درمان اختلالات بلع به چه صورت می باشد؟ علائم اختلالات بلع چیست؟ در مورد نحوه بلعیدن و خوردن غذا کمی فکر کنید. همه ی ما ابتدا باید خوراکی یا نوشیدنی مدنظر را وارد دهان کنیم. می توانید از چنگال، قاشق یا حتی دستان خود برای این کار استفاده کنید. سپس خوراکی را می جویم یا نوشیدنی را کمی مزه می کنیم. همه ما گاهی در بلعیدنمان به مشکلاتی دچار می شویم. ممکن است در جویدن یک تکه گوشت بزرگ مشکل داشته باشیم، یا مثلا برای پایین بردن غذا کار سختی پیش رو داشته باشیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره تشخیص و درمان اختلالات بلع ادامه این مقاله از بیماری های گوش،حلق و بینی دکتر سلام را مطالعه نمایید.
اختلالات بلع
حتما برای شما نیز پیش آمده که نوشیدنی که می خورید به مسیر اشتباهی رفته و باعث سرفته کردن یا احساس خفگی شود. شخصی که دچار درمان اختلالات بلع باشد، تمام این مشکلات را بطور مداوم تجربه خواهد کرد. مجموعه این اختلالات را دیفاجیا نیز می نامیم. بلعیدن در سه مرحله یا فاز اتفاق می افتد. مشکلِ مورد بحث یا اختلالات بلع، می تواند در هریک از این مراحل اتفاق بیفتد. این مراحل شامل:
- مرحله دهانی: لیسیدن، جویدن و وارد کردن خوراکی یا نوشیدنی به داخل دهان
- مرحله مربوط به گلو: آغاز جویدن و حرکت دادن غذا به داخل گلو. برای اینکه غذا را بیرون نگه دارید باید مسیر ورود هوا را ببندید. اگر غذایی به مسیر رفت امد هوا برود، باعث رخ دادن سرفه یا موارد مشابه خواهد شد.
- مرحله مِری: مرحله ی باز کردن و بستن مِری، که در واقع مسیری ست برای عبور گلو به معده. در واقع مری غذا رو از حلق به معده حرکت می دهد. ممکن است غذا در مری گیر کند. یا ممکن است اگر بیش از حد غذا وارد مری کنید، اتفاقی بیفتد که بطور عامیانه به آن عوق زدن می گوییم.
انواع درمان اختلالات بلع
درمان اختلالات بلع به دو موضوع بر می گردد:
- دیسفاجیا: احساس اینکه غذا یا نوشیدنیِ مصرف شده در ناحیه سینه گیر کرده باشد؛ یا هر گونه ناهماهنگی و اختلال در گلو و حلق که منجر به سرفه کردن یا خفگی شود.
- اُدینوفوجیا: احساس درد یا خفگی در سینه در حین بلعیدن
همچنین بلعیدن در 4 مرحله اتفاق می افتد:
- مقدمه سازی دهانی
- دهانی
- مربوط به حلق یا گلو
- موارد مربوط به مِری
همانطور که گفته شد مشکلات مربوط به بلعیدن و اختلالات بلع می تواند به دو بخش یا قسمت تقسیم شود: مشکلات مربوط به حلق ( که شامل سه مرحله اول می شود) و مشکلات مربوط به مِری.
اختلالات بلع ناشی از اختلالات حلق
این نوع از مشکلات بدلیل اختلال در اعصاب و عضلات گلو اتفاق می افتند. در واقع این اختلالات عضلات را ضعیف کرده و فرد نمی تواند بدون سرفه کردن یا خفگی غذا بخورد. دلایل بروز مشکلات مربوط به حلق ابتدا به مواردی بر می گردد که سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می دهد؛ مثل:
- سفت شدنِ مکرر بافتها
- اختلال پارکینسون
- آسیب عصبی ناشی از عمل جراحی یا پرتو درمانی
- سندرم پس از فلج اطفال
مشکلات حلقیِ بلعیدن می تواند به مواردی مثل سرطان مری، سر یا گردن نیز برگردد. همچنین مواردی مثل انسداد در قسمت بالایی حلق یا گلو، و یا وجود کیسه هایی کوچک که غذا را به خود جذب می کنند نیز می تواند در بروز مشکلات حلقوی تاثیرگذار باشد.
