بیماری وبا یک بیماری کهن است که جمعیت سرتاسر جهان در طول تاریخ، به طور پراکنده تحت تأثیر شیوع این بیماری قرار گرفته اند. سوابق مربوط به بقراط و جمعیت شبه جزیره هند یک بیماری را توصیف می کنند که احتمالا بیماری وباست. در قرن های گذشته و در کشورهای صنعتی این بیماری نادر بوده است، با این حال، هنوز هم در سایر نقاط جهان از جمله شبه قاره هند و جنوب صحرای آفریقا شایع است. بیماری های اپیدمیک پس از جنگ، ناآرامی های داخلی و یا بلایای طبیعی هنگامی رخ می دهند که منابع آب و مواد غذایی به وی کلرا آلوده شده باشند.در ادامه این مقاله ار بخش بیماری های دکتر سلام به توضیح کامل درباره بیماری وبا پرداخته و با آن آشنا می شویم.
تاریخچه بیماری وبا
جان اسنو، یک پزشک اهل انگلیس در قرن نوزدهم، اولین تظاهرات را درباره این بیماری ارائه داد، مبنی بر اینکه به هنگام تأمین آب غیر آلوده به بیماری وبا، میزان انتقال این بیماری به جمعیت به میزان قابل توجهی كاهش می یابد. طی عود اپیدمی بیماری وبا در لندن در سال 1854، اسنو، آب پمپ براد استریت را به عنوان منبع احتمالی این بیماری شناسایی کرد، به طوری که لمس نکردن دسته پمپ، مانع اپیدمی بیماری وبا می شد.
اگرچه این اولین توصیف از این بیماری نبود، اما کشف ارگانیسم بیماری وبا، به رابرت کوچ- باکتری شناس آلمانی- که به طور مستقل در سال 1883 در هنگام شیوع بیماری در مصر، بیماری وبا را شناسایی کرد، نسبت داده می شود. نام این جنس برگرفته از نوسان این ارگانیسم به هنگام حرکت است. از سال 1817، 7 بیماری پاندمیک بیماری وبا رخ داده است. این بیماری پاندمیک، از مخزن آبی اندمیک بیماری وبا در شبه قاره هند سرچشمه گرفته است.
6 مورد اول بین سال های 1817 تا 1923 رخ داده است و احتمالاً نتیجه Vکلرا (ویبریو کلرای) نوع 1O بیوتیپ کلاسیک بود. این 6 بیماری پاندمیک، 5 نفر در اروپا و 4 نفر در ایالات متحده را تحت تاثیر قرار داده است، در حالیکه در سال 1832 بیش از 150,000 کشته و در سال 1866، 50,000 کشته داشته است. هفتمین بیماری پاندمیک بیماری وبا، در اوایل قرن بیستم و در سال 1961 آغاز شد و تا سال 1991، این 5 قاره را تحت تأثیر قرار داد. این بیماری پاندمیک تا به امروز نیز ادامه دارد.
بیماری وبای پاندمیک هفتم، اولین مورد شناسایی شده بود که توسط بیوتیپ التور وی کلرای نوع O ایجاد شد. این بیماری پاندمیک از جزایر سلبس، در اندونزی سرچشمه گرفته است و از 6 بیماری اپیدمی قبلی، فراگیرتر است. نژاد جدید بیماری وبا، وی کلرای گروه هاي سرولوژیک O139 (بنگال) می باشد که در پاییز 1992 ظهور کرد و باعث شیوع بیماری در بنگلادش و هند (در سال 1993) شد. بیماری ناشی از این سویه حداقل در 11 کشور جهان بومی شده است.
اتیولوژی بیماری وبا
بیماری وبا می تواند یک بیماری اندمیک، اپیدمیک و یا یک بیماری پاندمیک باشد. شروع و ابقای بیماری اندمیک و پاندمیک ایجاد شده توسط بیماری وی کلرا، ناشی از عفونت انسانی و بهداشت ضعیف و مهاجرت انسان و گرم شدن فصلی آب های ساحلی است. با توجه به دوز عفونی نسبتاً زیاد، انتقال این بیماری تقریباً به طور انحصاری از طریق آب و یا مواد غذایی آلوده به بیماری وبا صورت می گیرد.
طبق مشاهدات، وی کلرای نوع O1 در خرچنگ هاي پخته شده – به مدت 8 دقيقه- زنده مانده است، اما در دقیقه دهم جوشاندن از بین می رود. انتقال بیماری وبا از طریق تماس مستقیم فرد به فرد، بسیار نادر است. به نظر می رسد برخی از عوامل محیطی و میزبانی نقش مهمی در گسترش وی کلرا دارند.
