در مورد آرتروز چه می دانید؟ آیا با علائم آن آشنایی دارید؟ آرتروز یکی از اشکال آرتریت است که با تجزیه و نابودی غضروف در یک یا چند مفصل بروز می کند. غضروف یک نوع ماده پروتئینی است که به عنوان یک ضربه گیر در بین استخوان های مفاصل عمل می کند. در میان 100نوع از حالت های مختلف آرتریت، آرتروز به عنوان شایع ترین بیماری مفاصل شناخته می شود. در این مقاله از بخش ارتوپدی و بیماری های دکتر سلام به بررسی این عارضه استخوانی می پردازیم.
آرتروز چیست؟
آرتروز اغلب در اثر افزایش سن به وجود می آید. تا قبل از سن 45 سالگی، غالبا مردان به آرتروز مبتلا می شوند و پس از 55 سالگی، این بیماری در میان زنان شایع تر است. در ایالات متحده آمریکا، تمام نژادها به یک میزان به این بیماری مبتلا می شوند. بیشترین شیوع بیماری آرتروز در جمعیت ژاپن دیده می شود، در حالی که سیاه پوستان جنوب آفریقا، مردم شرق هندوستان و جنوب چین دارای کمترین آمار ابتلا به آرتروز را دارند. آرتروز را معمولا با عناوین آرتریت دژنراتیو یا دژنراتیو مفصل نیز می شناسند.
آرتروز به طو رمعمول دست ها، پاها، ستون فقرات و مفاصل تحمل کننده وزن بدن یعنی زانوها و ران ها را تحت تاثیر خود قرار می دهد. دلیل بروز آرتروز معمولا شناخته شده نیست که به این نوع آرتروز که علت شناخته شده ای ندارد، آرتروز اولیه می گویند. زمانی که دلیل آرتروز مشخص باشد، به آن آرتروز ثانویه می گویند.
فرق بین آرتروز و روماتیسم مفصلی چیست؟
به اختلال مزمن مفصلی غضروف ها، آرتروز می گویند. آرتروز یک بیماری سیستمیک نیست. آرتروز یک بیماری خود ایمنی هم نیست. آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است، از این رو، روماتیسم مفصلی به خاطر بروز یک اختلال در سیستم ایمنی بدن رخ می دهد.
در این بیماری،دستگاه ایمنی بدن، به اشتباه به بافت های خودش حمله می کند (به خصوص به بافت پوشش مفاصل که به غشاء سینوویوم یا زلاله ای شناخته می شود). روماتیسم مفصلی یک بیماری سیستمیک نیز هست. بنابراین، این بیماری می تواند به بافت های سراسر بدن و فراتر از مفاصل حمله کند. از جمله این بافت ها می توان به بافت های ریه، چشم ها و پوست اشاره کرد.
علت های آرتروز چه هستند؟
آرتروز اولیه (ناشناخته یا ایدیوپاتیک) به دلیل تصادم یا بیماری ایجاد نمی شود، و تا حدودی ناشی از افزایش سن و پیر شدن طبیعی مفاصل است. با افزایش سن، بر اثر کارکرد فرایند های بیولوژیک، آب موجود در غضروف ها کم شده و ساختار پروتئینی آنها نیز فرسوده می شود. در نهایت، غضروف به تدریج پوسته پوسته یا دچار شکاف هایی عمیقی می شود. در استئوآرتریت پیشرفته، تمام پوسته غضروفی بین استخوان های مفصل به طور کامل از بین می رود. استفاده مکرر از مفاصل آسیب دیده در طول چند سال، خود به خود باعث ایجاد ناراحتی و التهاب در غضروف، و بروز درد و تورم می شود.
از دست رفتن لایه ضربه گیر غضروفی باعث ایجاد اصطکاک در بین استخوان ها و درد و محدودیت در حرکت مفصل می شود. التهاب غضروف نیز می تواند باعث رشد استخوان های جدید در اطراف مفاصل شود (که به آن خار استخوان یا استئوفیت می گویند). آرتروز معمولا در میان افراد مختلف یک خانواده بروز می کند و این نشان دهنده اساس ارثی (ژنتیکی) این بیماری است. به این ترتیب، به نظر می رسد آرتروز ترکیبی از هر یک از عوامل مذکور است که در نهایت به باریک شدن لایه غضروفی در مفصل آسیب دیده منجر می شود.