اختلالات بلع ناشی از اختلالات مری
این مشکلات در واقع همان احساسی ست که انسان فکر میکند چیزی در گلو گیر کرده است. علل این مشکلات نیز شامل موارد زیر می شود:
اسپاسم در قسمت پایینی مری، مثل اسپاسم های پراکنده یا ناتوانی در عضله تنگ کننده ی مری در آزاد شدن و راحت شدن
تنگی در قسمت پایینی مری بدلیل باریک و تنگ شدن متناوب حلقه مری
تنگی مری بدلیل رشد یا وجود زخم
وجود اشیا خارجی در مری یا گلو
تورم یا تنگی مری بدلیل التهاب ریفلاکس (بیماری برگشت غذا به مری)
بافت زخم بدلیل التهاب مزمن مری یا درمان های پس از پرتودرمانی
چه چیزی باعث ایجاد درمان اختلالات بلع غذا می شود؟
براساس یافته های بنیاد ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباطی، 50 جفت عضله و عصب وجود دارند که به انسان برای بعیدن کمک می کنند. به عبارت دیگر اعضای زیادی وجود دارند که اگر هریک به درستی کارشان را انجام ندهند می تواند در بلعیدن غذا برای فرد مشکل پیش بیاید. بعضی از این موارد به شرح زیر است:
ریفلاکس معده (برگشت غذا به مری):
این علائم وقتی رخ می دهند که محتویات معده به مری برگشته و این باعث بروز علائمی مثل سوزش قلب، درد معده و آروغ زدن بشود.
سوزش قلب:
این احساس در واقع احساس سوزش در سینه است که معمولا با مزه تلخی در دهان یا گلو حس می شود.
اپی‌گِلوتیت:
در این موارد عضوی به نام اپی گلوتیت یا همان دریچه ی نای بافتی ملتهب را به خود می بیند. این مشکل را می توان تا حدود زیادی برای سلامتی خطرناک دانست و از آن به عنوان مورد پزشکیِ اورژانسی یاد کرد. در برخی از موارد حتی انجام درمان های بسیار فوری نیز مورد نیاز می باشد.
گواتر:
تیروئید غده ای ست که در گردن فرد دقیقا زیر برآمدگی گلو مشاهده می شود. شرایطی که در آن تیروئید فرد شروع به بزرگتر شدن می کند را به عنوان گواتر میشناسیم.
التهاب مری:
در این بیماری مری فرد ملتهب می شود که علت آن می تواند رفلاکس معده یا دیگر داروها باشد.
سرطان مری:
این سرطان هنگامی اتفاق می افتد که یک تومور سرطانی در مسیر مری شکل بگیرد که این باعث بروز مشکل در فرآیند بلعیدن توسط فرد می شود.
بیشتر بدانید؛ برطرف کردن خطر سرطان مری
سرطان معده (غده سرطانی):
این سرطان نیز وقتی برای فرد رخ می دهد که سلول های سرطانی در پوشش های معده شکل بگیرد. از آنجایی که تشخیص این بیماری دشوار است، لذا معمولا تا زمان پیشرفت وجود آنرا حدس زد.
تبخال مری:
این نوع تبخال بدلیل ویروس تبخال نوع 1 رخ می دهد. این عفونت می تواند باعث درد در سینه و دشواری در بلعیدن فرد شود.
تبخال هرپس سیمپلکس مکرر:
این ویروس که به آن تبخال دهانی نیز گفته می شوددر واقع همان عفونت اطراف دهان است که به دلیل ویروس هرپس سیمپلکس رخ می دهد.
برآمدگی تیروئید:
برامدگی تیروئید در واقع تکه ای کوچک است که می تواند درون غده تیروئید فرد رشد کند. این برامدگی می تواند تنها باشد یا درون خود مایع داشته باشد. همچنین فرد می تواند یک برامدگی یا دسته ای از انها را داشته باشد.
مونونوکلئوز عفونی:
این بیماری عفونی که به آن بیماری بوسه نیز می گویند، در واقع به مجموعه ای از علائم اشاره دارد که به آنها ویروس اپستین – بار نیز می گویند.
گزیدگی مار:
گزیده شدن بوسیله مار سمی یکی از مواردی ست که حتما باید به عنوان مورد پزشکی فوری بررسی شود. باید بدانید حتی نیشِ یک مار بی خطر نیز ممکن است به ایجاد یک واکنش آلرژیک یا عفونت شود.
علائم درمان اختلالات بلع
علائم عمومی درمان اختلالات بلع می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرفه کردن در حین یا پس از خوردن غذا یا نوشیدنی
- صدای زوزه یا رطوبت در حین غذا خوردن یا نوشیدن
- تلاش یا زمان مورد نیاز بیشتر برای جویدن یا بلع غذا
- غذا یا مایعی که از دهان تراوش کند
- گیر کردن غذا داخل دهان
- تنفس سخت پس از خوردن غذا
- از دست دادن وزن
- در نتیجه این علائم، ممکن است فرد:
- از سوء تغذیه یا کم آبی بدن رنج ببرد
- غذا یا نوشیدنی که وارد مسیر تنفس فرد شود
- ذات الریه یا دیگر عفونت های ریه
همچنین ممکن است هنگام غذا خودن احساس شرمندگی داشته باشید و لذا تصمیم بگیرید که تنها غذایتان را بخورید.
