداری مقدار کمی از مطالب در ذهن ما را برای مدت کوتاهی دارد. این مطالب برای استفاده، نگهداری و حفظ می شوند، اما دستکاری نمی شوند. به طور خلاصه، حفظ شماره موبایل شخصی که فقط تا زمان شماره گرفتن در حافظه کوتاه مدت شما ثبت می شود و سپس از یاد می رود.
حافظه کوتاه مدت به گنجایش و زمان محدود شده است. بیشترین اطلاعات در حافظه شما تنها بین ۲۰تا۳۰ ثانیه بدون بازگویی مجدد یا تلاش برای حفظ آن باقی می ماند.
تقریبا فقط چهار تکه از اطلاعات می تواند برای مدت کوتاهی در حافظه کوتاه مدت شما نگهداری شوند. احتمالا یادآوری با تاخیر، پس از شنیدن لیستی از موارد، تاثیرشگفت آوری روی پدیده اثر تاخر دارد ایجاد می شود. تأخر زیاد ما بین یادگیری مطالب و بخاطرآوری، اغلب به طور کامل باعث حذف این اثر می شود. به بیانی دیگر، این اثر ممکن است به این خاطر باشد که شما به سادگی می توانید اطلاعاتی را به یاد بیاورید که به صورت کوتاه مدت در حافظه کوتاه مدت شما ذخیره شده است.
مثال ها
اثر تاخر می تواند در جنبه های مختلف زندگی شما اثر گذار باشد. برای نمونه، فرض کنید برای به یادآوری لیست خرید خود که تصادفا در خانه جامانده است درحال تلاش هستید، شما به راحتی می توانید چیزهایی را به یاد بیاورید که در آخر لیست نوشته اید، اما ظاهراً قادر به یادآوری اقلام میانه لیست نیستید. یا هنگامی که گارسونی برای شما انواع غذاها را لیست می کند و تنها دو گزینه آخری که می گوید در ذهن شما باقی مانده است.
مثالی دیگر، وقتی که برای خرید کالای موردعلاقه خود درحال جستجو هستید، شما بیشتر به اولین و آخرین چیزهایی که از آن محصول می شنوید توجه می کنید. اگر اولین و آخرین چیزی که گوش دادید مثبت باشد، احتمال زیادی برای خرید آن وجود دارد، حتی اگر اطلاعات منفی بین آن دو جنبه مثبت اول و آخر شما وجود داشته باشد. به طور خلاصه شما کار راحت تری برای به خاطر آوردن گذشته نزدیک خود نسبت به گذشته دور خود دارید.
چرا این اتفاق می افتد
هردو اثر تقدم و تاخر احتمالا نتایج فرایند های حافظه هستند، توضیحات خیلی کمی برای چرایی این اتفاقات وجود دارد.
یکی از این دلایل اینست که آخرین اطلاعات همچنان در حافظه فعال وجود دارد. هنگامی که سنجش فوری بعد از یادگیری انجام می شود، هر اطلاعاتی که در آخر آموخته شده می تواند به صورت فعال در حافظه کوتاه مدت نگهداری شوند که دقت به خاطرآوری آنها را افزایش می دهد.
توضیح دیگر این هست که علت های مربوط به زمان می توانند به بهبود بخاطرآوری بیشتر اطلاعاتی که اخیرا یادگرفته شده کمک کنند. اگر شخصی لیستی را بازگو می کند و سپس از او امتحانی بگیرند، مقطعی بودن آن می تواند در به خاطرآوری اطلاعات کمک کننده باشد.
اثرات
همچنین فاکتورهایی وجود دارد که روی احتمال وقوع و تقویت این اثر، تاثیرگذار است ، که شامل:
مقدار مطالب
میزان اطلاعات و چگونگی ارائه آن می تواند بر این پدیده اثر بگذارد. اگر شما لیست کوچکی در اختیار داشته باشید شاید به خاطر آوردن تمام مطالب از آن لیست کار آسانی باشد و اثر تاخر هم در اینجا حذف می شود. اما اگر لیست اطلاعات شما طولانی باشد احتمال خیلی بیشتری برای استفاده از این پدیده وجود دارد.
