در مورد کولونوسکوپی چه می دانید؟ این روش درمانی برای چه بیماری هایی مورد استفاده قرار می گیرید؟ عوارض این روش چیست؟ برای آماده شدن به منظور انجام این روش چه کارهایی را باید انجام دهیم؟ در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی کاربرد و عوارض کولونوسکوپی پرداخته و مراقبت های قبل و بعد از آن را مورد بررسی قرار می دهیم.
کولونوسکوپی چیست؟
کولونوسکوپی روشیست که از طریق آن می توان داخل روده بزرگ را معاینه و بررسی کرد. کولون همان روده بزرگ است که آخرین بخش دستگاه گوارش محسوب می شود. وقتی مواد مغذی موجود در غذاها از طریق روده کوچک جذب شدند، کار روده بزرگ شروع می شود. وظیفه این ارگان، پردازش و دفع مواد زائد از بدن است. روده بزرگ حدود یک و نیم متر طول دارد و از گوشه پایین و سمت راست بدن (یعنی جایی که روده کوچک به پایان می رسد) و به سمت کبد شروع می شود و به سمت طحال در گوشه سمت چپ حرکت می کند تا در نهایت به راست روده و مقعد می رسد.
برای انجام کولونوسکوپی، پزشک از وسیله ای به نام کولونوسکوپ استفاده می کند. این ابزار لوله ای باریک و بلند است که تقریبا 152 سانتیمتر طول و 2.5 سانتیمتر قطر دارد. کولونوسکوپ مجهز به یک دوربین فیبرو اپتیک منعطف است که به پزشک این امکان را می دهد تا سراسر روده بزرگ را مشاهده و بررسی کند.
مروری کلی روی سرطان روده بزرگ و تاثیر کولونوسکوپی بر آن
سرطان کولورکتال یا روده بزرگ یکی از انواع سرطان هاست که از رکتوم یا روده بزرگ شروع می شود. هر دوی این اندام ها در قسمت تحتانی و پایینی دستگاه گوارش بدن قرار دارند. به روده بزرگ کولون هم گفته می شود. طبق برآوردها مشخص شده است که از هر 22 مرد 1 نفر و از هر 24 زن نیز 1 نفر به سرطان روده بزرگ مبتلا می شود.
مهمترین نکته در درمان این نوع سرطان شناسایی مرحله پیشرفت سرطان برای ارائه بهترین روش درمانی است. سرطان روده بزرگ چهار مرحله دارد که مرحله 4 پیشرفته ترین مرحله آن محسوب می شود. در ادامه به طور مختصر به بررسی هر یک از این مراحل می پردازیم:
مرحله 1: در این مرحله تومورهای سرطانی به داخل پوشش یا مخاط روده بزرگ نفوذ کرده اند اما هنوز دیواره های روده بزرگ سالمند.
مرحله 2: در مرحله دوم، سرطان به دیواره های کولون یا رکتوم هم سرایت می کند اما روی غدد لنفاوی و بافت های اطراف آن تاثیری نمی گذارد.
مرحله 3: در این مرحله معمولا یک تا سه غده لنفاوی روده بزرگ درگیر بیماری می شوند اما سایر اندام های بدن دست نخورده باقی می مانند.
مرحله 4: این مرحله مرحله ایست که در آن سلول های سرطانی از روده بزرگ به سایر اندام های بدن مثل کبد و ریه ها می رسند و سرطان در تمام بدن پخش می شود.
علائم و نشانه های سرطان روده بزرگ
سرطان کولورکتال یا روده بزرگ معمولا علامت و نشانه خاصی ندارد؛ مخصوصا اگر در مراحل اولیه باشد. علائمی که ممکن است در مراحل اولیه ( مرحله 1و 2) سرطان رخ بدهند عبارتند از:
- یبوست
- اسهال
- تغییر رنگ مدفوع
- تغییر در شکل مدفوع مثل تکه تکه شدن آن
- مدفوع خونی
- خونریزی از روده بزرگ
- نفخ و گاز بیش از حد
- گرفتگی عضلات شکم
- درد شکم
در صورت مشاهده هر یک از علائم حتما به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش های غربالگری سرطان روده بزرگ برایتان انجام شود.
