زایگارنیک و حافظه؛ در مورد اثر زایگارنیک چه می دانید؟

زایگارنیک چیست؟ در مورد ارتباط حافظه و زایگارنیک چه می دانید؟ آیا تاکنون کارهای ناتمام فکر شما را درگیر کرده اند؟ شاید یک پروژه نیمه تمام شما را شب هنگام از خواب بیدار کرده و یا طرح رمانی که نیمه خوانده اید افکار شما را مغشوش کرده باشد. فکر کردن به تکالیف ناتمام و تکالیفی که فکر شما را درگیر می کنند دلیل دارد. روانشناسان این پدیده را اثر زایگارنیک یا تمایل به یادآوری بهتر تکالیف ناتمام نسبت به تکالیف تمام شده می نامند. در این مقاله از بخش روانشناسی دکتر سلام به بررسی اثر زایگارنیک می پردازیم.

اثر زایگارنیک

هنگامی که کاری را شروع کرده اما آن را به پایان نمی رسانید، کار ناتمام به ذهن شما آمده حتی زمانی که کار دیگری را در دست گرفته باشید. چنین افکاری شما را به عقب رانده تا کارهایی که شروع کرده اید به پایان برسانید. به همین دلیل است که به آن کار ناتمام فکر کرده یا میخواهید بازی ویدیویی را تا پیروزی ادامه دهید. کار ناتمام حتی زمانی که سعی می کنیم کار دیگری انجام دهیم همچنان تاثیر دارد.

نمایش اپرا و سریال های درام نیز از این اثر بهره می برند. اپیزود به پایان رسیده اما داستان تمام نشده است. سازندگان تماشاگرانی را که مشتاق فهمیدن داستان هستند در انتظار گذاشته و به لطف اثر زایگارنیک، باید دیگر بار پای برنامه نشسته تا داستان را بفهمند. احتمالا این اثر را در مدرسه تجربه کرده اید. قبل از امتحان، احتمالا مطالب را به خوبی به یاد می آوردید. با این حال، پس از امتحان، دانش آموزان اغلب مطالب را فراموش می کنند. از آنجا که شما دیگر از آن استفاده نمی کنید، اطلاعات از حافظه شما پاک می شوند.

اثر زایگارنیک چگونه کشف شد؟

اولین بار روانشناس روسی، شاگرد نظریه پرداز معروف کرت لووین، به نام بلوما زیگارنیک این اثر را مشاهده و توصیف کرد. در حالی که در یک رستوران شلوغ در وین نشسته بودند او متوجه شد که پیشخدمت ها سفارشات پرداخت نشده را بهتر به یاد می آوردند. با این حال، زمانی که صورتحساب پرداخت می شد، پیشخدمت ها جزئیات سفارشات را به خاطر نمی آوردند.

تحقیقات در مورد اثر زایگارنیک

در یک سری از آزمایشات، از شرکت کنندگان خواسته شد تا تکالیف ساده مانند قرار دادن مهره بر روی یک رشته، کنار هم قرار دادن قطعات پازل، یا حل مشکلات ریاضی را تکمیل کنند. فعالیت نیمی از شرکت کنندگان در طول این تکلیف قطع شد. پس از یک ساعت تاخیر، زایگارنیک  از شرکت کنندگان پرسید که چه کاری انجام می داده اند. او متوجه شد که کسانی که تکالیف آنها قطع شده بود بهتر می توانستند تکالیف خود را به خاطر آورند.

در نسخه دیگری از آزمایش او متوجه شد که شرکت کنندگان بزرگسال قادر بودند تکالیف ناتمام را 90 درصد بهتر از تکالیف تمام شده به یاد آورند. مطالعات اولیه زایگارنیک در مقاله ای با عنوان “تکالیف تمام شده و ناتمام” در سال 1927 منتشر شد.

