بیماری های مغز و اعصاب کودکان؛ علائم و درمان سردرد کودکان

سردرد یکی از دلیل شایع در اطفال است که به دنبال مراقبت ‌های پزشکی هستند. سردرد کودکان می‌تواند به دلایل مختلفیه بروز کند از جمله زمینه و عوامل مستعد کننده ژنتیکی، تروما، وجود یک توده در جمجمه، یک نوع بیماری متابولیک و یا بیماری عروق و یا سینوزیت باشد. تشخیص اینکه آیا سردرد کودکان ممکن است به دلایل اولیه و ثانویه مربوط باشد، برای درمان آنها بسیار مهم است. در این مقاله از بخش بیماری ها دکتر سلام به بررسی اصول درمان و مدیریت سردرد کودکان می پردازیم.

علائم و نشانه های سردرد کودکان

 در بیماران خردسال مبتلا به سردرد، تاریخچه بیماری، باید شامل موارد زیر باشد :

• شروع سردرد، مدت زمان و شدت آن
• نشانه ‌های مرتبط
• سابقه خانوادگی ابتلا به میگرن
• تاریخچه مصرف داروها
• عواملی که ممکن است سردرد کودکان را تسریع کنند  ( اغلب میگرن )

علائم همراه با سردرد میگرنی ممکن است با توجه به نوع میگرنی متفاوت باشد:

میگرن با اورا ( هاله)

علائم بینایی، علائم حسی، علائم حرکتی، اختلالات گفتاری یا زبانی و دیگر اثرات شناختی

میگرن پیچیده

نقص عصبی مرکزی یا پراکنده

میگرن همی پلژیکا ( فلج در یک طرف بدن)

ضعف یک جانبه حرکتی یا اختلال حسی که ممکن است چندین ساعت بعد از فروکش کردن سردرد ادامه پیدا کند.

میگرن شریان بازیلر

انقباض عروق بازیلار و شریان مغزی خلفی. دیپلوپیا، سرگیجه، وزوز گوش یا آتاکسی

حالات حاد گیج کننده  (غیرمعمول)

شروع سریع و ناگهانی گیجی، عدم پاسخگویی، اختلال در حافظه، بی نظمی و دیسارتریا ( مشکل گفتاری یا نامفهوم بودن کلمات)

 تشخیص خصوصیات سردرد های تنشی شامل موارد زیر است :

• بروز سردرد در مواقع استرس
• درگیری گردن و پشت گردن
• درد مداوم
• نداشتن حالت تهوع، استفراغ و درد شکم
• سابقه خانوادگی میگرن که کمتر محتمل است

در بعضی از بیماران، علائم آشکار افسردگی باعث بروز سردرد می شود که با درمان افسردگی، سردرد نیز تسکین پیدا می کند.

انواع دیگر سردرد عبارتند از:

• سردرد خوشه ای
• سردرد سینوسی
• سردرد مربوط به تروما
• سردرد مربوط به وجود یک توده در داخل جمجمه
• فشار خون خوش خیم داخل جمجمه
• سردرد ناشی از قاعدگی
• سردرد ناشی از مصرف بیش از حد داروها

معاینه فیزیکی باید شامل ارزیابی موارد زیر باشد :

• علائم حیاتی
• تحریکات و زخم های پوستی
• علائم ناهنجاری های عصبی
• هماتوم یا سایر علائم تروما
• علائم پاپیلما یا خونریزی زیر مفصلی در اعصاب
• افزایش فشار خون داخل جمجمه، صرع ایدیوپاتیک بدون عارضه، تشنج، تحریک مننژ

تشخیص سردرد کودکان

برای میگرن و یا سردرد کودکان ، معمولا بررسی تاریخچه کامل و معاینه فیزیکی کافی است. مطالعات آزمایشگاهی، رادیولوژی یا الکتروانسفالوگرافی  (EEG) برای تایید تشخیص میگرن مفید نیستند اما ممکن است به حذف علل دیگر سردرد کمک کنند.

برای سردرد مربوط به ضربه سر یا خونریزی داخل جمجمه، مطالعات آزمایشگاهی زیر ممکن است انجام داده شود :

• شمارش کامل خون
• زمان پروترومبین
• زمان ترومبوپلاستین جزئی فعال شده

گرفتن مایعات از ستون فقرات در ناحیه تحتانی کمر از طریق یک سوزن توخالی (شیر نخاعی)، ممکن است باعث افزایش فشار باز، لکوسیتوز (افزایش تعداد گلبول های سفید خون)، پروتئین بالا و گلوکز پایین شود. این حساس ‌ترین آزمون در تشخیص خونریزی زیر مفصلی است. تصویر برداری تشخیصی به طور معمول نشان داده نمی‌شود مگر اینکه یک علت ساختاری مشکوک وجود داشته باشد و یا احتمالا، مگر این که بیمار خیلی جوان باشد و هیچ سابقه خانوادگی نداشته باشد.

روش های تصویر برداری شامل موارد زیر هستند:

• رادیوگرافی سینوس
• توموگرافی کامپیوتری
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی

الکتروانسفالوگرافی (EEG) ممکن است برای ارزیابی وضعیت اختلال تشنج اساسی مرتبط با سردرد یا از بین بردن حمله ناگهانی در کودکان مبتلا به میگرن حاد گیج کننده، مفید باشد.

