قرص برنج یا آلومینیوم فسفید چیست؟ + راهنمایی کامل

چه در مورد قرص برنج یا آلومینیوم فسفید (AIP) چه می دانید؟ همه روزه افراد زیادی در اثر مسمومیت با قرص برنج جان خود را از دست می دهند. قرص برنج برای نگهداری برنج و غلات در انبارها و محافظت آنها از جوندگان و حشره ها مورد استفاده قرار می گیرد اما استفاده نادرست از آنها، باعث بروز مسمومیت ناشی از این قرص در انسان می شود. این مقاله از بخش داروها و طب سنتی دکتر سلام، به بررسی مواد شیمیایی که برای کاهش آسیب های ناشی از قرص برنج سودمندند، می پردازد و درباره مکانیسم محافظتی و نتایج حاصل از آن ها صحبت می کند.

قرص برنج یا آلومینیوم فسفید (AIP) چیست؟

قرص برنج یا آلومینیوم فسفید (AIP) که یک ضد عفونی کننده ارزان قیمت است، با وجود این که بسیار سمی است اما برای نگهداری گندم و سایر دانه ها استفاده می شود. در طول چهار دهه اخیر، استفاده از AIP جهت مصارف کشاورزی و غیر کشاورزی بالا رفته، همین امر سبب افزایش شمار مسمومیت های ناشی از AIP شده است. به علاوه، به خاطر دسترسی نا محدود به این ماده در کشورهای در حال توسعه، خیلی ها از آن برای مقاصدی همچون خودکشی استفاده می کنند.

معمولا AIP تحت واکنش های شیمیایی قرار می گیرد و تولید گازی به نام گاز فسفین می کند. این گاز مانع تولید سیتوکروم اکسیداز و مانع از مصرف اکسیژن می شود. کشندگی این ماده بالاتر از ۵۰ درصد است و تقریبا هیچ پاد زهری نیست که بتواند کاملا برای آن موثر باشد. با این وجود مطالعات تجربی نشان داده اند که منیزیم سولفات، ملاتونین، استیل سیستئین، گلوتاتیون، سلنیت سدیم، ویتامین C، ویتامین E، تری یدوتیرونین، لیوتیرونین، وازوپرسین، میلرینون، برگ بو، ۶- آمینو نیکوتین آمید، بوریک اسید، استیل کارنیتین و روغن نارگیل، می توانند به عنوان پادزهر عمل کنند و برای کاهش آسیب های مضر AIP استفاده شوند.

۱- مسمومیت ناشی از قرص برنج

قرص برنج یا آلومینیوم فسفید (AIP) به خاطر خواص ایده آلش مصرف گسترده ای دارد. اما استفاده همه جانبه و گسترده از آن سبب افزایش میزان خودکشی های گزارش شده، مسمومیت های تصادفی و افزایش ریسک مرگ و میر شده است. به خاطر دسترسی نا محدود و بدون کنترل به AIP در کشورهای در حال توسعه نظیر هند و ایران، یکی از دلایل اصلی مسمومیت شناخته می شود.

البته گاهی مسمومیت با AIP در کشورهای توسعه یافته نیز گزارش می شود. هضم AIP با واکنش هیدروکلیک اسید در معده روبرو می شود و گازی کشنده به اسم “فسفین” تولید می شود. پس از آزاد شدن سریع این گاز و قرار گرفتن در معرض رطوبت جوی، خطرات AIP بالا می روند. فسفین با تحت تاثیر قرار دادن میتوکندری سبب کاهش اکسیژن در بافت ها و مانع سیتوکروم سی اکسیداز می شود و سبب افزایش تولید رادیکال هیدروکسیل می شود.

علائم مسمومیت با قرص برنج مشخص نیستند و بلافاصله پس از مصرف ظاهر می شوند. تلفات ناشی از مصرف AIP، به علت نارسایی قلبی اتفاق می افتند. این نارسایی توسط ممانعت از تولید سیتوکروم سی اکسیداز و کاهش تولید آدنوزین تری فسفات و آسیب های وارده به سلول های ماهیچه قلب، اتفاق می افتد. استرس اکسیداتیو نیز نقش بسیار مهمی در مسمومیت های ناشی از قرص برنج دارد.

