قانقاریا؛ علل، علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری قانقاریا

قانقاریا چیست؟ قانقاریا نام بیماری جدی و خطرناکیست که در آن بخشی از بافت بدن تجزیه و فاسد می شود. این فرایند نکروز یا بافت مردگی نام دارد. بیماری قانقاریا زمانی رخ می دهد که خونرسانی به یکی از اندام های بدن مثل دست، پا، بینی یا گوش بسیار ضعیف انجام می شود یا آن عضو درگیر یک عفونت شدید است. برای اطلاع کامل از دلایل بروز قانقاریا، علائم و نشانه ها، نحوه درمان این بیماری و همه نکات مربوط به آن با این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام همراه باشید.

چه عواملی باعث برز قانقاریا می شوند؟

قانقاریا ممکن است به عفونت خون (سپسیس) و یا از بین رفتن کامل اندام های درگیر بیماری منجر شود. علاوه بر این سرعت پیشرفت این بیماری بسیار زیاد است و اگر تحت درمان قرار نگیرد زندگی فرد را به شدت در معرض خطر قرار می دهد.

دلایلی مختلفی در ایجاد این بیماری نقش دارند مثل خونرسانی ضعیف به اندام ها و یا عفونت شدید در یک عضو بدن. ریسک فاکتورها یا عوامل خطر سازی که احتمال ابتلا به قانقاریا را افزایش می دهند عبارتند از:

• خونرسانی ضعیف به اندام های حساس به طوری که اعضای بدن را برای زنده ماندن با مشکل مواجه کند.
• عفونت شدید در یک نقطه حساس از بدن هم می تواند به قانقاریا منتهی شود؛ به خصوص اگر خونرسانی ضعیف به آن عضو باعث شود سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن عفونت دچار اختلال شود.

علاوه بر این ابتلا به برخی بیماری ها هم خطر بروز قانقاریا را بیشتر می کند. این بیماری ها عبارتند از:

دیابت

دیابت نوع 1 و 2 باعث بروز آترواسکلروز یا تصلب شرایین در فرد می شود. آترواسکلروز نوعی بیماری عروق خونی است که جریان خون در عروق خونی کوچک سراسر بدن را کاهش می دهد. علاوه بر این دیابت می تواند توانایی بدن برای مقابله با عفونت ها و درمان زخم ها را کاهش دهد.

نوروپاتی

نوروپاتی اختلالیست که در آن اندام های بدن دچار بی حسی می شوند. این بیماری به طور مستقیم باعث بروز قانقاریا نمی شود اما ممکن است شانس ابتلا به آن را افزایش دهد چون در هر حال اگر به نوروپاتی مبتلا باشید احساس درد در شما کاهش پیدا می کند و این در حالیست که احساس درد یکی از نشانه های مهم برای تشخیص صدمات و عفونت ها به شمار می رود.

اگر نوروپاتی داشته باشید احتمالا متوجه زخم های عفونی و دردناک نمی شوید چون نمی توانید درد را حس کنید و همین مساله می تواند آلودگی و عفونت را در بدنتان گسترش بدهد.

بیماری های عروقی

بیماری های عروق خونی منجر به انسداد جریان خون می شوند و در نتیجه خونرسانی به اندام های بدن با اختلال مواجه می شود. سیگار کشیدن، فشار خون بالا، کلسترول بالا، چاقی و ژنتیک در بروز بیماری های عروقی موثرند.

زخم بستر

زخم بستر به دلیل فشار طولانی مدت رو پوست ایجاد می شود. اغلب افرادی که نمی توانند به دلایلی مثل سکته مغزی، بیماری های ستون فقرات و یا چاقی در رختخواب حرکت کنند یا بغلتند در معرض ابتلا به زخم بستر قرار می گیرند.

گاهی ممکن است افراد مبتلا به زوال عقلی، سکته مغزی یا سرطان دچار ناتوانی شوند و درد را احساس نکنند. اگر یکی از نزدیکانتان دچار ناتوانی حرکتی شده است حتما دقت کنید که پوست بدنش در مناطقی که تحت فشار قرار دارد مثل باسن، آرنج، پاشنه پا و شانه ها زخم نشوند.

آسیب تروماتیک

آسیب های تروماتیک می توانند منجر به بروز عفونت های تهاجمی شوند. ترومای شدید باعث فشرده شدن مناطق مجروح بدن و جلوگیری از خونرسانی به این نواحی می شود.