فاکتورهای محیطی بیماری وبا
وی کلرا، يك ارگانيسم آب شور است که زيستگاه اصلی آن، اكوسيستم دريايي و در همزیستی با پلانكون هاست. انسان و آب 2 خواستگاه اصلی بیماری وباست. این بیماری به ندرت توسط حیوانات ایجاد می شود، به این معنی که حیوانات نقشی در انتقال این بیماری ندارند. عفونت اولیه در انسان به صورت اتفاقی ایجاد می شود. خطر ابتلا به عفونت اولیه با افزایش فصلی تعداد ارگانیسم ها – که احتمالاً با تغییر دمای آب و ظهور جلبک ها همراه است- تسهیل می شود.
انتقال ثانویه بیماری وبا از راه مدفوعي دهاني ارگانیسم از طریق تماس فرد به فرد یا از طریق آب و غذای آلوده صورت می گیرد. چنین شیوع ثانویه معمولاً در داخل خانوارها اتفاق می افتد اما می تواند در کلینیک ها و یا بیمارستان هایی که بیماران مبتلا به بیماری وبا در آن معالجه می شوند نیز رخ دهد. به طور قابل توجهی، میزان آلودگی به بیماری وبا در جوامعی که آب شرب ندارند و استانداردهای بهداشت فردی و اجتماعی شان ضعیف است، بسیار بالاست.
عوامل میزبانی بیماری وبا
سوء تغذیه، باعث افزایش حساسیت به بیماری وبا می شود. از آنجا که اسید معده می تواند به سرعت اینوکولوم (ماده تلقیحی) وی کلرای غیر عفونی- قبل از رسیدن آن به محل کلونیزاسیون در روده کوچک- را از بین ببرد، هیپوکلریدریا یا آکلریدریا به هر دلیلی (از جمله عفونت هلیکو باکتر پیلوری، جراحی معده، واگوتومی، استفاده از مسدود کننده H2 در برابر بیماری زخم)، حساسیت را افزایش می دهد. به نظر می رسد که میزان ابتلا به بیماری وبا در افراد مبتلا به گروه خونی O دو برابر بیشتر از سایرین است. دلیل افزایش این حساسیت مشخص نیست.
میزان آلودگی اهالی یک خانوار به بیماری وبا بین 50-20 درصد است. نرخ این بیماری در مناطقی که عفونت اندمیک است، پایین است و افراد، به ویژه بزرگسالان، ممکن است در برخوردهای قبلی خود با ارگانیسم، دارای آنتی بادی های vibriocidal یا آنتی تکسین باشند. به همین دلیل، بزرگسالان علائم کمتری از کودکان دارند و عفونت ثانویه به ندرت در آن ها اتفاق می افتد یا خفیف است. حمله بیوتیپ کلاسیک وی کلرا معمولا در نتیجه تولید آنتی بادی هایی ایجاد می شود که در برابر عود عفونت توسط هر نوع بیوتیپی محافظت می کنند.
کسانی که به بیماری وبای التور مبتلا شده اند در برابر حملات بیشتر، محافظت نمی شوند. حملات ویبریو کلرای 01 منجر به مصونیت در برابر ویبریو کلرای 0139 نمی شود. ناقلین بدون علامت، ممکن است در انتقال بیماری در مناطقی نقش داشته باشند که بیماری اندمیک یا بومی نیست. اگرچه حاملین این بیماری عمر کوتاهی دارند، اما ممکن است افراد معدودی برای مدت طولانی از شر این ارگانیسم ها رهایی یابند.
بیشتر بخوانید: هلیکوباکتر پیلوری چیست؟ علائم، تشخیص و رِژیم غذایی
آمار این بیماری در ایالات متحده
این بیماری در ایالات متحده، به سبب بهبود سیستم های بهداشتی از بین رفته است. افرادی که در ایالات متحده زندگی می کنند بیشتر از طریق مسافرت به نقاطی که مردمان آن دچار بیماری وبای بومی هستند و یا از طریق مصرف غذاهای دریایی نپخته ی سواحل خلیج فارس یا آب های خارجی، دچار این بیماری می شوند. از اول ژانویه 1995 تا 31 دسامبر 2000، 61 مورد بیماری وبا در 18 ایالت و 2 قلمرو ایالات متحده گزارش شده است که سی و هفت مورد آن ها مرتبط با سفر بوده است. 24 مورد دیگر از خود ایالات متحده منشا گرفته است.