علائم درمان اختلالات بلع
اختلالات بلع منجر به ایجاد برخی از علائم آزاردهنده می شوند. اگر شما نیز در فرایند بلعیدن اختلالی داشته باشید؛ ممکن است این اختلال به شکل تنها ( مثل احساس درد) بوده و یا چند نوع از علائم را همزمان تجربه کنید ( مثل احساس مشکل در هنگام شروع بلع و سرفه کردن در حین بلعیدن غذا). از انجایی که برخی از این علائم می توانند خطرناک و جدی باشند، لذا مهم است که پزشک تشخیصی صحیح از مشکل داشته باشد. علائم اختلالات بلع شامل موارد زیر می شوند:
- دیسفاجیا: احساس چسبیدن غذا در مسیر ورود به معده و مشکل در عبور غذا یا مایع از دهان به سمت مری و پس از آن به معده
- سرفه در حین یا بلافاصله بعد از بلع
- خفگی: احساس گیر کردن غذا یا مایع در گلو یا مری و سرفه پس از آن
- بازگشت مجدد: در واقع همان بازگشت غذا یا مایع به دهان یا حلق پس از اینکه با موفقیت از آنها عبور کرد. این اتفاق بدون ایجاد فشار برای فرد رخ می دهد ، برخلاف استفراغ ، که در آن عضلات شکمی منقبض می شود. اگر غذای برگشت شده مزه مشابه با غذای خورده شده داشته باشد، این موضوع معمولاً نشان دهنده اختلالات بلع است. اما اگر مزه غذای برگشت شده ترش یا تلخ باشد، این نشان می دهد که مشکل به معده رسیده و احتمالاً بیماری ریفلاکس معده و دستگاه گوارش (GERD) را شاهد هستیم.
- نارسایی مربوط به بینی: هنگامی که غذا یا مایعات وارد بینی می شوند و به آن برگرند، به ان نارسایی مربوط به بینی گفته می شود. این اتفاق زمانی می افتد که نازوفارنکس (بخشى از گلو گاه که بابينى راه دارد) به درستی بسته نشود.
علائم دیگر اختلالات بلع ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گلو درد
- گرفتگی صدا یا سینه
- تنگی نفس
- ناراحتی یا درد قفسه سینه
اینکه خود فرد علائم موجود را به یک اختلال ارتباط دهد امری دشوار به نظر میرسد. یک متخصص گوارش با تجربه به طور ویژه برای تشخیص انواع اختلالات بلع آموزش دیده است و کافیست برای درمان به وی مراجعه کنید. بهتر است در صورت بروز هر یک از علائم مذکور اختلالات بلع با پزشک متخصص مشورت کنید.
نارسايى بلع بدلیل مشکلات عصبی چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص اختلالات بلع، احتمالاً پزشک دو یا چند آزمایش زیر را انجام خواهد داد:
ویدئواستروبوسکوپی:
در این آزمایش پزشک از یک دوربین به نام آندوسکوپ برای رویت حنجره استفاده می کند. با استفاده از یک آندوسکوپ انعطاف پذیر، که یک دوربین انعطاف پذیر کوچک است، پزشک می تواند ابتدا تا انتهای بینی و نیز پشت گلو را ببیند. همچنین با استفاده از یک آندوسکوپ کمی سخت تر، دوربینی با سایز کمی بزرگتر اما همچنان کوچک، می توان تمام دهان را معاینه کرد. در هر دو نوع آندوسکوپ از منابع نوری به نام چراغ های بارقه استفاده می شود که به پزشکان اجازه می دهد حنجره را با وضوح بیشتر مشاهده کنند و باید بدانید انجام هر دو آزمایش تنها چند دقیقه طول می کشد.
منومتری مری:
در مانومتری مری انقباضات ریتمیک عضلانی و هماهنگی و نیز نیرویی که توسط عضلات هنگام بلع اعمال می شود را اندازه می گیرد. در این آزمایش، یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) که در آن سنسور نیز وجود دارد از طریق بینی عبور داده می شود، به مری وارد شده و پس از ان وارد معده خواهد شد.( برای انجام این تست گلو و بینی بی حس خواهند شد). همچنین از بیمار خواسته می شود در حین ازمایش جرعه های کوچکی اب بنوشد.
بررسی اصلاح شده بلع باریُم (MBS):
در طی این آزمایش از بیماران خواسته می شود خوراکی هایی که با باریم پوشانده شده را بخورند، باریم یک خمیر سفید است که در ازمایش اشعه ایکس روشن شده و خودنمایی میکند. این موضوع به پزشک معاینه این امکان را می دهد که بررسی کند این مواد با چه کیفیتی در دهان، حلق و مری حرکت می کنند. این آزمایش نشان می دهد که آیا اسفنکتر (عضله منقبض کننده) فوقانی مری به حالت انبساط یا استراحت در می آید یا خیر و یا اینکه آیا مسیر مواد غذایی یا مایعات حین عبور از مری مسدود است یا خیر.
