راشیتیسم یک اختلال استخوانی است که در اثر کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات ایجاد می شود. انواع مختلف راشیتیسم وجود دارد. ناهنجاریهای استخوانی متفاوتی در ارتباط با راشیتیسم وجود دارد؛ اما همه اینها به دلیل کانی سازی ضعیف کلسیم و فسفات است. نوع فعال ویتامین D هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید توسط سلولهای پوست ساخته می شود. نوزادانی که به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می شوند، كودكان و نوجوانانی که به اندازه کافی ویتامین D به دست نمی آورند، باید از مکمل های ویتامین D استفاده كنند. در این مقاله از بخش ارتوپدی و بیماری های دکتر سلام به بررسی راشیتیسم می پردازیم.
راشیتیسم چیست؟
راشیتیسم یک اختلال استخوانی است که در اثر کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات ایجاد می شود. راشیتیسم منجر به نرم شدن و ضعف استخوان ها می شود و بیشتر در کودکان 6 تا 24 ماهه دیده می شود.
انواع مختلف راشیتیسم وجود دارد که از این میان می توان به راشیتیسم هیپوفسفاتمیک (راشیتیسم مقاوم در برابر ویتامین D)، راشیتیسم های کلیوی یا کلیه (استئودیستروفی کلیوی) و متداول ترین آنها راشیتیسم های تغذیه ای (ناشی از کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات) اشاره کرد. راکتهای غذایی کلاسیک از نظر پزشکی به عنوان پوکی استخوان نیز شناخته می شوند.
تاریخچه راشیتیسم چیست؟
توصیف های رومیان از افراد مبتلا به راشیتیسم را می توان در اوایل قرن دوم یافت و در دهه 1640 این بیماری به طور معروفی به عنوان یک بیماری رایج استخوانی در سراسر انگلیس ثبت شد. متاسفانه، علت علمی اثبات شده ی این عارضه تا دهه 1920 مشخص نشده بود و تا دهه 1930، بهداشت عمومی توصیه میکرد که شیر و ویتامین D در روغن جگر ماهی به عنوان یک مکمل غذایی برای نوزادان و کودکان خردسال استفاده شود.
این امر منجر به ریشه کنی تقریبی راشیتیسم در ایالات متحده و سایر کشورهای صنعتی شد.متاسفانه، راشیتیسم بازگشته و در کشورهای کمتر توسعه یافته رایج شده است. علاوه بر این، به دلایل مختلف راشیتیسمها بیشتر در بین نوزادان و کودکانی که در کشورهای صنعتی و اغلب در بین جمعیت های مرفه هستند، بیشتر دیده می شود.
عوامل خطرناک ایجاد راشیتیسم ها چیست؟
عوامل خطرناک راشیتیسم شامل موارد زیر است:
1. تولد زودرس (مقادیر کم ویتامین D، کلسیم و فسفر)؛
2. قرار گرفتن محدود و جزئی در معرض آفتاب (به ویژه در عرض های جغرافیایی بالا و پایین)
3. بیماریهای متابولیکی ارثی (برای مثال راشیتیسم های هیپوفسفاتمی وابسته به X)
4. رنگدانه های تیره ی موضعی و تکی؛
5. نوزادانی که توسط مادران با کمبود ویتامین D متولد می شوند.
6. بیماری های کلیوی (مربوط به کلیه) که بر جذب کلسیم و فسفر تأثیر می گذارند.
7. تغذیه – دریافت کلسیم و فسفر کمتر از حد متوسط یا دریافت ویتامین D کم (در رژیم های خاص وگان به دلیل اجتناب از شیر یا لبنیات مشاهده می شود). شیر سویا و غلات غنی شده با ویتامین D در صبحانه مفید هستند.
دلایل راشیتیسم چیست؟
صرف نظر از نوع راشیتیسم، علت همیشه یا به دلیل کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات است. سه علت شایع ابتلا به این عارضه شامل راشیتیسم های تغذیه ای، راشیتیسم های هیپوفسفاتمیک و راشیتیسم کلیوی است.
راشیتیسم های تغذیه ای
راشیتیسم های تغذیه ای، که به آن استئوماسالی نیز گفته می شود، یک بیماری است که ناشی از کمبود ویتامین D است. ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که برای شکل گیری طبیعی استخوان ها و دندان ها ضروری است و برای جذب مناسب کلسیم و فسفر از روده لازم است.
