مشکلات دلبستگی دارای طیف گسترده ای است از مشکلات خفیف و ملایم که به راحتی قابل درمان هستند شروع می گردد تا مشکلات جدی که به آن اختلال دلبستگی واکنشی می گویند. اگر شما والدین کودکی با علائم اختلال دلبستگی هستید، این ابزار و درمان ها می تواند به پیوند بین شما و کودک و بهبود رشد آن ها در آینده کمک کند. در این مقاله از بخش روانشناسی دکتر سلام به بررسی اختلال دلبستگی می پردازیم.
اختلال دلبستگی واکنشی چیست؟
دلبستگی یک ارتباط خیلی عمیق بین شما و کودک تان است. اولین پرستار یا کسی که از کودک مراقبت می کند تاثیر بسیار عمیقی بر رشد کودک، توانایی بیان احساسات و ایجاد ارتباطات معناداری در آینده او، خواهد داشت. اختلال دلبستگی واکنشی شرایطی است که کودک در آن حالت توانایی برقراری دلبستگی سالمی با شما، والدینش یا پرستار خود نخواهد داشت.
این موضوع می تواند موجب ایجاد مشکل در برقراری ارتباط با دیگران، مدیریت احساس، عدم اعتماد و عزت نفس پایین، ترس از نزدیک شدن به دیگران، عصانیت گردد و نیاز به کنترل خواهد داشت. کودکی که مبتلا به اختلال دلبستگی است احساس نا امنی و تنهایی می کند. کودکانی که مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی می باشند در ابتدای زندگی بسیار دچار از هم گسیختگی می گردند که این امر می تواند روابط آینده آن ها را تحت تاثیر قرار دهد و آن ها را با شکست مواجه کند.
ممکن است که به سختی با دیگران رابطه برقرار کنند و یا رابطه های آن ها با تاخیر زیادی شکل بگیرد. بیماری اختلال دلبستگی در کودکانی که مورد اذیت و آزار قرار گرفته اند، از طرف سرپرستان خود مورد آزار و آذیت قرار گرفته اند، در یتیم خانه زندگی می کنند یا از سرپرستان اولیه خود بعد از ایجاد صمیمیت و رابطه دور شده اند، مشاهده می گردد.
با این وجود، مهم نیست که چقدر کودک جدا از شما یا ناامن به نظر می رسد یا چقدر شما از ایجاد رابطه بین خودتان خسته و دلسرد شده اید، اختلال دلبستگی قابل درمان خواهد بود. با ابزارهایی مانند عشق و مهربانی می توانید بین خود و کودک تان رابطه برقرار کنید و به آن ها در بهبود سلامتی، معناداری زندگی و ارتباطات عاطفی کمک کنید.
بیشتر بخوانید: رشد عزت نفس در بچه با این کارها
عوامل ایجاد کننده اختلال دلبستگی
اختلال دلبستگی واکنشی و دیگر اختلالات دلبستگی زمانی رخ می دهد که کودک قادر به برقراری ارتباط با والدین و پرستار خود نباشد. اگر کودکان به صورت مداوم احساس رها شدگی، انزوا، ضعیف بودن یا ناامنی کند (به هر دلیلی) آن ها یاد خواهند گرفت که آن ها نمی توانند به دیگران اعتماد کنند و جهان به نظر آن ها مکانی خطرناک و ناامن خواهد بود.
این تفکرات به دلایل مختلفی رخ خواهد داد از جمله:
- کودک گریه می کند و هیچ کس نسبت به او واکنشی نمی دهد و او را آرام نمی کند.
- کودک گرسنه است یا خود را خیس کرده است و ساعت های کسی به او توجه نمی کند.
- هیچ کس به کودک نگاه نمی کند، با او صحبت نمی کند یا حتی لبخندی به او زده نمی شود.
- کودک احساس تنهایی می کند.
- کودکان بزرگتر تنها زمانی می توانند توجه ها را به خود جلب کنند که بیرون از منزل رفتار بدی از خود نشان می دهند.
- کودک یا نوزادی که با او بد رفتاری می شود و مورد آزار و اذیت قرار می گیرد.