تحقیقات بیشتر در مورد اثر زایگارنیک

در طول دهه 1960، جان بدلی، پژوهشگر حافظه این یافته ها را در یک آزمایش بررسی کرد. شرکت کنندگان مدت زمان محدودی برای حل مجموعه ای آناگرام داشتند. اگر قادر به حل آناگرام در بازه زمانی مشخص شده نبودند، پاسخ به آنها ارائه می شد .هنگامی که بعدها از شرکت کنندگان خواسته شد تا کلمه موجود در آناگرام را به یاد آورند، حافظه آنها برای کلماتی که حل نکرده بودند قوی تر بود. این مورد یافته زایگارنیک را تایید می کند که مردم حافظه بهتری برای اطلاعات ناتمام یا قطع شده دارند.

تحقیقات متناقض

با این وجود، تمامی تحقیقات این اثر را تایید نکرده اند. برخی مطالعات اثر مشابه را نشان نداده و دیگر محققان به این نتیجه رسیده اند که عوامل متعددی بر قدرت اثر تاثیر می گذارد. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده اند که انگیزه نقش عمده ای در به یاد آوردن اطلاعات دارد.

حافظه کوتاه مدت و زایگارنیک

ظرفیت حافظه کوتاه مدت محدود است. ما می توانیم اطلاعات زیادی به حافظه سپرده اما باید اطلاعات را به منظور یادآوری تکرار کنیم که نیاز به تلاش ذهنی دارد. عجیب نیست که هر چه بیشتر تلاش کنید تا مطلبی را در حافظه کوتاه مدت قرار دهید سخت تر می توانید آن را به یاد آورید. برای مثال، پیشخدمت ها باید اطلاعات زیادی در مورد میزهایی که خدمت رسانی می کنند به یاد آورند. اطلاعاتی در مورد غذاها و نوشیدنی هایی که سفارش داده اند باید در حافظه آنها باقی بماند.

برای مقابله با بار اطلاعات اضافی، مردم اغلب چندین ترفند ذهنی را به کار برده تا اطلاعات اضافی را به یاد آورند. اثر زایگارنیک یک مثال از این مورد است. ما این اطلاعات را با فکر کردن به آن در حافظه کوتاه مدت قرار می دهیم. با فکر کردن به تکالیف ناتمام، آنها را بهتر به یاد آورده تا زمانی که تکمیل شوند.

اما این اثر فقط بر حافظه کوتاه مدت اثر نمی گذارد. تکالیف ناتمام مانند اهدافی که داریم رشته افکار ما را  تا مدت های طولانی پاره می کنند.

اثر زایگارنیک نحوه کارکرد حافظه را نشان می دهد. هنگامی که اطلاعات درک شود، اغلب در حافظه حسی برای یک زمان بسیار کوتاه ذخیره می شود. هنگامی که به اطلاعات توجه می کنیم، به حافظه کوتاه مدت منتقل می شود. بسیاری از اطلاعات در حافظه کوتاه مدت به زودی فراموش شده اما از طریق تمرین فعال، برخی از این اطلاعات به حافظه بلندمدت منتقل می شوند.

زایگارنیک بر این باور بود که عدم تکمیل یک کار باعث تنش شناختی شده که نیاز به تلاش و تمرین ذهنی بیشتر برای نگه داشتن آن در حالت آگاهانه دارد. بعد از اتمام تکلیف، ذهن نیاز به تلاش بیشتر ندارد.

بهترین استفاده از زایگارنیک

در واقع، اثر زایگارنیک  در زندگی روزمره شما تاثیر بسزایی دارد. می توانید از این پدیده روانی به نفع خود استفاده کنید.

عقل سلیم می گوید که تکمیل یک کار بهترین راه برای رسیدن به هدف است. اثر زایگارنیک در عوض پیشنهاد می کند که قطع یک کار یک استراتژی موثر برای بهبود توانایی شما در به یاد آوری اطلاعات است.

