بیماری آندومتریوز یک اختلال اغلب دردناک است که در آن بافتی شبیه به بافت داخل رحم، در خارج از رحم رشد می کند. آندومتریوز معمولا تخمدان ها، لوله های فالوپ و بافت درون لگن را درگیر می کند و بندرت ممکن است به بیش از اندام های لگن گسترش پیدا کند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بیماری آندومتریوز ، علائم و درمان آندومتریوز ادامه این مقاله از بیماری های زنان و زایمان دکتر سلام را مطالعه نمایید.
آندومتریوز چیست؟
در بیماری آندومتریوز، بافت شبیه آندومتر، مشابه بافت آندومتر عمل می کند و با هر چرخه قاعدگی ضخیم شده، متلاشی می شود و خونریزی می کند. اما از آنجایی که این بافت اضافی، هیچ راهی برای خروج از بدن ندارد، گیر می کند. چنانچه آندومتریوز تخمدان ها را نیز درگیر کرده باشد، ممکن است کیست هایی موسوم به آندومتریوما شکل گیرد. بافت اطراف تحریک می شود و در نهایت اینکه در بافت همبند جای زخم و چسبندگی ایجاد می شود. منظور از بافت همبند نوارهای بافتی فیبری غیر طبیعی است که باعث می شود اندام ها و بافت های لگن به هم بچسبند. آندومتریوز می تواند به خصوص در دوران قاعدگی باعث ایجاد درد شود که گاهی اوقات شدید است. مشکلات باروری نیز ممکن است توسعه یابد. خوشبختانه، درمان های موثری برای این بیماری وجود دارد.
علائم آندومتریوز
علائم اولیه آندومتریوز، درد لگن است که اغلب با دوران قاعدگی مرتبط است. با اینکه بسیاری از افراد گرفتگی عضلات را در طی دوره قاعدگی تجربه می کنند، اما افراد مبتلا به آندومتریوز، معمولا درد های قاعدگی را تجربه می کنند که خیلی بدتر از حد معمول است. درد هم ممکن است در طول زمان افزایش پیدا کند.
علائم و نشانه های رایج آندومتریوز شامل موارد زیر است:
پریودهای دردناک (دیسمنوره)
درد و انقباض لگن ممکن است قبل از عادت ماهیانه شروع شود و تا چندین روز ادامه داشته باشد. همچنین ممکن است بیمار،کمر درد و درد شکمی نیز داشته باشد.
آمیزش دردناک
داشتن درد در هنگام رابطه جنسی یا بعد از مقاربت، با داشتن آندومتریوز رایج است.
ادرار یا دفع دردناک
این علائم عموما در طول عادت ماهانه تجربه می شود.
خونریزی شدید
ممکن است گاهی دوره های قاعدگی شدید یا لکه بینی و خونریزی بین دو قاعدگی را تجربه کنید.
ناباروری
آندومتریوز، اولین تشخیصی است که در افرادی که در جستجوی درمان ناباروری هستند، داده می شود.
دیگر علائم
خستگی، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع به ویژه در دوران قاعدگی را تجربه کنید. شدت درد شما لزوما درجه یا مرحله بیماری شما را نشان نمی دهد. ممکن است مبتلا به آندومتریوز خفیف به همراه درد شدید باشید و یا ممکن است مبتلا به اندومتریوز پیشرفته به همراه کمی درد و یا بدون درد باشید.
آندومتریوز گاهی با عارضه های درد لگن مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست تخمدان، اشتباه گرفته می شود. این بیماری ممکن است با سندرم روده تحریک پذیر (IBS) که باعث بروز اسهال، یبوست و گرفتگی شکم می شود نیز اشتباه گرفته شود. سندرم روده تحریک پذیر می تواند به همراه آندومتریوز باشد که تشخیص بیماری را پیچیده تر می کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم و نشانه های آندومتریوز را دارید، به پزشک خود مراجعه کنید . آندومتریوز می تواند یک وضعیت چالش برانگیز برای مدیریت سلامت باشد. تشخیص زود هنگام، یک تیم پزشکی دارای چندین تخصص و درک درستی از تشخیص، ممکن است منجر به بهبود بهتر علائم آندومتریوز شود.