یک سویه منحصر به فرد ویبریو کلرای O1 (بیوتیپ التور، سروتیپ اینابا) که از نزدیک با آن مرتبط است، اما متمایز از آن است، سویه پاندمیک هفتم است که در سال 1973 در لوئیزیانا و در امتداد خلیج مکزیک شناخته شد. از آن زمان تاکنون، این سویه به بومی ساحل خلیج تبدیل شده است، اگرچه ذخایر زیست محیطی و اکولوژی آن هنوز ناشناخته مانده است.
توجه داشته باشید که هیچ یک از سویه های سمی ویبریو کلرا مرتبط با سواحل خلیج ایالات متحده (01، 0141 و 075) علائمی بیش از شیوع جزئی و پراکنده اسهال در آن، ایجاد نکرده اند. در اکتبر 2005، مسمومیت زایی ناشی از عفونت وی کلرا به دلیل مصرف غذاهای دریایی آلوده و پخته نشده ی لوئیزیانا پس از طوفان های کاترینا و ریتا گزارش شد.
شیوع عفونت ویبریو در ایالات متحده همچنان کم است و بیشترین تعداد آن در گروه سنی بالاتر از 50 سال ثبت شده است که از 2003 تا 2008 در حدود 5/0 نفر در هر 100000 نفر بوده است. فراوانی بیماری وبا در بین مسافران بین المللی که به ایالات متحده بر می گردند، به طور متوسط 1 مورد در هر 500000 نفر جمعیت بوده است و این میزان بسته به کشورهایی که بازدید کرده اند، در محدوده 5/0 تا 7/3 مورد در هر 100000 نفر بوده است.
آمار بین المللی
تعداد بیماران مبتلا به بیماری وبا در سراسر جهان نامشخص است زیرا بیشتر موارد آن گزارش نشده اند.
عوامل موثر در بروز این بیماری به شرح زیر است:
- بیشتر موارد این بیماری، در مناطق دور افتاده ی کشورهای در حال توسعه که تشخیص قطعی امکان پذیر نیست رخ می دهد.
- اغلب در چنین مناطقی سیستم های گزارشگری وجود ندارد.
- لکه ننگ این بیماری، که اثرات منفی مستقیمی بر تجارت و گردشگری منطقه دارد، گزارشگری را منع می کند.
- بسیاری از کشورهایی که بیماری وبای اندمیک دارند به هیچ وجه این بیماری را گزارش نمی کنند.
در سال 1990، کم تر از 30,000 مورد از این بیماری به سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش شد. با شروع اپیدمی آمریكای لاتین در سال 1991، موارد گزارش شده به بیش از 10 برابر افزایش یافت. در سال 1994، تعداد موارد این بیماری (384 تا 403) و در كشورها (94 مورد) بود که طبق گزارشات ثبت شده در WHOگسترده ترین وضعیت این بیماری بود. حتی اروپا در سال های 1993 تا 1994 با افزایش 30 برابری بیماری وبا روبرو شد بطوری که موارد گزارش شده از 73 مورد به 23339 مورد و تعداد مرگ و میرها از 2 مورد به 47 مورد افزایش یافت.
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی تعداد موارد گزارش شده از این بیماری در سال 2005 دبیماری وباره افزایش یافت. از سال 2005 تا 2008، 178000 تا 237000 مورد بیماری و 4000 تا 6300 مورد مرگ و میر در سال، در سراسر جهان گزارش شده است. با این حال، بار واقعی جهانی 3 تا 5 میلیون مورد و 100000 تا 130000 مرگ در سال تخمین زده شده است.
وقوع این بیماری در سال 2008 در زیمبابوه بیش از یک سال به طول انجامید و بیش از 98000 مورد بیماری و بالای 4000 کشته در آن صورت گرفت. شیوع بیماری وبا در گینه و استان یوننان چین باعث این افزایش چشمگیر شد. گروه سرولوژیک ویبریو کلرا نوعO139 (همچنین به عنوان بنگال شناخته می شود) که در اکتبر 1992 در مادراس هند ظاهر شد، در سراسر بنگلادش و هند و کشورهای همسایه نیز گسترش یافت. تاکنون 11 کشور در جنوب شرقی آسیا از انزوا یا قرنطینه این گروه سرولوژیک بزرگ خبر داده اند.
برخی از متخصصان این موضوع را بیماری پاندمیک هشتم تلقی می کنند. در اواسط اکتبر 2010، بیماری وبای اپیدمیک در هائیتی رخ داد که در سال 2011 توسط باران های شدید بدتر شد. از 20 ژوئن 2011، 363.117 مورد بیماری وبا و5,506 مورد مرگ و میر گزارش شده است. این بیماری اپیدمیک برای اولین بار، حداقل طول یک قرن در هائیتی رخ داد و خواستگاه آن احتمالا مهاجرت نیروهای حافظ صلح نپال ایالات، پس از زلزله فاجعه آمیز 12 ژانویه 2010 به هائیتی باشد.