علائم مراحل پیشرفته سرطان روده بزرگ (مرحله 3 و 4)
در مراحل پیشرفته تر سرطان کولون علائم زیر بروز می کنند:
- خستگی بیش از حد
- ضعف و بی حالی بی دلیل و غیر قابل توضیح
- کاهش وزن بی دلیل و غیر عمدی
- احساس عدم تخلیه کامل روده
- تهوع و استفراغ
اگر سرطان روده بزرگ به سایر قسمت های بدن برسد علائم زیر ظاهر می شوند:
- زردی چشم و پوست
- تورم دست یا پا
- مشکلات تنفسی
- سردردهای مزمن
- تاری دید
- شکستگی استخوان ها
معمولا برای تشخیص سرطان روده بزرگ از کولونوسکوپی استفاده می شود.
چرا کولونوسکوپی انجام می شود؟
ممکن است پزشک بنا به یکی از دلایل زیر تشخیص بدهد که بیمار باید کولونوسکوپی شود:
- بررسی علائم و نشانه های مربوط به روده: کولونوسکوپی به پزشک کمک می کند تا دلایل احتمالی درد شکم، خونریزی روده، یبوست یا اسهال مزمن و سایر مشکلات و اختلالات مربوط به روده را بررسی کند.
- غربالگری سرطان روده بزرگ: اگر 50 ساله یا بالاتر هستید و خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ برای شما در محدود متوسط قرار دارد (یعنی هیچ عامل خطر ساز دیگری به جز سن ندارید)، پزشک توصیه می کند که هر 10 سال یک بار برای غربالگری سرطان روده بزرگ کولونوسکوپی انجام بدهید.
- پیدا کردن پولیپ های روده: اگر قبلا مبتلا به پولیپ روده بوده اید احتمالا پزشک توصیه می کند که برای پیدا کردن و از بین بردن پولیپ های دیگر کولونوسکوپی انجام بدهید. این کار خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را هم کاهش می دهد.
چه کسانی باید کولونوسکوپی انجام بدهند؟
اغلب افراد بالای 50 سال به پولیپ روده مبتلا می شوند؛ بنابراین توصیه می شود که برای تشخیص زود هنگام و از بین بردن هر نوع تومور و رشد غیر طبیعی در روده ها، هر 10 سال یک بار برای این دسته افراد کولونوسکوپی انجام بگیرد.
چه بیماری هایی با کولونوسکوپی تشخیص داده می شوند؟
از کولونوسکوپی برای بررسی و تشخیص بیماری های روده استفاده می شود. در واقع این روش ابزار غربالگری برای تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ به شمار می رود. سرطان کولورکتال یا روده بزرگ دومین عامل مرگ و میر در ایالات متحده آمریکاست که بر اثر تومورها و بافت های غیر طبیعی و زائد بروز می کند. معمولا 5 تا 10 سال طول می کشد تا این تومورها رشد کنند و ممکن است در این مدت علامتی از خودشان نشان ندهند. داشتن سابقه خانوادگی یا فامیلی ابتلا به سرطان روده بزرگ شانس ابتلا به این سرطان را در خود فرد نیز افزایش می دهد.
قبل از انجام کولونوسکوپی چه مواردی را باید به پزشک اطلاع داد؟
در صورتی که یکی از موارد زیر را دارید حتما قبل از انجام کولونوسکوپی پزشکتان را در جریان قرار بدهید:
- بارداری
- بیماری های ریوی
- بیماری های قلبی
- آلرژی و حساسیت به هر گونه دارو
- ابتلا به دیابت یا مصرف هر نوع دارویی که ممکن است روی روند لخته شدن خون تاثیر بگذارد
هیچ وقت بدون مشورت با پزشک مصرف داروهایتان را قطع نکنید.