- گاهی نیازهای کودک دیده می شود و گاهی نه در نتیجه نمی داند چه انتظاری باید داشته باشد.
- نوزاد یا کودکی که از یک یتیم خانه به یتیم خانه دیگری منتقل شده است.
والدین از لحاظ عاطفی و احساسی ضعیف هستند زیرا مبتلا به افسردگی، بیماری یا مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند در نتیجه نمی توانند با محبت با فرزند خود رفتار کنند. گاهی اوقات اوضاع و شرایطی که اختلال دلبستگی ایجاد می کنند غیر قابل پیشگیری هستند اما کودک بسیار کوچکتر از آن است که متوجه شود چه اتفاقی رخ داده است و دلیل آن چه بوده است.
او فقط احساس می کند که کسی مراقب او نیست. اعتماد خود نسبت به بقیه را از دست می دهند و جهان برای آن ها به مکانی ناامن تبدیل خواهد شد.
اولین علائم هشدار دهنده اختلال دلبستگی
اگرچه هیچ وقت دیر نیست که اختلال دلبستگی را درمان کرد، اما با مشاهده اولین علائم آن و اقدام به درمان این بیماری می تواند نتایج بهتری را کسب کرد. قبل از این که کودک دچار مشکلات جدی تری شود نسبت به درمان آن اقدام کنید، اختلال دلبستگی اگر به موقع تحت درمان قرار گیرد معمولا قابل رفع است.
علائم و نشانه های اختلال دلبستگی در نوزاد:
- از ارتباط چشمی خودداری می کند.
- لبخند نمی زند.
- اجازه نمی دهد که او را بغل کرد.
- کمک شما به آرام کردن، ارتباط برقرار کردن را پس می زند.
- به این که شما او را تنها بگذارید توجهی نمی کند.
- به صورت غیر قابل تحملی گریه می کند
- هیچ صدایی از خود ایجاد نمی کند.
- شما را با چشمان خود دنبال نمی کند.
- هیچ تمایلی به بازی کردن با اسباب بازی ها یا بازی های خلاقانه ندارد.
- زمان زیادی را صرف تکان دادن یا آرامش خود می کند.
بسیار مهم است توجه داشته باشید که اولین علائم اختلال دلبستگی با علائم اولیه دیگر مشکلات مشابه است از جمله ADHD و اوتیسم. اگر هر کدام از این علائم را مشاهده کردید وقت ملاقات با متخصص کودک تدارک ببینید.
آرام کردن گریه کودک
بسیار عادی است که احساس خستگی، اضطراب یا عصبانیت کنید و قتی که کودک شما مدام گریه می کند به ویژه اگر این اتفاق انتهای شب رخ دهد. در این موقعیت، مهم است که آرام بمانید و خود را کنترل کنید سپس به دنبال علت گریه کودک و بهترین راه برای آرام کردن او باشید.
علائم و نشانه های اختلال دلبستگی واکنشی
علائم معمول و نشانه های این اختلال در کودکان جوان تر عبارت است از:
بیزاری از تماس فیزیکی و ابراز محبت های فیزیکی
کودکانی که مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی هستند غالبا وقتی که لمس می شوند می خندند. و به جای این که احساس مثبتی داشته باشند بیشتر حس تهدید به آن ها دست می دهد.
کنترل مشکل
بیشتر کودکانی که دچار اختلال دلبستگی واکنشی هستند به زمان زیادی برای کنترل احساسات خود دارند و از ابراز درماندگی خودداری می کنند. آن ها غالبا نافرمان و اهل بحث و مشاجره هستند.
مشکلات عصبانیت
عصبانیت ممکن است که توسط این کودکان به صورت مستقیم، یا قهر و غیظ و یا رفتاری پرخاشگر بیان شود. کودکانی که مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی هستند ممکن است که خشم خود را در از طریق نشانه های پذیزفته شده در جامعه مانند بلند کردن دست یا محکم در آغوش کشیدن مخفی کنند.
به سختی محبت واقعی خود را نشان می دهند
به عنوان مثال، کودکانی که مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی هستند ممکن است که با افراد غریبه به خون گرمی برخورد کنند در صورتی که هیچ ابراز محبت و رفتار خوبی با والدین خود ندارند.