تجزیه و تحلیل های انجام شده توسط آزمایشگاه های ایالات متحده و هائیتی نشان داد که سویه درگیر در شیوع بیماری وبا، وی کلرای التور 1O پیشروی کننده از پاندمیک رده هفتم غالب در آسیای جنوبی بود. این ممکن است، عواقب فراتر از هائیتی داشته باشد، زیرا این فشار با مقاومت بیشتر در برابر آنتی بیوتیک ها، سخت تر و ویروسی تر می شود.
اختلافات مربوط به سن در بروز بیماری وبا
در مناطق غیر آندمیک، شیوع عفونت در همه گروه های سنی مشابه است، اگرچه بزرگسالان نسبت به کودکان علائم کمتری دارند. یک استثناء در مورد بچه های شیرخوار است که به دلیل قرارگیری کمتر در معرض بیماری های شدید و به دلیل آنتی بادی های بیماری وبای موجود در شیر مادر، محافظت می شوند.
پیش بینی بیماری وبا
قبل از ایجاد رژیم های غذایی مؤثر برای جایگزینی مایعات و الکترولیت های از دست رفته بدن، میزان مرگ و میر به واسطه بیماری وبای شدید بیش از 50 درصد بود. میزان مرگ و میر در زنان باردار و کودکان بیشتر می باشد و کمترین میزان تلفات در نقاطی است که مجهز به درمان داخل وریدی است. متوسط نرخ مرگ و میر در مورد اروپا و آمریکا همچنان در حدود 1 درصد است. در بخش درمانی مرکز بین المللی تحقیقات بیماری اسهال در بنگلادش، کم تر از 1 درصد بیماران مبتلا به کم آبی شدید می میرند.
در آفریقا از سال 1970 تاکنون کاهش قابل توجهی در میزان تلفات رخ داده است. با این حال، این قاره در مقایسه با سایر نقاط جهان، همچنان بالاترین میزان مرگ و میر در موارد گزارش شده را نشان می دهد (تقریباً 4 درصد در سال 1999). در آمریکای جنوبی، احتمالاً به دلیل در دسترس بودن امکانات درمانی و پرسنل آموزش دیده، میزان مرگ و میر کم است.
علائم بیماری وبا
تنها حدود 1 مورد از هر 20 مورد عفونت بیماری وبا، شدید است و درصد بالایی از افراد آلوده، هیچ علامتی ندارند. علائم این بیماری 5 روز پس از قرار گیری در معرض آن رخ می دهد و حدود 12 ساعت به طول می انجامد. این علائم از خفیف یا بدون علامت تا شدید متغیر هستند.
آن ها به طور معمول شامل موارد زیر هستند:
- اسهال آبکی زیاد، که گاهی اوقات تحت عنوان “مدفوع آب برنجی” خوانده می شود.
- زیرا می تواند همچون آب مورد استفاده در شستشوی برنج باشد.
- استفراغ.
- گرفتگی عضلات پا.
فرد مبتلا به بیماری وبا می تواند مایعات بدن خود را- تا 20 لیتر در روز- از دست بدهد، بنابراین به دنبال آن، کم آبی شدید و شوک می تواند رخ دهد.
علائم کمبود آب بدن عبارت اند از:
- شلی پوست
- چشم های گود رفته
- خشکی دهان
- کاهش ترشحات بدن، به عنوان مثال تعریق کمتر
- ضربان سریع قلب
- فشار خون پایین
- سبک سری یا سرگیجه
- کاهش سریع وزن
شوک می تواند منجر به کلاپس سیستم گردش خون شود. این یک وضعیت تهدید کننده برای زندگی و اورژانسی است.
سابقه پزشکی
پس از یک دوره انکبیماری وباسیون 24 تا 48 ساعته، علائم با شروع ناگهانی اسهال آبکی بدون درد آغاز می شود که ممکن است به سرعت زیاد شود و اغلب به دنبال آن استفراغ صورت می گیرد. احتمالاً از فاصله گرفتن پیچ های روده کوچک – به دلیل حجم بالای ترشحات روده- ممکن است بیمار گرفتگی شکم را نیز تجربه کند. اما معمولاً تبی دیده نمی شود.
با این حال، بیشتر عفونت های ویبریو کلرا بدون علامت هستند و اسهال خفیف تا متوسط آن ممکن است از نظر بالینی از سایر علل گاستروانتریت قابل تشخیص نباشد. حدود 5 درصد از بیماران آلوده، کلرا گراویس را توسعه می دهند، یعنی اسهال آبکی شدید، استفراغ و کم آبی.