به طور طبیعی در مقادیر بسیار کمی در بعضی از مواد غذایی مانند ماهی آب شور (ماهی سالمون، ساردین، شاه ماهی و روغن جگر ماهی) یافت می شود. ویتامین D نیز به صورت طبیعی توسط سلولهای پوست در پاسخ به نور خورشید سنتز می شود. این برای جذب مناسب کلسیم از روده لازم است.
نوزادان و کودکانی که بیشتر در معرض ابتلا به راشیتیسم های تغذیه ای هستند، شامل نوزادان پوست تیره، نوزادانی که به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می شوند نوزادانی که از مادران دچار کمبود ویتامین D به دنیا می آیند، هستند. علاوه بر این، کودکان بزرگتر که در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نمیگیرند یا رژیم های غذایی وگان دارند نیز ممکن است در معرض خطر باشند.
راشیتیسم های هیپو فسفاتماتیک
راشتیسم هیپوفسفاتمیک به دلیل پایین بودن میزان فسفات در خون ایجاد می شود. استخوان ها به طرز دردناکی نرم و جمع می شوند. این به دلیل نقص غالب ژنتیکی مرتبط با X در توانایی کلیه ها برای کنترل میزان فسفات دفع شده در ادرار ایجاد می شود. فرد مبتلا قادر به جذب فسفات و کلسیم از روده است، اما فسفات از طریق کلیه ها توسط ادرار دفع می شود.
این ناشی از کمبود ویتامین D نیست. بیماران مبتلا به راشیتیسم هیپوفسفاتماتیک معمولاً تا 1 سالگی علائم آشکاری نشان می دهند. درمان به طور کلی از طریق مکمل های غذایی فسفات و کلسیتریول (شکل فعال ویتامین D) انجام می شود.
راشیتیسم های کلیوی (مربوط به کلیه)
مشابه راشیتیسم های هیپوفسفاتمیک، راشیتیسم های کلیوی توسط یک سری اختلالات کلیوی ایجاد می شود.افرادی که از بیماری کلیوی رنج می برند، اغلب دچار ضعف در توانایی تنظیم ترکیب الکترولیت شده اند. این شامل کلسیم و فسفات است؛ بنابراین افراد مبتلا علائمی تقریباً مشابه با راشیتیسم های غذایی شدید دارند. درمان اساسی مشکل کلیه و استفاده از مکمل غذایی برای این بیماران توصیه می شود.
علائم و نشانه های راشیتیسم چیست؟
علائم و نشانه های راشیتیسم شامل درد استخوان یا تردی استخوان، تغییر شکل دندانی، تأخیر در تشکیل دندانها، کاهش قدرت عضلات، مستعد ابتلا به عفونت ها، رشد مختل شده، قد کوتاه و تعدادی از ناهنجاری های اسکلتی از جمله شکل غیر طبیعی جمجمه (کرانیوتاب ها)، پا قوسی و… ناهنجاری های قفسه سینه (تسبیح راشی تیسمی) و ناهنجاری های استخوان سینه، لگن و ستون فقرات.
گاهی اوقات در موارد بسیار شدید، ممکن است بیماران علائم و نشانه های جدی تری را همراه با میزان بسیار کمی کلسیم یا فسفات داشته باشند. اینها ممکن است شامل تتانی (انقباضات عضلانی غیر ارادی) یا تشنج باشد. اینها فوریت های پزشکی است و نیاز به درمان فوری دارد.
متخصصانی که راشیتیسم را درمان می کنند چه کسانی هستند؟
متخصصان اطفال و پزشکان خانواده معمولاً بدون مشورت با متخصصان دیگری از کودکانی که دارای راشیتیسم های تغذیه ای هست،ند مراقبت خواهند کرد. متخصصان کلیه (نفرولوژیست ها) به طور کلی در مدیریت راشیتیسم های کلیوی و همچنین راشیتیسم های ههیپوفسفاتمیک کمک می کنند و گاهی ممکن است یک متخصص غدد درونی بدن کودکان (متخصص هورمون) بکار گرفته شود.