عدم احساس پشیمانی
کودکی به اختلال دلبستگی واکنشی مبتلا است ممکن است که بعد از انجام کار اشتباه احساس گناه، پشیمانی نکند.
اختلال دلبستگی واکنشی مهار شده در مقابل اختلال دلبستگی مهار نشده
همچنان که کودکان مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی بزرگتر می شوند، ممکن است که الگوهای مهار شده و مهار نشده بیماری خود را به صورت زیر گسترش دهند.
علائم مهار شده بیماری اختلال دلبستگی واکنشی
کودک رها شده، از لحاظ احساسی جدا شده، و نسبت به راحتی و آرامش مقاوم است. کودک نسبت به آنچه در اطراف او می گذرد آگاه است، حتی اگر زیاد مراقب باشید که متوجه نشود، اما واکنشی از خود نشان نمی دهد. او ممکن است به طریق دیگری خود را خالی کند و به گونه ای رفتار کنند که تمایلی به نزدیک شدن دیگران و ایجاد رابطه صمیمی با آن ها نیاز ندارند.
علائم مهار نشده بیماری اختلال دلبستگی واکنشی
این کودک به نظر نمی رسد که والدین خود را بر دیگران ترجیح دهد. کودک به دنبال جلب آرامش و توجه از دیگر افراد است. آن ها فوق العاده وابسته هستند و رفتارهایی به مقتضی سن شان ندارند و ممکن است که دچار اضطراب مزمن باشند.
والدین کودکانی که دچار اختلال دلبستگی واکنشی هستند
والدین کودکانی که مبتلا به مشکلات دلبستگی یا اختلال دلبستگی می باشند، حق دارند که به لحاظ احساسی و جسمی خسته باشند. سخت است که به عنوان والدینی سخت کوش برای درمان کودک تان تلاش کنید اما به او این اطمینان را ندهید که عاشقش هستید.
گاهی ممکن است که با خود فکر کنید آیا کاری که انجام می دهید ارزشش را دارد؟ مطمئن باشید که ارزشمند خواهد بود. با گذر زمان، دلسوزی، تلاش زیاد بیماری اختلال دلبستگی حتما برطرف خواهد شد. کلید آن حفظ آرامش، در عین حال صلابت و محکمی است. با این کار به کودک یاد خواهید داد که او در جای امنی است و می تواند به والدین خود اعتماد کند.
یک کودک مبتلا به اختلال دلبستگی مدام استرس زیادی را تجربه می کند بنابراین بسیار مهم است که قبل از کمک به کودک استرس خود را به خوبی کنترل کنید. مشاوران می توانند به شما در کنترل استرس و دیگر احساساتی که شما را احاطه کرده اند، کمک کنند و به شما یاد خواهند داد که تنها بر روی نیاز های کودک تمرکز کنید.
برای کمک به کودکی که از اختلال دلبستگی واکنشی رنج می برد بسیار مهم است که موارد زیر را رعایت کنید:
انتظارات واقعی داشته باشید
کمک به کودک ممکن است که راه درازی در پیش رو داشته باشد. بر روی گام های کوچک به سمت جلو تمرکز کنید و هر موفقیت کوچک را جشن بگیرید.
صبور باشید
فرایند ممکن است با سرعت مورد انتظار شما پیش نرود، و ممکن است که در طول راه مشکلاتی به وجود آید. با صبور بودن و تمرکز بر موفقیت های کوچک، می توانید جوی ایمن برای کودک خلق کنید.
شوخ طبع باشید
حین مسیر درمان اختلال دلبستگی شوخی کنید زیرا این کار می تواند به شما برای ادامه مسیر انرژی دهد. حداقل دو نفر از افرادی که موجب شادی و خنده شما می شوند را در دایره روابط خود قرار دهید.
مراقب خود باشید
دیگر مواردی که از موجب وقت گرفتن از شما می شوند را کاهش دهید و زمان تان را تنها به خودتان و کنترل استرس تان اختصاص دهید. استراحت کنید، به خوبی تغذیه کنید، تفریحات خانوادگی می توانند موجب آرامش و بازیابی انرژی شما شوند در نتیجه می توانید توجه خود را بر روی کودک تان متمرکز کنید.