آرتروز ثانویه نوعی آرتروز است که در اثر بیماری یا وضعیتی خاص ایجاد می شود. شرایطی که می توانند به بروز آرتروز ثانویه منجر شوند عبارتند از چاقی،آسیب ها یا جراحی های مکرر در ساختار مفصل، ناهنجاری مادرزادی در مفصل، نقرس، دیابت و سایر اختلالات هورمونی.
چاقی همراه با افزایش استرس فیزیکی بر روی مفاصل و در نتیجه بر روی غضروف ها، باعث بروز آرتروز می شود. در حقیقت، بعد از پیری، چاقی مهمترین عامل خطر بروز آرتروز در زانو ها به شمار می رود. ابتلای زود هنگام وزنه برداران به بیماری آرتروز تا حدودی به وزن سنگین بدن آنها مربوط می شود. به نظر می رسد که دلیل ابتلای زود هنگام بازیکنان فوتبال و کارکنان ارتش به بیماری آرتروز نیز وارد آمدن آسیب های مکرر به بافت های مفصل (رباط ها، استخوان ها، و غضروف ها) باشد. نکته جالب این است که مطالعات علمی، هیچ گونه افزایش خطر ابتلا به آرتروز را در میان دوندگان استقامت مشاهده نکرده اند.
رسوبات بلوری در غضروف نیز می توانند باعث دژنراسیون غضروف و بروز آرتروز شوند. بلور های اسید اوریک در بیماران مبتلا به نقرس باعث بروز آرتروز می شوند، در حالی که در بیماران مبتلا به نوعی بیماری موسوم به شبه نقرس، کلسیم پیروفسفات، می تواند عامل ابتلا به آرتروز باشد.
برخی افراد با ناهنجاری هایی در شکل مفصل(ناهنجاری های مادرزادی) متولد می شوند. این افراد در معرض سائیدگی فیزیکی مفصل و در نتیجه فرسایش و از بین رفتن غضروف مفصل قرار دارند. آرتروز مفاصل ران معمولا با ناهنجاری های ساختاری این مفاصل که از بدو تولد در افراد وجود داشته اند، در ارتباط می باشد.
اختلالات هورمونی، از جمله دیابت و اختلالات هورمون رشد همراه با فرسایش زود هنگام غضروف و بروز آرتروز ثانویه در ارتباط هستند.
علائم و نشانه های آرتروز چه هستند؟
آرتروز یک بیماری ناشی از جدا شدن غضروف از مفاصل است. بر خلاف بسیاری از اشکال دیگر آرتریت که بیماری های سیستمیک هستند (شرایطی که بر روی چندین قسمت از بدن، از جمله مفاصل تاثیر می گذارند) مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس سیستمیک، آرتروز بر سایر اعضای بدن تاثیر نمی گذارد.
شایع ترین نشانه این بیماری، بروز درد در مفاصل، بعد از استفاده مکرر از آنها می باشد. این وضعیت می تواند منجر به زانو درد، درد مفصل ران، درد انگشت، درد قوزک پا، درد پا، درد مچ دست و درد شانه و از دست رفتن دامنه حرکت و کارکرد این مفاصل شود. درد مفصل ناشی از آرتروز معمولا در ساعات پایانی روز وخیم تر می شود.
همچنین ممکن است مفاصل آسیب دیده دچار تورم، حرارت بالا، و صدا نیز بشوند. همچنین ممکن است بعد از یک دوره بی تحرکی طولانی (مثلا نشستن در سالن تئاتر) بیمار دچار درد و سفتی مفاصل شود. در افراد مبتلا به آرتروز شدید، از دست رفتن کامل ضربه گیر غضروفی می تواند باعث ایجاد اصطکاک در میان استخوان ها شود و همین عامل می تواند منجر به بروز درد حتی در حالت استراحت یا ایجاد درد به همراه محدودیت در حرکت شود.