متخصصان مراقبت های بهداشتی چگونه بیماری راشیتیسم را تشخیص می دهند؟
در ابتدا تشخیص راشیتیسم با معالجه ی سرپایی توسط بررسی سابقه کامل پزشکی و تغذیه ای و معاینه کامل جسمی توسط یک متخصص بهداشتی انجام می شود. در صورت وجود مشكلات راشیتیسمی در كودك و عدم وجود علائم حادی مانند تشنج یا تتانی، اشعه ایكس از استخوان های دراز (شعاعی، اولنا و استخوان ران) و دنده ها گرفته می شود.
میزان ویتامین D، فسفاتاز قلیایی، هورمون پاراتیروئید (هورمون درگیر در کنترل کلسیم و فسفات) و الکترولیتها از جمله اندازه گیری های غیرمستقیم عملکرد کلیه (BUN و کراتینین)، در صورتی که پرتوهای X هر یک از خصوصیات زیر را نشان دهند، باید ارزیابی شوند؛ زیرا با این بیماری در ارتباطند:
- متافیزیک گسترده یا شکل غیر طبیعی (فعال ترین بخش استخوان در حال رشد در زیر صفحه درحال رشد)
- کمانی شدن آشکار رانها و پاها
- پوکی استخوان (استخوان هایی که به اندازه متراکم نیستند، نشانه ای از کاهش کانی سازی بدن است)
- دنده هاب نامنظم (تسبیح راشی)
- شکستگی های متعدد در مراحل مختلف
دلایل مختلف راشیتیسم ها یافته های متفاوتی را در آزمایشات آزمایشگاهی نشان می دهد. در دامنه این مقاله، ما به کمبود ویتامین D خواهیم پرداخت. در این موارد شکل فعال ویتامین D کاهش می یابد، هورمون پاراتیروئید افزایش یافته و کلسیم و فسفات کاهش می یابند.
درمان راشتیسم چیست؟
درمان راشیتیسم بسته به علت آن، همانطور که در بحث راشیتیسم هیپوفسفاتمیک و راشیتیسم کلیوی نیز ذکر شد، بستگی به عوامل مختلفی دارد. در موارد علل مغذی و غذایی و کمبود ویتامین D، درمان ساده است. اولین قدم جلوگیری از عوارض کمبود کلسیم و فسفات با تصحیح هرگونه سطح غیر طبیعی با کلسیم مکمل یا فسفات و همچنین کمبود ویتامین D فعال (کلسیتریول) است.
پس از تاييد و تشخيص راشیتیسم، شروع مصرف مکمل ويتامين D و همچنين رژيم غذايي سرشار از کلسيم توصيه مي شود. این امر به ویژه برای کودکان در رژیمهای غذایی وگان بسیار مهم است.درمان برخی از ناهنجاریهای استخوانی بستگی به شدت موارد دارد و ممکن است نیاز به مراجعه به یک پزشک ارتوپدی برای ارزیابی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: نرمی استخوان و پیشگیری از آن
پیش آگهی راشیتیسم چیست؟
نتایج درمانی در کودکانی که دارای راشیتیسم تغذیه ای هستند بسیار عالی است؛ به ویژه اگر زود تشخیص داده شود. مکمل مناسب با کلسیم و ویتامین D منجر به بهبود نقص استخوانی در طی روزها تا ماهها می شود.
کمانی شدگی شدید که در موارد طولانی مدت راشیتیسم را به وجود می آورد، ممکن است بدون نیاز به مداخله جراحی در طی چند سال برطرف شود. با این حال، در بیماران مبتلا به بیماری بسیار پیشرفته، تغییرات استخوانی ممکن است دائمی باشند.
آیا می توان از ابتلا به راشیتیسم جلوگیری کرد؟
متخصصان اطفال، پزشکان خانواده و متخصص زنان و زایمان وظیفه آموزش والدین تنی (یا غیر تنی) در مورد اقدامات پیشگیری از راشیتیسم را بر عهده دارند.برای یک مادر باردار، اینها شامل توصیه مصرف ویتامین ها قبل از تولد و مشاوره تغذیه ای مناسب است.
برای مادر پس از تولد فرزند، توصیه هایی به او در مورد مکمل های ویتامین D برای نوزادانی که به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می شوند، داده می شود و با بزرگتر شدن کودک و از شیر گرفتن او، مشاوره تغذیه ای مناسب و قرار گرفتن کودک در معرض آفتاب مناسب توصیه می شود. کمبود ویتامین D به طور فزاینده ای به عنوان یک خطر برای سلامتی در افراد مسن در ایالات متحده شناخته شده است. تا 30٪ از کودکان آمریكا تا حدی كمبود ویتامین D دارند و در سراسر جهان این درصد بسیار بالاتر است.