مدیریت سردرد کودکان

درمان سردرد کودکان، 3 نوع اساسی است:

• نشانه های حاکی از وجود بیماری
• میگرن بارداری منجر به سقط جنین
• پیشگیری

داروهای مورد استفاده در درمان نشانه های حاکی از وجود بیماری، بر اساس موارد زیر انتخاب می شوند:

• نوع و فرکانس سردرد کودکان
• نوع علائم موجود
• عوارض جانبی
• وجود همزمان دو بیماری یا بیماری مزمن در یک بیمار

درمان غیر دارویی میگرن و سردردهای تنشی شامل موارد زیر است:

• از بین بردن عامل رسوب شناسایی شده
• تغییر سبک زندگی
• تسکین استرس

 درمان میگرن منجر به سقط جنین و سردردهای تنشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تریپتان ها (Triptans)،(سوماتریپتان (sumatriptan)، الموتریپتان (almotriptan)، ریزاتریپتان (rizatriptan)، ایزومتپتن (Isometheptene) و ارگوتامین ها (ergotamines) و و غیره.

داروهای مسکن سردرد کودکان

درمان ‌های پیشگیرانه کننده برای سردرد های میگرنی و تنشی ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• داروهای مسدود کننده های بتا
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)
• داروهای ضد تشنج
• داروهای مسدود کننده های کانال کلسیم

درمان سردرد های مزمن روزانه (CDH) ممکن است موارد زیر را شامل ترکیبی از روش های درمانی برای سردرد تنشی و سردرد میگرنی، قطع کردن مصرف داروهای مسکن بدون نسخه و تمام مواد مخدر، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و مداخلات روانشناسی، رفتاری و تمدد اعصاب (گاهی اوقات با TCA) باشد. درمان میگرن ناشی از سقط جنین در صورت اینکه الگوی CDH شامل حملات میگرنی به خوبی تعریف شده باشد.

زمینه بروز سردرد کودکان

سردرد کودکان یکی از دلایل رایجی است که چرا کودکان به دنبال مراقبت‌ های پزشکی هستند. سردرد کودکان می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی مانند عوامل مستعد ژنتیکی، تروما، وجود یک توده در داخل جمجمه،وجود یک بیماری متابولیک و یا بیماری عروق و یا سینوزیت باشد. سردرد تاثیر قابل‌توجهی بر زندگی کودکان و نوجوانان دارد و منجر به غیبت در مدرسه، کاهش فعالیت ‌های فوق ‌برنامه و پیشرفت تحصیلی ضعیف می‌شود.

تشخیص اینکه سردرد کودکان می‌تواند ناشی از علل اولیه و ثانویه باشد، درمان آنها ضروری است. شایع ‌ترین نوع سردرد کودکان، میگرن و سردردهای تنشی هستند که نشان ‌دهنده پایان طیف وسیعی از انواع مکانیسم‌ های درد مشابه هستند. این ۲ نوع سردرد می‌توانند به صورت اپیزودیک و یا به صورت مزمن و روزانه باشند. ( ۱۵ روز  یا بیشتر در هر ماه به مدت 3 ماه یا بیشتر)

سردرد های میگرنی

سردرد های میگرنی به عنوان سردرد های اولیه دوران کودکی به شمار می روند. بیشتر از 90% بیمارانی که نزد متخصص مغز و اعصاب، از سردرد شکایت می کنند، دچار میگرن هستند. میگرن را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد : میگرن با اورا ( هاله) و میگرن بدون اورا ( بدون هاله) میگرن کودکان اغلب دو جانبه است و نشان دادن دقیق محل درد می‌تواند برای کودکان دشوار باشد. مدت زمان میگرن در کودکان اغلب کوتاه ‌تر از افراد بزرگسال است.

میگرن با داورا ( هاله) در  ۱۴ تا ۳۰ درصد از کودکان مبتلا به میگرن مشاهده می‌شود. میگرن نوع دیگری از سردردها هستند که با علائم عصبی گذرا و یا آشکار بروز می کنند. این نشانه ‌ها ممکن است بلافاصله قبل، در حین و یا بعد از سردرد رخ دهند. در برخی شرایط، سردرد ممکن است خفیف بوده و یا اصلا وجود نداشته باشد.

سردرد های تنشی

سردرد های تنشی خوش خیم هستند. آنها به صورت یک حس درد در دو طرف سر احساس می شود و ممکن است با درد گردن و یا شانه ارتباط داشته باشد. این سردرد ها اغلب در طول روز  بدتر می شوند و می توانند تا چند روز ادامه پیدا کنند. آنها ممکن است با بروز وقایع استرس زا در خانه و یا در مدرسه مرتبط باشند و ممکن است با خوابیدن، به طور موقت، تسکین یابند.

طبقه بندی سردرد کودکان بر اساس الگوی زمانی

علاوه بر طبقه بندی بر پایه علائم مرتبط، سردرد کودکان می تواند با الگوی زمانی آنها نیز طبقه بندی شود:

• حاد
• عود مكرر  (اپيزوديك)
• مزمن بدون پیشرفت
• مزمن جلو رونده

اتیولوژی(سبب شناسی) سردرد کودکان

از آنجایی که مغز بدون حس است، سردرد به علت تحریک فیبر های عصبی حساس به درد در شریان ها و رگ های بزرگ مغزی، در پوشش استخوانی جمجمه، ماهیچه و پوست سر، مخاط سینوس، مفصل گیجگاهی، دندان ها و یا لثه به وجود می آید.