ارزیابی انعطاف پذیر آندوسکوپی بلع (FEES):
یک آزمایش ابزاری ست که به پزشک اجازه می دهد تا مواد غذایی و مایعات خورده شده را هنگام عبور از گلو مشاهده کند. پزشکان یک دوربین فیبروپتیکی قابل انعطاف کوچک را از طریق بینی عبور داده و آن را بالای حنجره نگه می دارند تا بدینوسیله فرآیند بلعیدن فرد را مشاهده کنند.
درمان اختلالات بلع
برخی از مشکلات و اختلالات بلع بلع قابل پیشگیری نیستند و نیاز هست تا درمان شوند. یک آسیب شناس یا پاتولوژیست تشخیص فرآیند بلع را رصد کرده و تشخیص لازم برای مشکل شما را انجام خواهد داد. پس از اتمام ارزیابی، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- تمرینات بلع دهانی به منظور تقویت ماهیچه ها
- استراتژی های خنثی کننده بلع
- تغییرات حرکتی که باید در حین غذا خوردن داشته باشید
دیسفاژی تراپی:
متخصص آسیب شناسی، تمرینات و راهکارهایی را برای کمک به تقویت عضلات درگیر در بلع، ایجاد هماهنگی مجدد در زمان بندی بلع، و نیز بوجود آوردن یک فرایندی ایمن و موثر در بلع ارائه می دهد.
اصلاح رژیم غذایی:
در این رویکرد کاملاً فردی ، پزشک اصلاحات مختلف در رژیم را به بیمار توصیه می کند که این تغییرات ممکن است شامل مایعات غلیظ، خوردن پوره و غیره باشد.
لوله (تیوب) تغذیه:
در موارد حاد، اختلالات بلع می تواند منجر به ناتوانی در خوردن یا نوشیدن مورد نیاز برای حفظ تغذیه مناسب شود. در این موارد ، از لوله تغذیه استفاده می شود.
اما اگر مشکلات و اختلالات بلع بلع ادامه دار باشد، می تواند منجر به ایجاد سوء تغذیه و کم آبی بدن بخصوص در افراد جوان و مسن تر شود. عفونتهای مکرر تنفسی و ذات الریه نیز جزو موارد محتمل است. همه این عوارض جدی و خطرناک هستند و باید به طور قطعی درمان شوند. اگر مشکل بلع شما ناشی از سفت یا جمع شدن مری باشد، ممکن است روشی به نام گشادی مری (esophageal dilation ) برای باز کردن مری استفاده شود. در طی این روش ، یک بالن کوچک در مری قرار می گیرد تا آن را بازتر کند. بعد از مدتی این بالن برداشته میشود.
بیشتر بدانید؛ بروز بیماری ها با سوء تغذیه
اگر بافتهای غیر طبیعی در مری رشد کرده و مشاهده شوند، ممکن است برای برداشتن آنها عمل جراحی ضروری باشد. همچنین ممکن است از جراحی برای از بین بردن بافت زخمی نیز استفاده شود. اگر ریفلاکس معده یا زخم معده دارید، ممکن است برای از بین بردن این بافتها داروهایی برای شما تجویز شود و به رعایت رژیم غذایی برای درمان رفلاکس تشویق شوید. در موارد حاد ممکن است فرد در بیمارستان بستری شده و از طریق لوله تغذیه به او غذا داده شود. این لوله مخصوص مستقیم داخل معده می رود و به نوعی می توان گفت مری را دور می زند. همچنین ممکن است لازم باشد تا برای بهبود مشکل بلع اصلاحاتی در رژیم غذایی ایجاد شود. این کار مانع از کم ابی بدن و سوء تغذیه می شود.
عوارض دیسفاژی (اختلالات بلع) عصبی چیست؟
دیسفاژی می تواند لذت خوردن و نوشیدن را از فرد بگیرد و یا منجر به عوارض شدیدتری مانند سوء تغذیه، کاهش وزن و کم آبی شود. علاوه بر این، اگر به هنگام خوردن مایعات یا مواد جامد به مسیر تنفس وارد شوند، مواردی مثل مشکلات تنفسی، ذات الریه، برونشیت یا سایر عفونت ها ممکن است برای فرد اتفاق بیفتد.
چشم انداز افراد مبتلا به اختلالات بلع عصبی چیست؟
آینده مبتلایان به دیسفاژی یا اختلالات بلع عصبی بستگی به نوع مشکلی که در بلع غذا تجربه می کنند و نیز سیر اختلال عصبی که آن را تولید می کند، دارد. در بعضی موارد، دیسفاژی با انجام اصلاحاتی در رژیم غذایی یا سایر روشهای غیر تهاجمی می تواند تا حدی یا حتی بطور کامل اصلاح شود. در برخی دیگر از موارد، به ویژه هنگامی که دیسفاژی باعث ورود غذا به مسیر تنفس و جلوگیری از تغذیه مناسب و کاهش وزن شود، ممکن است نیاز به استفاده از روش های تهاجمی مانند لوله تغذیه باشد. برای مبتلایان به اختلالات عصبی ضایع کننده مزمن (اختلالاتی که به نئورون های محرک آسیب میزنند؛ مثل پارکینسون)، اختلال دیسفاژی باید به شکل جداگانه و مجزا درمان شود.