در سال 2011 ، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) گزارش فنی با عنوان “اشعه ماوراء بنفش: یک خطر برای کودکان و نوجوانان” منتشر کرد که نتیجه گرفت همه “نوزادان، کودکان و نوجوانان از مکمل ویتامین D استفاده می کنند و از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و منابع مصنوعی جلوگیری می کنند؛آنهم به دلیل خطرات سلامتی (سرطان و غیره).” در حال حاضر، مطالعات مشخص نکرده اند ک چه میزان ویتامین D در افراد کافی است؛ اما توصیه فعلی حداقل دریافت 400 IU در روز است.
با توجه به این واقعیت که ممکن است مکمل ویتامین D به راحتی در سراسر جهان در دسترس نباشد، برای تعیین میزان “ایمن” قرار گرفتن در معرض نور خورشید در نوزادان و کودکان، اگر بخواهیم با موفقیت از راشیتیسم در سراسر جهان جلوگیری کنیم، باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
راشیتیسم و کمبود ویتامین D
آیا کمبود ویتامین D باعث ایجاد علائم آن می شود؟
بله، کمبود ویتامین D می تواند باعث درد استخوان و ضعف عضلات شود. با این حال، کمبود ویتامین D خفیف لزوماً با هیچ علامتی همراه نیست. ویتامین D به عنوان “ویتامین نور خورشید” شناخته شده است؛ زیرا در پوست ما وقتی در معرض آفتاب قرار می گیریم، ساخته می شود.
همچنین می توان از طریق منابع غذایی به دست آورد، اما منبع اصلی ویتامین D در رژیم غذایی ما غذاهایی است که به دلیل داشتن ویتامین (مانند شیر و سایر لبنیات) تقویت شده اند. ویتامین D فقط در مقادیر قابل توجهی از مواد غذایی از جمله ماهی های چرب، روغن جگر ماهی و مصرف مقادیر قابل توجه تخم مرغ یافت می شود.
چه افرادی احتمال بیشتری برای ابتلا دارند؟
در میان جامعه افرادی وجود دارند که نسبت به بقیه شانس بیشتری برای ابتلا به بیماری راشیتیسم دارند و چنین افرادی باید مراقبت های بسیار بیشتری از خودشان انجام دهند که در بخش های زیر، به این افراد اشاره شده است.
معمولا کودکانی که عادت کرده اند همیشه از شیر مادر خود مصرف کنند، احتمال بیشتری برای ابتلا به چنین بیماری دارند. طبق تحقیقاتی که انجام شده است، جالب است بدانید که شیر مادر از ویتامین دی کمی برخوردار است و نمی تواند تمام نیاز بدن کودک را تامین کند. به همین علت کودک باید در کنار شیر مادر حتما از مکمل هایی که درون آن ها ویتامین دی نهفته است استفاده کنند.
در غیر این صورت کودک ممکن است دچار بیماری راشیتیسم شود. افرادی که کلسیم کمی مصرف می کنند احتمال وجود این بیماری در آن ها بیشتر است. به همین دلیل بهتر است که کلسیم کافی در بدن تان وجود داشته باشد.
همانطور که می دانید، نور آفتاب و خورشید می توانند ویتامین های زیادی در پوست انسان ایجاد کنند که یکی از همین ویتامین ها، ویتامین دی است. افرادی که کمتر در زیر نور آفتاب قرار می گیرند خطر راشیتیسم بیشتر آن ها را تهدید می کند. سعی کنید هر روز به اندازه کافی زمان کوتاهی را در زیر نور آفتاب سپری کنید.
در کنار مطلب بالا باید بدانید که افرادی با پوست های تیره باید ویتامین دی بیشتری از سوی خورشید دریافت کنند. افرادی که پوست بدن شان تیره است نیاز دارند که زمان بیشتری را زیر نور آفتاب باشند تا ویتامین دی آن ها به درستی تامین شود.
حساسیت به لاکتوز در بسیاری از افراد دیده شده است. این افراد نمی توانند رابطه خوبی با لبنیات مخصوصا شیر داشته باشند و همین باعث می شود که احتمال رخ دادن راشیتیسم در بدن آن ها بیشتر از بقیه باشد.