علل آندومتریوز
اگرچه علت دقیق آندومتریوز مشخص نیست اما فرضیه های احتمالی موجود عبارتند از:
برگشت خون قاعدگی به رحم
در این حالت، خون قاعدگی حاوی سلول های آندومتر، در لوله های فالوپ به سمت عقب بر می گردند و در عوض اینکه از بدن خارج شوند، وارد حفره لگن می شوند. این سلول های آندومتر به دیواره های لگن و سطوح اندام های لگن می چسبند و در این محل رشد می کنند و ضخیم می شوند و در طول زمان عادت ماهانه خونریزی می دهند.
تغییر شکل سلول های صفاقی
متخصصان در آنچه که به عنوان نظریه القایی شناخته می شود، عنوان می كنند كه هورمون ها یا عوامل ایمنی، سلول های صفاقی که در داخل شکم قرار دارند را به سلول های آندومتر تبدیل می کنند. می شوند.
تحول سلول های جنینی
هورمون هایی مانند استروژن ممکن است سلول های جنینی ( سلول هایی در مراحل اولیه رشد) را به سلول های آندومتری در طی دوران بلوغ تبدیل کنند.
لانه گزینی اسکار جراحی
پس از یک عمل جراحی مانند هیسترکتومی یا سزارین، سلول های آندومتر به یک برش جراحی متصل می شوند.
انتقال سلول های آندومتر
رگ های خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفاوی)، سلول های آندومتر را به دیگر بخش های بدن منتقل می کند.
اختلال سیستم ایمنی
مشکلی در سیستم ایمنی بدن احتمال دارد توانایی بدن در تشخیص و نابودی بافت های آندومتر رشد کننده در خارج رحم را از بین ببرد.
عوامل خطر بیماری آندومتریوز
چندین عامل، خطر ابتلا به آندومتریوز را افزایش می دهد از جمله:
- نداشتن زایمان
- شروع دوره قاعدگی در سنین پائین
- شروع دور ه یائسگی در سن بالاتر
- دوره های کوتاه قاعدگی کمتر از 27 روز
- دوره های شدید قاعدگی بیشتر از 7 روز
- بالا بودن میزان استروژن در بدن یا تولید بیش از حد استروژن به مدت طولانی در بدن
- پائین بودن شاخص توده بدنی
- مبتلا بودن یک یا چند نفر از وابستگان( مادر، خواهر یا خاله) به آندومتریوز
- هر وضعیت پزشکی که مانع خروج طبیعی خون قاعدگی از بدن می شود
- ناهنجاری های رحم
آندومتریوز معمولا چند سال پس از شروع قاعدگی (منارک) ایجاد می شود. علائم و نشانه های آندومتریوز به طور موقت با بارداری بهبود می یابد و ممکن است با یائسگی کاملا پایان پیدا کند، مگر اینکه شخص استروژن مصرف کند.
عوارض جانبی آندومتریوز
باروری
عارضه اصلی آندومتریوز اختلال در باروری است. تقریبا یک سوم تا نیمی از زنان مبتلا به آندومتریوز، مشکل بارداری دارند. برای بارداری، یک تخمک باید از تخمدان آزاد شود. سپس از طریق لوله فالوپ مجاور عبو ر کرده و توسط یک سلول اسپرم بارور شود. این تخمک بارور شده، خود را به دیواره رحم وصل می کند تا رشد خود را آغاز نماید. آندومتریوز ممکن است باعث بسته شدن لوله شده و تخمک و اسپرم را از یکدیگر جدا کند. اما آندومتریوز به نظر می رسد که به روش هایی غیر مستقیم مانند آسیب دیدن تخمک یا اسپرم نیز بر روی باروری اثر می گذارد.
