اختلال شخصیت مرزی چیست؟ در مورد عوارض اختلال شخصیت مرزی چه می دانید؟ آیا راهکارهای درمانی مناسبی برای این اختلال روانی وجود دارد؟ چه داروهایی در درمان این بیماری کمک کننده هستند؟ در این مقاله از بخش روانشناسی دکتر سلام به بررسی اختلال شخصیت مرزی می پردازیم. علائم و عوامل خطر آن را مورد تحلیل قرار داده و سپس به راه های تشخیص و درمان آن می پردازیم.
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی یک اختلال سلامت ذهن است که روی نحوه تفکر و احساسی که نسبت به خود و دیگران دارید تاثیر می گذارد. این اختلال سبب ایجاد مشکل در عملکرد روزانه می شود. به علاوه این اختلال سبب ایجاد مشکل در خویشتن شناسی، سخت شدن کنترل احساسات و رفتار و ایجاد الگویی از روابط ناپایدار می گردد. اختلال شخصیت مرزی سبب می شود که فرد ترس زیادی از ترک شدن داشته باشد و تحمل تنهایی را نداشته باشد.
متاسفانه این افراد به خاطر خشم نا به جا، تکانشگری و تغییرات مختلف رفتار، دائما دیگران را از خود دور می کنند. اما خودشان دوست ندارند که این اتفاق بیفتد و دنبال رابطه ماندگار و عاشقانه هستند. اختلال شخصیت مرزی معمولا در سنین نوجوانی شروع می شود. این اختلال در نوجوانی رو به وخامت می رود اما با گذشت زمان و بالا رفتن سن رفته رفته بهتر می شود. اگر دچار اختلال شخصیت مرزی هستید ناامید نشوید. بسیاری از افرادی که این اختلال را دارند با گذشت زمان و درمان بهتر می شوند. خیلی از افرادی که به این اختلال دچارند یاد گرفته اند که با این اختلال زندگی کنند و اکنون از زندگی خود راضی هستند.
علائم اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی روی این که درباره خودتان چه حسی دارید، چگونه با دیگران ارتباط برقرار می کنید و این که چگونه رفتار می کنید تاثیر گذار است. علائم این بیماری می توانند شامل این موارد باشند:
- ترس شدید از طرد شدن، این ترس به قدری قوی است که فرد حتی نمی تواند تصور کند که طرد شده است.
- روابط ناپایدار، این روابط این گونه اند که فرد دچار اختلال، در یک لحظه یک نفر را خیلی دوست دارد و به نظرش او فرد خیلی خوبی است اما چند دقیقه بعد نظرش کاملا درباره آن فرد عوض می شود.
- تغییرات سریع در خصوص خویشتن شناسی و اعتماد به نفس، این تغییرات شامل تغییر در اهداف و ارزش ها هستند به طوری که در احساساتی که فرد نسبت به خود دارد دائما تغییر ایجاد می شود.
- ممکن است در زمانی فرد دائما استرس داشته باشد و دچار پارانویا شود. در این شرایط فرد ارتباط خود با دنیای واقعی را از دست می دهد. این حالات از چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشند.
- رفتارهای تکانشی و پر خطر، از جمله این رفتارها می توان به تصمیم ناگهانی برای قمار، رانندگی بی باکانه، روابط جنسی محافظت نشده، قانون شکنی، عیاشی و مصرف مواد مخدر اشاره کرد. به علاوه ممکن است که فرد به طور ناگهانی ترغیب شود که یک کار خوب را ترک کند یا از یک رابطه خوب بیرون بیاید.
- خطر خودکشی و احتمال آسیب به خود، این رفتارها معمولا در جواب به ترس از ترک شدن به وجود می آیند.
- تغییرات ناگهانی در رفتار و اخلاق، این رفتارها شامل شادی ناگهانی، تحریک پذیری، حس خجالت یا اضطراب هستند.
- احساس پوچی
- احساس خشم ناگهانی، این احساسات به گونه ای هستند که فرد به طور ناگهانی خونسردی خود را از دست می دهد، به دیگران طعنه می زد و گاهی با دیگران به صورت فیزیکی دعوا می کند.
چه هنگام برای درمان اختلال شخصیت مرزی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر حس می کنید که حتی یکی از علائم بالا را دارید با پزشک یا روانشناس صحبت کنید.