میگرن

با اینکه هنوز چیزهای زیادی باید کشف شود، اما درد در حملات میگرن چند عاملی است. یک مکانیزم به فعال‌سازی سیستم trigeminovascular اشاره می‌کند. دسته های سیناپسی از شاخه های عروقی عصب سه قلو در سطح مننژال و عروق مغزی پایه مغزی، زمانی که عصب تحریک می شود، واسطه های پیش التهابی ماده P، پپتید وابسته به ژن کلسی تونین (CGRP) و پپتید روده وازوواکتیو (VIP) را آزاد می‌کنند.

محرک های اولیه هنوز به خوبی درک نشده اند. واسطه ها، باعث بروز التهاب عصبی می شوند از جمله گسیختگی موضعی سد خونی مغزی و تحریک گشاد سازی عروق و همچنین تحریک پایانه های عصبی سه قلو. از طرف دیگر، پیام های درد آور به صورت متمرکز انتقال داده می شوند. اینکه آیا این سیستم در میگرن در مقایسه با افراد سالم، غیر عادی است یا خیر و اینکه آیا این سیستم به طور ژنتیکی تعیین شده باشد یا خیر، مشخص نیست.

شواهدی از فشار خون بالا در قشر مغز در میگرن وجود دارد که ممکن است با وجود عیب در سیستم های کاتکولامینرژیک مرکزی مرتبط باشد. سطوح پائین منیزیم نیز ممکن است نقش داشته باشند. با استفاده از MRI، مقدار زیاد ماده سفید T2 با  فرکانس بالا در میگرن همراه اورا ( هاله) و به خصوص در مناطق گردش خون خلفی مشاهده می‌شوند. دلیل پاتوفیزیولوژیک این موضوع هنوز مشخص نیست.

این باور وجود دارد که تغییر شکل مزمن میگرن ناشی از حساسیت فضایی و زمانی، مرکزی و جنبی است که از لحاظ بالینی، با آلودنیای جلدی مرتبط است.

رکود گسترش قشر مغز

مکانیسم دیگری که تصور می شود منجر به سردرد میگرنی شود منشا آن در ساقه مغز است. تصور می شود که شروع اورا در سردرد میگرنی با افسردگی گسترش قشر مغز  (CSD) و به واسطه فعال شدن عصبی و به دنبال آن سرکوب انجام می شود. یک تغییر همزمان در جریان خون مغزی رخ می دهد که با فشار خون بالا مشخص می شود و پس از آن افت فشار خون اتفاق می افتد.

CDS می‌تواند ناشی از آسیب یا تغییر در غلظت محلی یون ‌های هیدروژن، پتاسیم و گلوتامات باشد. CDS گیرنده ‌های درد سیستم عصبی مرکزی  (CNS) را احتمالا از طریق آزاد شدن اکسید نیتریک، فاکتور ناتریورتیک دهلیزی، فعال شدن مسیرهای نورآدرنرژیک و یا تغییر در جریان خون مغزی، فعال می کند. CDS همچنین باعث التهاب عصبی می‌شود که ترشح چندین انتقال ‌دهنده عصبی مختلف را تحریک می‌کند که منجر به اتساع عروق مغزی و فعال شدن گیرنده‌ های درد CNS می‌شود.

دلایل دیگر

سردرد ناشی از التهاب مننژ ممکن است بر اثر عفونت (مننژیت)، التهاب  (مثلا از یک تومور) یا خونریزی(مثلا از ناهنجاری ‌های عروقی یا فشار خون بدخیم) ایجاد شود.

بیشتر بخوانید: بیماری صرع چه جاهایی شیوع بیشتری دارد؟

اپیدمیولوژی (همه گیر شناسی) سردرد کودکان

وقوع آن در ایالات متحده آمریکا

تقریبا 40٪ از کل آمریکایی ها در مقاطعی از زندگی خود، سردرد شدید و قابل توجهی دارند. سردرد کودکان بسیار رایج است و در دوران نوجوانی به طور فزاینده ای شایع می شود. شیوع سردرد  به طور کلی، در طول سال های دوره  ابتدایی مدرسه، 37 تا 51 درصد است 37-51 درصد است که به تدریج در سال های دبیرستان به درصد افزایش پیدا می کند. سردردهای مکرر یا شدید، از جمله میگرن، در یک دوره 12 ماهه در 17٪ از کودکان و نوجوانان گزارش شده است.

رایج ‌ترین نوع سردرد کودکان، میگرن است. در نوجوانان، سردرد های تنشی شایع‌ ترین علت سردرد های مکرر هستند.

جمعیت مربوط به نژاد و جنسیت

هیچ گزارش خاصی در رابطه با بروز سردرد در ارتباط با نژاد کودکان وجود ندارد، اما شیوع میگرن در بزرگسالان در آمریکا از سفید پوستان به آمریکایی های آفریقایی تبار و تا آسیایی ‌ها کاهش پیدا می کند. تقریباً 60٪ كل كودكان مبتلا به میگرن، قبل از سن بلوغ، مرد هستند. پس از آن، این رابطه معکوس می شود و در بزرگسالی، زنان 3 برابر مردان، به میگرن مبتلا می شوند. انواع دیگر سردرد ها، دیگر به طور مساوی بین مردان و زنان توزیع می شوند.

پیش بینی سردرد کودکان

مطالعات مربوط به پیش ‌آگهی طولانی ‌مدت سردرد کودکان اندک است، اما برنا و همکارانش گزارش دادند که در پیگیری 20 ساله، 73% از بیماران از سردرد رنج می‌برند. در یک مطالعه پیگیری بر روی 200 بیمار در طی بیش از 6 سال، 48% میگرن اولیه، 26% سردرد تنشی و 26% هم بدون سردرد بودند.