سیستم ایمنی ضعیف

اگر سیستم ایمنی بدنتان به اندازه کافی قوی نباشد نمی تواند با عفونت ها مقابله کند.

انقباض

فشارهای سفت و سخت و محکم در نواحی بازو، پا یا انگشت ها خونرسانی به این قسمت ها را کاهش می دهد.

سرما زدگی

قرار گرفتن در معرض سرمای شدید گردش خون را در بدن و به خصوص در دستها، پاها، گوش و بینی کاهش می دهد. سرما و یخ زدگی باعث کاهش بیش از حد دمای این قسمت های می شوند و می توانند آنها را کاملا از بین ببرند.

مصرف برخی داروها

مصرف برخی داروهای داخل وریدی (IV) باعث افزایش سطح آسیب پذیری بدن در برابر عفونت ها می شود که همین مساله می تواند زمینه را برای بروز قانقاریا فراهم کند.

انواع قانقاریا

قانقاریا انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:

قانقاریای خشک

این نوع قانقاریا که شایع ترین نوع آن هم محسوب می شود زمانی بروز می کند که به دلیل ابتلای فرد به بیماری های عروقی یا دیابت و یخ زدگی، خونرسانی به اندام های مختلف متوقف می شود. این قانقاریا معمولا با عفونت رابطه ای ندارد ولی اگر تحت درمان قرار نگیرد بافت مردگی یا نکروز اتفاق می افتد.

قانقاریای تر یا مرطوب

در قانقاریای تر پای یک عفونت در میان است. این نوع قانقاریا جدی تر از قانقاریای خشک است و احتمال بروز عوارض خطرناک و مرگ بافت های بدن هم در آن بیشتر است. عامل ایجاد قانقاریای مرطوب نوعی باکتری به نام استافیلوکوک اورئوس است.

خود قانقاریای تر یا مرطوب هم انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

قانقاریای گازی

در این نوع قانقاریا بدن دچار باکتری هایی می شود که حباب های گاز تولید می کنند. در واقع این نوع از قانقاریای مرطوب یکی از انواع عفونی و به شدت خطرناک آن به شمار می رود. باکتری هایی که عامل ایجاد این نوع قانقاریا هستند کلستریدیوم پرفرنژنس نام دارند.

قانقاریای فورنیه

این نوع قانقاریای تر و عفونی نوع نادری از آن محسوب می شود که بسیار خطرناک و تهاجمی است و معمولا چند نوع میکروب عفونی در ایجاد آن دخالت دارند.

علائم قانقاریا

نشانه ها و علائم ظاهری قانقاریا معمولا بیشتر از احساس درد و ناراحتی آن مشخص می شوند. اما این موضوع یک قاعده کلی نیست. در واقع قانقاریا اغلب بدون بروز هیچ نوع علامت اولیه ای خودش را نشان می دهد. دلیل این مساله هم کاهش حس در اندام هاست. قانقاریا عملکرد حسی بدن را مختل می کند و بیمار متوجه مراحل اولیه بیماری اش نمی شود.

در حقیقت اگر کسی از نزدیکانتان دچار قانقاریا شود احتمالا شما زودتر از خود او متوجه این مساله می شوید. ممکن است علائم قانقاریا در عرض چند روز بروز کنند اما گاهی اوقات هم سرعت پیشرفت بیماری زیاد است و در عرض چند ساعت به سرعت رو به جلو حرکت می کند. این بیماری معمولا از قسمت های دورتر از هسته بدن مثل نوک انگشت های پا شروع می شود و کم کم به سمت مرکز بدن کشیده می شود.

شایع ترین علائم قانقاریا عبارتند از:

• خشکی بیش از حد پوست ( یا پوسته پوسته شدن)
• تغییر رنگ پوست به آبی، قرمز پررنگ یا سبز مایل به سیاه
• خونریزی یا خون مردگی زیر پوستی
• بی حسی یا سوزش در منطقه آسیب دیده یا اطراف آن
• تورم یا پوسیدگی ناحیه آسیب دیده
• دردناک شدن یا ضربان دار شدن منطقه یا نواحی اطراف آن
• گرم شدن ناحیه آسیب دیده
• زخم باز و درمان نشدنی
• ضایعه پر از چرک
• زخم بد بو
• تب پیش رونده
• سرد شدن قسمت آسیب دیده حتی اگر روی ضایعه پانسمان شود.

