هزاران سال است که به منظور حذف سموم از بدن، تقویت سلامتی کبد به بخش جدایی ناپذیر درمان های آئوروودیک و چینی تبدیل شده است. پزشکان باستانی معتقد بودند که کبد یکی از اندام های اصلی است که باید در بیماران درمان شود. در پزشکی باستانی چین، گفته می شود: “پزشکی که می داند چگونه عملکرد کبد را هماهنگ کند، نحوه مقابله با صدها بیماری را هم می داند.” امروزه می دانیم که بدون داشتن یک کبد سالم، داشتن سوخت و ساز درست، گردش خون سالم، هورمون های متعادل، خون تمیز و هضم قوی غیر ممکن است. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به شما می گوییم که کبد چیست، ساختار آن چگونه است و بیماری های کبدی چیست؟
کبد چیست؟
کبد چیست و چرا به عنوان یکی از سخت کوش ترین اعضا در بدن محسوب می شود؟ کبد، بزرگ ترین عضو داخلی بدن انسان و یک اندام گوارشی است که در سمت راست شکم قرار گرفته است. کبد به چه شکل است؟ کبد دارای رنگ قرمز متمایل به قهوه ای است. اگر می توانستید کبدتان را لمس کنید، حس لاستیکی نیمه جامد در زیر دستانتان پدید می آمد.
کبد معمولا با ارگان های گوارشی دیگر ارتباط برقرار می کند و اطلاعات مربوط به سطح مواد مغذی موجود یا حضور تهدیدهایی مانند وجود داروهای تجویزی، فلزات سنگین یا مواد سمی را دریافت می کند. کبد عضو اصلی در سم زدایی است، مواد سمی را تشخیص می دهد و آن ها را به مواد بی ضرری تبدیلی می کند که می توانند آزاد شوند. همانطور که در مجله جهانی هپاتولوژی و در مقاله ای که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، شرح داده شد، ” فراتر از کارکردهای متابولیک کبد، این عضو به تازگی به عنوان عضوی از سیستم ایمنی (IS)تعریف شده است. کبد، تعادلی دقیق بین غربالگری کبد از بیماری ها و تحمل ایمنی نسبت به آنتی ژن ها را برقرار می کند.”
بر اساس طب چینی کبد از “عنصر چوب” بوده و برای تبدیل غذا به انرژی یا برای تبدیل غذا به انرژی حیاتی مهم است. از آنجایی که کبد مرتبط با qi یا چوب است، با “تکانه رو به بالا و میل ذاتی به صاف بودن همراه است”؛ کبد سالم سبب پمپاژ بهتر خون در سرتاسر رگ ها و مویرگ های ما می شود، که این امر منجر به حمل بهتر اکسیژن و مواد غذایی در سلول های بدن می شود.
چه چیزی می تواند عملکرد کبد را به منظور ارتقاء سلامتی تان بهبود بخشد؟ مراقبت خوب از کبد می تواند در موراد زیر به شما کمک کند:
- افزایش سطح انرژی
- پوست شفاف تر
- ایجاد چرخه قاعدگی منظم از طریق کاهش PMS
- رهایی از درد سینوسی
- عفونت های کم تر و سیستم ایمنی قوی تر
- مشکلات گوارشی کم تر و نظم بیشتر
- تنفس تازه تر و سلامت دهانی
- خلق و خوی مثبت و ذهن هوشیارتر
کالبدشناسی و ساختار کبد
کبد در کدام قسمت بدن قرار دارد؟ کبد انسان بالغ، حدود سه پوند وزن دارد و در سمت راست بالایی شکم و زیر قفسه سینه، جایی که به کیسه صفرا متصل است، قرار می گیرد. کیسه صفرا جایی است که صفرا ذخیره می شود و به منظور کمک به عملکرد هضم بسیار مهم است. کبد، فضای زیر دیافراگم و بیشتر فضای زیر دنده ها را اشغال می کند.
کبد از دو بخش عمده تشکیل شده است. در کبد، نوعی خاص از بافت وجود دارد که از لوبول ها که مسئول جابجایی خون و سلول ها هستند، تشکیل شده است.
کبد دو سیاه رگ اصلی دارد. یکی خون را از دستگاه گوارش و دیگری خون را از قلب تامین می کند. کبد از طریق یک سیستم لوله ای که صفرا، غذاهای هضم شده و فضولات را جمع آوری می کند، به دیگر اندام های گوارشی متصل می شود.