اقدامات عمومی تشخیص اختلالات بلع یا دیسفاژی عصبی
در ادامه برخی از انواع آزمایشاتی که یک پزشک ممکن است برای ارزیابی موارد مشکوک به دیسفاژی یا اختلالات بلع ترتیب دهد را بررسی می کنیم:
آزمایش بلعیدن آب:
در اینجا بیمار 150 میلی لیتر آب قورت می دهد و زمان لازم برای بلع آب و همچنین دفعات مورد نیاز بلعیدن ثبت می شود.
ویدئوفلوروسکوپی:
این آزمایش همانطور که گفته شد نوعی از آزمایش بلع باریم است که در آن بیمار غذا یا نوشیدنی مخلوط شده با باریم مصرف می کند و سپس پزشک با کمک اشعه ایکس ری مسیر حرکتی باریم را دنبال کرده و مورد بررسی قرار میدهد. این روش معمولاً حدود سی دقیقه طول می کشد.
مانومتری و بررسی 24 ساعته pH:
برای این آزمایش، کاتتر با سنسورهای فشار از مری عبور داده شده و این کار برای بررسی عملکرد مری انجام می شود. همچنین می توان یک لوله را داخل مری وارد کرد تا بتوان میزان اسیدی که از معده برگشت داده می شود را مورد تحلیل کرد.
گاستروسکوپی تشخیصی:
که از آن به عنوان آندوسکوپی معده نیز یاد می شود؛ در این روش آندوسکوپ از مری وارد می شود و برای ضبط تصاویر مورد استفاده قرار می گیرد. این معاینه اغلب می تواند وجود بافت اسکار یا برآمدگی های ناشی از ریفلاکس اسید را نشان دهد.
اختلالات بلع در کودکان
اگر كودكان مبتلا به دیسفاژی یا اختلالات بلع به اندازه كافی غذا نخورند، ممكن است مواد مغذی لازم برای رشد جسمی و روانی را دریافت نكنند. کودکانی که در خوردن غذا مشکل دارند، ممکن است زمانِ مختص وعده های غذایی به نوعی استرس زا بدانند، که این می تواند منجر به ایجاد مشکلات رفتاری شود.
عوارض دیسفاژی یا اختلالات بلع
گاهی دیسفاژی یا اختلالات بلع می تواند منجر به بروز مشکلات بعدی نیز بشود. یکی از شایع ترین مشکلات سرفه یا خفگی است، یعنی وقتی که غذا از “مسیر اشتباه” پایین رفته و راه تنفس شما را مسدود می کند. این امر می تواند منجر به بروز عفونت های قفسه سینه شود، مانند پنومونی آسپیراسیون، که نیاز به انجام درمان فوری پزشکی دارد. این مشکل می تواند بعد از استنشاقِ اتفاقیِ چیزی مانند یک قطعه کوچک غذا ایجاد شده یا بدتر شود. علائم هشدار دهنده این اختلال عبارتند از:
- صدای خیس و خشن هنگام خوردن یا نوشیدن
- سرفه هنگام غذا خوردن یا نوشیدن
- مشکل در تنفس؛ که ممکن است تنفس فرد سریع و سطحی (غیر عمیق) باشد.
اگر شما یا شخصی که از او مراقبت می کنید، به دیسفاژی یا اختلالات بلع مبتلا هستید و این علائم را مشاهده کردید، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید و یا مراتب را به اورژانس انتقال دهید. ابتلا به دیسفاژی ( اختلالات بلع ) به این معنی است که فرد به دلیل ترس از خفگی، از خوردن و آشامیدن خودداری می کند و این می تواند منجر به ایجاد مشکلاتی همچون سوء تغذیه و یا کم آبی برای وی شود. دیسفاژی یا اختلالات بلع همچنین می تواند بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد زیرا ممکن است شما را از لذتی که هنگام خوردن غذا می برید و یا حضوری که در مناسبت های اجتماعی دارید، باز دارد.
عوامل خطرزا اختلالات بلع
موارد زیر عوامل خطر اختلالات بلع است:
سنِ زیاد
به دلیل پیری و ساییدگی طبیعیِ مری و احتمال بیشتر وقع اختلالات خاص مانند سکته مغزی یا بیماری پارکینسون، افراد مسن بیشتر در معرض خطر بلع هستند. اما با این وجود نمی توان دیسفاژی یا اختلالات بلع را به عنوان یک نشانه ی عادی از پیری تصور کرد.
بیماری های خاص
افرادی که دارای اختلالات سیستم عصبی هستند، احتمالاً در بلع مشکل خواهند داشت.