اگر چه این مساله خیلی شایع نیست اما ممکن است قانقاریا روی اندام های داخلی هم تاثیر بگذارد. روده ها و کیسه صفرا اندام هایی هستند که از لحاظ بیشتر از بقیه قسمت ها در معرض خطرند.

تشخیص علائم قانقاریای داخلی مشکل است چون این نشانه ها شبیه اختلالات دستگاه گوارش مثل حالت تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، درد شدید معده و تب هستند.

عوارض ابتلا به قانقاریا

قانقاریا معمولا در یک یا چند ناحیه از بدن بروز می کند و منجر به نکروز یا مرگ کامل بافت آسیب دیده و یا عفونت شدید در سراسر بدن می شود.

عوارض ابتلا به قانقاریا عبارتند از:

نکروز یا بافت مردگی

قانقاریا را به عنوان نوعی بیماری که باعث مرگ بافت های بدن می شود می شناسند. ناحیه آسیب دیده در این بیماری معمولا به طور کامل نکروتیک می شود و هیچ شانسی برای زنده ماندن ندارد. بنابراین عضو آسیب دیده باید به طور کامل از بدن جدا و قطع شود.

فاشئیت نکروزان

در این حالت بافت نکروزه به دلیل وجود باکتری ها روی سطح پوست به شدت آلوده می شود و در اکثر مواقع با گرما، درد و تورم منطقه آسیب دیده همراه است.

سپسیس (عفونت خون) و شوک

عفونت ناشی از قانقاریا کم کم در سراسر بدن پخش و در نهایت منجر به عفونت خون می شود. علائم اولیه سپسیس یا عفونت خون عبارتند از: احساس خستگی عمومی، تب، سردرد، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ.

عفونت خون به سرعت می تواند همه بدن را درگیر کند و منجر به شوک سپتیک شود که ناشی از ناتوانی بدن در در مقابله با عفونت است.

علائم شوک سپتیک عبارتند از: افت فشار خون، تپش قلب، تنفس کم عمق، غش کردن یا از دست دادن هشیاری.

تشخیص قانقاریا

قانقاریا نیاز به تشخیص بالینی دارد که آن هم فقط از طریق معاینه ظاهر بیماری و منطقه آسیب دیده انجام می شود. علاوه بر این پزشک ممکن است برای تشخیص عفونت و بهترین روش درمان از شما بخواهد آزمایشاتی انجام بدهید.

اگر دچار قانقاریای اندام های داخلی شده باشید احتمالا آزمایش های بیشتری برای تشخیص علت و علائم آن نیاز است.

آزمایش کشت زخم

کشت زخم روشی سریع و بدون درد است که طی آن پزشک قسمتی از زخم منطقه آسیب دیده را نمونه گیری می کند و برای انجام آزمایشات بیشتر به آزمایشگاه میفرستد. در این روش نمونه زخم در ظرفی قرار می گیرد که باکتری ها می توانند در آن رشد کنند تا بتوان نوع باکتری را شناسایی کرد.

رشد و شناسایی باکتری چند روزی طول می کشد اما استفاده از این روش به پزشکان کمک می کند تا در صورت تشخیص قانقاریا بهترین و هدفمندترین درمان را برای بیمار شروع کنند.

قانقاریای داخلی هم معمولا با استفاده از آزمایش هایی مثل سونوگرافی، سی تی اسکن، ام ار آی و استفاده از اشعه ایکس تشخیص داده می شود.

درمان قانقاریا

در صورت ابتلا به قانقاریا برای جلوگیری از گسترش عوارض بیماری بلافاصله باید بیمار را تحت درمان قرار داد. درمان قانقاریا شامل چند روش دارویی و همینطور استفاده از جراحی است.

هدف اصلی در درمان قانقاریای مرطوب یا تر که بر اثر عفونت ایجاد می شود تلاش برای درمان عفونت با استفاده از آنتی بیوتیک هاست. در درمان قانقاریای خشک که عامل ایجاد آن عدم خونرسانی به بافت های بدن است تلاش برای بهبود جریان خون به اندام های مختلف خط اول درمان محسوب می شود. گذشته از اینها، برداشتن ناحیه مرده در هر دو نوع قانقاریا نکته بسیار حیاتی و مهمی به شمار می رود.