با این همه خیلی ها می گویند که ممانعت AIP از تولید سیتوکروم سی اکسیداز است که باعث مسمومیت های ناشی از قرص برنج می شود اما خیلی های دیگر این را قبول ندارند و همین باعث ایجاد بحث های زیادی بین آن ها شده است. البته از نظر پزشکی هنوز هیچ پادزهر قطعی ای وجود ندارد. مسمومیت های ناشی از AIP توسط روش های مختلفی از جمله استفاده از بالون پمپ داخل آئورتی و اکسیژناسیون غشایی برون پیکری تا حدی قابل درمان است.

اکسیژناسیون غشایی برون پیکری روشی جدید است که هدفش احیای قلبی- تنفسی بیمارانی است که سیستم گردش خون و تنفسی آن ها خیلی موثر کار نمی کند. در این جا درباره مزایا و معایب پاد زهرهای مختلفی که برای قرص برنج استفاده می شوند صحبت خواهیم کرد.

۲- مکانیسم های مربوط به مسمومیت ناشی از قرص برنج

پس از هضم آن و در معرض آب/ اسید قرار گرفتن در مجاری معدی روده ای، AIP فسفین را تولید می کند که سپس جذب می شود. جذب از طریق پوست و چشم ها تا حالا گزارش نشده اما ممکن است که اتفاق بیفتد. فسفین مولکول کوچکی است و در سر تا سر بدن جذب می شود. قرص برنج گاهی از طریق ادرار نیز خارج می شود. هیپوفسفیت نیز نوعی از فسفین است. فسفین با ممانعت از تولید آنزیم های سلولی و پروتئین سبب ایجاد مسمومیت می شود.

انسداد سیتوکروم سی اکسیداز سبب منع فسفرگیری اکسایشی و تنفس سلولی و در نتیجه تولید انبوه رادیکال پراکسید می شود. بدکاری غشاء سلولی هم چنین به علت منع کاتالاز و کاهش گلوتاتیون هم اتفاق می افتد. فسفین سبب منع سیتوکروم سی اکسیداز در سلول های قلبی می شود و تاثیری منفی روی میتوکندری و میوکارد (ماهیچه قلب) می گذارد. این تاثیرات به واسطه اختلال در نفوذ سلولی نسبت به یون های اصلی و تغییر در دیواره سلول های قلبی ایجاد می شود.

پس از واکنش فسفین به هموگلبین، افزایش هاینز بادی مشاهده شده است. طبق مطالعات اخیر، اندام هایی همچون قلب، ریه، کلیه و کبد اکسیژن بیشتری نسبت به سایر اندام ها نیاز دارند، در نتیجه آسیب به فسفین، این اندام ها را بیش از سایر اندام ها تحت تاثیر قرار می دهد. در فردی که وزنش حدود هفتاد کیلوگرم است، میزان کشنده AIP، پانصد میلی گرم است. به علاوه ۴۰۰ تا ۶۰۰ گرم فسفین نیز می تواند پس از سی دقیقه باعث مرگ شود.

علائم مسمومیت با قرص برنج

علائمی که در اثر مسمومیت با قرص برنج احساس خواهید کرد شامل موارد زیر است:

• کم شدن اشتها و بی اشتهایی
• بی قراری زیاد
• دو بینی
• استفراغ
• حالت تهوع
• تحریک پذیری
• کاهش فشار خون
• نامنظم شدن ضربان قلب

۳- پادزهرهای محافظتی در برابر مسمومیت با قرص برنج

در این مطالعه از پایگاه های اطلاعاتی ای همچون PubMed, Scopus و وبسایت های علمی استفاده شده و کلمات روبرو در آن ها جستجو شدند: “آلومینیوم فسفید”، “قرص برنج”، “پادزهر” و “مسمومیت با قرص برنج”. در این جا سعی شده که پاد زهرهایی که نسبتا برای مقابله با AIP مناسبند جستجو شوند و سپس روی آن ها تحقیق شود.

 منیزیم سولفات:

 مطالعات انسانی:

بعد از استفاده از منیزیم سولفات به عنوان درمانی برای AIP، نتایج متناقضی گزارش شدند. برخی از مطالعات نشان دادند که مسمومیت توسط قرص برنج میزان منیزیم خون را تحت تاثیر قرار نمی دهد و منیزیم سولفات تراپی هیچ تاثیری در بهبود اوضاع بیماران ندارد. در مقابل، برخی از مطالعات دیگر نشان دادند که میزان منیزیم پس از مسمومیت توسط AIP کم شده و به این نتیجه رسیدند که برای درمان احتیاج به بالا بردن میزان منیزیم است.