عملکرد کبد : وظیفه کبد چیست؟
وظیفه کبد چیست؟ وظایف اصلی کبد شامل موارد زیر هستند:
- تصفیه خون دریافت شده از دستگاه گوارش. این کار شامل ذخیره سازی خون، انعقاد خون لخته شده و شکستن سلول های خونی آسیب دیده به منظور حذف آن هاست.
- تولید صفرا
- جداسازی و تبدیل مواد مغذی موجود در غذاها در هنگامی که به سیستم گوارشی می رسند. به عنوان مثال، کبد به سوخت و ساز پروتئین ها از طریق تغییر اسید های آمینه کمک می کند تا به عنوان انرژی استفاده شده و یا برای ساخت کربوهیدرات ها و چربی ها به کار روند.
- کمک به توسعه مواد مغذی در بدن از طریق جریان خون و حفظ میزان لازم مواد مغذی موجود در خون
- از بین بردن ضایعات سمی ای که از تجزیه مواد غذایی به جا می مانند.
- شکست و حذف هورمون های اضافی
- ذخیره ویتامین های خاص و مواد معدنی در مواقع مورد نیاز
- مدیریت تبدیل چربی های حاصل از رژیم غذایی و مدیریت تریگلیسریدها و کلسترول
- مصرف کربوهیدرات های دریافتی و تبدیل آن ها به گلوکز که شکلی از انرژی است، که برای استفاده های بعدی ذخیره می شود.
کبد همچنین با اندام های دیگر مانند کیسه صفرا، معده و طحال نیز تعامل دارد، چون ذرات هضم شده و یا سموم را دریافت می کند و تصمیم می گیرد که چه کاری با آن ها انجام دهد: آن ها را در جریان خون پخش کرده، یا قبل از اینکه آسیبی به بدن وارد کنند، آن ها را نابود کند.
بازسازی کبد
چیزی که کبد را منحصر به فرد و شگفت انگیز می کند این است که بعد از اینکه آسیب دید، توانایی بازسازی دوباره خود را دارد؛ در واقع، کبد می تواند این کار را بیش از هر عضو دیگری در بدن انجام دهد. بافت سالم کبد می تواند با بافت زخمی یا آسیب دیده کبد جایگزین شده و جای آن را بگیرد. این کار با کمک عوامل رشد، سیتوکین ها و تغییرشکل ماتریسی رخ می دهد.
در موارد حاد، حتی اگر تنها ۲۵ درصد از کبد هم باقی بماند، هنوز هم امکان بازسازی وجود دارد. وقتی کبد به قدری زخمی شود که دیگر توانایی رشد سلول های سالم وجود نداشته باشد، کبد از کار می افتد.
زمانی که فردی تحت پیوند قرار می گیرد، بخشی از کبد اهدا کننده، با کبد بیمار تعویض شده و سپس دوباره باز تولید شده و به اندازه کامل رشد می کند.
علایم، نشانه ها و انواع بیماری های کبد
بیماری و نارسایی کبد، ناشی از تشکیل بافت آسیب دیده ای است که کبد دیگر نمی تواند تابع آن باشد. انواع مختلفی از بیماری ها و نارسایی های کبد وجود دارد. طبق گفته بنیاد کبد آمریکا، یک نفر از هر ده آمریکایی مبتلا به بیماری کبد است و این آمار آن را به یکی از ۱۰ عامل مرگ سالانه در آمریکا تبدیل کرده است. در سطح جهانی، بیماری کبد، عامل اصلی بیماری و مرگ – به ویژه از طریق هپاتیت ویروسی (عمدتا هپاتیت سی و بی)، چربی کبد غیرالکلی و بیماری کبد الکلی – است.
برخی از رایج ترین انواع بیماری های کبد عبارتند از:
- سیروز – زمانی توسعه پیدا می کند که بافت آسیب دیده جای سلول های سالم کبد را بگیرند. این بیماری می تواند منجر به آسیب های طولانی مدت در کبد که منجر به زخم های دائمی می شود، شود.
- بیماری الکلی کبد – هنگامی رخ می دهد که کبد با نوشیدن زیاد الکل آسیب می بیند؛ زیرا کبد محل اصلی سوخت و ساز اتانول (الکل) است. مصرف الکل می تواند منجر به تجمع چربی، هپاتیت و سیروز شود. در میان مشکلات مصرف کنندگان الکل، حدود ۳۵ درصد از آن ها، از این بیماری پیشرفته کبد رنج می برند.