درمان آنتی بیوتیکی

اگر دچار قانقاریای مرطوب شده باشید پزشک درمان آنتی بیوتیک های خوراکی یا تزریقی را برایتان شروع می کند تا جلوی عفونت در بدنتان گرفته شود. احتمالا بلافاصله بعد از تشخیص قانقاریای مرطوب پزشک درمان را با استفاده از آنتی بیوتیک هایی که طیف وسیعی از باکتری ها را از بین می برد شروع می کند.

اگر نتیجه کشت زخم نشان بدهد به نوعی باکتری مبتلا شده اید که به آنتی بیوتیک های معمولی جواب نمی دهد داروی مصرفی تان تغییر می کند و آنتی بیوتیک دیگری جایگزین آن می شود.

دبریدمان

گاهی اوقات پزشک قسمت کوچکی از منطقه آلوده به قانقاریا را از بدن بیمار جدا می کند و سعی می کند تا حد ممکن بافت های سالم بدن باقی بمانند. به این فرایند “دبریدمان” یا برداشت و حذف بافت مرده گفته می شود.

اکسیژن درمانی

درمان با اکسیژن پر فشار هم یکی دیگر از روش های درمان این بیماریست که در آن از بیمار خواسته می شود در محفظه ای که حاوی اکسیژنی غلیظ تر و پرفشارتر از اکسیژن معمولیست قرار بگیرد. هدف از انجام این کار اکسیژن رسانی به بافت های آسیب دیده و بهبود فرایند درمان است.

بای پس

بای پس عروق خونی بیمار هم با اینکه نمی تواند بافت های مرده را احیا کند اما در جلوگیری از پیشرفت قانقاریا موثر است.

لارو درمانی

نکته جالب و قابل توجه این است که استفاده از ماگوت ها یا لارو درمانی یکی از روش های موثر برای درمان قانقاریاست. لاروها خون بافت های مرده را می خورند و کاری به بافت های سالم و زنده ندارند. البته این نوع روش درمانی باید تحت نظر پزشک متخصص انجام بگیرد.

قطع عضو آسیب دیده

در برخی موارد یک دست یا پای بیمار را باید قطع کرد تا از سرایت عفونت به نقاط دیگر بدن جلوگیری شود. اگر بیمار دچار عوارض سیستمیک قانقاریا مثل عفونت خون یا شوک شود احتمالا نیاز به درمان های بیشتری مثل استفاده از آنتی بیوتیک های وریدی و حمایت از عملکرد قلب، کلیه و کبد دارد.

پیشگیری از ابتلا به قانقاریا

اگر ریسک فاکتورهای ابتلا به قانقاریا را دارید باید برای جلوگیری از بروز آن اقدام کنید. آگاهی و اطلاع از احتمال بروز قانقاریا یکی از جنبه های مهم پیشگیری از این بیماریست چون قانقاریا معمولا بدون درد ظاهر می شود.

روش های پیشگیری از ابتلا به قانقاریا عبارتند از:

مراقبت از پوست

یکی از استراتژی های مهم در پیشگیری از بروز قانقاریا مراقبت از پوست است. اگر به دیابت مبتلا هستید هر روز انگشت های پا، آرنج، پاشنه پا و انگشتان دستتان را بررسی کنید تا زخم ها یا تغییرات پوستی را قبل از اینکه تبدیل به قانقاریا شوند تشخیص بدهید.

اگر بدنتان زخم شده است حتما آن را تمیز نگه دارید و پانسمان کنید تا آلوده نشود. باند زخم را حتما به طور مرتب عوض کنید. قبل از پانسمان کردن مجدد زخم آن را با آب گرم و یک ضد عفونی کننده ملایم بشویید تا از عفونی شدن آن جلوگیری کنید.

اگر دچار زخم های چرکی و دردناک شدید و یا اگر زخمتان قرمز، متورم و گرم است حتما به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این اگر دچار نوروپاتی هستید یادتان باشد از پوشیدن کفش های تنگ خودداری کنید و همیشه ناخن های دست ها و پاهایاتان را کوتاه کنید و آنها و تمیز نگه دارید.

اگر یکی از عزیزانتان  به خاطر بیماری نمی تواند حرکت کند حتما برنامه منظمی برای چرخاندن او در رختخواب داشته باشید تا از بروز زخم های بستر ناشی از فشار روی قسمت های مختلف بدن جلوگیری شود.