علائم آرتروز از یک بیمار به بیمار دیگر می تواند بسیار متفاوت باشند. بعضی از بیماران به علت تحمل این علائم دچار ناتوانی می شوند. از سوی دیگر، برخی دیگر از بیماران، علی رغم نشانه های بارزی مبنی بر فرسایش شدید مفاصل در تصاویری که با اشعه ایکس گرفته می شود، رادیولوژی، به طور قابل توجهی علائم کمتری را تحمل می کنند. به علاوه، ممکن است این علائم به صورت تناوبی بروز کنند. مثلا تعجبی ندارد اگر بیمار مبتلا به آرتروز مفاصل انگشت، دست ها، و زانو بین هر دوره برگشت علائم، چندین سال بدون تحمل درد و مشکل، زندگی کند.
آرتروز زانو اغلب با وزن بسیار زیاد بالا تنه، چاقی یا سابقه آسیب مکرر و یا جراحی مفصل در ارتباط است. فرسایش غضروف پیشرونده در مفاصل زانو، می تواند به تغییر شکل و ایجاد انحنای خارجی زانو ها منجر شود که به این حالت وضعیت پا پرانتزی می گویند. افراد مبتلا به آرتروز مفاصل تحمل کننده وزن مانند زانو، ممکن است دچار لنگی شوند. لنگیدن این بیماران می تواند با پیشرفت فرسایش غضروف ها وخیم تر شود. درد، لنگی و اختلال مفصلی در برخی از بیماران، ممکن است در برابر مصرف دارو یا سایر اقدامات حفاظتی، پاسخ مثبتی نشان ندهد. از این رو، آرتروز شدید زانو ها یکی از شایع ترین دلایل انجام عمل جراحی تویض کامل مفصل زانو در ایالات متحده آمریکا است.
آرتروز ستون فقرات گردن یا ستون فقرات کمر نیز باعث بروز درد در گردن یا قسمت پایین کمر می شوند. خار استخوان یا استئوفیتی که در ستون فقرات مبتلا به آرتریت ایجاد می شود، می تواند باعث تحریک اعصاب نخاعی ستون فقرات شود و درد شدیدی را ایجاد کند که از ستون فقرات آغاز می شود و به بی حسی و کرختی اعضای آسیب دیده بدن منجر می شود.
این بیماری می تواند باعث بزرگ شدن و سخت و استخوانی شدن مفاصل کوچک انگشتان شود. این بزرگی استخوان در مفاصل کوچک انتهای انگشتان، گره هبردن نام دارد. این نام از روی یک پزشک مشهور بریتانیایی برداشته شده است. این ناهنجاری استخوانی ناشی از آرتروز مفاصل باعث تغییر شکل استخوان می شوند. یکی دیگر از برجستگی ها یا گره های شایع که در مفصل میانی انگشتان بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز ایجاد می شود، گره بوچارد نام دارد. دکتر بوچارد پزشک مشهور فرانسوی بود که در اواخر قرن نوزدهم بر روی بیماران مبتلا به آرتروز، مطالعاتی را انجام داد. گره های هبردن و بوچارد ممکن است دردناک نباشند، ولی غالبا باعث محدودیت در دامنه حرکتی مفصل می شوند. ویژگی های ظاهری برجستگی های روی انگشت می توانند در تشخیص بیماری آرتروز موثر باشند. آرتروز مفصل انگشت شست پا نیز می تواند به انحراف شست منجر شود. آرتروز در انگشتان دست و پا ممکن است دارای اساس ژنتیکی باشد و در بسیاری از زنان مشاهده می شود.
تشخیص آرتروز
پزشک در طول معاینه فیزیکی، مفاصل را از لحاظ تورم، قرمزی و انعطاف پذیری مورد بررسی قرار می دهد.