تعداد مشابهی برای مبتلایان به سردرد تنشی اولیه مشاهده شد که این تعداد از افراد بدون سر درد، کمی بیشتر بودند ( ۴۱ % دارای سردرد تنشی اولیه، 21% مبتلا به میگرن و 38% بدون سردرد) سردرد کودکان می‌تواند باعث ایجاد اختلال در فعالیت‌ های روزمره کودک شود و کودکان مبتلا به سردرد میگرنی، اغلب به طور مناسب تشخیص داده نمی‌شوند و در نتیجه درمان نیز نمی‌شوند.

یک مطالعه جامع به دلیل شیوع سردرد میگرنی، نشان داد که 31%  بیماران، حداقل ۱ روز از مدرسه یا کار خود را در سه ماه گذشته از دست داده اند. در همین مطالعه، بیش از نیمی از بیماران گزارش دادند که میزان بهره‌وری آنها تا ۵۰ % کاهش یافته است. برخی از نویسندگان بر این باورند که کودکان و نوجوانان مبتلا به میگرن، با کاهش کیفیت زندگی شبیه به کودکان مبتلا به سرطان، روبرو هستند.

شرایط سردرد اولیه به دلیل دوره درمان و یا از بین رفتن آن، مشهور و شناخته شده هستند و معمولا مراقبت های پیگیری طولانی مدت ضروری است. بهبودی بیماری در کوتاه مدت، غیر معمول نیست، اما بهبودی در طولانی مدت، نادر است.

تاریخچه طبیعی و پیش بینی میگرن ممکن است به صورت یکی از 4 الگوی بالینی زیر باشد:

بهبودی بالینی

برخی مبتلایان به میگرن ممکن است در طولانی ‌مدت، عاری از هر گونه نشانه ای شوند.

بهبودی نسبی بالینی

در موارد دیگر، میگرن در طول زمان، شدید تر می شود مانند سردرد های شایع و یا سردرد های تنشی

مقاومت بالینی

تکرار و شدت سردرد میگرنی، بهبود پیدا نمی‌کند اما بدتر هم نمی‌شود.

پیشرفت

تکرار و شدت سردرد میگرنی بدتر می‌شود.

تشخیص زود هنگام و آغاز سریع درمان های بهینه ( میگرن ناشی از سقط جنین و پیشگیری کننده) ممکن است منجر به نتایج درمان بهتر و پیش ‌بینی و ناتوانی کمتر برای کودکان و نوجوانان مبتلا به میگرن می شود.

شیوع سردرد کودکان و مرگ و میر

هیچ مرگ و میری با سردرد های اولیه همراه نیست و ارتباط مرگ و میر با سردرد های ثانویه، صرفا به دلیل اصلی آن بستگی دارد. با این حال، سردردهای مکرر، مانند سایر سندرم های درد مزمن، می‌توانند از نظر روانی، رنج آور باشند و تاثیرات عمده‌ای بر زندگی فرد در حال رشد داشته باشند. به گفته باتیستوتا و همکاران، سردرد از نوع سردرد تنشی مزمن می تواند ناشی از بیماری ‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب، سندرم درونی سازی و کمبود توجه و کنترل خشم در نوجوانان باشد.

با این حال، رابطه بین وضعیت روانی و سندرم سردرد بسیار ساده است و هنوز حل ‌نشده است. مفهوم بالینی این است که به تمام علامت های کودک باید رسیدگی شود. به طور کلی میگرن و به خصوص میگرن با اورا ( هاله معمولی، میگرن همی پلژیکا، میگرن بازیلار )، به نظر می‌رسد که با کمی افزایش خطر سکته مغزی همراه باشد، اما به طور کلی، خطر آن بسیار کم است.

با این حال، در زنان، بیمارانی که کمتر از ۴۵ سال سن دارند، افراد سیگاری‌ و افرادی که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند، خطر سکته بیشتر می‌شود. شرایط دیگری نیز همراه با میگرن مشاهده شده است از جمله سندروم روده تحریک‌پذیر، اختلالات خواب، دندان قروچه، لوپوس اریتماتوسوس سیستمیک و چاقی و اضافه وزن. گزارش‌ها حاکی از شیوع بالای آتاکسی مرتبط با میگرن، چه بالینی و چه تحت بالینی در طول آزمایشات تحریک آمیز است.

این گزارش ‌ها می‌توانند با ضایعات ماده سفید در تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI)، بخصوص در مخچه ارتباط داشته باشند.

آموزش بیمار درمورد سردرد کودکان

به والدین و بیمار اطمینان خاطر ‌دهید که سردرد، خوش خیم است و پیشرفتی نمی‌کند. الگوی سردرد و علائم مرتبط مانند تهوع، سر گیجه و فوتوتوبی ( نور گریزی) و ماهیت بی‌خطر بودن معاینه فیزیکی از جمله فونداسکوپی را با آنها مورد بررسی قرار دهید. یک مطالعه تصویری می‌تواند قوت قلبی برای خانواده بیمار باشد. این موضوع ساده اما حیاتی، به کاهش استرس و نگرانی کمک خواهد کرد که ممکن است به علائم بیمار و اضطراب والدین کمک کند.