نکات مهم درباره آب و هوای سرد

در فصول سرد سال از دستکش و جوراب برای گرم نگه داشتن بدن استفاده کنید. اگر احساس کرختی و بی حسی در انگشت ها، گوش ها و یا بینی تان می کنید با استفاده از آب گرم یا پارچه آنها را گرم کنید. هیچ وقت از آب داغ برای گرم کردن این اندامها استفاده نکنید. در صورتی که ظرف چند دقیقه حالتان بهتر نشد حتما به پزشک مراجعه کنید.

نکات مهم درباره حفظ سلامت کلی بدن

• اگر سیگار می کشید آن را کنار بگذارید. سیگار کشیدن خطر بروز بیماری های قلبی عروقی و در نتیجه قانقاریا را افزایش می دهد.
• قند خون کنترل نشده هم می تواند باعث بروز قانقاریا شود. اگر دیابت دارید با ورزش کردن و رژیم غذایی متعادل و دارو آن را کنترل کنید.
• فشار خون بالا نیز یکی از دلایل بروز بیماری های قلبی عروقی است و پیشگیری از آن خطر ابتلا به قانقاریا را کاهش می دهد. با انجام وزش هایی مثل مدیتیشن و تحرک جسمی و همینطور داشتن رژیم غذایی متعادل و سالم میتوانید مانع از بالا رفتن فشار خونتان شوید.
• در برخی موارد تحت فشار بودن اندامها که ناشی از بیماری های قلبی عروقی است می تواند زمینه را برای ابتلا به قانقاریا فراهم کند. اگر به چنین وضعیتی دچارید احتمالا پزشک برای بهبود جریان خون در بدنتان بای پس عروق را به عنوان روش درمانی برای پیشگیری از بروز قانقاریا انتخاب می کند.

درمان های خانگی قانقاریا

رژیم غذایی تان را تغییر بدهید.

قانقاریا به خاطر خونرسانی ضعیف به عضو آسیب دیده ایجاد می شود بنابراین توصیه می شود که از غذاهایی که پروتئین و کالری بالایی دارند استفاده کنید تا به بهبود گردش خون در بافت های بدن کمک شود. مصرف پروتئین می تواند به بازسازی بافت های آسیب دیده کمک کند. غذاهای مقوی و با ارزش تغذیه ای بالا انرژی لازم برای فرایندهای حیاتی و ضرروی بدن را فراهم می کنند.

برای جلوگیری از انسداد شریان ها سعی کنید از مواد غذایی با پروتئین بالا اما چربی کم استفاده کنید. برخی از این مواد غذایی عبارتند از: گوشت بوقلمون، ماهی، پنیر کم چرب، گوشت بدون چربی، گوشت گاو کم چربی، توفو، لوبیا، تخم مرغ و بادام زمینی.

از خوردن غذاهای سرخ شده و فست فودها، گوشت قرمز پر چرب، کیک، بیسکوییت و شیرینی خودداری کنید و تا جایی که می توانید سبزیجاتی که برگ های سبز تیره دارند و همینطور میوه های تازه مصرف کنید.

غذاهای حاوی ژرمانیوم و دیگر آنتی اکسیدان ها مصرف کنید.

ژرمانیوم آنتی اکسیدانیست که نه تنها عملکرد اکسیژن را در بدن افزایش می دهد بلکه خواص ضد سرطانی هم دارد و سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت می کند. غذاهای حاوی ژرمانیوم عبارتند از: سیر، پیاز، قارچ، آرد گندم کامل، سبزیجات برگ سبز، آلوئه ورا و جینسینگ.

هنوز شواهد کافی علمی برای موثر بودن مصرف ژرمانیوم در افزایش میزان اکسیژن رسانی به اندام ها وجود ندارد؛ بنابراین نمی توان به طور مشخص و دقیق دوز مصرفی آن برای پیشگیری یا درمان قانقاریا را تعیین کرد. توصیه می کنیم در این خصوص با پزشکتان مشورت کنید.

ورزش کنید.

اگر چه هنوز اثرات ورزش روی پیشرفت و درمان قانقاریای خشک دقیقا مشخص نیست اما به نظر می رسد ورزش کردن می تواند علائم قانقاریای خشک را کاهش بدهد. تحقیقات نشان می دهند که برخی تمرینات ورزشی مثل 30 تا 40 دقیقه راه رفتن روی تردمیل سه تا چهار بار در هفته می تواند باعث کاهش درد و گرفتگی پاها شود چون جریان خون را در پاها افزایش می دهد و به این ترتیب به بهبود بیماری کمک می کند.