آزمایشات تصویربرداری
برای گرفتن تصاویری از مفاصل آسیب دیده،پزشک ممکن است روش های زیر را پیشنهاد کند:
اشعه ایکس
غضروف در تصاویر اشعه ایکس دیده نمی شوند، اما از بین رفتن غضروف، باریک شدن فضای مفصلی بین دو استخوان نشان داده می شود. اشعه ایکس همچنین می تواند خار استخوان را در اطراف یک مفصل نشان دهد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
از روش آم آر آی(MRI) و با استفاده از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی، تصاویر دقیقی را از استخوان و بافت های نرم، از جمله غضروف تهیه می کنند. MRI ،معمولا برای تشخیص آرتروز مورد نیاز نیست، اما می تواند در ارائه اطلاعات بیشتر در موارد پیچیده کمک کند.
تست های آزمایشگاهی
تجزیه و تحلیل خون یا مایع بین مفصلی، می تواند به تشخیص این بیماری کمک کند.
آزمایش خون
هیچ آزمایش خونی برای تشخیص بیماری آرتروز وجود ندارد. فقط آزمایشات خاصی می توانند به پیشگیری از دیگر علل بروز درد مفصلی مانند آرتریت روماتوئید کمک کنند.
تجزیه و تحلیل مایع بین مفصلی
پزشک شما ممکن است با استفاده از یک سوزن، مایع بین مفصلی یک مفصل آسیب دیده را خارج کند. سپس مایع برای تشخیص التهاب و برای تعیین اینکه آیا درد شما ناشی از ابتلا به نقرس و عفونت است یا استئوآرتریت، مورد بررسی قرار می گیرد.
درمان
شرایط استئوآرتریت را نمی توان معکوس کرد اما درمان ها می توانند به کاهش درد و بهبود حرکت کمک کنند.
داروها
داروهایی که به کاهش علائم استئوآرتریت، به ویژه درد اولیه می توانند کمک کنند، عبارتند از:
استامینوفن
استامینوفن(تینلول و غیره) در برخی از افراد مبتلا به آرتروز، که درد خفیف تا متوسطی دارند، می تواند کمک کننده باشد. مصرف بیشتر از دوز های توصیه شده از استامینوفن، می تواند باعث بروز آسیب کبدی شود.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (ادویل،موترین IB و غیره) و ناپروکسن سدیم (Aleve) با دوز توصیه شده نیز مصرف می شوند که معمولا درد آرتروز را کاهش می دهند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) قوی تر، از طریق نسخه قابل دسترس هستند.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، می توانند باعث بروز ناراحتی معده، مشکلات قلبی عروقی، مشکلات خونریزی، و آسیب به کبد و کلیه شوند. داروهای غیر استروئیدی که به شکل ژل هستند، می توانند بر روی پوست مفصل آسیب دیده اعمال شوند زیرا عوارض جانبی کمتری دارند و ممکن است فقط به کاهش درد کمک کنند.
دلوکسیتین (سیمبالتا)
این دارو معمولا به عنوان یک داروی ضد افسردگی شناخته می شود اما برای درمان درد مزمن، از جمله درد آرتروز مورد تایید قرار گرفته است.
فیزیوتراپی
یک متخصص فیزیوتراپ می تواند تمریناتی را برای تقویت ماهیچه های اطراف مفاصل به شما نشان دهد که انعطاف پذیری شما را افزایش داده و درد را کاهش می دهد. تمرینات منظم و ملایمی که به تنهایی قادر به انجام آنها هستید عبارتند از شنا کردن و یا پیاده روی که می توانند بسیار موثر باشند.
کار درمانی
یک متخصص کاردرمانی می تواند به شما در یافتن روش هایی برای انجام دادن کارهای روزمره بدون اینکه فشاری بر روی مفاصل دردناک وارد شود، به شما کمک کند. برای مثال، در صورت ابتلا به آرتروز، می توانید از یک مسواک با یک گیره بزرگ استفاده کنید و یا در صورت داشتن آرتروز زانو ، استفاده از یک صندلی در حمام، می تواند درد ناشی از ایستادن در حمام را از بین ببرد.