درک این موضوع که درد، اگر چه که ناخوشایند است، اما تهدید کننده زندگی فرد نیست، اغلب این امکان را به بیمار و والدین می‌دهد تا استراتژی ‌های مقابله سالم ‌تری را اعمال کنند. والدین و بیماران باید از این موضوع آگاهی داشته باشند که سردرد های میگرنی ممکن است یک وضعیت ماندگار باشند و باید انتظار این را داشته باشند که سردرد در طول زندگی بیمار، به خصوص در مواقع استرس زا مانند بلوغ، ازدواج، یا تغییر شغل، دوباره  ظاهر می شود.

تقویت بهداشت عمومی خوب، یک گام آموزشی مهم دیگر است ؛ بهداشت خواب و عادت ها و کارهایی که به طور منظم باعث خواب خوب می شوند، نیز به طور خاص مورد نیاز است.

ارائه آزمایشات بالینی سردرد کودکان

معاینه فیزیکی

معاینه فیزیکی کامل اغلب می‌تواند دلایل سیستمیک سردرد را از بین ببرد. باید به علائم حیاتی، به ویژه حضور تب، فشار خون بالا، و یا برادی کاردیا باید توجه شود. پوست را از لحاظ بثورات پوستی و یا آسیب ‌های پوستی بررسی کنید. برای مثال، پتچیا (یک لکه کوچک قرمز یا بنفش ناشی از خونریزی در پوست)،پورپورا (لکه های بنفش روی پوست ناشی از خونریزی داخلی رگ های خونی کوچک)، لکه های برگ خاکستر، لکه های شیری قهوه ای.

یک بررسی عصبی کامل باید برای ارزیابی سطح آگاهی و ارزیابی عملکرد اعصاب جمجمه، فشار خون بالا، هایپر رفلکسی، همی پارزی، یا همی پلژی انجام شود. هم چنین به دنبال سفتی پشت گردن باشید و سر و گردن را از لحاظ هماتوم و یا علائم تروما بررسی کنید. آزمایش فوندوسکوپی را انجام دهید و به دنبال خونریزی خونریزی پاپیلدما یا خونریزی زیر مفصلی بگردید.

یافته‌های دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد :

سردرد میگرنی

اغلب کودکان مبتلا به سردرد های میگرنی، یک معاینه فیزیکی طبیعی و بدون نقص کانونی دارند. با این حال برخی از کودکان مبتلا به میگرن پیچیده ممکن است دارای اختلالات عصبی مرکزی نظیر ضعف، فلج عصب سوم، یا آتاکسی باشند.

سردرد تنشی

یافته ‌های معاینه فیزیکی معمولا طبیعی هستند، اما با لمس کردن ماهیچه ‌های گردن خلفی، ممکن است درد وجود داشته باشد.

سردرد سینوسی

یافته ‌های فیزیکی عبارتند از مخاط بینی کمرنگ و متورم،توربین های مرطوب بینی،ترشحات بینی روشن یا زرد رنگ، بروز درد با خم کردن پیشانی و یا سینوس های فک بالا و ناتوانی این این سینوس ‌ها در ترانس لومینت.

توده های داخل جمجمه

بیماران مبتلا به سردرد به دلیل توده داخل جمجمه، اغلب دارای اختلالات عصبی مرکزی هستند، به خصوص اگر چندین ماه دچار سردرد های عصبی شده باشند. این اختلالات شامل پاپیلما، اختلالات عصبی ششم، آتاکسی، اسپاسم اندام تحتانی و نشانه‌ های اختلال عملکرد مغز در ارتباط با زبان، کنترل حرکتی و یا بینایی ( بسته به مکان ضایعه ) هستند.

در اوایل دوره ضایعه توده ای، یافته‌ های معاینه فیزیکی ممکن است نرمال باشد. كودكان مبتلا به آبسه داخل جمجمه، فقط در موارد حاد، ممکن است سطح آگاهی آنها تغییر کند.

صحبت های یک متخصص مغز و اعصاب درباره سردرد کودکان

شکایت کودک از سردرد بعید و غیر عادی نیست. اما پدر و مادر در این مواقع چه باید بکنند؟ چه زمانی باید نگران باشند؟ چه ویژگی ‌هایی باعث نگرانی و تماس با پزشک اطفال یا حتی رفتن به اورژانس می شود؟آیا کودکان مبتلا به سردرد، لزوما  باید دارو مصرف کنند، یا درمان ‌های غیر دارویی دیگری وجود دارند که ممکن است به همان اندازه موثر باشند؟

تماس با متخصص اطفال و آغاز درمان سردرد کودکان

قاعده اصلی برای فکر کردن درباره سردرد، اولین یا بدترین شرایط است.

در شرایط عملی، اگر کودک شما قبلا سردرد نداشته باشد، باید با دقت مورد ارزیابی قرار بگیرد:

• آیا اخیرا به سر کودک آسیبی وارد شده است؟ مثل سقوط یا آسیب ورزشی ؟
• آیا کودک به واسطه یک ویروس بد، مریض بوده است؟
• آیا کودک استفراغ دارد و یا تب می کند؟
• آیا کودک قادر به راه رفتن، صحبت کردن و غذا خوردن عادی نیست؟

اگر پاسخ به هر یک از این پرسش ‌ها ” بله ” باشد، وقت آن است که با پزشک اطفال تماس بگیرید.ضربه مغزی، عفونت شدید و یا حتی یک عامل تهدید کننده نادر اما خطرناک‌  برای سردرد، می‌تواند تحریک آمیز باشد. بسیاری از مردم در مورد تومور مغزی نگران هستند، اما بروز این بیماری بسیار بعید است. شما هرگز نباید درباره سردرد کودک خود نگران باشید و پزشک متخصص اطفال می‌تواند به شما و انجام بهترین درمان کمک کند.