اگر به فکر خودکشی می افتید:
اگر به فکر خودکشی یا آسیب زدن به خود هستید فورا با یکی از روش های زیر درخواست کمک کنید:
- سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
- با پزشک، روانشناس یا مشاور خود تماس بگیرید.
- از کسی که دوستش دارید، دوست صمیمی تان یا یک فرد قابل اعتماد بخواهید که پیش شما بیاید.
- اگر علائم ذکر شده را در اعضای خانواده و دوستان مشاهده کردید با آن شخص حرف بزنید و از او بخواهید که به پزشک یا روانشناس مراجعه کند. اما هرگز کسی را مجبور نکنید که به پزشک مراجعه کند. اگر رابطه ای که با آن فرد دارید به خودتان استرس وارد کند می توانید خودتان نزد پزشک بروید و از او کمک بخواهید.
دلایل اختلال شخصیت مرزی
همچون سایر اختلالات ذهنی دلایل اختلال شخصیت مرزی هم مشخص نیستند. این اختلال میتواند به علت عوامل محیطی مثل سابقه سوء استفاده از فرد در زمان بچگی یا طرد شدن در دوران کودکی باشد. علاوه بر این موارد، اختلال شخصیت مرزی می تواند به علت موارد زیر هم اتفاق بیفتد:
ژنتیک:
برخی از مطالعاتی که روی دوقلوها و خانواده ها صورت گرفت نشان داد که اختلال شخصیت مرزی می تواند ارثی باشد و می تواند در ارتباط با سایر اختلالات ذهنی در میان اعضای خانواده باشد.
ناهنجاری های مغزی:
برخی از تحقیقات نشان دادند که پس از احساساتی همچون تکانشگری و خشم، تغییر در برخی نواحی مغز مشاهده شده است. به علاوه برخی از داروها مثل سروتونین که به تنظیم خلق و خو کمک می کند در برخی شرایط نمی تواند عملکرد درستی داشته باشد.
عوامل پر خطر اختلال شخصیت مرزی
برخی از عوامل در بالا رفتن ریسک اختلال شخصیت مرزی نقش دارند. این عوامل شامل این مواردند:
زمینه ارثی:
در صورتی که یکی از افراد نزدیک به شما- مثل پدر، مادر، خواهر و برادر- دچار این اختلال است، احتمال این که شما هم دچار این اختلال شوید بالاست.
دوران کودکی پر استرس:
خیلی از افرادی که دچار این اختلال هستند در دوران کودکی مورد سوء استفاده فیزیکی یا جنسی قرار گرفته اند یا نادیده گرفته شده اند. برخی از این افراد در دوران کودکی گم شده اند یا از پدر و مادر خود جدا شده اند. به علاوه ممکن است مورد آزار و اذیت پدر و مادر یا اطرافیان قرار گرفته باشند. سایر این افراد دائما شاهد درگیری اعضای خانواده شان با هم بوده اند.
عوارض اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی می تواند روی خیلی از جنبه های زندگی تان تاثیر منفی بگذارد. این اختلال می تواند روی روابط صمیمی، شغل، مدرسه، فعالیت های اجتماعی و اعتماد به نفس فرد تاثیر منفی بگذارد و سبب این مشکلات شود:
- تغییر مداوم شغل یا از دست دادن مکرر کار
- عدم تکمیل تحصیلات
- مشکلات قانونی مثل زندان رفتن
- روابط پر تنش، استرس در روابط زناشویی و طلاق
- آسیب به خود از جمله سوزاندن و بریدن قسمت هایی از بدن خود و بستری شدن مداوم
- درگیر کردن خود در روابط خطرناک
- بارداری ناخواسته، عفونت های منتقله جنسی، تصادف با وسایل نقلیه، دعواهای فیزیکی به خاطر رفتار تکانشی
- تلاش برای خودکشی
به علاوه به علت اختلال شخصیت مرزی ممکن است که فرد دچار سایر اختلالات ذهنی هم شود، این اختلالات شامل این موارد هستند:
- افسردگی
- مصرف مواد مخدر و الکل
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات غذا خوردن
- اختلال دو قطبی
- اختلال استرس پس از آسیب روانی
- اختلال کم توجهی– بیش فعالی
- سایر اختلالات شخصیتی
تشخیص اختلال شخصیت مرزی
اختلالات شخصیتی از جمله اختلال شخصیت مرزی با روش های زیر قابل تشخیص هستند:
- مصاحبه جزئی با پزشک یا مشاور
- ارزیابی های روانشناسی از جمله پر کردن پرسشنامه
- تست و سابقه بیماری
- صحبت درباره علائمی که دارید
تشخیص علائم این اختلال معمولا در بزرگسالان انجام می شوند. چون مشاهده این علائم در کودکان نمی تواند نشان دهد که آن ها دچار این اختلال هستند و ممکن است با گذر زمان و بزرگتر شدن آن ها این علائم از بین بروند.