حامی پیدا کنید
به دوستان، خانواده، جامعه برای ایجاد پشتیبانی اعتماد کنید. قبل از این که به کمک نیاز داشته باشید آن را از افراد مورد اعتماد خود درخواست کنید و از تحمل استرس برای مقابله با مشکلات بپرهیزید. ممکن است که به پشتیبانی گروهی از افراد نیاز داشته باشید.
مثبت و امیدوار باشید
بدانید که کودکان می توانند احساس شما را درک کنندو اگر احساس امیدوارانه ای داشته باشید او تشویق خواهد شد و در غیر این صورت او نیز همان احساس منفی شما را جذب خواهد کرد. وقتی که احساس سرخوردگی و شکست می کنید به دیگر افراد مراجعه کنید تا دوباره انرژی خود را به دست بیاورید.
به کودکان مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی حس اعتماد بدهید
وقتی که شما کودکی را به فرزندی قبول می کنید ممکن است که در مورد اختلال دلبستگی او بی اطلاع باشید. عصبانیت و عدم پاسخگویی کودک می تواند موجب ناراحتی شما شود و درک این موضوع برای شما سخت باشد. به یاد داشته باشید که کودک به دلیل عدم دریافت احساس عشق و محبت نمی تواند آن را به شما بازگرداند، و او نمی تواند شما را به عنوان منبع علاقه و راحتی خود بپذیرد.
تلاش شما برای ابراز محبت به او می تواند تاثیر گذار باشد اما ممکن است که به زمان نیاز داشته باشد. امنیت هسته اصلی مشکل کودکان مبتلا به اختلال دلبستگی می باشد. آن ها فاصله خود را حفظ می کنند زیرا دنیا را نا امن می بینند. آن ها به گونه ای گارد می گیرند تا از خود محافظت کنند اما این موجب عدم پذیرش محبت و حمایت خواهد شد.
بنابراین، قبل از هر چیز، بسیار مهم است که به کودک حس امنیت بدهید. می توانید این حس را با انتظارات منطقی و قوانین رفتاری صحیح و پاسخ به درخواست ها در او ایجاد کنید در نتیجه کودک خواهد فهمید که باید چه انتظاراتی از شما داشته باشد وقتی که در یک مسیر مشخص قدم می گذارد و حتی مهم است بداند که مهم نیست چه اتفاقی خواهد افتاد در هر صورت او حمایت شما را خواهد داشت.
مرزها و محدودیت ها را مشخص کنید
برقرار کردن مرزها موجب می شود که دنیای اطراف ما بیشتر قابل پیش بینی باشد در نتیجه کودکان دچار اختلال دلبستگی کمتر احساس ترس خواهند کرد. تعیین کردن مرزها از این جهت بسیار مهم است که کودکان می توانند تشخیص دهند که چه انتظاری از آن ها دارید، چه چیزی قابل قبول نیست و اگر قوانین را نقض کنند چه عواقبی در انتظار آن ها خواهد بود. این کار به آن ها می آموزد که می توانند اتفاقاتی که در اطراف آن ها رخ می دهد را بهتر کنترل کنند در نتیجه خواهند توانست به آن ها فکر کنند.
بیشتر بخوانید: پردازش احساس ترس توسط مغز،چطور؟
اگر کودک تان ناراحت است یا رفتار اشتباهی انجام داده است باز هم آرامش خود را حفظ کنید
به یاد داشته باشید که رفتار بد بدین مفهوم است که کودک شما نمی داند چگونه احساسات و حالات خود را تحت اختیار خود بگیرد و کنترل کند و نیاز به کمک شما دارد. با حفظ آرامش، شما به کودک تان یاد خواهید داد که احساسات قابل کنترل خواهد بود. اگر آن ها به صورت قاطع در مقابل شما استقامت می کنند عواقب این کارشان را به آرامی به آن ها به صورت رو در رو یادآوری کنید.
اما هرگز به کودکی که مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی است و شما در حالتی احساسی قرار دارید نظم و انضباط را گوشزد نکنید. این کار موجب می شود که کودک بیشتر احساس ناامنی کند و حتی ممکن است رفتار بدی از خود نشان دهد و واضح است که این اتفاق تلاش های شما برای درمان را به عقب باز می گرداند.