با اینکه انجام ورزش هایی با شدت متوسط در خانه مثل استفاده از تردمیل می تواند روی کاهش علائم قانقاریا اثر داشته باشد اما قبل از هر کاری باید حتما در این مورد با پزشکتان مشورت کنید.

تمرینات ورزشی محدود به یک عضو بدن را انجام بدهید.

اگر نمی توانید کاملا حرکت کنید و ورزش های پر جنب و جوش انجام دهید می توانید برای جلوگیری از انقباضات عضلانی و بهبود گردش خون در بدن، فقط روی یکی از اندام های بدنتان متمرکز شوید. به عنوان مثال می توانید از حرکات زیر کمک بگیرید:

• تمرینات مخصوص به سر مثل چرخاندن سر یا حرکت دادن چانه به سمت بالا و به طرف قفسه سینه.
• تمرینات مخصوص شانه و آرنج مثل خم کردن یا بالا و پایین بردن آنها.
• تمرینات مخصوص ساعد و مچ دست مثل خم کردن و بالا و پایین بردن آنها.
• تمرینات مخصوص انگشت ها مثل خم کردن، تکان دادن و یا چرخاندن انگشت ها.
• تمرینات مخصوص پا و زانوها مثل خم کردن زانوها یا چرخاندن و حرکت دادن پاها.
• تمرینات مخصوص مچ و مفاصل پا مثل چرخاندن پاها، خم کردن و یا بالا و پایین بردن مچ پاها.

هر نوع زخم را بلافاصله درمان کنید.

رسیدگی فوری به زخم ها و سوختگی های بسیار ضروری و مهم است؛ به خصوص اگر فرد مبتلا به دیابت باشد. توجه و رسیدگی به زخم ها به پیشگیری و درمان قانقاریا کمک می کند. اگر مبتلا به قانقاریا هستید و بدنتان زخم شده است نکات زیر را رعایت کنید:

• زخمتان را با بتادین یا یک ماده ضد عفونی کننده کاملا تمیز کنید و بعد روی آن پماد آنتی بیوتیکی بزنید.
• بعد از تمیز کردن زخم آن را کاملا با استفاده از یک تکه پنبه و گاز استریل ببندید. پنبه رطوبت زخم را جذب می کند و باعث افزایش جریان هوا در زخم می شود که می تواند به بهبود هر چه سریعتر آن کمک کند.

روی زخم را با مخلوط فلفل کایین،عسل، سیر و یا پیاز بپوشانید.

تنتور کایین عصاره فلفل کایین است که مصرف آن به کاهش درد، افزایش عملکرد سیستم گردش خون و کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک می کند. این تنتور را می توانید از داروخانه ها تهیه و آن را طبق دستور پزشک و یا دو تا سه بار در روز مصرف کنید.

گذاشتن چند حبه سیر روی زخم ها هم می تواند به درمان آنها کمک کند. سیر خواص ضد میکروبی دارد و طی جنگ های جهانی اول و دوم برای درمان عفونت مجروحان جنگی از آن استفاده می شد. از این گذشته خواص ضد پلاکتی سیر مانع از لخته شدن خون می شود و به روند درمان زخم ها سرعت می دهد.

برای بهبود گردش خون در بافت آسیب دیده می توانید چند تکه پیاز روی زخم بگذارید و بعد آن را با یک پارچه تمیز کاملا پانسمان کنید. اجازه بدهید 5 تا 10 دقیقه این پانسمان باقی بماند و بعد آن را باز کنید. این کار را چند بار در روز تکرار کنید تا خونرسانی به ناحیه آسیب دیده بیشتر شود.

استفاده از عسل هم از زمان های دور برای درمان سوختگی ها و زخم ها مرسوم بوده است. تحقیقات نشان می دهد که عسل خواص ضد باکتری دارد و می تواند به بهبود زخم ها کمک کند. یادتان باشد که برای این کار حتما از عسل استریلیزه استفاده کنید. بعد از مالیدن عسل روی زخم آن را پانسمان کنید و یا از همان ابتدا از پدهای آغشته به عسل استفاده کنید.