با این حال، بسیاری از زنان مبتلا به آندومتریوز خفیف تا متوسط می توانند باردار شوند. پزشکان گاهی به زنان مبتلا به آندومتریوز توصیه می کنند که زمان بچه دار شدن را به تاخیر نیندازند زیرا ممکن است وضعیت با گذشت زمان بدتر شود.
سرطان تخمدان
سرطان تخمدان در بین زنان مبتلا به آندومتریوز، شیوع بالاتری از حد انتظار دارد. اما خطر کلی ابتلا به سرطان تخمدان در مراحل اولیه پائین است. برخی از مطالعات نشان می دهند که آندومتریوز این خطر را افزایش می دهد، اما به طور نسبی، هنوز هم پائین است. نوع دیگری از سرطان به نام آدنوکارسینوم مرتبط با آندومتریوز، اگر چه به ندرت اتفاق می افتد، اما بعدها در زندگی افرادی که به آندومتریوز مبتلا بوده اند، ایجاد می شود.
تشخیص آندومتریوز
پزشک برای تشخیص آندومتریوز و دیگر شرایطی که می تواند باعث درد لگن شود،از بیمار می خواهد تا علائم از قبیل محل درد و زمان بروز آن را توصیف کند. آزمایشات مربوط به تائید آندومتریوز شامل موارد زیر هستند:
معاینه لگن
پزشک، ناحیه لگن را برای بررسی وجود ناهنجاری هایی مانند کیست روی اندام های تناسلی یا جای زخم در عقب رحم، با دست معاینه و لمس می کند. لمس نواحی کوچک آندومتريوز غالبا ممکن نیست، مگر اينكه کیست ایجاد شده باشد.
سونوگرافی
در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تهیه تصاویری از داخل بدن استفاده می شود. برای به دست آوردن این تصاویر، وسیله ای به نام مبدل روی شکم حرکت داده می شود یا وارد واژن (سونوگرافی تراس واژینال) می شود. هر دو نوع سونوگرافی برای بدست آوردن بهترین تصاویر در مورد اندام های تناسلی ممکن است انجام شود. آزمایش سونوگرافی استاندارد به طور قطع به پزشک نخواهد گفت که آیا آندومتریوز دارید یا خیر، اما می تواند کیست های مرتبط با اندومتریوز را تشخیص دهد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
MRI آزمایشی است که از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و بافت های درون بدن استفاده می شود. در برخی موارد، MRI به برنامه جراحی کمک می کند و اطلاعات مفصلی در مورد مکان و اندازه کاشت اندومتر در اختیار جراح قرار می دهد.
لاپاروسکوپی
در برخی موارد، پزشک ممکن است شما را به یک پزشک جراح ارجاع دهد تا داخل شکم شما را بررسی کند (لاپاروسکوپی). در حالی که تحت بیهوشی عمومی قرار دارید، جراح در نزدیکی ناف برشی ایجاد کرده و یک وسیله باریک (لاپاروسکوپی) را داخل شکم می کند تا علائم آندومتریوز را مورد بررسی قرار دهد. لاپاروسکوپی می تواند اطلاعات مربوط به محل، وسعت و اندازه کاشت آندومتر را فراهم کند . جراح شما ممکن است برای آزمایش بیشتر، یک نمونه بافت (بیوپسی) بگیرد. غالبا با برنامه ریزی جراحی مناسب، جراح می تواند به طور کامل، آندومتريوز را در طول لاپاروسکوپی درمان کند،به طوری که فقط به یک عمل جراحی نیاز داشته باشید.
درمان آندومتریوز
آندومتریوز معمولا با دارو یا جراحی درمان می شود. روش درمان با توجه به شدت نشانه ها و علائم و تمایل بیمار برای باردار شدن، انتخاب می شود. پزشکان معمولا ابتدا روش های درمانی محافظه کارانه را توصیه می کنند و اگر درمان اولیه با شکست مواجه شود،جراحی را انتخاب می کنند.