آمادگی درمان راشیتیسم و دیدار با پزشک خود
طبیعتا هرکسی که دچار راشیتیسم است در مرحله اول سعی می کند که خود را به یک پزشک عمومی یا پزشک اطفال نشان دهد. شما هم به عنوان والدین یک کودک قطعا همین کار را انجام می دهید و استرس فراوانی دارید. کودک شما با توجه به نوع بیماری و ترجیح دکتر، نزد یک متخصص برای درمان و بررسی های بیشتر فرستاده می شود که باید یک سری نکات را رعایت کنید و آمادگی کامل را از قبل داشته باشید.
در ابتدا سعی کنید قبل از اینکه کودک خود را به متخصص نشان دهید، تمام علائمی که در کودک تان وجود دارد را نکته به نکته یادداشت کنید. حتی اگر احساس می کنید که برخی علائم ارتباطی به راشیتیسم ندارند را هم یادداشت کنید زیرا متخصص تمامی آن ها را بررسی می کند. سپس دارو هایی که کودک تان مصرف کرده است را مانند یک لیست آماده کنید و همه این یادداشت ها را به متخصص خود نشان دهید تا روند درمان کودک تان ساده تر شود.
اگر احساس می کنید که قبلا در اقوام خود کودکی دچار راشیتیسم شده است، با والدین او صحبت کنید تا آرامش خاطر بیشتری به دست آورید.
گاهی وقت ها نوشیدنی ها و رژیم های خاص کودک هم تاثیر خاصی بر روی راشیتیسم و شدت آن دارند. به همین دلیل اگر کودک شما از نوشیدنی خاصی استفاده می کند یا یک رژیم را دنبال می کند، حتما این را به متخصص کودک خود بگویید تا متخصص بتواند تصمیم درستی بگیرد.
برخی افراد از خود متخصص ترس دارند و احساس می کنند که قرار است رفتار های عجیبی در برابر کودک داشته باشند در صورتی که متخصص سوال های ساده ای از شما و کودک تان می پرسد که برخی از آن ها در بخش زیر مطرح شده است.
- میزان بیرون آمدن کودک شما از محیط خانه
- مقدار استفاده کودک از ضد آفتاب های معمولی
- سن شروع راه رفتن کودک و …
انتظارات والدین بعد از درمان راشیتیسم
زمانی که درمان راشیتیسم به طور کامل تمام می شود، یک دوره اصلاح در کودک ایجاد می شود که در آن دوره کودک اختلال های بدن خود را برطرف می کند. حال انتظاراتی که وجود دارد، مراقبت های لازم والدین از کودک است. مثلا کودک شما باید دائما ویتامین دی مصرف کند و کلسیم و فسفات بدن کودک به اندازه کافی تامین شوند. چنین کاری هایی باعث می شود که روند اصلاح کودک سریع تر انجام شود.
ممکن است در طول درمان کودک شما اختلال های خاصی به وجود بیاید که انتظار می رود والدین بتوانند به کمک متخصص خود این اختلال ها را برطرف کنند. زیرا اگر برطرف نکنند تغییر شکل بدی در بدن کودک ایجاد می شود و کودک در آینده دچار مشکلات زیادی می شود. با رفع این اختلال ها، کودک به مرور شاهد بهبود خود خواهد بود.
بیشتر بدانید: شکستگی استخوان؛ انواع، علت، علائم و درمان شکستگی استخوان
می توان راشیتیسم را یک بیماری ارثی دانست؟
اگر به دنبال یک جواب کوتاه هستید، بیماری راشیتیسم ارثی نیست. به طور کل نمی توان بیماری راشیتیسم را ارثی دانست زیرا در موارد بسیار کمی پیش آمده است که این بیماری به صورت ارثی منتقل شده باشد. البته برخی خانواده ها به دلیل سوابق بیماری خود می توانند نشان از ارثی بودن این بیماری باشند.
مثلا خانواده هایی که در آن ها فعال سازی ویتامین دی به صورت کمی رخ می دهد، راشیتیسم وابسته به ویتامین دی که نوع یک هم است نیز می تواند رشد کند و به طور ارثی در خانواده حضور داشته باشد. البته یک نوع راشیتیسم وجود دارد که به راشیتیسم ویتامین دی نوع دو معروف بوده است. برخی خانواده ها وجود دارند که بدن شان نسبت به دریافت و استفاده از ویتامین دی مقامت می کند و اجازه نمی دهد که ویتامین دی وارد بدن شود.
