آیا بیماری دیابت در کودکان نیز ایجاد می شود؟ معمولا فکر می کنیم دیابت مختص بزرگسالان است. سخت است تصور کنیم کودکان مبتلا به دیابت هستند. متاسفانه، کودکان نیز ممکن است مبتلا به دیابت شده و مشکلاتی نظیر بزرگسالان خواهند داشت. کودکان زندگی طولانی داشته و دیابت مانع از زندگی عادی است. بنابراین، والدین چگونه می توانند دیابت در کودکان را کنترل کنند؟ علائم هشدار دهنده دیابت کودکان چیستند؟ در این مقاله از بخش دیابت و سلامت کودک دکتر سلام به بررسی دیابت در کودکان می پردازیم.
دیابت چیست؟
دیابت، یا مرض قند، حالتی است که پانکراس انسولین تولید نکرده و یا انسولین کمتری تولید می کند. انسولین کم باعث می شود که بدن نتواند انرژی را از مواد غذایی دریافت کند.
بدن ما گلوکز تولید کرده تا سلول ها گلوکز را به عنوان انرژی مصرف کنند. اما گلوکز فقط در حضور هورمون انسولین وارد سلول ها می شود. کمبود انسولین باعث می شود که گلوکز نتواند وارد سلول ها شود. در نتیجه، هنگامی که گلوکز در جریان خون انباشت شود سلول ها نمی توانند انرژی لازم را دریافت کنند.
انواع دیابت در کودکان
دیابت نوع 1
این بیماری خود ایمنی باعث می شود که پانکراس نتواند انسولین کافی تولید کند. این حالت بیشتر بر کودکان اثر گذاشته و دیابت جوانی نامیده می شود. دیابت نوع 1 یک مشکل حاد است. بر اساس یافته های انجمن دیابت آمریکا، حدود 1.25 میلیون کودک و نوجوان در آمریکا از دیابت نوع 1 رنج می برند.
دیابت نوع 2
در این نوع دیابت پانکراس انسولین کافی تولید نکرده و یا سلول های بدن قادر به تولید انسولین برای استفاده از گلوکز نخواهند بود. دیابت نوع 2 بسار رایج است و حدود 90-95 درصد دیابت از این نوع است. دیابت نوع 2 در شرایط خاصی مانند چاقی تشدید می شود.
دلایل دیابت در کودکان
دلایل دقیق دیابت مشخص نیست. اما، متخصصان بر این باورند که دیابت نوع 1 به دلیل عوامل ژنتیکی رخ می دهد زیرا دیابت نوع 1 یک بیماری خود ایمنی است. سلول های سیستم ایمنی به سلول های پانکراس تولید کننده انسولین حمله کرده و آنها را از بین می برند. ژن های معیوب در اثر عواملی همچون عوامل محیطی و سبک زندگی تحریک می شوند.
علت دیابت نوع 2 نیز هنوز مشخص نیست. معمولا ارثی است و عامل آن ژن های معیوب است. اما شرایطی همچون چاقی ژن های معیوب را تشدید می کنند. در قسمت بعد در مورد عوامل تحریک کننده بیشتر مطالعه می کنید.
عوامل خطر دیابت در کودکان
عوامل زیر خطر ابتلا به دیابت در کودکان را افزایش می دهند:
- سابقه خانوادگی
- دیابت مادر در دوران بارداری (دیابت بارداری)
- اضافه وزن کودک هنگام تولد
- به دنیا آمدن در برخی گروه های قومیتی همچون آفریقایی ها، جزایر اقیانوس آرام، و آسیا
- اضافه وزن یا چاقی اصلی ترین دلیل دیابت نوع 2 در کودکان است. ممکن است نتوانید دیابت در کودکان را تصور کنید، اما طبق یافته های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها ، در آمریکا 5/1 کودکان مدرسه ای مبتلا به دیابت هستند.
- آسیب یا جراحت وارده به پانکراس بر اثر تصادف و یا عفونت
- ابتلا به بیماری خود ایمنی و یا ژنتیکی. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به اختلال ژنتیکی فیبروز کیستیک بیشتر در معرض ابتلا به دیابت هستند.
اگر کودک شما یکی از علائم خطر ذکر شده را داشته باشد، و مراقب سلامت خود نباشد، باید از نظر دیابت بررسی شود.
علائم دیابت در کودکان
کودک مبتلا به دیابت علائم زیر را دارد:
- افزایش ادرار و شب ادراری در کودکان بزرگتر
- افزایش اشتها بدون افزایش وزن
- تشنگی بیشتر
- ضعف بینایی.
