اختلال دلبستگی چیست؟ بسیاری از کودکان در دوران اول زندگی خود در فضای امن عاطفی که پرستارشان آن را محیا کرده، رشد می کنند. کودکان در غیاب سرپرست خود که از نظر احساسی به آن وابسته هستند، واکنش های فیزیکی خواهند داشت و این موضوع سلامتی آن ها را تهدید می کند و با حضور سرپرست به حالت عادی برمی گردند. با این وجود، بعضی از کودکان دچار اختلال وابستگی می شوند زیرا پرستار یا سرپرست قادر به پاسخ گویی نیاز آن ها نیست. در این مقاله از بخش روانشناسی دکتر سلام به بررسی اختلال دلبستگی می پردازیم.
اهمیت دلبستگی و بروز اختلال دلبستگی
در این وضعیت کودک نمی تواند با پرستارخود ارتباط برقرار کند و بنابراین کودک برای به دست آوردن دلبستگی های عاطفی دیگر تلاش می کند. اختلال وابستگی قابل درمان است اما به شرط اینکه سریع و به هنگام اقدام شود. اگر اختلال وابستگی درمان نشود، کودک در طول دوران زندگی خود با مشکلات مداومی مواجه خواهد شد. تکرار تجربیات مثبت در دوران کودکی در کنار پرستار می تواند دلبستگی امن را در کودک ایجاد کند. زمانی که بزرگسالان و پرستار کودک نسبت به گریه های او عکس العمل مثبت احساسی داشته باشند، کودک درک می کند که می تواند به این افراد اعتماد کند و اینکه آن ها نیازهای او را برطرف می کنند و حس امنیت را خواهد داشت.
کودکانی که احساس امنیت می کنند:
- به خوبی با دیگران ارتباط برقرار می کنند
- مشکلات را به آسانی حل می کنند
- چیزهای جدید را تجربه می کنند و سعی در کشف تازه ها بطور مستقل دارند
- کمتر دچار استرس می شوند
کودکانی که تجربیات منفی یا واکنش های بد از سوی پرستارخود را تجربه کرده اند با یک دلبستگی ناامن و عدم امنیت رشد می کنند.
کودکان با دلبستگی ناامن:
- دوری کردن از مردم
- اضطراب فراوان
- بروز دادن خشم، ترس، پریشانی
- عدم تمایل به بودن در جمع
انواع اختلالات دلبستگی
اختلالات دلبستگی دو نوع می باشند:
- اختلال تعامل اجتماعی بی قید و بند
- اختلال دلبستگی واکنشی
یکی از نشانه های بارز و قدیمی اختلال تعامل اجتماعی بی قیدی و بند این است که کودک در غیاب پرستار خود به راحتی با غریبه ها ارتباط می گیرد مثلا بدون اینکه استرس داشته باشد روی پای فرد غریبه می نشیند.
اختلال دلبستگی واکنشی یک اختلال در سال های اولیه دوران کودکی است. زمانی که کودک در برقراری ارتباط با پرستاریا سرپرست خود شکست بخورد این اختلال بوجود می آید. کودکی که مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی است، از تماس بدنش با پرستارش احساس ناراحتی می کند مثلا در آغوش گرفته شدن را دوست ندارد، از تماس چشمی اجتناب می کند و بشدت استرس دارد. این گروه از کودکان مشکلات رفتاری مختلفی هم دارند.
شرایط هماهنگ و هم پوشاننده
اختلال دلبستگی واکنشی فراتر از عدم ارتباط گیری کودک با پرستارخویش است بلکه منجربه مشکلاتی در زمینه های تحصیلی، اجتماعی، عاطفی و رفتاری هم می شود. این کودکان در دوران نوجوانی مستعد به بزهکاری نیز هستند. کودکانی که دچار اختلال دلبستگی هستند، سطح هوشی پایین تری دارند. آن ها همچنین ممکن است در تکلم و استفاده از زبان مشکل داشته باشند. بسیار محتمل است این گروه اختلالات روانی نیز داشته باشند. در تحقیقات انجام شده در سال 2013 بر روی کودکانی که اختلال دلبستگی دارند، محقیقان به موارد زیر برخوردند:
- 52 % بیش فعال
- 29 % اختلال نافرمانی مقابله ای
- 29 % اختلال سلوک
- 19% اختلال استرس پس از سانحه
- 14% اوتیسم
- 14% بیماری فوبیا
- 1% اختلال تیک
به طور کلی، 85% این کودکان علاوه بر اختلال وابستگی، اختلالات روانی دیگر نیز دارند. اختلال وابستگی ممکن است به ویژگی های روانی کودک نیز مرتبط باشد. تحقیق انجام شده ای در سال 2018 نشان داد که کودکان با اختلال دلبستگی، سرد بودن و بی احساسی جز خصوصیات اخلاقی آن ها است واحساسات خود را بروز نمی دهند. اما در اینجا شواهد بیانگر این است که این خصیصه اخلاقی نمی تواند مرتبط به اختلال دلبستگی باشد.