درمان اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی معمولا با روان درمانی قابل درمان است اما در برخی شرایط از دارو هم برای درمان بیمار استفاده می شود. اگر اوضاع بیمار وخیم باشد پزشک به او بستری شدن در بیمارستان را پیشنهاد می دهد. با درمان به فرد مهارت هایی را یاد می دهند که بتواند این اختلال را کنترل کند. به علاوه سایر اختلالات ذهنی که با اختلال شخصیت مرزی اتفاق می افتند هم باید درمان شوند. این اختلالات نظیر افسردگی و استفاده از مواد مخدر هستند. با درمان، فرد احساس بهتری نسبت به خود خواهد داشت و زندگی راحت تری خواهد داشت.
روان درمانی
روان درمانی، یک درمان اساسی برای مقابله با اختلال شخصیت مرزی است. پزشک با توجه به نیاز بیمار نوع درمان را مشخص می کند. اهداف روان درمانی کمک کردن به بیمار در این موارد هستند:
- کمک به بیمار برای تمرکز روی توانایی هایی که دارد.
- یاد دادن کنترل احساسات ناخوشایند به بیمار
- کاهش حالت تکانشگری و کمک به او برای نشان ندادن عکس العمل افراطی
- تقویت روابط با آگاهی درباره احساسات خود و دیگران
- آگاهی کامل درباره اختلال شخصیت مرزی
انواع روان درمانی که تاکنون مفید بوده اند شامل این موارد هستند:
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT):
این نوع رفتار درمانی شامل انواعی از درمان هاست که برای درمان اختلال شخصیت مرزی طراحی شده اند. DBT از روش هایی استفاده می کند تا به بیمار بیاموزد که چگونه باید احساساتش را کنترل کند، اضطراب را تحمل کند و روابطش با دیگران را بهتر کند.
طرحواره درمانی:
طرحواره درمانی یکی از انواع درمان هایی است که می تواند به صورت فردی یا گروهی اعمال شود. این درمان باعث می شود که نیازهای برطرف نشده ای که سبب الگوی نامناسب در زندگی شده اند را شناسایی کنید و این کار می تواند سودمند باشد. این نوع درمان به شما کمک می کند که از راه مثبت و سالم به آن نیازها پاسخ دهید و الگوی زندگی مثبتی را در پیش بگیرید.
درمان مبتنی بر ذهنی سازی (MBT):
درمان مبتنی بر ذهنی سازی نوعی از درمان است که به فرد کمک می کند که احساسات و افکارش را تشخیص دهد و دیدگاهی کلی از موقعیت ها به دست آورد. MBT روی فکر کردن قبل از عمل تاکید می کند.
آموزش سیستم های پیش بینی ذهنی و حل مسائل (STEPPS):
این درمان حدودا ۲۰ هفته زمان می برد و شامل کار در گروهی متشکل از اعضای خانواده، دوستان و افرادی که برای فرد مهم هستند می باشد.
روان درمانی متمرکز بر انتقال (TFP):
این نوع روان درمانی که به آن روان درمانی روان پویشی هم می گویند با ایجاد رابطه صمیمی بین فرد و روان درمانگر به فرد فهمی از مشکلات احساسی و فردی ای که دارد می دهد. با کمک این دیدگاه فرد در آینده هم می تواند مشکلاتش را حل کند.
کنترل روان:
این روش با مهیا کردن زمینه ای برای انتقال احساسات، به فرد این امکان را می دهد که با احساساتی که برای او دشوار هستند کنار بیاید و کنترل آن ها را در دست بگیرد. این درمان گاهی همراه با دارو، به صورت گروهی یا با خانواده و گاهی نیز به صورت تکی است.