در موارد زیر قبل از انجام کولونوسکوپی باید با توصیه و تجویز پزشک آنتی بیوتیک مصرف کنید:
- اگر دریچه قلب مصنوعی دارید
- اگر قبلا به شما گفته شده که قبل از انجام عمل دندانپزشکی یا هر جراحی دیگری باید آنتی بیوتیک مصرف کنید.
چطور باید برای عمل کولونوسکوپی آماده شد؟
تخلیه کامل روده بزرگ یکی از اساسی ترین فاکتورها برای انجام یک کولونوسکوپی موفق است. اگر روده کاملا آماده انجام این عمل نباشد ممکن است پولیپ ها و ضایعات روده در کونولوسکوپی دیده نشوند. علاوه بر این عدم آمادگی کامل برای کولونوسکوپی می تواند منجر طولانی تر شدن روند عمل شود که این مساله به نوبه خود احتمال بروز عوارض جانبی را هم بیشتر می کند. از این گذشته در برخی موارد حتی ممکن است نیاز به تکرار کل روند کولونوسکوپی باشد و برای این کار باید یک بار دیگر برنامه ریزی کرد و تخلیه کامل روده را انجام داد.
آمادگی برای انجام کولونوسکوپی شامل دو بخش می باشد: رژیم غذایی مناسب و نوشیدن مایعات پاک کننده روده ها. در ادامه نحوه آماده شدن برای این کار را مرور می کنیم:
یک هفته قبل از عمل کولونوسکوپی
احتمالا در هفته منتهی به کولونوسکوپی، پزشک رژیم غذایی خاصی برایتان تجویز می کند. در طول این مدت می توانید از سبزیجات پخته یا کنسرو شده استفاده کنید اما مصرف غذاهای زیر ممنوع است:
- غلات از جمله برنج، بلغور جو دو سر و نان گندم
- آجیل
- دانه های روغنی مثل کنجد
- میوه ها و سبزیجات خام
علاوه بر این پزشک به شما توصیه می کند از مصرف برخی داروهای خاص که می توانند خطر خونریزی در حین کولونوسکوپی را افزایش بدهند خودداری کنید. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین و کلوپیدوگرل
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن
شما باید 3 تا 7 روز قبل از انجام عمل اندوسکوپی مصرف این داروها را قطع کنید. البته به خاطر داشته باشید که نباید بدون مشورت با پزشک مصرف دارویی را قطع کنید.
دو روز قبل از عمل کولونوسکوپی
در طی این دو روز باید آب و مایعات فراوانی بنوشید تا وقتی روده شروع به تخلیه شدن کرد دچار کم آبی نشوید. توصیه می شود که روزی 8 لیوان آب بنوشید تا از بروز کم آبی جلوگیری شود. علاوه بر این از مصرف مایعات قرمز یا نارنجی رنگ خودداری کنید چون این مایعات هم رنگ خون هستند و بعد از مصرفشان ممکن است این طور به نظر برسد که روده بزرگ خونریزی کرده است.
24 ساعت قبل از عمل کولونوسکوپی
بسیار مهم است که در 24 ساعت منتهی به عمل کولونوسکوپی فقط از مایعات شفاف استفاده کنید. نمونه هایی از غذاهای آبکی که می توانید مصرف کنید عبارتند از:
- آبگوشت یا سوپ گوشت شفاف
- قهوه یا چای بدون خامه یا شیر
- نوشیدنی های الکترولیت مثل نوشیدنی های ورزشی
- ژلاتین
- بستنی یخی
- آبمیوه های بدون پالپ
برای پاکسازی و تخلیه کامل روده معمولا از یک محلول خوراکی استفاده می شود. این محلول باعث می شود دفعات اجابت مزاج شما افزایش پیدا کند تا کاملا روده ها از هر نوع ماده اضافی و زائد پاکسازی شود. برخی از این محلول ها عبارتند از:
- GoLytely، Colyte
- NuLytely
- TriLyte
از این محلول ها با دوزهای مختلفی استفاده می شود. در برخی موارد پزشک توصیه می کند که شب قبل از عمل کولونوسکوپی کل محلول را یک جا مصرف کنید. در موارد دیگر، قسمتی از محلول را شب قبل و بقیه آن را روز عمل باید مصرف کنید.