طبق همین فرضیه، کاهش منیزیم خون یکی از دلایل مرگ و میر در بیماران مسموم شده توسط قرص برنج است و جبران آن سبب نجات زندگی این افراد می شود. تاثیر منیزیم روی پنجاه بیمار مسموم شده توسط AIP مورد بررسی قرار گرفت.

بعد از این که مشخص شد استرس اکسیداتیو مسئول افزایش اکسید دار شدن لیپید و کاهش میزان گلوتاتیون در مراحل اولیه مسمومیت بوده، گزارش دادند که بیمارانی که منیزیم دریافت می کردند، اوضاعشان کمی بهبود یافت. طبق گزارش ها استرس اکسیداتیو قادر بود که سبب کاهش ناگهانی منیزیم و گلوتاتیون شود، در نتیجه آسیب پذیری نسبت به اکسیژن را افزایش می دهد و سبب افزایش میزان اکسید دار شدن لیپید می گردد.

 ملاتونین:

ملاتونین به طور خاص برای اصلاح اختلال التروفیزیولوژیکی قلب استفاده می شود. به علاوه ساختار آمفیفیلیکش به آن این اجازه را می دهد که به قسمت های درون سلولی از جمله میتوکندری نفوذ کند. علاوه بر این، ملاتونین به عنوان یک پادزهر نیز عمل می کند.

ملاتونین سبب افزایش تولید ATP می شود. به علاوه با مهار نفوذپذیری میتوکندری، از مرگ سلولی جلوگیری می کند و مانع فعال شدن کاسپاز پس از منع سیتوکروم سی می شود. پس با تحقیقات انجام شده، ملاتونین به عنوان عاملی مفید در مقابله با قرص برنج شناخته شد.

 مطالعات آزمایشگاهی و درون بدنی:

بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی نشان دادند که ملاتونین قادر است که آسیب های وارده توسط AIP را درمان کند. البته مطالعات بسیاری بیشتری نیاز است تا بدانیم آیا استفاده از ملاتونین به عنوان پادزهر برای درمان مسمومیت با AIP درست است یا خیر. فسفین می تواند سبب اکسیددار شدن لیپید شود. به علاوه فسفین (۴ میلی گرم/ کیلوگرم درون صفاقی) اکسایش را بالا می برد. دوز ملاتونین تمام مواد حاصل شده از فسفین را به حالت اول باز می گرداند. این کار را با خاصیت خود که پاک کنندگی رادیکال آزاد است انجام می دهد.

 مطالعات روی حیوان ها:

اثبات شده که فسفین (4mg/kg) به میزان قابل توجهی گلوتاتیون، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز را کاهش می دهد. این تاثیرات با مطالعه بر روی موش صحرایی نر پس از ۳۰ دقیقه خود را نشان دادند. در مقابل، فسفین میزان پر اکسید شدن لیپید، اکسیداسیون DNA، سوپر اکسید دیسموتاز را در قلب و کلیه ها بالا می برد. تمام این تغییرات با ملاتونین 10mg/kg معکوس می شوند.

برای سنجیدن میزان تاثیر ملاتونین بر روی کاهش میزان AIP در ضربان قلب و فشار خون، دوزهای مخالفی از ملاتونین (۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ میلی گرم) امتحان شدند. پس از آن در فعالیت میتوکندری و استرس اکسیداتیو اصلاح ایجاد شد. در یکی از مطالعات دیگر که روی موش صحرایی انجام شده بود، فسفین میزان تمرکز گلوتاتیون را کاهش داده بود و میزان پراکسید شدن لیپید در مغز، ریه و کبد را ۳۰ دقیقه پس از استعمال فسفین، بالا برده بود.

تاثیر بازدارنده ملاتونین، ویتامین C و بتاکاروتن بعدا مورد آزمایش قرار گرفت. طبق نتایج، ملاتونین می توانست تغییرات ناشی از فسفین را مسدود کند، در حالی که ویتامین C و بتاکاروتن تاثیر چندانی نداشتند.