داروهای مسکن
پزشک توصیه می کند که مسکن های غیر تجویزی مانند داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب (NSAIDs)، ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و داروهای مشابه) یا ناپروکسین سدیم (الیو) برای تسکین انقباضات دردناک قاعدگی مصرف شود. اگر قصد باردار شدن ندارید، پزشک ممکن است هورمون درمانی را در کنار مصرف داروهای مسکن توصیه کند.
هورمون درمانی
هورمون های مکمل گاهی درد آندومتریوز را کم یا کاملا برطرف می کنند. کم و زیاد شدن هورمون ها در دوران قاعدگی باعث ضخیم شدن، متلاشی شدن و خونریزی ایمپلنت های آندومتر می شوند. هورمون درمانی داروهای ممکن است رشد بافت آندومتر را آهسته کند و از لانه گزینی جدید بافت آندومتر جلوگیری می کند. هورمون درمانی یک ثابت دائمی برای آندومتریوز نیست. بعد از قطع درمان، می توانید علائم خود را برگردانید. هورمون درمانی های مورد استفاده برای آندومتر عبارتند از:
قرص های ضد بارداری هورمونی
قرص های ضد بارداری، پچ ها و حلقه های واژینال به کنترل هورمون های مسئول انباشته شدن ماهانه بافت آندومتر کمک می کنند. بسیاری از این داروها،جریان قاعدگی را سبک تر و کوتاه تر می کنند. استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی مخصوصا در چرخه های مداوم قاعدگی، ممکن است در بعضی موارد باعث کاهش یا از بین رفتن درد شود.
آنتاگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (Gn-RH)
این داروها تولید هورمون های تحریک کننده تخمدان را مسدود می کنند، میزان استروژن را کاهش می دهد و از قاعدگی جلوگیری می کند. بافت آندومتر با مصرف این دارو کوچک می شود. از آنجایی که این داروها، باعث ایجاد یائسگی مصنوعی می شوند، مصرف مقدار کمی استروژن یا پروژستین به همراه آگونیست های Gn-RH ممکن است اثرات جانبی یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و تحلیل و پوکی استخوان را کاهش دهد. با قطع مصرف این دارو، دوره قاعدگی شروع شده و میتوانید باردار شوید.
درمان با پروژستین
انواع روش های درمان با پروژستین مانند دستگاه داخل رحمی با لوونورژسترول (میرنا، اسکایلا)، ایمپلنت ضد بارداری (Nexplanon)، آمپول ضد بارداری ( دپو _ پروورا) یا قرص پروژستین (کامیلا)، عادت ماهانه را متوقف کرده و از رشد ایمپلنت آندومتر جلوگیری می کند و علائم و نشانه های اندومتریوز را بهبود می بخشد.
مهار کننده های آروماتاز
مهارکننده های آروماتاز دسته ای از داروها هستند که میزان استروژن را در بدن شما کاهش می دهد. پزشک شما ممکن است یک داروی مهار کننده آروماتاز را به همراه پروژستین یا ترکیبی از داروهای ضد بارداری هورمونی را برای درمان آندومتریوز تجویز کند.
جراحی محافظه کارانه
چنانچه مبتلا به آندومتریوز هستید و قصد باردار شدن داشته باشید، جراحی برای برداشتن ایمپلنت های اندومتریوز انجام می شود در حالی که رحم و تخمدان ها نگه داشته می شوند(جراحی محافظه کارانه) و ممکن است شانس موفقیت شما را برای بارداری افزایش دهد. اگر به دلیل وجود آندومتریوز، درد شدیدی دارید، ممکن است عمل جراحی مفید باشد اگر چه که آندومتریوز و درد ممکن است برگشت کند. پزشک ممکن است این عمل را به شیوه لاپاروسکوپی یا در موارد گسترده تر به روش جراحی قدیمی شکم انجام دهد. حتی در موارد شدید آندومتریوز، بیشتر آنها با روش جراحی لاپاروسکوپی قابل درمان هستند.