این محلول ها باعث می شود شما به اسهال دچار شوید و دفعات اجابت مزاجتان بیشتر شود. علاوه بر این ممکن است حالت تهوع، تشنگی، نفخ و یا سرگیجه هم پیدا کنید. در این صورت توصیه می شود محلول را با یک فاصله 30 دقیقه ای مصرف کنید و بعد از آن هم مایعات شفاف بخورید. اگر نمی توانید محلول آماده سازی روده را تحمل کنید می توانید با اجازه پزشک آن را با مایعی که قرمز، بنفش یا آبی نباشد مخلوط و بعد مصرف کنید.
در طول روند آماده سازی روده برای انجام کولونوسکوپی موارد زیر را به خاطر داشته باشید:
- نزدیک دستشویی باشید.
- شلوار راحت بپوشید تا موقع پایین کشیدن آن اذیت نشوید.
- اگر طعم محلول آماده سازی روده برایتان ناخوشایند است می توانید بعد از خوردن محلول کمی مایعات شفاف مصرف کنید.
- برای کاهش خارش و تحریک مقعد از وازلین در اطراف دهانه مقعد استفاده کنید.
- کم کم مدفوعتان به رنگ روشن یا زرد در می آید. این مساله نشان می دهد که روده در حال پاکسازی کامل از مواد زائد است.
کولونوسکوپی چطور انجام می شود؟
قبل از شروع عمل از شما خواسته می شود که لباس مخصوص عمل بپوشید و بعد به شما آرامبخش داده می شود. گاهی اوقات از قرص های آرامبخش ملایم برای این کار استفاده می شود اما در برخی موارد هم داروی آرامبخش با یک داروی ضد درد دیگر ترکیب و سپس به صورت وریدی تزریق می شود تا جلوی بروز هر نوع درد و ناراحتی را بگیرد.
از شما خواسته می شود که روی تخت به پهلو دراز بکشید و پاهایتان را به سمت سینه جمع کنید. بعد پزشک کولونوسکوپ را از طریق مقعد وارد روده شما می کند. این وسیله به اندازه ای بلند است که بتواند به همه قسمت های روده بزرگ برسد تا پزشک بتواند به خوبی همه جای روده را معاینه و بررسی کند. کولونوسکوپ دارای یک چراغ و همینطور یک لوله بلند است که به پزشک اجازه می دهد هوا یا دی اکسید کربن را داخل روده بزرگ بیمار پمپ کند. با این کار روده بزرگ باز می شود و نمای بهتری برای معاینه پزشک ایجاد می شود.
ممکن است هنگامی که هوا داخل روده شما پمپ می شود احساس گرفتگی شکم یا نیاز به دستشویی رفتن پیدا کنید. سعی کنید عمیق و آرام از دهان نفس بکشید تا عضلات شکمتان شل شوند. کولونوسکوپ حاوی یک دوربین فیلمبرداری ریز نیز می باشد که از داخل روده بزرگ فیلمبرداری می کند و تصاویر آن را به یک مانیتور می فرستد تا پزشک بتواند داخل کولون را کاملا بررسی کند.