سردرد کودکان نیز می توانند سردرد میگرنی باشد

کودکان نیز می‌توانند دچار سردرد های میگرنی شوند. میزان ابتلای کودکان به سردرد های میگرنی در حدود 5/5 درصد برآورد شده ‌است، اما دیر تشخیص دادن، ممکن است به دروغ این تعداد را کاهش دهد. به ویژه اگر والد مبتلا به میگرن است، در مورد میگرن کودک فکر کنید، چون یک پیوند ژنتیکی قوی وجود دارد. میگرن کودکان با افراد بزرگسال، متفاوت است : درد می‌تواند در هر دو طرف سر باشد و زیاد طول نکشد.

اما درست مانند بزرگسالان، کودکان نیز می‌توانند به طور کامل با ابتلا به میگرن، احساس ضعف و ناتوانی کنند و دچار حالت تهوع و استفراغ شوند و نیاز داشته باشند که در یک اتاق تاریک دراز بکشند. با این حال، ممکن نیست بعد از بروز یک سردرد، تشخیص درست، داده شود. کودکان برای تشخیص میگرن، باید حداقل دو مرحله را بگذرانند. ایبوپروفن می‌تواند یک درمان بسیار موثر به هنگام سردرد باشد، اما  یخ که می‌تواند تسکین دهنده درد و کاهش دهنده التهاب باشد را  فراموش نکنید.

کودک می تواند یک کیسه‌  نخود فرنگی یخ زده سبک را برای بهتر شدن سردرد، روی سر خود بگذارد. دسته خاصی از داروها به نام تریپتان (triptans )وجود دارد که می تواند با شروع میگرن، استفاده شود و جلوی آن را بگیرد. یک فرمول به نام زولمیتریپتان (zolmitriptan) برای استفاده در کودکان تائید شده ‌است که به صورت اسپری بینی است بنابراین می‌تواند برای کودکانی که نمی‌توانند قرص مصرف کنند مورد استفاده قرار بگیرد.

برای کودکان مبتلا به میگرن مکرر، ممکن است لازم باشد که از بروز آنها پیش‌گیری کنید. داروهایی هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان وجود دارد مانند آمی تریپتیلین (amitriptyline) و توپیرامات ( topiramate). مطالعه اخیر نشان داده است که ترکیب آمیت ریپتیلین با نوعی درمان رفتاری شناختی  ( نوعی از کار ذهنی که به تغییر واکنش فرد به درد و اضطراب کمک می‌کند ) می‌تواند موثرتر از دارو باشد و برخی از کودکان، تنها به عنوان پیشگیری، به درمان های رفتاری شناختی پاسخ خواهند داد.

بیمه درمانی اغلب این درمان ‌ها را تحت پوشش قرار می‌دهد، بنابراین باید درباره گزینه ‌های درمانی، سوال کنید.

بیشتر بخوانید: فلج مغزی چیست؟ علائم، علل، درمان بیماری CP

سردرد کودکان معمولا به چه صورت است

سردرد های تنشی بیشتر شایع هستند. نام قدیمی برای این نوع سردرد ” سردرد دور سر ” بود. در این نوع سردرد کودکان با فشار اطراف پیشانی یا کل سر خود مواجه می شوند و نه با ضربان های منظم سردرد میگرنی. اغلب آنها می‌توانند کار کنند، غذا بخورند، به مدرسه بروند و حتی ورزش کنند اگرچه که احساس خوبی ندارند. ایبوپروفن ممکن است کمک کننده باشد و استراحت و مصرف مایعات برای درمان سردرد تنشی کافی می باشند.

بسیاری از والدین نگران زمان شروع سردرد کودکان هستند و این جزو، نگرانی های درست و معتبر است. چراغ های روشن و صفحه تلویزیون، قطعا  می‌توانند موجب بروز میگرن در کودکان و بزرگسالان شوند، اما خیره شدن به صفحه کامپیوتر، موبایل و یا آی پد به مدت طولانی، می‌توانند باعث بروز سردرد شود. برای نگاه کردن به تلویزیون، محدودیت زمانی داشته باشید، استراحت کنید و در زمان کار کردن و یا بازی کردن، از جای خود بلند شوید و حرکات کششی انجام دهید.

تشخیص سردرد کودکان

ملاحظات رویکردی

در مورد میگرن و یا سردرد تنشی، معمولا  یک بررسی کامل از تاریخچه و معاینه فیزیکی مورد نیاز است. مطالعات آزمایشگاهی، رادیولوژی،، یا مطالعات آنسفالوگرافی برای تایید تشخیص میگرن مفید نیستند، اما ممکن است به از بین بردن علل دیگر سردرد کودکان کمک کنند. برای مثال، الکتروانسفالوگرافی ممکن است برای از بین بردن صرع در کودکان مبتلا به میگرن حاد گیج کننده، مفید باشد.