در جراحی لاپاراسکوپی، جراح یک وسیله تصویر برداری باریکی (لاپاروسکوپ) را از طریق یک برش کوچک در نزدیکی ناف، وارد شکم می کند تا بتواند بافت آندومتر را از طریق یک برش کوچک دیگر خارج کند. بعد از عمل جراحی، پزشك ممكن است برای كمك به تسکین درد، مصرف داروی هورمونی را توصیه كند.
درمان باروری
آندومتریوز می تواند منجر به ایجاد مشکل در بارداری شود. اگر برای بارداری مشکل دارید، پزشک ممکن است درمان باروری را تحت نظر یک پزشک متخصص باروری انجام دهد. درمان باروری شامل تحریک تخمدان های شما برای ایجاد تخمک های بیشتر در شرایط آزمایشگاهی است. اینکه کدام نوع درمان مناسب است، بستگی به وضعیت شخصی شما دارد.
هیسترکتومی با برداشتن تخمدان ها
عمل جراحی به منظور برداشتن رحم (هیسترکتومی) و تخمدان ها (اوفوروکتومی) زمانی به عنوان موثرترین درمان برای آندومتریوز شناخته می شد. اما متخصصان آندومتریوز به جای تمرکز بر حذف دقیق و کامل همه بافت های آندومتریوز، از این رویکرد دور می‌شوند. برداشتن تخمدان ها باعث یائسگی می شود. فقدان هورمون های تولید شده توسط تخمدان ها ممکن است باعث بهبود درد بیماران مبتلا به اندومتریوز پس از عمل جراحی شود اما برای برخی دیگر، آندومتریوز ممکن است بعد از جراحی، باقی بماند و علائم همچنان ادامه داشته باشند. یائسگی زود هنگام نیز خطر بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های خاص متابولیک و مرگ زودرس را به همراه دارد .
برداشتن رحم (هیسترکتومی) گاهی اوقات می تواند برای درمان علائم و نشانه های مرتبط با اندومتریوز از جمله خونریزی شدید قاعدگی و قاعدگی دردناک ناشی از گرفتگی رحم در افرادی که نمی خواهند باردار شوند، به کار رود. حتی وقتی تخمدان ها در جای خود باقی می مانند، هیسترکتومی ممکن است هنوز تاثیرات بلند مدتی بر سلامتی شما بگذارد، به خصوص اگر قبل از سن 35 سالگی عمل جراحی داشته باشید. پیدا کردن پزشکی که با او احساس راحتی می‌کنید در مدیریت و درمان آندومتریوز بسیار مهم است . ممکن است بخواهید قبل از شروع هر نوع درمانی، یک بار دیگر نظر خواهی کنید تا مطمئن شوید که تمام گزینه های و نتایج ممکن را می‌دانید .
درمان خانگی بیماری آندومتریوز
اگر درد شما ادامه پیدا کند و یا اگر درمانی پیدا کند که کمی به زمان نیاز داشته باشد، میتوانید برای رهایی از ناراحتی خود اقداماتی را در منزل انجام دهید.
- حمام گرم و یک پد گرمایشی می‌تواند به تسکین عضلات لگن،کاهش گرفتگی و درد کمک کند .
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب غیر تجویزی ( NSAIDs ) مانند ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و داروهای مشابه ) و یا ناپروکسین سدیم (الیو) می‌توانند به تسکین دردهای دردناک قاعدگی کمک کنند.
داروهای جایگزین برای درمان آندومتریوز
برخی افراد، تسکین درد آندومتریوز را پس از درمان طب سوزنی گزارش کرده اند. با این حال، تحقیقات کمی در این زمینه . یا هر روش درمانی دیگر برای درمان آندومتریوز وجود دارد . اگر به دنبال کردن این درمان و به امید این هستید که می‌تواند به شما کمک کند، از پزشک خود بخواهید که یک متخصص طب سوزنی قابل اطمینان را پیشنهاد کند . با شرکت بیمه خود تماس بگیرید تا ببینید هزینه طب سوزنی را پوشش می دهد یا خیر.