- کسالت و خستگی
- تغییر خلق و خو و کج خلقی
- خشکی و خارش پوست
- احساس سوزش در دستان و پاها
- تهوع و استفراغ زیاد
- کبودی حلقه مانند روی پوست و اطراف گردن، زیر بغل، آرنج و زانو. تیرگی پوست آکانتوز سیاه نامیده شده و نشانه دیابت است.
علائم دیابت نوع 1 و نوع 2 شبیه به هم بوده و در ابتدا هشدار دهنده نیستند. اگر علائم به مدت طولانی دیده شوند خطرناک هستند. اگر کودک شما مشکوک به دیابت است به پزشک مراجعه کنید.
نحوه تشخیص دیابت در کودکان
پزشکان از روش های تشخیصی زیر برای تشخیص دیابت استفاده می کنند:
آزمایش خون
اولین آزمایش تست گلوکز رندوم و آزمایش قندخون ناشتا است. تست تحمل گلوکز خوراکی نمونه ای از آزمایش قندخون ناشتاست که سطح گلوکز خون را پس از مصرف نوشیدنی شیرین در مطب دکتر بررسی می کند. تست دیگر آزمایش هموگلوبین ای وان سی است که میزان متوسط گلوکز در هموگلوبین را در 3 ماه گذشته نشان می دهد. دیگر ترکیبات همچون سطوح سی- پپتید و آنتی بادی بدن با آزمایش خون بررسی می شود.
آزمایش ادرار
سطح گلوکز ادرار در کودکان مبتلا به دیابت بیشتر است.
پزشکان دیابت نوع 1 و 2 را بسته به سطح و میزان ترکیبات مختلف در آزمایش خون مشخص می کنند. اگر قند خون کودک بیش از حد نرمال باشد، اما به حدی نباشد که عامل دیابت باشد، کودک در مرحله پیش دیابت قرار دارد.
آیا دیابت در کودکان قابل درمان است؟
دیابت درمان خاصی ندارد. سازمان های بیشماری در نظر داشته اند که از طریق سلول درمانی دیابت را درمان کنند- از طریق مقابله با سیستم ایمنی و القای تولید انسولین- اما در مراحل اولیه پیشرفت قرار دارند.
اما می توان دیابت را با تغییر سبک زندگی و دارو کنترل کرد.
کنترل دیابت در کودکان
هر دو نوع دیابت با کنترل قند خون و ثابت نگه داشتن آن کنترل می شوند. در قسمت زیر راه هایی برای کنترل دیابت در کودکان معرفی می کنیم:
بررسی قند خون
به طور مرتب قند خون کودک را معاینه کنید. ممکن است بخواهید از طریق آزمایش قند خون کودک و سطح انسولین را بررسی کنید. بررسی قند خون باعث می شود که افزایش و کاهش ناگهانی قند خون بررسی شود.
تزریق انسولین
اگر دکتر تزریق انسولین را تجویز کند، در فواصل تجویزی تزریق کنید. کودک و یا والدین می توانند انسولین را تزریق کنند. تزریق انسولین یک سرنگ خاص با سوزن باریک و کوچک که دردی ندارد. انسولین بالای بازو، در ران، و یا پایین شکم تزریق می شود.
یک گزینه دیگر درمان با پمپ انسولین است که در طول روز انسولین را به تدریج در بدن آزاد می کند. پمپ انسولین یک ابزار دیجیتالی کوچک است که به کمربند می چسبد. یک لوله کوچک، انسولین را از طریق سرنگ کوچک وارد شکم می کند. پمپ انسولین که به کمربند وصل شده قند خون را کنترل کرده و میزان کافی انسولین را در بدن آزاد می کند.
پمپ انسولین در آزاد سازی انسولین در دوزهای کوچک همچون پانکراس عمل می کند. با این حال، پمپ های انسولین را باید به طور مرتب تنظیم کرده و هزینه آن بیشتر از تزریق انسولین با سررنگ است.
کنترل رژیم غذایی
رژیم غذایی میزان قند خون و میزان انسولین مورد نیاز بدن را مشخص می کند.
برنامه غذایی کودک باید حاوی مواد غذایی کم چرب و میزان کمتری کربوهیدرات و غنی از دیگر مواد مغذی هم چون پروتئین باشد.
با متخصص تغذیه برای دریافت برنامه رژیم غذایی کودک مشورت کنید.
ورزش
ورزش به تنظیم قند خون هنگام استفاده از انسولین کمک می کند.