یعنی خانواده از ویتامین دی برخوردار نیست و همین باعث می شود که راشیتیسم در آن ها رشد کند. البته به طور کل فقط پنجاه خانواده در سراسر جهان دچار چنین بیماری هستند و دیگر اثری از ارثی بودن راشیتیسم در جای دیگری دیده نشده است.
راشیتیسم در یک حالت دیگر هم می تواند به صورت ارثی در خانواده ها رشد کند. زمانی که یک شخص مقدار فسفات کمی دارد، یک نوع راشیتیسم به نام راشیتیسم هیپوفسفاتمیک وابسته به ایکس در آن ها رشد می کند که می تواند به نسل های بعد از خود هم انتقال دهد.
راشیتیسم در دراز مدت چه عوارضی را به همراه خود دارد؟
راشیتیسم در هر سنی می تواند عوراض خاصی را به همراه داشته باشد. در بند های بالا تر به عوارض های آنی و کوتاه مدت راشیتیسم در کودک و جوان بیان شد که با آن ها آشنا شدید. حال بهتر است بدانید که راشیتیسم در دراز مدت چه تاثیراتی می تواند بر روی فرد داشته باشد.
در ابتدا جالب است بدانید که کودکان اگر راشیتیسم در آن ها به مدت زیادی وجود داشته باشد، استخوان های کودک نمی تواند رشد متناسبی را داشته باشد و هنجار های زیادی را به همراه خود خواهد داشت. مثلا یکی از مواردی که می توان به آن اشاره کرد وجود خمیدگی های دراز مدت در بدن و استخوان های کودک است که علاوه بر آزار و اذیت کودک، می تواند کودک را از پای بیندازد.
جوانان و سالمندان نیز به شیوه دیگری دچار عوارض بلند مدت راشیتیسم می شوند. آن ها در ابتدا ممکن است شکستگی های زیادی را در بدن خود احساس کنند زیرا راشیتیسم در دراز مدت می تواند خطر شکستگی را در جوانان و سالمندان به حد زیادی افزایش دهد. سپس آن ها دچار کمبود کلسیم می شوند.
کمبود کلسیم علاوه بر نابودی استخوان ها، می تواند به بخش های دیگری از بدن هم آسیب وارد کند که این خود خبر خوشایندی نیست. فرم گرفتن استخوان ها در دراز مدت خود یک مصیبت بسیار بزرگ است. راشیتیسم در دراز مدت باعث می شود که پاهای شخص فرم های بسیار بدی پیدا کنند. این از چندین نظر می تواند باعث اذیت شخص یا کودک شود.
در مرحله اول کودک نمی تواند به راحتی از لباس های عادی استفاده کند و با تمام لباس ها مشکلات زیادی پیدا می کند. مرحله بعد از آن شیوه راه رفتن و مقاومت کودک در برابر موانع است که کودک خود را بسیار ضعیف نشان خواهد داد. فعالیت های کودک کمتر خواهد شد و راشیتیسم باعث می شود که کودک یا شخص نتواند ورزش خاصی را انجام دهد.
ورزش نیز می تواند یک سم برای استخون های کودک یا شخص باشد و باعث شکستگی در بدن وی می شود. در کنار تمامی این ها، کودک یا شخص احساس بدی در جامعه پیدا می کند و به مرور زمان اعتماد به نفس خود را از دست می دهد. آن کودک احساس می کند که نمی تواند در جامعه پذیرفته شود و به خیال خود همگی نگاه بد و عجیبی به او خواهند داشت.
مخصوصا اینکه کودک نمی تواند بسیاری از کار های عادی را انجام دهد و در مدرسه و اردو ها دچار مشکلات بسیار بزرگ تری می شود. راشیتیسم باید به سرعت درمان شود. زیرا عوارض بلند مدت آن تاثیر بسیار بدی در شخص دارد و می تواند لذت های یک شخص در زندگی را برای همیشه نابود کند. توجه به این بیماری و پیدا کردن یک متخصص خوب برای درمان از اولین گام های رفع راشیتیسم است که باید این کار ها را به خوبی انجام دهید. دکتر سلام پیشنهاد می کند مقاله درمان پا چنبری یا کلاب فوت + راهنمایی کامل را نیز مطالعه کنید.