اگر چه مطالعات تصویربرداری برای هر کودکی که از سردرد شکایت می کند، لازم نیست، اما تصویربرداری عصبی باید زمانی انجام شود که اعضاء خانواده، نگران این باشند که سردرد ممکن است به دلیل وجود یک علت ساختاری باشد. با توجه به تفاوت گسترده سردرد های ساختاری و گزینه های تصویر برداری که در دسترس هستند، بسیاری از متخصصان مطمئن نیستند که با کدام روش تصویر برداری، می توان  بیشترین اطلاعات را با شیوه ‌ای مقرون ‌به ‌صرفه به دست آورد.

اگر بیمار برای مدت طولانی مثلا چندین ماه و یا چندین سال، دچار سردرد کودکان باشد، انجام معاینه عصبی، طبیعی است و احتمال این که بیمار هر گونه آسیب ‌شناسی جدی داخل جمجمه را در خود جای دهد کم است و بنابراین، مطالعات تصویر برداری عصبی نباید به طور منظم انجام شوند. انجام الکتروانسفالوگرافی در ارزیابی کردن وضعیت اختلال تشنجی اساسی در ارتباط با سردرد مفید است.

مطالعات آزمایشگاهی

در مواردی که سردرد کودکان مرتبط با ترومای سر و یا خونریزی داخل جمجمه قابل‌توجهی باشد، انعقاد خون مربوط به بیماری سل مانند ترومبوسیتوپنی و پروترومبین طولانی مدت و ترومبوپلاستین جزئی، می تواند دیده شود. بنابراین، شمارش کامل خون (CBC)، زمان پروترومبین(PT) و زمان ترومبوپلاستین جزئی فعال(aPTT) ممکن است حاکی بر وجود چنین مواردی باشد.

سطوح داروی ضد تشنج باید در بیماران مبتلا به سردرد و دارای سابقه صرع، بررسی شود زیرا کنترل کافی صرع معمولا  از سردرد پیشگیری می‌کند.

مطالعات تصویر برداری

تصویر برداری عصبی  ( برای مثال سی‌تی‌اسکن و MRI )، معمولا برای مراقبت روتین بیماران مبتلا به سردرد انجام نمی شود مگر برای یک کودک بسیار کم سن و سال که هیچ گونه سابقه خانوادگی نداشته باشد. با این حال، مطالعه بر روی بیش از 700 کودک توسط گراف و همکارانش، نشان داد که سرعت تصویر برداری عصبی برای سردرد میگرنی غیر حاد، توسط پزشکان، در حال افزایش است.

اگر معاینه نورولوژیک پایه تغییر کند،  تصویر برداری عصبی باید انجام شود. علی رغم یافته های معاینه اولیه، انجام تصویر برداری عصبی الزامی است به خصوص اگر اولین حمله عصبی بیمار، همزمان  با سردرد باشد زیرا احتمال وجود توده داخل جمجمه ای، منتفی می شود.

رادیوگرافی

تشخیص سردرد سینوسی ممکن است توسط رادیوگرافی سینوسی،که سطح سیال هوا را در سینوس ها نشان می دهد، انجام گیرد. با این وجود، این آزمایش دارای حساسیت نیست و نتایج منفی کاذب در آن، رایج است. سی تی اسکن از سینوس ها، حساسیت بیشتری دارد، اما معمولا گران تر است.

سی تی اسکن

هر نوع ناهنجاری در معاینه فیزیکی کودکانی که دچار آسیب‌ های سر و سردرد کودکان هستند، باید ارزیابی رادیولوژیکی شوند مانند سی‌تی‌اسکن، به شرطی که کودک یک راه تنفسی حفاظت ‌شده و وضعیت قلبی عروقی پایداری داشته باشد.

ضایعات ساختاری

سی تی اسکن مغز با کنتراست، می تواند بیشتر ضایعات ساختاری را مشخص کند. سی تی اسکن بدون کنتراست از نظر حساسیت کمی دارای محدودیت است، اگرچه که می تواند هیدروسفالی و خونریزی را به راحتی تشخیص دهد. انجام سی تی اسکن روتین بدون کنتراست، باید برای موقعیت های حادتر که، زمان در آن نقش حیاتی دارد و به خونریزی داخل جمجمه، تردید وجود دارد، محفوظ بماند.

خونریزی داخل جمجمه

سی تی اسکن بهترین مطالعه اولیه برای نشان دادن خونریزی داخل جمجمه ناشی از فشار خون بالا یا آسیب های عروقی است. با این حال، نتایج سی تی اسکن تنها در حدود 90٪ از  بیماران مبتلا به خونریزی زیر قطبی، مثبت است، بنابراین گرفتن مایعات از ستون فقرات در ناحیه تحتانی کمر از طریق یک سوزن توخالی، باید با وجود یافته های عادی سی تی اسکن در بیمارانی که تصور می شود خونریزی زیر قطبی دارند، انجام شود.

فشار خون داخل جمجمه

یافته های سی تی اسکن ممکن است طبیعی باشد و یا ممکن است بطن های شکاف مانند در بیماران با فشار خون بالای خوش خیم را در داخل جمجمه  ( تومور شبه مغزی) نشان دهد. سی تی اسکن معمولا برای حذف علل دیگر افزایش فشار خون داخل جمجمه مانند تومورها، مورد نیاز است. توده های داخل جمجمه اغلب با استفاده از سی تی اسکن  (با کنتراست جهت تقویت ضایعاتنا محسوس) یا MRI تشخیص داده می شوند.