جلوگیری از اختلالات بلع
اگرچه نمی توان به شکل کامل از مشکلات اختلالات بلع جلوگیری کرد، اما می توانید با آرام خوردن غذا و جویدن خوب، خطر ابتلا به مشکل بلع را تا حدودی کاهش دهید. تشخیص زودرس و درمان مؤثر بیماری ریفلاکس معده می تواند خطر ابتلا به دیسفاژی را (که مربوط به تنگی مری باشد)کاهش دهد.
ایا بلعیدن به تنفس ارتباط دارد؟
برای این که این فرآیند به خوبی پیش برود، بدن باید چرخه تنفس را با عمل بلعیدن هماهنگ کند. باید بدانید بلعیدن تنفس را به طور موقت قطع می کند. لحظه بلعیدن، نیاز هست لحظه لحظه نفس بگیرید تا با این کار مسیر عبور هوا را ببندید (این مانع از ورود هر ماده غذایی یا مایعات به ریه ها می شود). چرخه معمول بدین صورت است: بلعیدن یک فرایند بسیار پیچیده است که شامل ایجاد هماهنگی بین بیش از 26 ماهیچه و 6 عصب می شود. ما روزانه حدود 600 بار عمل بلع را انجام می دهیم و جالب است بدانید الگوی طبیعی بلع به حدی سریع اتفاق می افتد که بیش از چند ثانیه به طول نمی انجامد.
شش ها را خالی کنید -> برای راه تنفسی نفس را تقریباً بین 1 – 1.5 ثانیه نگه دارید-> عمل بلعیدن یا قورت دادن را انجام دهید-> کمی دیگر نفس را بیرون دهید-> نفس بکشید (شش ها را پُر کنید)-> این چرخه را تکرار کنید. افرادی که مشکل تنفسی دارند ممکن است بعد از بلع به جای بیرون دادن نفس، آنرا به داخل بدهند. این می تواند خطر استنشاق غذا و نوشیدنی در مجاری تنفسی را افزایش دهد (شیکر و همکاران 1992). علاوه بر این ، اگر در سرفه کردن شدید دچار مشکل هستید، ممکن است در صورت ورود مواد خوراکی به مسیر اشتباه، توانایی شما در محافظت کافی از مجاری تنفسی تان کاهش یابد.
اختلالات بلع چگونه می تواند روی فرد تأثیر بگذارد؟
- عضلات احساس ضعف و خستگی می کنند.
- افزایش میزان تنفس در هنگام خوردن و آشامیدن می تواند احتمال ورود غذا و نوشیدنی را به مسیر اشتباه افزایش دهد. این مورد حتی ممکن است باعث عفونت قفسه سینه شود.
- اگر مشکل تنفسی دارید، ممکن است به اکسیژن درمانی نیاز داشته باشید و از ماسک اکسیژن استفاده کنید. این کار ممکن است خوردن و نوشیدن را برایتان دشوارتر کند.
- در صورت پوشیدن ماسک اکسیژن یا تنفس از دهان، خشکی دهان (گاستوستومی) امری شایع است. اگر از گاستوستومی رنج می برید، جویدن و پاکسازی مواد غذایی از دهان می تواند امری دشوار برای شما باشد.
مشکلات تنفسی همیشه به افزایش احتمال بازگرداندن غذا و نوشیدنی از معده ارتباط داده شده است. (به این مورد ریفلاکس گفته می شود اما معمولاً به عنوان سوء هاضمه نیز از آن یاد می کنند). بعضی اوقات این مواد می تواند از معده بیرون آمده و از لوله غذا وارد مجاری تنفسی شود. در این مواقع ممکن است فرد احساس نفخ یا آروغ زدن کند. همچنین ممکن است باعث سوزش در مجاری تنفسی یا سرفه شود. افزایش میزان تنفس انرژی بیشتری از فرد می گیرد و این عضلات را با سرعت بیشتری خسته می کند. اگر خسته شده اید یا احساس ضعف می کنید ممکن است متوجه شده باشید که برای تکمیل وعده های غذایی خود مدت زمان بیشتری نیاز دارید و یا حتی ممکن است کمتر بخورید و بنوشید. این امر ممکن است برای فرد به معنای از دست دادن مواد مغذی مهم و یا کاهش وزن باشد. نشانه هایی از اینکه ممکن است دچار اختلال عملکرد تنفسی شده باشید:
افزایش تنگی نفس در طول وعده های غذایی.
- کاهش اشتها.
- اشکال در جویدن و جلوگیری از مصرف خوراکی های دشوار به عنوان مثال غذاهای جویدنی/ ترد.
- صدای مرطوب یا زوزه در هنگام و یا بعد از بلع.
- زمان طولانی تر برای تکمیل یک وعده غذایی.
- احساس چسبیدن به غذا در گلو.
- افزایش میزان تنفس.
- احساس خستگی حین و پس از خوردن و آشامیدن غذا.
- اضطراب هنگام خوردن یا آشامیدن
- حتی اگر مقدار بسیار کمی غذا خورده باشید، احساس سیریِ “کامل” دارید.
- تجربه بیشتر سوء هاضمه (ریفلاکس اسید).