- کبد چرب غیرالکلی، زمانی رخ می دهد که در کبد چربی ساخته می شود. این نوع بیشتر با چاقی، مقاومت انسولینی، سندرم متابولیک و دیابت نوع ۲ همراه است. این بیماری به بیماری شایع کبد در کشورهای غربی تبدیل شده است و برخی از برآوردها نشان می دهند که ممکن است در برخی موارد حدود ۱۶ درصد افراد را تحت تاثیر قرار دهد.
- هپاتیت ها معمولا از ویروس ها تشکیل می شوند. هپاتیت می تواند ناشی از مصرف مشروبات الکلی، داروها، واکنش های آلرژی زا یا چاقی باشد.
- سرطان کبد، از متداول ترین انواع سرطان است که تحت عنوان کارسینوم هپاتوسلولار نیز شناخته می شود.
- نارسایی کبد، که هنگامی رخ می دهد که آسیب به حدی شدید می شود که کبد دیگر نمی تواند عملکرد درستی داشته باشد.
- آسیت (آب آوردگی شکم)، زمانی رخ می دهد که کبد مایعات را به شکم نشت دهد.
- عفونت مجاری صفراوی
- اختلالات ژنتیکی مانند بیماری ویل سن، بیماری گیلبرت و یا هموكروماتوز، که زمانی اتفاق می افتد که رسوبات آهن در کبد و سراسر بدن پخش می شوند.
- عفونت ها از جمله ویروس اپشتین-بار، مونونوکلئوز، آدنوویروس، سیتومگالوویروس و توکسوپلاسموز
هر فردی، به ویژه در مراحل اولیه، علائم بیماری کبد را تجربه نمی کند. با ایجاد زخم و التهاب بیشتر کبد، نشانه ها بیشتر قابل توجه خواهند شد.
اگر از بیماری کبد رنج می برید، احتمالا حداقل برخی از این علائم را تجربه خواهید کرد:
- درد شکمی. آیا در ناحیه کبد احساس درد می کنید؟ معمولا آسیب کبد موجب درد در وسط یا قسمت بالایی شکم می شود. اگر کبد بزرگ و متورم شود، این درد در شکم و زیر ناف نیز گسترش خواهد یافت.
- یرقان یا زرد شدن پوست
- خستگی / احساس ضعف مداوم
- تهوع، استفراغ، کاهش وزن و از دست دادن اشتها
- حساسیت در کبد، یا انبساط و انقباض کبد (کبد ملتهب ناشی از هپاتیت ممکن است حساس و بزرگ تر باشد، در حالی که کبد سیروز ممکن است کوچک و منقبض باشد.)
- گیجی و مشکل در تمرکز
- بزرگ شدن کبد
- تجمع باد و گاز
- ادرار تیره
- کوفتگی
- تعرق بیش از حد
- یبوست
- مدفوع زرد یا تیره رنگ
- لکه های سیاه و خشک برروی گردن و زیر بغل
- تورم روی پاها و قوزک پا
- علائم ناشی از عدم تعادل هورمونی، نظیر سطح کلسترول بالا، PMS، دوره های قاعدگی نامنظم، آکنه و نوسانات خلقی
نشانه های اولیه مشکلات کبد چیست؟
اولین نشانه های آسیب کبدی، درد شکمی، مشکلات هاضمه، از دست دادن اشتها و مدفوع خونی است. با پیشرفت آسیب کبدی و آسیب های ناشی از زخم، علائم می تواند شامل تورم، خستگی مزمن، اختلال شناختی، تغییر در پوست و مسائل دیگر باشد.
علل آسیب های کبد
به علت نقش گسترده کبد در بدن، هرگونه اختلال متابولیک، گوارشی، ایمنی، یا هورمونی می تواند بر سلامت کبد تاثیر بگذارد. به علاوه، سبک زندگی شما می تواند سلامت کبدتان را تحت تاثیر قرار دهد.
برخی از علل اصلی آسیب کبدی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مصرف بالای الکل
- استفاده از داروهای تجویزی یا آنتی بیوتیک
- رابطه جنسی محافظت نشده که ویروس ها / عفونت ها را گسترش می دهد
- سطح استرس بالا و عدم تعادل هورمونی
- آلودگی هوا و آلودگی محیط زیست
- بیماری کبد به ارث برده شده
- قرار گرفتن در معرض محصولات شیمیایی
- استفاده از محصولات شیمیایی خانگی و محصولات آرایشی
- چاقی به علت مصرف زیاد غذاهای بسته بندی شده که حاوی روغن تصفیه شده و مقادیر زیاد شکر هستند.