اسهال
اسهال آبکی، نشانه بارز بیماری وباست. در مورد این بیماری، باید به هر فرد بالاتر از 5 سالی که به اسهال حاد، شدید و آبکی (معمولاً بدون استفراغ) دچار است، یا هر بیمار بزرگ تر از 2 سالی که مبتلا به اسهال حاد آبکی است و یا به هر منطقه ای که بیماری وبا در آن شیوع دارد، مظنون بود.
حجم مدفوع در هنگام بیماری وبا بیشتر از سایر اسهال های عفونی است. بیماران مبتلا به بیماری شدید ممکن است در یک دوره 24 ساعته بیش از 250 میلی لیتر بر کیلوگرم وزن بدن خود، اسهال را تجربه کنند. بیماران مبتلا به بیماری وبا به دلیل حجم بالای اسهال، شاهد حرکات مکرر و غالباً کنترل نشده ای در روده خود هستند.
در ابتدای بیماری بالینی، مدفوع ممکن است حاوی مواد دفعی معمول باشد. مشخصه مدفوع بیماری وبا یک مایع سفید مات است که مضر نیست و غالباً از آن به عنوان “آب برنجی” توصیف می شود (یعنی از نظر رنگ و قوام، شبیه آبی است که برای شستشو یا پختن برنج از آن استفاده می شود).
بیشتر بخوانید: بیماری اسهال را باهم مرور میکنیم
استفراغ
استفراغ، اگرچه یک علامت مهم از بیماری وباست. اما ممکن است همیشه بروز نیابد. استفراغ در اوایل دوره بیماری و به دلیل کاهش تحرک معده و روده ایجاد می شود و بعدها احتمالاً ناشی از اسیدمی خواهد بود.
کم آبی
اسهال و استفراغ در صورت عدم درمان، منجر به کم آبی ایزوتونیک بدن می شود که می تواند منجر به نکروز حاد توبولار و نارسایی کلیوی شود. در افرادی که بیماری شدید دارند، ممکن است کلاپس عروق، شوک و مرگ ایجاد کند. کمبود آب بدن می تواند با سرعت قابل توجهی و در عرض چند ساعت پس از شروع علائم ایجاد شود. این در تضاد با بیماری های ایجاد شده توسط عفونت ناشی از هر انتروپاتوژن دیگر است. از آنجا که کمبود آب بدن به صورت ایزوتونیک است، از دست دادن آب 3 بخش بدن، یعنی داخل سلولی، داخل عروقی و بینابینی، متناسب است.
معاینه ی جسمی
علائم بالینی بیماری وبا به موازات میزان انقباضات حجم است.
میزان از دست دادن مایعات بدن و علائم بالینی مربوط به بیماری وبا به شرح زیر است:
کاهش 3 تا 5 درصدی وزن طبیعی بدن
تشنگی بیش از حد
کاهش 5 تا 8 درصدی وزن طبیعی بدن
افت فشار خون موضعی، تاکی کاردی، ضعف، خستگی، خشکی غشاهای مخاطی یا خشکی دهان
کاهش 10 درصدی وزن طبیعی بدن
الیگوریا، چشم شیشه ای یا صیقلی، فرو رفتن چشم ها (در اطفال به صورت فرو رفتن ملاج ها)، پوست چروكیده (Washer woman)، خواب آلودگی و کما.
ارزیابی کم آبی
سازمان بهداشت جهانی برای تسهیل درمان، کم آبی بدن را در بیماران مبتلا به اسهال، به 3 دسته زیر تقسیم کرده است:
- شدید
- خفیف (قبلاً در معیارهای WHO متوسط نام گذاری می شد)
- نرمال (که قبلاً در معیارهای WHO خفیف خوانده می شد)
كودكاني كه از نظر باليني، دچار كمبود آب قابل توجهی نیستند (کمتر از 5 درصد وزن بدن خود را از دست داده اند) ممكن است تنها تشنگی شان را بروز کنند (بدون ساير علائم كم آبي). در كودكان با كمبود خفیف آب بدن (يعني در حد متوسط- طبق نام گذاری های قبلی)، برون دهي قلبی و مقاومت عروق طبيعي (واسکولار) و تغيير در حجم بينابيني و درون سلولي، مظاهر اوليه ی بيماري هستند.