روغن نارگیل:

 مطالعات انسانی:

در مردی ۲۸ ساله، روغن نارگیل شش ساعت پس از هضم میزان کشنده ای از AIP یعنی (۱۲ گرم)، استفاده شد. نتیجه آن بود که با مصرف روغن نارگیل میزان جذب قرص برنج کاهش یافته بود. پس از آن روغن نارگیل به عنوان یک پادزهر موثر برای درمان مسمومیت های ناشی از قرص برنج مورد استفاده قرار گرفت. در یکی از گزارشات پزشکی دیگر، ۳۳ بیمار مسموم تحت مراقبت قرار گرفتند و با ترکیبی از روغن نارگیل و بی کربنات سدیم معده شان را شست شو دادند.

میانگین روزهای بستری در بیمارستان در این بیماران 1.86 ± 5.84 بود و ۴۲ درصد از کسانی که بستری شده بودند، بهبود یافتند. بر اساس این شواهد، افراد ادعا کردند که روغن نارگیل در میزان بهبود این افراد نقشی موثر داشته. هفت بیمار مسموم شده توسط قرص برنج با همودینامیک شدید که با روش های فوق تحت درمان قرار گرفته بودند را نیز با پتاسیم پرمنگنات، روغن نارگیل و بی کربنات سدیم شست و شوی معده دادند.

از این ۷ بیمار ۴ نفر آن ها بهبود یافت، در نتیجه دوباره ادعا شد که روغن نارگیل نقشی موثر در این درمان داشته است. اما نبود گروه دیگری از بیماران که روغن نارگیل دریافت نکرده بودند، به عنوان یکی از نقص های این مطالعه شناخته می شود و هنگام تفسیر نتایج این عامل حتما باید مد نظر قرار داده شود.

 N- استیل سیستئین (NAC):

مطالعات روی حیوان ها:

تاثیر n استیل سیستئین روی مسمومیت های موضعی ناشی از قرص برنج در قلب، ریه، کلیه و کبد موش نر سفید مورد بررسی قرار گرفت. این ماده باعث به تاخیر انداختن مرگ میشد. نکته جالب این جاست که در این مطالعه با استفاده از ویتامین C هم تاخیر در مرگ دیده می شد. نقش محافظتی NAC و L-NAME در مقابل قرص برنج، با مشاهده درون معده موش صحرایی نیز صورت گرفت. طبق گزارشات، قرص برنج باعث از بین بردن همودینامیک و ایجاد شرایط بیوشیمی میشد که باعث مرگ موش صحرایی می شدند. میزان زنده ماندن موش های صحرایی 10 ± 90 دقیقه گزارش شد. پس از استفاده از NAC مسمومیت های حاصل از قرص برنج تا حدی بهبود یافتند. اما استفاده از L-NAME نه زمان بهبودی و زنده ماندن را بهبود بخشید و نه شرایط بیوشیمی را تحت تاثیر مناسب قرار داد، تنها کاری که L-NAME انجام داد این بود که فشار خون را بالا برد. استفاده همزمان از NAC و L-NAME در حیوانات مسموم شده به AIP زمان بهبود را در مقایسه با موش هایی که درمان نشده بودند، بدتر کرد. بر اساس این مشاهدات نتیجه گرفتند که NAC بر  خلاف L-NAME تاثیرات مخرب AIP را کاهش می دهد و باعث بهبود می شود. هم در موش و هم موش های صحرایی استفاده از NAC، باعث بهبود شد.

 مطالعات انسانی:

مطالعات در این زمینه بسیار بحث بر انگیزند. گزارشات مختلفی به دست رسید. برای مثال زنی ۲۰ ساله با AIP و زینک فسفید مسموم شده بود اما بعد از درمان با NAC، دیگسوکین و انسولین، بهبود یافت. این گزارش باعث شد که ادعاها در خصوص کارآیی NAC در درمان AIP بالا رود. در سال ۲۰۱۳ در مطالعه ای روی ۳۷ بیمار مسموم شده به AIP تحقیق شد. ۲۲ بیمار تحت درمان با NAC قرار گرفتند و ۱۵ نفر آن ها NAC دریافت نکردند.