جراحی و روش های دیگر
جراحی استخوان یا برداشتن یک قطعه استخوانی از زانو
اگر درمان های حفاظتی نتوانند به شما کمک کنند، ممکن است خواسته باشید که روش های زیر را امتحان کنید:
تزریق کورتیزون
تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی ممکن است درد مفصل را کاهش دهد. در طی این روش، پزشک، ناحیه اطراف مفصل را بی حس می کند، سپس یک سوزن را در فضای داخل مفصل قرار داده و تزریق را انجام می دهد. تعداد تزریق کورتیزون که به طور سالیانه می توانید دریافت کنید، به طور کلی به سه یا چهار تزریق محدود می شود، زیرا دارو در طول زمان آسیب های مفصلی را بدتر می کند.
تزریق روان کننده ها
تزریق اسید هیالورونیک ممکن است باعث کمی انعطاف پذیری در زانو شود، اما برخی از تحقیقات نشان می دهند که این تزریقات هیچگونه تاثیر آرامش بخش بیشتری نسبت به دارونماها ندارند. اسید هیالورونیک شبیه یک عنصر است که معمولا در مایع بین مفصلی یافت می شود.
تغییر یا برگرداندن استخوان به حالت قبل خود
اگر آرتروز به یک طرف زانو، نسبت به طرف دیگر آن، آسیب بیشتری رسانده باشد، عمل استئوتومی (برش استخوان) ممکن است مفید باشد. در عمل استئوتومی زانو، جراح، استخوان بالا یا پایین زانو را برش می دهد و سپس یک استخوان را حذف یا به آن اضافه می کند. این کار باعث می شود که وزن بدن از روی قسمت فرسوده زانو، برداشته شود.
جایگزینی مفصل آسیب دیده
در جراحی جایگزینی مفصل (آرتروپلاستی)،جراح سطوح مفاصل آسیب دیده را بر می دارد و قطعات پلاستیکی و فلزی را جایگزین آنها می کند. خطرات جراحی شامل بروز عفونت ها و لخته شدن خون است. مفاصل مصنوعی می توانند کهنه و فرسوده و یا شل شوند اما در نهایت باید جایگزین استخوان شوند .
آزمایشات بالینی
تست کردن درمان های جدید، مداخلات و آزمایشات، وسیله ای برای پیشگیری، تشخیص، درمان یا مدیریت این بیماری هستند.
سبک زندگی و درمان های خانگی
تمام آنچه را که می توانید در مورد وضعیت خود و نحوه مدیریت آن، مخصوصا در مورد این که چگونه تغییرات سبک زندگی می تواند بر علائم شما تاثیر بگذارند را یاد بگیرید . ورزش کردن و کاهش وزن در صورتی که دارای اضافه وزن هستید،روش های مهمی برای کاهش درد و سفتی مفاصل و آرتروز هستند.
ورزش
انجام تمرینات ورزشی با شدت کم و ملایم، می توانند استقامت شما را افزایش دهند و عضلات اطراف مفاصل را تقویت و آنها را محکم تر کنند. سعی کنید پیاده روی، دوچرخه سواری و یا ایروبیک در آب را انجام دهید. اگر درد مفصل جدیدی را احساس کردید،تمرینات ورزشی را متوقف کنید.
بروز درد جدیدی که ساعت ها پس از ورزش ادامه پیدا می کند، به این معنی است که شما بیش از حد ورزش کرده اید و به معنی این نیست که باعث آسیب دیدگی شده اید یا اینکه ورزش کردن را باید قطع کنید. یک یا دو روز بعد، با شدت کمتری به تلاش خود ادامه دهید.
کاهش وزن
داشتن اضافه وزن، باعث افزایش فشار بر روی مفاصل تحمل کننده وزن مانند مفاصل زانو و باسن می شود. حتی کاهش وزن جزئی نیز می تواند فشار و درد را کاهش دهد. در مورد راه های سالم کاهش وزن با متخصص تغذیه مشورت کنید.
حرکت درمانی
تای چی و یوگا جزو تمرینات ملایم و کششی توام با نفس های عمیق هستند. بسیاری از افراد از این حرکات برای کاهش استرس در زندگی استفاده می کنند و تحقیقات نشان می دهند که تای چی و یوگا، درد ناشی از آرتروز را کاهش می دهند و باعث بهبود حرکت می شوند.