علاوه بر این ممکن است پزشک لازم بداند که در حین کولونوسکوپی وسایلی را از طریق لوله یا همان کانال کولونوسکوپ وارد کند تا از بافت روده نمونه برداری (بیوپسی) کند یا پولیپ ها و رشدهای غیر طبیعی و زائد را خارج کند. این کار معمولا با استفاده از پنس، حلقه و یا سواب های مخصوص نمونه برداری انجام می شود. اگر بیوپسی انجام شود یا پولیپی از روده خارج شود شما چیز خاصی احساس نمی کنید. کولونوسکوپی معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد.
بعد از انجام عمل کولونوسکوپی چه اتفاقی می افتد؟
مدتی بعد از انجام کولونوسکوپی و در همان روز شما می توانید به خانه برگردید. معمولا کولونوسکوپی جزو عمل های سرپایی محسوب می شود و نیازی به بستری بیمار در بیمارستان ندارد. بعد از عمل از شما خواسته می شود حدود 30 دقیقه و تا زمانی که اثر و عوارض داروها از بین برود در مطب پزشک بمانید تا تحت نظر باشید. عوارض جانبی ممکن است شامل علائمی مثل حالت تهوع، نفخ و خواب آلودگی باشد که تا مدت کوتاهی بعد از عمل ادامه دارد.
بعد از کولونوسکوپی نمی توانید رانندگی کنید بنابراین باید شخص دیگری شما را به خانه ببرد. زمان ریکاوری و بهبودی بعد از عمل هم متغیر است. اگر عوارض جانبی خاصی وجود نداشته باشد، احتمالا بین چند ساعت تا چند روز کاملا به حالت قبل برمیگردید. احتمالا پزشک یک قرار ملاقات بعدی برایتان در نظر می گیرد و دستورالعمل هایی درباره رژیم غذایی تان هم در اختیارتان می گذارد. بعد از انجام کولونوسکوپی مایعات زیادی بنوشید تا دچار کم آبی ناشی از آماده سازی روده برای عمل نشوید اما به خاطر داشته باشید که نباید مشروبات الکلی مصرف کنید.
در صورتی که در طول عمل آرامبخش دریافت کرده اید تا 24 ساعت نباید رانندگی کنید و از کار با ماشین آلات سنگین نیز خودداری کنید تا زمانی که اثر داروی آرامبخش کاملا از بین برود.
نتایج کولونوسکوپی
بعد از انجام کولونوسکوپی و در همان روز پزشک می تواند درباره نتایج اولیه مشاهدات و بررسی هایش با شما صحبت کند. اگر کولونوسکوپی به منظور بافت برداری (بیوپسی) انجام شده باشد، باید چند روز منتظر بمانید تا آزمایشگاه نتیجه آن را اعلام کند.
مثبت بودن نتیجه کولونوسکوپی به این معناست که بافت های سرطانی در کولون مشاهده شده و ممکن است پزشک مداخلات بیشتری را توصیه کند. این مداخلات می تواند شامل انجام دوباره کولونوسکوپی یا حتی جراحی باشد.
اگر با کولونوسکوپی سرطان روده تشخیص داده شد چه اتفاقی می افتد؟
در صورت تشخیص سرطان روده احتمالا بیمار به عمل جراحی نیاز خواهد داشت. اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، احتمال بهبودی کامل بیمار زیاد است. اکثر افراد بعد از درمان قادرند به زندگی معمول و فعالیت های روزمره شان برگردند.