ورزش منظم برای کودکان مبتلا به دیابت نوع 2 ضروری است. اگر کودک چاق بوده یا اضافه وزن داشته باشد، باید با ورزش وزن خود را کاهش دهد.
انجمن آمریکایی بیماری های کودکان بیان می کند که هر کودک باید روزانه یک ساعت ورزش کند. کودکان بسته به سن می توانند ورزش های ملایم یا سنگین انجام دهند. والدین نیز برای تشویق کودکان می توانند با آنها ورزش کنند.
برنامه کنترل دیابت بستگی به سن کودک، نوع دیابت، و سلامتی آنها دارد. پزشک کودک و متخصص کودک می توانند برنامه خاص کودک شما را تنظیم کنند. با این حال، برخی از روش های رژیم غذایی برای تمامی کودکان مبتلا به دیابت مفید است.
رژیم غذایی کودکان مبتلا به دیابت
لیست زیر غذاهایی است که کودکان مبتلا به دیابت می توانند یا نمی توانند مصرف کنند:
| غذاهایی که می توانند مصرف کنند | غذاهایی که نمی توانند مصرف کنند |
| 5 وعده میوه و سبزیجات | نوشیدنی های شیرین مانند آب میوه ها |
| غذاهای غنی از فیبر، دانه های کامل مانند غلات | غلات فرآوری شده با فیبر کم و کربوهیدرات زیاد |
| قند طبیعی مانند سیب زمینی شیرین به عنوان دسر | آب نبات و دسر های قندی، مواد غذایی با شکر تصفیه شده |
| گوشت کم چرب مانند مرغ و ماهی | گوشت قرمز مانند گوشت گاو |
| روغن کم چرب مانند روغن زیتون و روغن آفتاب گردان | روغن ها و چربی های ترانس |
| غذاهای آب پز، بخار پز، و باربیکیو | غذاهای پر چرب |
| شیر و لبنیات کم چرب | لبنیات پر چرب و قندی |
رژیم سالم مانع از افزایش قند خون می شود.
عوارض دیابت در کودکان
قند خون مزمن بر تمامی اعضای بدن اثر می گذارد. عوارض عدم کنترل دیابت عبارتند از:
- قانقاریا که عامل تخریب بافت های اطراف بازو و پاهاست.
- اختلال دستگاه گردش خون مانند سکته
- مشکل بینایی و حتی نابینایی
- بیماری کلیوی
- اختلال عملکرد قلب و حتی سکته قلبی
- هیپوگلیسمی (افت قند خون) به دلیل تزریق زیاد انسولین
عوارض دیابت زمانی روی می دهد که دیابت کنترل نمی شود. کنترل درست دیابت از بروز چنین عوارضی جلوگیری می کند.
آیا دیابت در کودکان قابل پیشگیری است؟
دیابت نوع 1 را نمی توان به راحتی پیشگیری کرد زیرا ارثی است. ریسک خط ابتلا به دیابت نوع 2 را می توان با ورزش و سبک زندگی کنترل کرد. می توانید برای جلوگیری از دیابت در کودکان کارهای زیر را انجام دهید:
- ورزش کافی. ورزش وزن بدن را کنترل می کند. چاقی و اضافه وزن مهم ترین عوامل خطر دیابت نوع 2 هستند. کودک باید حداقل روزی 1 ساعت ورزش کند. البته نیازی نیست که تمامی ورزش را به یکباره انجام دهند بلکه می توانند به 4 دوره 15 دقیقه ای تقسیم کنند.
- رژیم غذایی سالم. نوشابه و نوشیدنی های قندی را از برنامه غذایی کودک حذف کنید. برای اسنک میوه بخورند. نیازی نیست شکر را از برنامه غذایی کودک حذف کنید. دسر روزی یک بار ضرری ندارد. رژیم متعادل برای سلامت بدن و دریافت تمام مواد مغذی بدن ضروری است.
- تغییر عادات غذایی: هنگام تماشای تلویزیون کودک نباید خوراکی بخورد زیرا باعث افزایش مصرف مواد غذایی می شود. برای جلوگیری از پرخوری سعی کنید به آنها چندین وعده غذایی کم حجم بدهید. کودک را مجبور به تمام کردن غذا نکنید. اگر کودک سیر است او را مجبور نکنید که بیشتر بخورد.
دیابت تا آخر عمر با کودک است اما نباید در رشد کودک اختلال ایجاد کند. با گزینه های سالم به انها در کنترل دیابت کمک کنید. می توانید رژیم غذایی کودک را کنترل کرده و غذاهای سالم را جایگزین غذاهای مضر کنید.