تورگور پوستی کاهش می یابد، یعنی پوست پشت دست فرد پس از نیشگون گرفتن به حالت عادی خود باز می گردد (قابل اطمینان ترین علامت کم آبی ایزوتونیک) و فرد نبض طبیعی دارد. برای نیشگون گرفتن پوست، مهم است که بجای نیشگون افقی، این کار را به صورت عمودی انجام دهید و به مدت چند ثانیه پوست را در این حالت نگه دارید. به کار گیری تکنیک نیشگون پوست ممکن است در بیمارانی که دارای ماراسموس (لاغری شدید)، کواشیورکور (سوء تغذیه شدید همراه با ورم) یا چاقی مفرط هستند، اثربخشی کمتری داشته باشد.
سایر علائم کم آبی شدید در بزرگسالان و کودکان بالای 5 سال شامل: تاکی کاردی، نبود یا خفیف بودن پالس های محیطی و افت فشار خون است. تاکی پنه و ﻫﺎﻳﭙﺮﭘﻨـﻪ نیز بخشی از تصویر بالینی هستند که به اسیدوز متابولیک نسبت داده می شوند و در بیماران مبتلا به بیماری وبا که کمبود آب بدن دارند مشاهده می شوند..
تظاهرات متابولیک و سیستمیک
پس از کم آبی، هیپوگلیسمی شایع ترین عارضه کشنده ی بیماری وبا در کودکان است. هیپوگلیسمی نتیجه کاهش مصرف مواد غذایی در حین بیماری حاد، از بین رفتن ذخایر گلیکوژنی بدن و نقص گلوکونئوژنز ثانویه و ذخایر ناکافی گلوکونئوژنیک در زیرلایه چربی و ماهیچه هاست. بیماری وبا باعث از بین رفتن بی کربنات در مدفوع و تجمع لاکتات به دلیل کاهش پرفیوژن بافت های محیطی و هیپرفسفاتمی می شود. اسیدمی زمانی صورت می گیرد که جبران تنفسی، قادر به حفظ pH طبیعی خون نباشد.
هیپوکالمی ناشی از از دست دادن پتاسیم در مدفوع است، به طوری که میانگین غلظت پتاسیم تقریبا 3.0 میلی مول در لیتر است. با این وجود، به دلیل اسیدوز موجود، کودکان علی رغم کاهش شدید پتاسیم کل بدن خود، در اولین ملاحظه، غلظت پتاسیم سرم شان طبیعی به نظر می رسد.
هیپوکالمی تنها پس از اصلاح اسیدوز ایجاد می شود و طی آن یون های هیدروژن داخل سلولی با پتاسیم خارج سلولی مبادله می شوند. هیپوکالمی در کودکانی که دچار سوء تغذیه پیشین هستند و از ذخیره پتاسیم بدن شان کاسته شده و احتمالا دچار ایلئوس پارالیتیک یا فلج روده هستند، شدید است. رهیدراسیون تراپی نیز با استفاده از مایعات حاوی بی کربنات و با کاهش نسبت کلسیم سرمی یونیزه شده، باعث هیپوکلسمی می شود. اغلب علائم چوستک و تروسو وجود دارد و انقباض تتانیک خودبخودی ممکن است رخ دهد.
بیماری کودکان
علائم اصلی بیماری کودکان مشابه بزرگسالان است. با این حال، کودکان مبتلا به بیماری وبای شدید ممکن است علائمی را نشان دهند که بندرت در بزرگسالان مشاهده شود. کودکان مبتلا به بیماری وبا معمولاً بسیار خواب آلوده اند و بروز کما نیز در آنان غیر معمول نیست. همچنین این کودکان بیمار ممکن است دچار تشنج شوند كه به نظر می رسد، تا حدودی، مربوط به هیپوگلیسمی شان است زیرا آن ها به دکستروز داخل وریدی واکنش نشان می دهند. تفاوت مهم دیگر کودکا با بزرگسالان این است که کودکان غالباً تب دارند.
كلرا سيكا یا بیماری وبای خشک
این یک اصطلاح قدیمی است که شکل نادر و شدید بیماری وبا را توصیف می کند که در بیماری وبای اپیدمیک رخ می دهد. این شکل از بیماری وبا تحت عنوان ایلئوس و ودیستانسیون شکمی ناشی از برون ریز شدید مایعات و الکترولیت ها به پیچ های متسع روده، ظاهر می شود. قبل از شروع اولین اسهال و استفراغ، مرگ ناشی از توکسمی زیاد بود، با این شرایط نیز به دلیل ارائه غیر معمول و عدم تشخیص این بیماری به عنوان نوع رایجی از بیماری وبا، بیشتر شد.