طبق مشاهدات NAC به طور زیادی میزان MDA پلاسما را کاهش داد. طول دوره بستری در گروه اول 1.8 ± 2.7 روز بود در حالی که در گروه دوم   8.2 ± 8.5 روز بود. میزان تهویه مکانیکی در گروه اول ۴۵.۴ درصد بود و در گروه دوم ۷۳.۳ درصد بود. میزان مرگ و میر هم در گروه اول ۳۶ درصد و در گروه دوم ۶۰ درصد بود. همین نتایج باعث شد که تاثیر مثبت NAC در درمان AIP اثبات شود.

مطالعه دوم در مرکز اورژانسی در هند صورت گرفت و هدف این بود که تاثیر NAC را در میزان مرگ و میر ۵۰ بیمار مسموم شده توسط AIP در طول یک سال بسنجند. به بیمارانی که به عنوان گروه تحت آزمایش انتخاب شدند در طول یک ساعت اول 150mg/kg NAC داده شد، سپس چهار ساعت بعد به آن ها 50mg/kg NAC داده شد. پس از ۱۶ ساعت به آن ها 100mg/kg NAC داده شد.

میزان مرگ و میر در گروهی که تحت درمان با NAC با دوز بالا قرار گرفته بودند ۸۷.۵ درصد بود، در حالی که میزان مرگ و میر در گروهی که دوز پایین تری از NAC دریافته کرده بودند ۸۸.۵ درصد بود. در گروه اول میزان NAC دریافتی حدود 19 گرم بود و در گروه دوم میزان NAC دریافتی حدود 12.15 گرم بود. در این مطالعه NAC روی مسمومیت های خیلی شدید ناشی از AIP هیچ تاثیری نداشت.

 سلنیت سدیم:

 مطالعات روی حیوانات:

درمان با سلنیت سدیم در موش نر مسموم شده با AIP نشان داد که عارضه های کبدی و ریوی کاهش یافته بودند. اما سلنیت سدیم هیچ تاثیری روی به تاخیر انداختن مرگ و میر که 15 ± 35 دقیقه پس از مسمومیت توسط AIP بود، نداشت.

ویتامین E:

مطالعات انسانی:

اخیرا ادعا شده که ویتامین E در درمان مسمومیت های ناشی از AIP موثر است. مردی ۲۱ ساله که قرصی ۳ گرمی از AIP را بلعیده بود، پس از استفاده از پاد زهرهایی همچون ویتامین C، ویتامین E و NAC به طور کاملا موفقیت آمیز درمان شد. نشان داده شد که اگر ویتامین E با سایر موارد موثر در درمان AIP، استفاده شود می تواند نتیجه موثری داشته باشد.

مرگ ناشی از مصرف قرص برنج

خیلی کار خطرناکی است اگر بخواهید یک خودکشی سوری و ظاهری با قرص برنج داشته باشید. این قرص باعث یک مرگ دردناک و خطرناک می شود. پس از مصرف قرص، عطش شدیدی احساس خواهید کرد، احساس سوزش شدیدی در سرتاسر بدنتان حس خواهید کرد. با گذشت 3 تا 4 ساعت از مصرف قرص، سیستم قلبی و تنفسی دچار اختلال می شود. سپس فرد جان خود را با زجر بسیار از دست می دهد. این قرص کبد، کلیه، قلب و حتی مغز فرد مصرف کننده را دچار اختلال می کند. پس از اینکه فردی این دارو را مصرف کند و بخورد، فقط تا 6 ساعت زنده می ماند.

اگر این قرص انقدر خطرناک است پس چرا برای لاغری مصرف می شود؟

اشتباه نکنید. قرص برنج دو نوع دارد:

یک نوع همین قرصی است که برای دفع حشرات در کشاورزی استفاده می شود و سم کشنده دارد و این سم را با قرار گرفتن در معرض اکسیژن آزاد می کند و باعث مرگ می شود .

نوع دیگر که باعث کاهش وزن می شود و شما می توانید در عطاری ها آن را تهیه کنید ولی عوارض زیادی دارد که به مصرفش نمی ارزد.

جایگزین های دیگر برای استفاده از قرص برنج در کشاورزی و نگهداری از محصولات

• سیر
• نمک
• ریشه انار
• برگ انار

آیا قرص برنج باعث توهم زایی می شود؟

به دلیل شکل ظاهری و شباهت این قرص به قرص های روان گردان، بعضی از سودجویان آن را به جای قرص روان گردان می فروشند. مواظب باشید که خوردن حتی نصفی از این قرص باعت مرگ می شود.