ام آر آی (MRI)

MRI به طور کلی گران ‌تر است، بیشتر طول می‌کشد و ممکن است به آرام بخش نیاز داشته باشد، اما قابلیت ‌های تصویربرداری متمایز آن، تعریف ساختاری مفصلی را ارائه می‌دهد. به تصویر کشیدن شکاف خلفی توسط ام آر آی، نسبت به  روش سی تی اسکن، بهتر است. گادولینیوم، حساسیت ام آر آی را در مورد ضایعات عروقی و ضایعاتی که سد خونی مغزی را مختل می‌کنند، افزایش می دهد.

تمامی بیماران با هر نوع ویژگی سردرد ساختاری،  باید تحت یک تصویر برداری با کیفیت بالا و ترجیحا یک اسکن MRI با افزایش گادولینیوم قرار بگیرند. در شرایط بالینی کمتر، یا برای اطمینان والدین یا بیمار، MRI معمولی یا سی‌تی‌اسکن با کنتراست بالا کافی است.

درمان و مدیریت سردرد کودکان

درمان سردرد های میگرنی و سردرد های تنشی

تریپتان ممکن است در درمان این سردرد کودکان ، به خصوص اگر به تازگی سردرد بروز کرده باشد، مفید است.. مسکن ها و دارو های مسکن غیر مخدر،دارو های آرام بخش و ضد میکروب ها به عنوان درمان کمکی، کمک کننده هستند، اما باید سعی کنیم تا از مصرف بیش از حد دارو ها به ویژه مواد مخدر جلوگیری به عمل آید.

خوابیدن، محیط تاریک و یک اتاق آرام در مدیریت میگرن حاد و سردرد تنشی ضروری هستند. علاوه بر این، زمان‌ هایی برای صرف وعده ‌های غذایی، خوابیدن، استراحت و ورزش را برنامه ریزی کنید. تصمیمات رفتاری فردی باید براساس سن کودک و پذیرش تکنیک ‌های رفتاری باشد. روش ‌های رفتاری می‌توانند برای سردرد های میگرنی و تنشی بسیار موثر باشند. تمرکز بیشتر نیز به سمت استفاده از روش ‌های مکمل یا جایگزین مانند طب سوزنی نیز مفید است.

سردرد های حاد عصبی اغلب به درمان علائم بیماری واکنش نشان می‌دهند. ایبوپروفن و استامینوفن نیز برای تسکین سردرد توصیه می‌شوند. از مصرف مواد مخدر و دیگر دارو های اعتیاد آور اجتناب کنید. عوامل رسوب شناخته شده را از بین ببرید. به عنوان مثال، الکل، داروها یا کافئین ممکن است باعث سردرد شوند. تغییرات مناسبی را در شیوه زندگی اعمال کنید.

درمان سردرد های مزمن روزانه

همانطور که قبلا ذکر شد، درمان CDH روش ‌های درمانی که برای تنش و میگرن استفاده می‌شود را با هم ترکیب می‌کند. بیمار باید استفاده از داروهای OTC و همه مواد مخدر را قطع کند. استفاده از ضد درد های مزمن و متناوب، می‌تواند منجر به سردرد استفاده بیش از حد از دارو شود. به نظر می‌رسد که داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای برای درمان CDH در کودکان بسیار مفید باشد. همچنین اطلاعاتی در مورد توپیرامات و CDH وجود دارد.

مداخلات روانشناختی، رفتاری و تمدد اعصاب نیز مفید هستند. این تکنیک ‌ها را به همراه داروهای ضد افسردگی سه حلقه ‌ای در نظر بگیرید. هنگامی که الگوی CDH، در بردارنده تشخیص خوب حملات میگرنی  باشد، درمان سقط جنین ممکن است باعث تسکین علائم شود.

در اواخر سال 2012، موسسات ملی بهداشت، برروی پژوهشی تحت عنوان CHAMP (پیشگیری از میگرن در کودکان و نوجوانان)، سرمایه گذاری کردند این مطالعه در ابتدا و پس از تجزیه و تحلیل ‌های موقت، تفاوت معنا ‌داری را در میزان پاسخ‌ بین افرادی که آمی تریپلین، توپیرامات یا دارو نما را دریافت کرده بودند و بروز عوارض جانبی در بیمارانی که دارو  را دریافت کردند، نشان نداد. با این حال، متخصصان مغز و اعصاب به استفاده از این داروها ادامه می‌دهند چون مشاهدات، حاکی از مزایای این داروها دارند.

التهاب مننژال

هدف درمان از التهاب مننژال، درمان علت اصلی آن یعنی فشار خون بالا، عفونت  (آنتی بیوتیک ها) یا خونریزی ساب آرکنوئید یا خونریزی زیز عنکبوتیه  (تخلیه جراحی خونریزی داخل جمجمه) است. نیمودیپین می تواند برای کاهش عروق خونی استفاده شود.

نکته آخر

اگر کودکتان به شما می‌گوید که سردرد دارد، حرف او را جدی بگیرید. در مورد نوع سردرد کودکان ، علائم دیگر و رویداد‌های اخیر از او سوال کنید.برای کمک به تشخیص درست، یه پزشک متخصص اطفال رجوع کنید. مراجعه به یک متخصص مغز و  اعصاب کودکان نیز مفید است  و اگر کودک تب داشته باشد و  نتواند جلوی استفراغ خود را بگیرد و یا به شما بگوید که دوبینی دارد و یا در تکان دادن دست ها و پاهایش مشکل دارد، فورا او را به اورژانس برسانید. احتمال بروز این وضعیت خیلی کم است و  اغلب سردرد کودکان قابل ‌درمان می باشند.