داروی درمان اختلال شخصیت مرزی
اگر چه هیچ دارویی به طور اختصاصی برای درمان اختلال شخصیت مرزی طراحی نشده اما برخی از داروهای خاص ممکن است به درمان علائمی مثل افسردگی، تکانشگری، خشم و اضطراب کمک کنند. این داروها شامل داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد روان پریشی هستند. درباره مزایا و عوارض جانبی داروها با پزشک خود صحبت کنید.
بستری کردن
گاهی برای دریافت درمان جزئی تر فرد باید در بیمارستان بستری شود. بستری شدن به پزشکان این اطمینان را می دهد که فرد تحت مراقبت است، به خود آسیب نمی زند و نمی تواند خودکشی کند!
بهبودی و ریکاوری پس از درمان اختلال شخصیت مرزی
این که یاد بگیرید احساسات، افکار و رفتار خود را کنترل کنید زمان بر است. برخی از افراد در رفتار خود ارتقاء ناگهانی مشاهده می کنند، اما ممکن است تا مدت طولانی با علائم اختلال شخصیت مرزی دست و پنجه نرم کنید. مدت زمان بهبود برای هر کسی متفاوت است و با گذشت زمان، علائم آن ها بهتر یا بدتر می شوند. اما درمان باعث می شود که احساس بهتری به خودتان داشته باشید. اگر با پزشکی که در زمینه درمان اختلال شخصیت مرزی تجربه دارد صحبت کنید امکان درمان و برطرف شدن این حالات در شما بالا می رود.
کنار آمدن و حمایت
علائم اختلال شخصیت مرزی می توانند برای فرد و اطرافیانش چالش بر انگیز باشند. ممکن است احساس کنید که احساسات، افکار و رفتارتان در حال آسیب به شما هستند و دیگر نمی توانید کنترل آن ها را در دست بگیرید. علاوه بر درمان توسط پزشک، خودتان هم با این روش ها می توانید به بهبود حال خود کمک کنید:
- اطلاعات کافی درباره این اختلال به دست بیاورید این گونه می فهمید که علت آن چه بوده و درمانش چیست.
- یاد بگیرید که چگونه می توان رفتار خشمگینانه را کنترل کرد.
- از متخصص برای درمان کمک بخواهید و برنامه درمانی خود را دنبال کنید. در تمام جلسات درمانی شرکت کنید و همان طوری که تجویز شده دارو مصرف کنید.
- با مشاور خود صحبت کنید و برنامه ای بریزید تا بتوانید با بحران بعدی کنار بیایید.
- برای مشکلات مربوط به این اختلالات از جمله مصرف مواد مخدر هم مشاوره بگیرید.
- خانواده و دوستان را از مشکل و درمان آگاه کنید تا بتوانند شما را درک کنند و از شما حمایت کنند.
- با کمک مهارت هایی مثل تنفس عمیق و مدیتیشن احساسات خود را کنترل کنید.
- برای خودتان و دیگران محدودیت هایی در نظر بگیرید و یاد بگیرید که چگونه می توان بدون اذیت کردن دیگران و ترک شدن، احساسات خود را بیان کنید.
- درباره این که دیگران درباره شما چه فکری می کنند و چه احساسی به شما دارند فرضیه سازی نکنید.
- با سایر افرادی که این اختلال را دارند یا داشته اند صحبت کنید تا بتوانید از نگرش و تجربیات آن ها استفاده کنید.
- گروهی از افرادی که شما را می فهمند و از شما حمایت می کنند تشکیل دهید.
- شیوه زندگی سالمی را دنبال کنید برای مثال برنامه غذایی سالمی را دنبال کنید، از نظر فیزیکی فعال باشید و در فعالیت های اجتماعی شرکت کنید.
- خودتان را برای این اختلال سرزنش نکنید اما به خودتان بگویید که در درمان آن موظف هستید.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
ممکن است در ملاقات اول به پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک عمومی ممکن است که شما را به متخصص روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهد. در این جا به شما خواهیم گفت که چگونه برای این ملاقات آماده شوید.