پردازش
چگونگی پردازش و توجه شما به اطلاعات می تواند بر چگونگی بیادآوری اطلاعات تاثیر بگذارد.
زمان
اگر وقفه طولانی بین اطلاعات و بازگویی آن رخ دهد، اثر تقدم به طور چشمگیری کاهش پیدا می کند یا حتی حذف می شود.
کارهای مداخله گر
اگراطلاعات یا کاری دیگر به تکلیف اول اضافه شود، مداخله ایجاد می شود. در واقع، در تحقیقات آشکار شده که اگرعوامل مزاحم بیش از ۱۵ تا۳۰ ثانیه طول بکشد، این امر موجب حذف پدیده اثر تأخر در زمان تلاش برای به خاطر آوردن مطالب اصلی می شود.
اثر بر یادگیری
همان طور که تصور می کنید، این پدیده نقش مهمی در فرآیندهای یادگیری ایفا می کند. زمانی که شما مطالب جدیدی یاد می گیرید بیشترین احتمال به خاطر آوردن مطالب مربوط به آن چیزی است که در ابتدا و آخر خوانده اید و به احتمال زیاد هنگام امتحان شما مطالب مربوط به اواسط درس را فراموش می کنید. به هرحال اقداماتی وجود دارند که شما با انجام آن می توانید مراحل مطالعاتی خود را برای حداکثر بهره گیری از این پدیده ذهنی وفق دهید. همانطور که زمان مطالعه خود را تعیین می کنید متوجه اهمیت دوره آغازین و پایانی خود از نظر یادگیری خواهید شد.
این مراحل را امتحان کنید
۱. تمرکز بر اطلاعات بسیار مهم در ابتدای مطالعه، که می تواند شامل مرور مجموعه واژگان مهم یا یادگیری اطلاعات جدید باشد.
۲. استفاده از زمان میانی برای خواندن مطالبی که تا به حال یاد گرفته اید. این فرآیند می تواند خسته کننده باشد، اما برای مرور سودمند است.
۳. صرف آخرین بخش از مطالعه به مرور چیزهایی که فراگرفته اید. این می تواند شامل یادآوری اصطلاحات مهم یا بررسی دقیق اطلاعات تازه یادگرفته شده باشد
انجام تمامی این مراحل، به ثبت شدن مطالب جدید تازه یادگرفته شده در حافظه شما یا کاهش احتمال فراموشی مطالبی که در وسط یادگرفتید کمک خواهد کرد.
معلمان می توانند با آگاهی از این اثر، زمان کلاس را متناسب با مطالب خود تنظیم کنند. زمان ابتدایی کلاس باید صرف اطلاعات مهم شود و این باید جایگزین کارهایی مثل تلاش برای متمرکز کردن کلاس و یا سلام و احوالپرسی های وقت گیر شود.
نکته آخر
اثر تاخر درآنچه که یاد می گیرید و به خاطر می آورید نقش ایفا می کند، اما اقداماتی وجود دارند که می توانند حافظه شما را افزایش دهند. شکستن مراحل مطالعاتی به بخش های کوچکتر، تمرکز آخرین لحظات بر روی مرور جزییات بسیار مهم می تواند کمک کننده باشد.
در آخر، اگر می خواهید مطلبی بیان کنید که در ذهن شخصی بماند، مطمئن شوید که مطالب خیلی مهم را دقیقا در پایان گفتگو به ذهن طرف منتقل کرده باشید. این می تواند در مصاحبه های کاری، گفتگوهای روزانه و هنگامی که می خواهید شخصی را قانع کنید کاربردی باشد. اولین تاثیر، مهمترین تاثیراست، اما به لطف این اثر ذهنی ، آخرین کلمات شما هم می توانند به همان اندازه قدرتمند باشند.