اگر کولونوسکوپی مورد خاصی را نشان ندهد چه اتفاقی می افتد؟
اگر در کولونوسکوپی مساله خاصی دیده نشد یعنی هیچ نوع پولیپ یا رشد سرطانی پیدا نشده است و احتمال اینکه شما تا 10 سال آینده به سرطان روده مبتلا شوید کم است. بعد از انجام کولونوسکوپی، پزشک با شما درباره نتایج عمل و همینطور آزمایش های غربالگری مورد نیاز دیگر صحبت می کند. این آزمایشات بستگی به شرایط خود شما دارد و ممکن است پزشک از شما بخواهد هر دو سال یکبار آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT) بدهید. در ضمن در صورت بروز هر یک از علائم سرطان روده بزرگ باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
عوارض و خطرات عمل کولونوسکوپی چیست؟
درست مثل هر روش دیگری، کولونوسکوپی نیز با خطرات خاص خودش همراه است. قبل از انجام این عمل و دریافت رضایتنامه از شما، پزشک با شما درباره خطرات و عوارض انجام کولونوسکوپی صحبت می کند. عوارض جانبی این عمل معمولا شامل موارد زیر می باشند:
- رایج ترین عوارض ناشی از کولونوسکوپی، گرفتگی، درد و تورم شکم ناشی از پمپاژ هوا داخل روده بزرگ حین عمل است که معمولا این عوارض بعد از عمل خود بخود و بدون نیاز به معالجه پزشکی از بدن بیمار خارج می شود.
- اگر در حین کولونوسکوپی بیوپسی انجام شده باشد احتمالا بیمار بعد از عمل و موقع اجابت مزاج کمی خون در مدفوعش مشاهده می کند. این عارضه ممکن است چند روز طول بکشد.
- ممکن است کولونوسکوپ به دیواره روده آسیب بزند و باعث سوراخ شدن، عفونت و یا خونریزی شود؛ البته این عارضه به ندرت اتفاق می افتد.
- با وجود اینکه کولونوسکوپی روش بسیار مفید و موثری برای تشخیص بیماری های مختلف گوارشی محسوب می شود، اما ممکن است برخی ناهنجاری ها همچنان ناشناخته باقی بمانند. عواملی که روی روند تشخیص بیشتر و بهتر تاثیر می گذارند عبارتند از: آمادگی کامل روده برای انجام کولونوسکوپی، مهارت پزشک در استفاده از کولونوسکوپ و آناتومی بدن بیمار.
- قبل از کولونوسکوپی به بیمار داروی آرامبخش داده می شود. هر دارویی از جمله داروهای آرامبخش می تواند واکنش آلرژیک یا عارضه جانبی به همراه داشته باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بعد از انجام کولونوسکوپی دچار هر یک از موارد زیر شدید به پزشک مراجعه کنید:
- حالت تهوع مداوم
- خونریزی جزئی اما مداوم
- شکم درد و نفخ مداوم
وجود نفخ بعد از عمل عارضه شایعی محسوب می شود اما اگر در مورد هر یک از علائمتان احساس نگرانی کردید می توانید آن را با پزشک در میان بگذارید. در صورت بروز هر یک از موارد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید یا با اورژانس (115) تماس بگیرید:
- درد شدید شکم
- خونریزی شدید از مقعد
- تب
- استفراغ
چه جایگزین هایی برای کولونوسکوپی وجود دارد؟
با اینکه کولونوسکوپی می تواند بهترین گزینه برای تشخیص سرطان روده بزرگ باشد اما گاهی اوقات بیمار توانایی انجام این عمل یا تمایل به آن را ندارد. در چنین شرایطی می توان برای تشخیص سرطان روده بزرگ از روش های زیر استفاده کرد:
تست های ایمونوشیمیایی مدفوع
آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT) یکی از روش های غربالگری موثر در تمام دنیاست که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز استفاده از آن را تایید کرده است. در این روش از آنتی بادی هایی استفاده می کنند که می تواند خون مخفی درون مدفوع را تشخیص بدهد. برای کاهش احتمال مثبت شدن کاذب نتیجه FIT، بیمار باید قبل از انجام آزمایش و در صورتی که مبتلا به بواسیر یا شقاق مقعد است و یا اگر در دوران قاعدگی به سر می برد پزشک را در جریان قرار بدهد.