علل بیماری وبا
بیماری وبا توسط باکتری هایی به نام ویبریو کلرا ایجاد می شود. اثرات کشنده این بیماری نتیجه یک سم قوی موسوم به CTX است که توسط این باکتری ها در روده کوچک فرد تولید می شوند. این سم به هنگام اتصال به دیواره های روده، با جریان طبیعی سدیم و کلرید تداخل می کند. هنگامی که باکتری ها به دیواره روده حمله می کنند، بدن شروع به ترشح مقادیر زیادی آب می کند که منجر به اسهال و از بین رفتن سریع مایعات و نمک های بدن می شود.
منابع آب آلوده منبع اصلی عفونت بیماری وبا هستند. میوه ها، سبزیجات و غذاهای نپخته نیز می توانند حاوی باکتری هایی باشند که باعث بیماری وبا می شوند. بیماری وبا معمولاً از طریق تماس گه گاه فرد به فرد منتقل نمی شود.
چه کسانی در معرض خطر بیماری وبا هستند؟
هر کسی می تواند به این بیماری دچار شود، اما چند عامل ممکن است این خطر را افزایش دهد.
این ریسک فاکتورها احتمال ابتلا به بیماری شدید را نیز افزایش می دهند و شامل:
- شرایط ناسالم (مانند بهداشت ضعیف و آب آلوده)
- سطح پایین اسید معده (باکتری های بیماری وبا نمی توانند در محیط های بسیار اسیدی زندگی کنند)
- بیمار بودن سایر اعضای خانواده
- گروه خونی نوع O (به نظر می رسد که افراد با این گروه خونی بیشتر در معرض خطر بیماری وبا هستند)
- خوردن صدف خام (اگر صدف در آب های کثیفی که باکتری های بیماری وبا در آن زندگی می کنند رشد کند، احتمال آلوده بودن آن بالاست)
تشخیص بیماری وبا
اگرچه علائم و نشانه های بیماری وبای شدید در مناطق آندمیک غیر قابل توصیف است، اما تنها راه تأیید تشخیص آن، شناسایی باکتری ها در یک نمونه مدفوعی است. تست سریع نوار کاغذی (Dipstick) پوست، اکنون در دسترس است و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی مناطق دور افتاده را قادر می سازد تا هرچه سریع تر، تشخیص بیماری وبا را تأیید کنند. این کار، به کاهش میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری کمک می کند و کنترل آن – توسط مراکز بهداشت- را ساده تر می کند.
درمان بیماری وبا
بیماری وبا به درمان فوری نیاز دارد زیرا این بیماری در طی چند ساعت می تواند منجر به مرگ شود.
رهیدراسیون
هدف از این کار این است که مایعات و الکترولیت های از دست رفته بدن را با استفاده از محلول رهیدراسیون خوراکی (ORS) جایگزین کنید. محلول ORS به صورت پودری موجود است که می توان آن را با آب جوشانده یا آب بطری به شکل محلول درآورد. بدون رهیدراسیون، تقریبا نیمی از مبتلایان به بیماری وبا می میرند، در حالیکه با درمان، تعداد تلفات به کمتر از 1 درصد کاهش می یابد.
مایعات داخل وریدی
طی یک بیماری اپیدمیک بیماری وبا، افراد بسیاری از طریق رهیدراسیون خوراکی درمان می شوند، اما افرادی که به شدت دچار کم آبی شده اند ممکن است به تزریق مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشند.
درمان بیماری وبا با آنتی بیوتیک ها
هر چند آنتی بیوتیک ها بخش ضروری در درمان بیماری وبا نیستند، با این حال برخی از این داروها ممکن است میزان و مدت زمان اسهال مرتبط با بیماری وبا را – در افرادی که به شدت بیمار هستند- کاهش دهند.
مکمل های روی
تحقیقات نشان می دهد که روی ممکن است طول مدت اسهال در کودکان مبتلا به بیماری وبا را کوتاه کند.
درمان بیماری وبا و مراجعه به پزشک
اگر مبتلا به اسهال یا استفراغ شدید هستید یا اخیرا به کشوری سفر کرده اید که بیماری وبا در آن شیوع دارد، به دنبال مراقبت های فوری پزشکی باشید. اگر علائم شما چندان شدید نیست ولی فکر می کنید که ممکن است در معرض بیماری وبا قرار گرفته باشید با پزشک خانواده خود تماس بگیرید. حتماً به او بگویید که احتمال می دهید به بیماری وبا دچار شده باشید. در ادامه، اطلاعاتی ارائه شده است که به شما کمک می کند تا آمادگی لازم برای مراجعه به پزشک را کسب کنید. همچنین انتظاراتی که باید از پزشک داشته باشید آورده شده است.