- سرفه در حین یا درست بعد از خوردن و آشامیدن.
- مشکل در قفسه سینه یا عفونتهای مکرر قفسه سینه.
- مشکل در مصرف قرص.
رفع اختلالات بلع
قبل از خوردن و نوشیدن:
اگر می توانید اکسیژن را از طریق بینی وارد بدن کنید، این کار هنگام خوردن و آشامیدن بسیار مطلوب به نظر می رسد. اگر از ماسک صورت استفاده می کنید، کمک گرفتن از دیگری در زمان وعده های غذایی می تواند کار را برای شما آسان تر کند. با مسواک زدن به موقع دندان ها و لثه هایتان (و یا دندان های عاریه) و تمیز نگه داشتن آنها، اطمینان حاصل کنید که دهانتان همیشه مرطوب و پاکیزه است- تا بدینوسیله باکتری های ایجاد شده در دهان را کاهش دهید. در صورت نیاز به محصولات جایگزینِ بزاق، با پزشک خود مشورت کنید. بسیار مهم است که کاملاً صاف بنشینید، اگر حس می کنید برای رسیدن به این مهم، به کمک دشخص دیگری نیاز دارید حتما این کار را انجام داده و از دیگری کمک بخواهید.
اگر ترشحاتی در گلو / پشت دهان شما گیر کرده است ، سعی کنید ابتدا با سرفه آنها را خارج کنید. در صورت نیاز به کمک برای پاک کردن این ترشحات، از یک پرستار کمک بگیرید. اگر از دندان عاریه استفاده می کنید، مطمئن شوید که به خوبی اندازه دهانتان و نیز راحت باشد، چراکه در صورت شل یا مناسب نبودن، ممکن است مشکلات بیشتری را ایجاد کند. اطمینان حاصل کنید که به کارد و چنگال و نیز مواد غذایی مورد نیاز خود دسترسی آسان دارید. داشتن محیطی آرام و راحت در هنگام وعده های غذایی بسیار مهم خواهد بود؛ لذا هر گونه موسیقی و تلویزیون را خاموش کرده و از صحبت کردن هنگام خوردن و آشامیدن خودداری کنید. سعی کنید تا حد ممکن حین غذا خوردن کل بدن را آرام نگه دارید. اطمینان حاصل کنید که قبل از خوردن و آشامیدن به خوبی استراحت کرده اید. توجه داشته باشید که آماده سازی غذا ممکن است کمی خسته کننده باشد. اگر بسیار نفس می کشید ، از یک پزشک متخصص مشاوره بگیرید زیرا خوردن و نوشیدن در این شرایط بسیار مشکل بنظر می رسد.
در حین و پس از خوردن و آشامیدن:
- از لوله یا نی استفاده نکنید، مگر اینکه برای شما به شکل ویژه توصیه شده باشد.
- آهسته غذا بخورید و لقمه های کوچکتر بردارید. این ممکن است باعث شود غذاهای نرم تر که نیاز به جویدن کمتری دارند مصرف کنید.
- اگر دهان شما احساس خشکی می کند، در مواقع ضروری کمی مایعات مصرف کنید، اما بدانید که جایگزین کردن نوشیدنی متناوب با لقمه های غذایی ممکن است امری دشوار باشد.
- ممکن است بدن شما برای پاک کردن مواد غذایی باقی مانده، از انجام یک بلع اضافی نیز دریغ نکند.
- از مصرف مداوم نوشیدنی ها خودداری کنید. اطمینان حاصل کنید که در یک زمان خاص کمی نوشیدنی مصرف می کنید.
- سعی کنید بلافاصله پس از بلع نفس را به بیرون بدهید.
- ممکن است حس کنید کم خوردن آسانتر است. اگر می خواهید تنها به اندازه کافی غذا بخورید، گزینه های کالری بالا را انتخاب کنید.
- اگر نگران تغذیه خود هستید، می توانید از متخصص رژیم غذایی درباره اینکه چه نوع میان وعده ای را می توان به رژیم اضافه کرد کمک بگیرید.
- حداقل 30 دقیقه بعد از میل کردن غذا نخوابید (دراز نکشید).
- اگر دچار ریفلاکس یا سوزش سر دل هستید، درمورد داروی ضد رفلاکس با پزشک معالج خود صحبت کنید. اگر داروهای درمان ریفلاکس برای شما تجویز شده است، اطمینان حاصل کنید که این داروها را به درستی مصرف می کنید.
آیا درمان خانگی برای اختلالات بلع وجود دارد؟
بسته به وضعیت هر فرد، اصلاح رژیم غذایی می تواند یک گام ضروری در درمان بیماری دیسفاژی یا اختلالات بلع باشد، به ویژه هنگامی که ناهنجاری اساسی عملکردی دارد. ممکن است استفاده از غذاهای نرم یا پوره شده به فرد توصیه شود.