حرکاتی از یوگا را انتخاب کنید که شامل حرکات نرم و ملایم باشند و مربی از اینکه کدام یک از مفاصل شما تحت تاثیر این حرکات قرار می گیرند، اطلاع داشته باشد. از انجام دادن حرکاتی که باعث درد مفاصل می شوند، خودداری کنید.
گرما و سرما
هم گرما و هم سرما می توانند باعث تسکین درد و تورم مفاصل شوند. گرما، به خصوص گرمای مرطوب ، می تواند به شل شدن و تسکین درد کمک کند. سرما می تواند درد عضلات را پس از ورزش تسکین داده و انقباض عضلانی را کاهش دهد.
کپسایسین موضعی
مالیدن عصاره فلفل چیلی بر روی پوست یک مفصل مبتلا به ورم مفاصل، ممکن است به بعضی افراد کمک کند. ممکن است مجبور شوید از این ماده، سه تا چهار بار در روز و به مدت چند هفته استفاده کنید تا نتایج آن را ببینید. برخی افراد سوزش و تحریک پوست را نمی توانند تحمل کنند. بعد از استفاده از کرم کپسایسین، دستها را خوب بشوئید.
بریس یا استفاده از پاشنه جانبی
پاشنه جانبی یا وسایل دیگر ممکن است در هنگام ایستادن یا پیاده روی به کاهش درد کمک کنند. این وسایل می توانند مفاصل شما را تقویت کنند و فشار وارد آمده بر مفاصل را از روی آنها بردارند.
وسایل کمکی
وسایل کمکی می توانند به کاهش فشار مفاصل شما کمک کنند. با داشتن یک عصا در هنگام راه رفتن، می توانید وزن زانو یا ران خود را بر روی عصا بیندازید. عصا را در دست روبروی پای آسیب دیده نگه دارید.
چنانچه به آرتروز انگشتان دست مبتلا هستید، در آشپزخانه از وسایلی استفاده کنید که بتوانید آنها را محکم نگه دارید. کاتالوگ ها یا فروشگاه های لوازم پزشکی را بررسی کنید و یا از پزشک یا مشاور حرفه ای خود در مورد وسایل کمکی سوال کنید.
تحریک عصبی الکتریکی پوست (TENS)
در این روش از جریان الکتریکی با ولتاژ کم برای تسکین درد استفاده می شود و برای برخی از افراد مبتلا به آرتروز مفصلی زانو و باسن، یک دوره کوتاه مدت آرامش و راحتی را در پی دارد.
داروها و درمان های جایگزین
درمان های مکمل و جایگزینی که نوید درمان آرتروز را می دهند، عبارتند از:
طب سوزنی
برخی از مطالعات نشان می دهند که طب سوزنی می تواند درد را تسکین دهد و نوع عملکرد را در افرادی که به آرتروز زانو مبتلا هستند بهبود بخشد. در طول انجام طب سوزنی، سوزن هایی به نازکی مو، در پوست و در نقاط خیلی دقیقی از بدن شما فرو می شوند.
گلوکوزامین و کندروایتین
برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف این مکمل های تغذیه ای برای افراد مبتلا به آرتروز مفید هستند ، در حالی که در بیشتر بیماران،تاثیری فراتر از داروهای پلاسبو (دارونما) نداشته اند. گلوکوزامین و کندروایتین می توانند با رقیق کننده های خون مانند وارفارین تداخل داشته باشند و باعث بروز مشکلات خونریزی شوند.
ترکیب آووکادو و روغن سویا
این مکمل غذایی، ترکیبی از آووکادو و روغن سویا است که به طور گسترده ای در اروپا برای درمان آرتروز زانو و باسن استفاده می شود. این ترکیب به عنوان یک ضد التهاب عمل می کند و برخی از مطالعات نشان داده اند که می تواند روند آسیب های مفصلی را کند کرده و حتی از پیشرفت آنها جلوگیری کند.
اسیدهای چرب امگا 3
اسیدهای چرب امگا3 که در ماهی های چرب و مکمل های روغن ماهی یافت می شوند، به کاهش و تسکین درد و بهبود عملکرد کمک می کند.