اطلاعاتی که از قبل باید گردآوری شوند
محدودیت های قبل از قرار ملاقات
زمانی که قرار ملاقات خود را تنظیم می کنید، از پزشک یا عوامل مرتبط با آن بپرسید که آیا محدودیتی وجود دارد که بایستی در زمان نزدیک به مراجعه خود، آن ها را دنبال کنید یا خیر.
سابقه علائم
علائمی را که تجربه کرده اید و مدت دوام آن علائم را یادداشت کنید.
مواجهه اخیر با منابع عفونی احتمالی
حتما سفر خارج از کشور اخیر خود و محل آن را به پزشک اطلاع دهید.
سابقه پزشکی
از اطلاعات پزشکی خود لیستی تهیه کنید، از جمله سایر شرایط تحت درمان خود و هرگونه دارو، ویتامین یا مکمل هایی که در حال حاضر مصرف می کنید.
پرسش سؤالاتی از پزشک
سوالات خود را از قبل یادداشت کنید تا بتوانید نهایت استفاده را از زمان ملاقات خود با پزشک داشته باشید.
در ادامه لیستی از سوالاتی که می توان پیرامون بیماری وبا از پزشک خود پرسید ارائه شده است:
- آیا من مبتلا به بیماری وبا هستم؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- به چه نوع تست هایی نیاز دارم؟
- چه روش های درمانی را برایم پیشنهاد می کنید؟
- عوارض جانبی احتمالی داروهای مصرفی من چیست؟
- چه مدت بعد از شروع درمان، احساس بهتری خواهم داشت و شاهد بهبودی کامل خود خواهم بود؟
- بعد از چه مدت زمانی بیماری وبا می توانم به مدرسه یا سر کار خود برگردم؟
- آیا من در معرض عوارض طولانی مدت ناشی از بیماری وبا هستم؟
- آیا بیماری من مسری است؟ و چگونه می توانم خطر انتقال این بیماری به دیگران را کاهش دهم؟
از پرسش هرگونه سوال دیگری که بعدا به ذهن تان می رسد دریغ نکنید.
بیشتر بخوانید: هیپوگلیسمی و روش های پیشگیری از بروز آن
چه انتظاراتی باید از پزشک خود داشت؟
پزشک احتمالاً سؤالاتی را از شما خواهد پرسید. داشتن آمادگی لازم برای پاسخ گویی به این سوالات مهم است.
این سوالات شامل موارد زیر است:
- علائم شما چیست؟
- کجا و چه موقع سفر داشته اید؟
- از چه زمانی شروع به تجربه علائم خود کرده اید؟
- آیا اسهال آبکی داشته اید؟ تا چه اندازه شدید بود؟
- آیا در مورد ظاهر مدفوع خود چیز غیرعادی دیگری مشاهده کردید؟
- آیا استفراغ نیز داشته اید؟
- آیا علائم کمبود آب بدن مانند تشنگی شدید، گرفتگی عضلات یا خستگی را تجربه کرده اید؟
- آیا همه انواع مواد غذایی یا مایعات مصرفی را با اسهال از دست می دهید؟
- چه علائم یا نشانه های دیگری شما را نگران می کنند؟
- آیا اخیراً مصرف صدف خام مثل اویستر داشته اید؟
- آیا باردار هستید؟
- نوع گروه خونی شما چیست؟
- آیا به سبب هر شرایط پزشکی دیگری، تحت درمان هستید؟
- آیا در حال حاضر دارویی مصرف می کنید؟
اقداماتی که می توان ضمن بیماری انجام داد
نزدیک به زمان قرار ملاقات خود با پزشک حتماً هیدراته باشید. نوشیدنی هایی مانند آب، آب میوه و نوشابه، مایعات و الکترولیت های از دست رفته طی اسهال و استفراغ مرتبط با بیماری وبا را به اندازه کافی تامین نمی کنند، درعوض، می توانید از محلول رهیدراسیون خوراکی چون پدیالیت برای این منظور بهره گیرید.
در بیشتر کشورهای در حال توسعه، افراد برای درمان اسهال و کم آبی در نوزادان مبتلا به بیماری وبای خود می توانند از نمک های رهیدراسیون خوراکی (ORS) پودری که توسط سازمان بهداشت جهانی تایید شده اند استفاده کنند و طبق دستورالعمل های موجود در بسته، پودر را با آب آشامیدنی تمیز یا آب جوش ترکیب کنند. در صورت در دسترس نبودن محلول رهیدراسیون خوراکی، می توان آن را با ترکیب کردن 1 کوارت (حدود 1 لیتر) آب بطری یا آب جوش، با 6 قاشق چایخوری شکر (حدود 30 میلی لیتر) و نصف قاشق چای خوری نمک (حدود 2.5 میلی لیتر) تهیه کنید.