فیزیوتراپی ممکن است یکی از بخش های مهم درمان برای برخی از بیماران اختلالات بلع باشد. اقدامات درمانی ممکن است شامل توصیه هایی از قبیل:
- تغییر موقعیت سر هنگام غذا خوردن،
- تمریناتی که عضلات درگیر در بلعیدن و قورت دادن را تقویت مجدد می کنند، یا
- تمرینات قدرتی و نیز هماهنگی بین زبان، لب و فک.
همچنین ممکن است یک آسیب شناس گفتار درمانی عضوی از تیم ارزیابی و درمان باشد و بتواند در تجویز تمرینات توان بخشی برای عضلات دهان و زبان به فرد کمک کند. در صورت بروز علائم رفلاکس معده به دستگاه گوارش (GERD)، مواردی مثل جلوگیری از خوردن غذا قبل از خواب، ترک سیگار، حفظ حالت صاف پس از مصرف غذا و نیز استفاده از برخی داروهای خاص ممکن است به تسکین علائم در فرد کمک کند.
آیا اختلالات بلع قابل پیشگیری است؟
اختلالات بلع فقط تا حد و اندازه ای قابل پیشگیری ست که دلیل اساسیِ ایجاد آن قابل پیشگیری باشد. بسیاری از بیماریهای مزمن عصبی و عضلانی قابل پیشگیری نیستند. با استفاده از دارو می توان علائم و عوارض GERD را به حداقل رساند یا از آن جلوگیری کرد.
چرا اختلالات بلع یک نگرانی است؟
دیسفاژی می تواند منجر به آسپیراسیون شود، که در آن مواد غذایی یا مایعات به داخل نای و ریه ها وارد می شوند. آسپیراسیون مواد غذایی و مایعات ممکن است باعث ذات الریه و یا سایر مشکلات ریوی جدی شود. کودکان مبتلا به اختلالات بلع معمولاً در خوردن مقدار مشخص غذا مشکل دارند و این منجر به تغذیه ضعیف آنها و نیز عدم افزایش وزن یا رشد مناسب می شود. ارزيابي و درمان از اهميت بسياري برخوردار است، زيرا خطر بروز عواقب نامطلوب مثل مقاومت دهانی و فیزیکی برای خوردن خوراکيها و مايعات و نيز مقاومت رفتاري در هنگام غذا خوردن یاد کرد. علاوه بر این تشخیص به موقع اختلال عملکرد بلع و مدیریت آن، باعث کاهش خطر آسپیراسیون (ورود مواد غذایی یا مایعات به مجاری تنفسی) می شود.
میزان مصرف غذا و مطابق آن وزن را ارزیابی کنید. کاهش وزن اغلب به دیسفاژی مربوط می شود اما ممکن است به دلیل ضعف اندام فوقانی یا خستگی عمومی بدن نیز باشد. متخصص تغذیه می تواند راهکارهایی را برای مدیریت این کار ارائه دهد، از جمله تغییر الگوهای غذایی (مانند خوردن کم یا زیاد). مراجعه به موقع برای دریافت مشاوره و ادامه دادن رژیم غذایی بسیار مفید است. متخصص گفتار درمانی نیز می تواند توانایی خوردن و بلع را ارزیابی کرده و بر تغییرات نظارت داشته باشد. وی ممکن است پیشنهاد تغییر غلظت رژیم و/یا تجویز ضخیم کننده مایعات را به بیمار بدهد. فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر نیز می تواند در مورد حمایت از سر و موقعیت بدنی هنگام غذا خوردن مشاوره دهد.
اختلالات بلع و رفلاکس معده
دیسفاژی یا اختلالات بلع اغلب در افرادی که بیش از 40 سال سن دارند رخ می دهد . در حالی که دیسفاژی را می توان به موارد مختلفی نسبت داد، لیکن باید دانست یکی از شایع ترین دلایل آن ریفلاکس اسید است که در اثر بیماری ریفلاکس معده (GERD) ایجاد می شود. رفلاکس مزمن اسیدهای معده به مری می تواند گلوی بیمار را تحریک کند. در موارد حاد، این موضوع می تواند باعث دیسفاژی شود و در نتیجه بافت اسکار (زخم) می تواند در مری ایجاد شود. این بافت زخم می تواند مری را باریک کرده که از به عنوان تنگی مری یاد می شود. در بعضی موارد ، دیسفاژی آسیب مری می تواند دلیل مستقیم دیسفاژی باشد. پوشش مری می تواند مانند بافتی که روده شما را حفظ می کند تغییر کند. از این شرایط به نام «مری بارت» یاد می شود.
چشم انداز بلند مدت اختلالات بلع چیست؟
اختلالات بلع می تواند ترسناک باشد، اما لزوما همیشه یک بیماری مزمن نیست. پزشک خود را در مورد هرگونه مشکل در بلع و سایر علائمی که از رفلاکس معده تجربه می کنید آگاه کنید. مشکل در بلع با رفلاکس را می توان با داروهای تجویز شده برای کاهش اسید معده درمان کرد.