برای انجام این تست به بیمار یک کیت مخصوص مدفوع داده می شود تا نمونه را در آن بگذارد. FIT روش ارزان قیمتی محسوب می شود و معمولا تحت پوشش بیمه هم قرار دارد، با این حال این آزمایش هر سال باید تکرار شود تا در صورت بروز سرطان روده بزرگ هر چه سریعتر بیماری تشخیص داده و درمان شود.
تنقیه باریوم با وضوح دو گانه
این روش در واقع استفاده از نوعی اشعه ایکس برای بررسی و معاینه روده بزرگ است. با اینکه این آزمایش می تواند در تشخیص پولیپ های بزرگ روده موثر باشد، اما ممکن است ضایعات کوچکتر را تشخیص ندهد. درست مثل کولونوسکوپی، برای انجام تنقیه باریوم با وضوح دو گانه نیز روده ها باید کاملا پاکسازی و تخلیه شوند. اگر طی استفاده از این روش پزشک بافت یا ضایعه مشکوکی مشاهده کند برای برداشتن آن به کولونوسکوپی نیاز است.
بیشتر بدانید: 6 دلیل برای انجام کولونوسکوپی
آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT)
این روش به همان اندازه کولونوسکوپی موثر است، با این تفاوت که برای تضمین اثر بخشی آن باید هر سال انجام شود. آزمایش خون مخفی در مدفوع در واقع ترکیب آزمایش خون با روش FIT است که به تشخیص دقیق سرطان روده بزرگ کمک می کند.
کولوگارد
کولوگارد نیز یکی دیگر از آزمایشات غربالگری سرطان روده بزرگ است که می توان از آن به جای کولونوسکوپی استفاده کرد. این آزمایش نسبت به تست FIT گران تر است اما در بیشتر موارد تحت پوشش بیمه قرار دارد. در صورت استفاده از آزمایش کولوگراد به جای کولونوسکوپی باید هر 3 سال یک بار آن را تکرار کرد.
آزمایش دی ان ای مدفوع
این روش هم یکی از روش های تشخیص سرطان روده بزرگ است که باید هر 3 سال یک بار انجام شود. در این روش با بررسی دی ان ای مدفوع بیمار، وجود یا عدم وجود سرطان روده بزرگ تشخیص داده می شود. در صورت تشخیص سرطان، بیمار باید تحت عمل کولونوسکوپی انجام بگیرد تا پزشک سلول های سرطانی روده را از بین ببرد.
CT کولونوسکوپی
در این روش با استفاده از اشعه ایکس از روده بزرگ تصویر برداری می شود. قبل از عکس برداری نیز روده ها باید به طور کامل پاکسازی و تخلیه شوند. در حین انجام CT کولونوسکوپی نیازی نیست که به بیمار آرامبخش داده شود اما درست مثل کولونوسکوپی، در این روش هم هوا در داخل روده بزرگ پمپ می شود تا پزشک نمای بهتر و دقیق تری از روده داشته باشد. در صورت پیدا کردن نشانه های سرطان یا بافت های غیر طبیعی، برای از بین بردنشان به کولونوسکوپی نیاز است.
سیگموئیدوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی هم روشی مشابه با کولونوسکوپی است اما طی آن بخش های کوچکی از روده بزرگ معاینه و بررسی می شود. این روش نیز مستلزم پاکسازی و تخلیه کامل روده ها قبل از عمل است. از آنجایی که این روش فقط بخش های کوچکی از روده بزرگ را معاینه می کند اما به همان اندازه کولونوسکوپی برای بیمار درد و ناراحتی ایجاد می کند، به نظر نمی رسد که جایگزین مطلوبی برای کولونوسکوپی باشد و اغلب اوقات توصیه نمی شود.