چه کاری می توانید انجام دهید
قبل از مراجعه به پزشک، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- هر یک علائمی که خودتان یا اطرافیان تان مشاهده کرده اید و طول مدت آن را یادداشت کنید.
- اطلاعات مهم شخصی از جمله آسیب های روانی که در گذشته تجربه کرده اید و هر استرسی که اخیرا مشاهده کرده اید.
- اطلاعات پزشکی تان از جمله اوضاع سلامت ذهن و جسم
- تمام داروهایی که اخیرا مصرف کرده اید از جمله داروهای بدون تجویز پزشک، ویتامین ها و سایر مکمل ها همراه با دوز مصرفی
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را از قبل آماده کنید تا در وقت صرفه جویی کنید.
اگر امکان دارد یکی از اعضای خانواده یا دوستان تان را همراه با خود ببرید. کسی که به مدت طولانی شما را می شناسد می تواند با اجازه شما اطلاعات مفیدی را در اختیار پزشک قرار دهد. سوالات اساسی که می توانید از پزشک بپرسید شامل این موارد هستند:
- چه چیزی دلیل این اختلال و علائم من است؟
- کدام نوع درمان برای من بهتر به نظر می رسد؟
- با این درمان علائم من تا چه حد برطرف می شوند؟
- چند وقت یک بار و برای چه مدت به جلسات روان درمانی نیاز دارم؟
- داروهایی که می توانند مفید باشند چه هستند؟
- آیا این داروهایی که تجویز کرده اید هیچ عوارض جانبی ای دارند؟
- آیا هیچ اقدام احتیاطی یا محدودیتی در خصوص داروها هست که من باید بدانم؟
- من مشکلات دیگری هم دارم چگونه می توانم این مشکلات را با هم کنترل کنم؟
- خانواده و دوستانم تا چه حد می توانند در این درمان به من کمک کنند؟
- آیا هیچ دستورالعمل چاپ شده ای دارید که بتوانم از آن استفاده کنم؟
این سوالات را حتما در طول ملاقات با پزشک از او بپرسید.
از پزشک چه انتظاراتی باید داشته باشید
پزشک یا روانشناس ممکن است سوالاتی را از شما بپرسد. برای پاسخ دهی به این سوالات آماده باشید تا بتوانید بیشتر وقت تان را روی موضوعاتی که می خواهید درباره آن ها صحبت کنید بگذارید. سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد شامل این موارد هستند:
- علائم شما چه هستند؟
- اولین بار کی متوجه این علائم شدید؟
- آیا این علائم روی زندگی شخصی و کارتان تاثیر منفی گذاشته اند؟
- در طول یک روز، هر چند وقت یک بار دچار تغییر ناگهانی حالات و رفتار می شوید؟
- هر چند یک بار حس می کنید که به شما خیانت شده، قربانی شده اید یا ترک شده اید؟ چرا چنین احساسی داشته اید؟
- تا چه حد می توانید عصبانیت و خشم خود را کنترل کنید؟
- احساس تنهایی را چگونه کنترل می کنید؟
- عزت نفس خود را چگونه توصیف می کنید؟
- آیا تا به حال افکار بد و حتی شیطانی به سراغتان آمده است؟
- آیا تا به حال به فکر آسیب به خود بوده اید یا تا به حال قصد خودکشی داشته اید؟
- آیا از مواد مخدر استفاده می کنید؟ اگر جواب بله است هر چند وقت یک بار؟
- کودکی خود و رابطه تان با پدر و مادرتان در آن زمان را چگونه توصیف می کنید؟
- آیا در کودکی از نظر فیزیکی یا جنسی مورد سوء استفاده قرار گرفته اید یا در کودکی طرد شده اید؟
- آیا اطرافیان یا خانواده تان به اختلالات شخصیتی دچارند؟
- آیا تا به حال مشکل و اختلال دیگری را تجربه کرده اید؟ اگر جواب مثبت است، چگونه این بیماری را تشخیص دادید و درمان آن تا چه حد مفید بود؟
- آیا اخیرا برای مشکل دیگری تحت درمان بوده اید؟
هر سوالی در مورد اختلال شخصیت مرزی داشتید، از متخصصان ما بپرسید. پیشنهادات و تجربیات خود را با دیگر کاربران دکتر سلام به اشتراک بگذارید.