تعدادی از عوامل خطرزا نیز وجود دارند که شانس ابتلا به مشکلات کبد را افزایش می دهند، که برخی از آن ها عبارتند از:
- جراحی بای پس معده
- کلسترول بالا
- سطح بالای تری گلیسیرید در خون
- دیابت نوع ۲
- سندروم متابولیک و چاقی
- بیماری خودایمنی
- آپنه خواب
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- کم کاری تیروئید
- کم کاری غده هیپوفیز
- سن بالای 65 سال در مردان. افزایش سن یک عامل خطر بزرگ برای اغلب بیماری های مزمن از جمله بیماری کبد است. به طور کلی، بیماری مزمن کبد و سیروز در مردان دو برابر از زنان بیشتر است.
چرا کبد شما به شدت در برابر آسیب و اثرات یک رژیم غذایی مضر و یا میزان سمیت بالا آسیب پذیر است؟ کبد تا حدی شبیه به مرکز کنترل گوارشی بدن است. زمانی که مواد به کبد می رسند، پردازش می شوند و یا گردش پیدا می کنند، ذخیره می شوند، اصلاح می شوند، سم زدایی می شوند، یا از طریق ادرار و مدفوع خارج می شوند.
آیا میتوان از بیماری کبد جلوگیری کرد؟ در بیشتر موارد، بله. شما می توانید خطر ابتلا به بیماری کبد را با کنترل مصرف الکل، عدم استعمال مواد مخدر، استفاده از مواد ایمن، مدیریت سطح استرس، خوردن یک رژیم غذایی سالم و حفظ وزن سالم به منظور جلوگیری از مشکلات متابولیکی به میزان زیادی کاهش دهید.
درمان متعارف بیماری کبد
کدام نوع از پزشکان بیماری کبد را درمان می کنند؟ بسته به شرایط ایجاد شده، یک بیمار ممکن است به متخصص بیماری های معده و روده، متخصص کبد، رادیولوژیست داخلی، جراح، متخصص بیماری های عفونی و یا تومور شناسی مراجعه کند.
آزمایش خون عملکرد کبدی که پزشکان برای تشخیص بیماری از آن استفاده می کنند، چیست؟ اگر پزشک تان نسبت به عملکرد درست کبد دچار گمان شود، ممکن است بخواهد که چندین آزمایش فیزیکی مختلف انجام دهد، آزمایش هایی از جمله: آزمایشات خون برای بررسی سطوح آنزیم های کبد، آزمایش ویروس هپاتیت، آزمایش انعقاد خون، آزمایش بررسی سطح بیلیروبین، آلبومین و آمونیا و سی تی اسکن و سونوگرافی.
آزمایشات خون می توانند نشان دهند که آیا کبد ملتهب است و به درستی پروتئین هایی را که برای لخته شدن خون مورد نیاز است، تولید می کند یا خیر. آزمایش فیزیکی، سونوگرافی و سی تی اسکن نیز برای ارزیابی آناتومی و ساختار کبد و بافت های اطراف انجام می شود تا انقباض، تورم و موارد دیگر بررسی شود.
بیوپسی کبد چیست؟ دردناک است؟ بیوپسی کبد برای بررسی مشکلات کبدی که نمی تواند از آزمایش های خون یا تصویربرداری تشخیص داده شود، انجام می شود و شدت آسیب را مشخص می کند. نمونه برداری از کبد شامل وارد کردن یک سوزن نازک به کبد برای نمونه گیری از بخش کوچکی از بافت است که باید زیر میکروسکوپ بررسی شود. این روش معمولا با استفاده از بی حسی موضعی انجام می شود، بنابراین خیلی دردناک نیست. درد بعد از بیوپسی کبد معمولا معمولی است و به مدت یک هفته یا بیشتر باقی می ماند.
زمانی که بیماری کبد تشخیص داده شد، گزینه های درمانی عبارتند از:
- اجتناب از مصرف الکل، ترک سیگار و اجتناب از مصرف هرگونه داروی غیر ضروری
- توقف استفاده از داروها و یا کاهش دوز آن ها.
- اجتناب از خوردن غذاهای ناسالم، از دست دادن وزن (در صورت نیاز) و مدیریت عوامل خطر متابولیکی
- درمان هپاتیت B با داروهای ضد ویروسی
- درمان سرطان کبد با استفاده از روش هایی مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی
- حذف مایع از شکم با استفاده از سوزن
- تزریق سیال داخل وریدی برای حفظ فشار خون
- داروهایی مانند ملین ها
- جراحی کبد
- پیوند کبد(در صورت از کارافتادگی کبد). در سال ۲۰۱۷، بیش از ۸۰۰۰ نفر در آمریکا پیوند کبد دریافت کردند.