مزایای استفاده از روش کولونوسکوپی
از کولونوسکوپی در درجه اول برای پیدا کردن تومورها و بافت های سرطانی و پیش سرطانی در روده بزرگ استفاده می شود. معمولا این روش در تشخیص زود هنگام سرطان روده بزرگ بسیار موثر است. سرطان روده بزرگ جزو سرطان هایی با رشد آهسته و کند است که در صورت تشخیص زود هنگام می تواند کاملا درمان شود. با اینکه کولونوسکوپی جزو روش های گران قیمت و تهاجمی محسوب می شود اما در اکثر موارد فقط باید هر 10 سال یک بار انجام شود.
سوالات متدوال در مورد کولونوسکوپی
آیا کولونوسکوپی در جلوگیری از بروز سرطان روده بزرگ و نجات جان بیمار موثر است؟
بله. کولونوسکوپی روش موثریست که از طریق آن می توان با شناسایی و از بین بردن به موقع پولیپ ها و تشخیص زود هنگام سرطان کولون جان بیمار را نجات داد. تحقیقات جدید نشان می دهند که با استفاده درست و مناسب از این روش غربالگری هم میزان بروز سرطان روده بزرگ و هم مرگ و میر ناشی از آن کاهش پیدا می کند.
آیا کولونوسکوپی دردناک است؟
خیر. کولونوسکوپی معمولا عمل دردناکی محسوب نمی شود. تقریبا در تمام روش های کولونوسکوپی بیمار آرامبخش وریدی یا خوراکی دریافت می کند که باعث می شود دردی احساس نکند. علاوه بر این برخی از آرامبخش های مورد استفاده برای کولونوسکوپی فراموشی خفیف هم به دنبال دارند؛ بنابراین ممکن است حتی از پروسه عمل هم چیزی به خاطر نیاورید.
ریسک فاکتورها و عوامل خطرساز سرطان روده بزرگ کدامند؟
اولین و مهمترین عامل خطرساز برای سرطان روده بزرگ سن است. بیش از 90 درصد موارد ابتلا به این نوع سرطان در مردان و زنان بالای 50 سال رخ می دهد. سایر عوامل خطر ساز عبارتند از:
- داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان یا پولیپ روده بزرگ
- سیگار کشیدن: استعمال دخانیات خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را 30 تا 40 درصد افزایش می دهد و مرگ و میر ناشی از آن را نیز تا 12 درصد بیشتر می کند.
- چاقی
- کم تحرکی
- رژیم غذایی پر چرب
- مصرف بیش از حد مشروبات الکی
- ابتلا به بیماری کولیت اولستراتیو یا کولیت کرون
- ابتلا به سرطان رحم یا تخمدان قبل از 50 سالگی
- خارج کردن کیسه صفرا
- پرتو درمانی شکم
- دیابت: این بیماری خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را 30 تا 40 درصد افزایش می دهد.
چرا نباید قبل از کلونوسکوپی مایع قرمز یا نارنجی رنگ نوشید؟
این مایعات در روده باقی میمانند و ممکن است با خونریزی روده اشتباه گرفته شوند.
اگر بعد از نوشیدن محلول آماده سازی روده برای کولونوسکوپی تغییری در اجابت مزاج رخ نداد چه باید کرد؟
هر 15 دقیقه یک بار 220 میلی لیتر از محلول را مصرف کنید. در اکثر مواقع محلول یک ساعت بعد از مصرف اثر می کند اما ممکن است برای برخی ها این زمان دو تا چند ساعت طول بکشد.
آیا می توان روزی که قرار است کولونوسکوپی انجام شود آدامس جوید یا آب نبات خورد؟
خیر. مصرف این مواد در روز عمل ممنوع است.
چه کسانی نباید کولونوسکوپی انجام بدهند؟
کولونوسکوپی نباید برای افراد باردار، بیماران بالاتر از 75 سال، بیمارانی که امید به زندگی کمی برایشان وجود دارد و همینطور افرادی که شرایط و بیماری های خاصی دارند انجام شود چون ممکن است استفاده از آرامبخش های قبل از عمل برایشان خطر ساز باشد.