تاثیر بیشتر مطالعه

اگر برای امتحان مطالعه می کنید، مطالعه را به شب قبل آزمون واگذار نکرده و در شب های قبل نیز مطالعه کنید. با مطالعه اطلاعات به صورت بخش- بخش، به احتمال زیاد روز آزمون یادآوری شما بهتر است.

اگر در تلاش برای حفظ چیزی مهم هستید، وقفه های لحظه ای ممکن است به نفع شما باشند. به جای آنکه اطلاعات را بارها و بارها تكرار كنید، چند بار آنرا بررسی کرده و سپس استراحت کنید. هنگامی که در مورد چیزهای دیگر تمرکز می کنید، ذهن شما درگیر اطلاعاتی است که مطالعه کرده اید.

مبارزه با تعویق کار

اغلب اوقات، تا آخرین لحظات کار را به تعویق انداخته و سپس مجبوریم که آنها را با عجله و در آخرین لحظه تکمیل کنیم. متاسفانه این کار منجر به استرس و تضعیف عملکرد می شود.

یکی از راه های غلبه بر تعویق کار، استفاده از اثر زایگارنیک است. اولین قدم را برداشته هر چند که کوچک باشد. هنگامی که کار را آغاز کنید حتی اگر ناتمام رها کنید، به کار فکر کرده و در نهایت، آن را تمام می کنید. ممکن است آن را به یکباره کامل نکنید، اما هر گام کوچک شما را به هدف نهایی نزدیکتر می کند.

این رویکرد نه تنها به شما انگیزه داده که کار را تمام کنید، بلکه هنگامی که کار را به پایان رسانده و می توانید انرژی ذهنی خود را صرف کارهای دیگر کنید احساس خوبی خواهید داشت.

ایجاد علاقه و توجه

تبلیغ کنندگان و بازاریابان نیز از اثر زایگارنیک برای تشویق مصرف کنندگان به خرید محصولات استفاده می کنند. برای مثال، فیلمسازان، تریلرهای فیلم را طوری طراحی می کنند که با حذف جزئیات اصلی توجه مخاطب را جلب کنند. آنها توجه تماشاگر را جلب کرده، و آنها را ترغیب می کنند. برای تماشای تمام جزئیات، باید به گیشه مراجعه کرده یا فیلم را خریداری کنید.

برنامه های تلویزیونی نیز از این استراتژی استفاده می کنند. اپیزود ها اغلب در یک لحظه هیجانی پایان می یابند، سرنوشت شخصیت ها مشخص نمی شود. برای برطرف کردن تنش چنین پایانی، تماشاگران باید قسمت بعدی را تماشا کنند.

بهبود سلامت روحی

همانطور که ممکن است تصور کنید اثر زایگارنیک لزوما همیشه مفید نیست. هنگامی که نتوانید وظایف خود را انجام دهید، ذهن شما را درگیر کرده و باعث استرس می شوند. این افکار تهاجمی منجر به اضطراب و اختلالات خواب می شوند.

با این حال، این اثر می تواند بر چنین مشکلی غلبه کند. افکار تکراری مردم را وادار به تکمیل کارهای ناتمام می کند. پس از تکمیل این وظایف احساس موفقیت، عزت نفس و اعتماد به نفس دارید.

نتیجه
اثر زایگارنیک با مشاهده ساده ای از چگونگی بررسی سفارشات مشتریان توسط پیشخدمت آغاز شد. تحقیقات بعدی این ایده را تایید کرده اند که حداقل در بعضی موارد، ما تمایل داریم وظایف ناتمام را بهتر از موارد تکمیل شده به یاد بیاوریم. در حالی که عوامل متعددی بر این اثر تاثیر گذاشته و قدرت آن را تحت تأثیر قرار می دهد، می توانید از دانش به روش های مختلف استفاده کنید. با وقفه های متعدد هنگام کار بر روی یک پروژه، متوجه می شوید که بهتر می توانید جزئیات مهم را به یاد بیاورید.