گروه هایی که در معرض اختلال دلبستگی هستند
هنوز مشخص نشده است که چرا بعضی از کودکان دچار اختلال دلبستگی می شوند در حالی که بعضی دیگر در شرایط مشابه از این اختلال در امن هستند. اما محقیقان موافقند که بین اختلالات دلبستگی و محرومیت ها و بی توجهی در ایام اولیه کودکی و تغییر مداوم پرستار کودک و همچنین رشد و پرورش کودک در موسساتی مانند پرورشگاه ها، ارتباط بارزی وجود دارد.
بطور کلی، اختلال دلبستگی در تمام اقشار پیش نمی آید بلکه در کودکانی که پرستار دارند و یا در موسساتی مانند پرورشگاه زندگی می کند احتمال بروز این اختلال بسیار است.
اختلالات دلبستگی در همان سال اول زندگی کودک قابل تشخیص است. از نشانه های ابتدایی این اختلال می شود به شکست در ارتباط گیری و یا عدم علاقه طفل به برقراری ارتباط اشاره کرد.
بیشتر کودکان مبتلا به اختلالات دلبستگی بی توجهی دردناکی را از سوی جامعه تجربه کرده اند. کلا، این گروه از کودکان اغلب، آسیب دیدن یا تغییر مکرر پرستار را تجربه کرده اند.
گروه هایی که بیش از سایرین در خطر هستند شامل:
- کودکانی که پرستارهای زیادی داشته اند
- آن هایی که زمان زیادی در پرورشگاه بوده اند
- کودکانی که آسیب های متعددی را تجربه کرده اند
- آن دست از کودکانی که به اولین پرستار خود عادت کرده و سلامتی آن ها به وچود پرستار پیوند خورده
احتمال پیوند اختلالات شخصیتی در بزرگسالی
اگر اختلالات دلبستگی در ایام کودکی درمان نشود در بزرگسالی به صورت مشکلات دیگری نظیر ناتوانی در کنترل احساسات پیش خواهد آمد و در واقع تداوم این اختلال به صورتی دیگر است.
درمان اختلال دلبستگی
مهم ترین عامل در درمان این اختلال ایجاد محیط امن و سالم است. کودکی که مدام پرستارش تغییر می کند ویا برای مدت طولانی در پرورشگاه زندگی می کند بسیار محتمل است که به این اختلالات دچار شود چرا که اساس سلامتی و امنیت را ندارد. اگر کودکی علیرغم زندگی در یک محیط امن و یک پرستار دائمی مبتلا به این بیماری شود ، علایم این اختلال به سرعت رفع نمی شود. این گروه از کودکان تمایل به دور کردن پرستار دارند و بدلیل داشتن مشکلات اخلاقی دیگران را از خود بیزار می کنند.
آن ها معمولا به درمان جدی و مستمر نیاز دارند. روان درمانی با کمک پرستار و ایجاد دلبستگی امن در معالجه این بیماری موثر است. شرایط هماهنگ و هم پوشاننده نیز باید در معالجات در نظر گرفته شود. در صورت مشاهده علایم این اختلال در کودک خود حتما به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. پزشک متخصص در قدم اول میزان اختلال را ارزیابی می کند و در نهایت درمان با دارو را شروع می کند. شما و کودک شما نیز ممکن است به روانپزشک ارجاع داده شوید. روانپزشک با کمک ابزارهای مختلف قادر به تشخیص وجود این اختلال و نوع آن و درمان آن است.