مقابله و حمایت
اگر با آندومتریوز یا عوارض آن سر و کار دارید، پیوستن به یک گروه حمایتی برای زنان مبتلا به اندومتریوز یا مشکلات باروری را در نظر داشته باشید. گاهی اوقات صحبت با زنان دیگری که می توانند با احساسات و تجربیات شما ارتباط برقرار کنند، کار ساده ای است.
آمادگی برای یک قرار ملاقات
اولین ملاقات شما احتمالا با پزشک مراقبت های اولیه و یا پزشک متخصص زنان خواهد بود. اگر به دنبال درمان ناباروری هستید، ممکن است به پزشکی که در زمینه هورمون ها و بهینه سازی باروری (غدد درون ریز تولید مثل) تخصص دارد، مراجعه کنید. از آنجایی که قرار ملاقات ها می توانمد کوتاه مدت باشند و به یاد آوردن تمام چیزهایی که می خواهید در مورد آن صحبت کنید دشوار است، ایده خوبی است که قبل از قرار ملاقات خود را آماده کنید.
بیشتر بدانید؛ بالا رفتن سن ازدواج و بارداری سبب تشدید آندومتریوز میشود
آنچه که شما می توانید درباره آندومتریوز انجام دهید
- تهیه لیستی از علائمی که تجربه می کنید. تمام علائم خود را یادداشت کنید، حتی اگر فکر می کنید که ربطی به وضعیت شما ندارد.
- تهیه لیستی از هرنوع دارو، داروهای گیاهی یا مکمل های ویتامینی که مصرف می کنید و اینکه هر چند وقت یکبار آنها را مصرف کنید و دوزهای مصرفی به چه میزان هستند.
- در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا یک دوست نزدیک را به همراه خود ببرید.در این جلسه ممکن است اطلاعات زیادی به دست بیاورید که به یاد آوردن تمام آنها سخت و دشوار است.
- یک دفترچه یادداشت به همراه خود داشته باشید و از آن برای یادداشت کردن اطلاعات مهم در طول این جلسه استفاده کنید.
- تهیه لیستی از سوالات که باید از پزشک خود بپرسید. سوالات مهم خود را در ابتدای لیست یادداشت کنید.
برخی از سوالات مهمی که درباره آندومتریوز باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- آندومتریوز چگونه تشخیص داده می شود؟
- چه داروهایی برای درمان آندومتریوز وجود دارد؟ آیا دارویی وجود دارد که بتواند علائم من را بهبود ببخشد؟
- چه نوع عوارض جانبی از مصرف دارو می توانم انتظار داشته باشم؟
- تحت چه شرایطی عمل جراحی توصیه می شود؟
- آیا قبل یا بعد از عمل جراحی، دارویی باید مصرف کنم؟
- آیا آندومتریوز بر توانایی من برای باردار شدن، تاثیر خواهد گذاشت؟
- آیا درمان آندومتریوز می تواند باروری مرا بهبود ببخشد؟
- آیا می توانید روش های درمانی دیگری را به من پیشنهاد کنید که آنها را امتحان کنم؟
از پزشک چه انتظاری دارید
برخی از سوالاتی که احتمال دارد پزشک از شما بپرسد عبارتند از:
- چند بار این علائم را تجربه می کنید؟
- چند وقت است که این علائم را دارید؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- آیا علائم شما به چرخه قاعدگی تان مربوط می شود؟
- آیا چیزی وجود دارد که باعث بهبودی علائم شما شود؟
- آیا چیزی باعث می شود علائم شما بدتر شود؟
- آیا چیزی وجود دارد که باعث بدتر شدن علائم شما شود؟