اشتباهات را بپذیرید و اقدام به رفع آن ها کنید
وقتی که احساس خستگی یا عصبانی می کنید بهترین کاری که می توانید را انجام دهید یا کاری را انجام دهید که زیاد حساس، سریع و پرخطا نیست. تمایل شما به مسئولیت پذیری و اصلاحات می تواند رابطه بین کودک و شما را مستحکم تر کند. کودکانی که دچار مشکل دلبستگی هستند نیاز دارند یاد بگیرند اگرچه عالی نیستند اما در هر حالتی دوست داشتنی هستند.
سعی کنید برنامه ها و کارهای هر روزه را از پیش تعیین کنید
کودکی که مبتلا به بیماری اختلال دلبستگی است به صورت غریزی به محبت نزدیکان خود تکیه نخواهد کرد و به عنوان مثال ممکن است هنگام مسافرت یا تعطیلات مدرسه احساس تهدید و نا امنی کند. داشتن یک برنامه مشخص خانوادگی می تواند هنگام ایجاد تغییرات به او احساس راحتی خواهد داد.
با دادن حس دوست داشتن به کودک اختلال دلبستگی را در او درمان کنید
کودکی که ارتباط نزدیکی در ابتدای زندگی خود نداشته است در آینده پذیرش دوست داشتن برای او سخت خواهد بود به ویژه احساسات فیزیکی. اما شما می توانید با گذر زمان قبول این دوست داشتن را به یاد دهید با تکرار و تداوم این کار شدنی است. اعتماد و امنیت با دیدن رفتارهای عاشقانه، شنیدن لغات امید دهنده و احساس راحتی به صورت مکرر، به وجود می آید.
رفتاری که حس خوبی به کودک تان القا می کند را شناسایی کنید
اگر امکان پذیر است به کودکتان احساس خود را از طریق در آغوش کشیدن، بوسیدن و تکان دادن او ابراز کنید. این ها رفتاری است که در ابتدای زندگی از آن محروم بوده اند. اما همیشه به رفتاری که او دوست دارد و به او حس آرامش می دهد احترام بگذارید. در مواردی که کودک در گذشته مورد آزار و اذیت و نادیده شدن قرار گرفته اند باید آهسته آهسته جلو روید زیرا ممکن است که کودک نسبت به تماس فیزیکی مقاومت نشان دهد.
رفتار احساسی مطابق سن کودک با او داشته باشید
کودکانی که مبتلا به بیماری اختلال دلبستگی هستند غالبا کمتر از سن خود رفتار می کنند چه از نظر احساسی جه از نظر عاطفی. ممکن است که نیاز باشد به آن ها یاد بدهید که باید به اندازه سن شان رفتار کنند می توانید از روش های غیر کلامی آرامش دهنده استفاده کنید.
به کودک تان آموزش بدهید که نیازها و احساس خود را بیان کند
کودکانی که مبتلا به اختلال دلبستگی می باشند ممکن است ندانند که چه احساسی دارند یا این که ندانند چگونه نیازهای خود را ابراز کنند. این ایده را در او تقویت کنید که تمام احساسات عادی و نرمال هستند و به او بیاموزید که چگونه احساسات خود را بروز دهد.
با کودک خود بازی کنید به او گوش کنید و با او صحبت کنید
زمانی را که می توانید به کودک خود اختصاص دهید را مشخص کنید زمانی که قادرید به طور کامل بر روی او تمرکز کنید و به راحتی با در ارتباط باشید. ممکن است که سخت باشد هر چیزی را یادداشت کنید، رفتارها را محدود کنید و در فقط در لحظه زندگی کنید اما گذراندن اوقات خوش و با کیفیت با یکدیگر موقعیت مناسبی است که فکر و نظر کودک در مورد شما تغییر کند و بداند که توجه شما تماما بر روی او متمرکز شده و تحت مراقبت شما است.
مراقبت از سلامت کودکانی که دچار مشکل دلبستگی می باشند
عادت های خوراکی، خوابیدن و ورزش کردن کودکان همیشه مهم است اما در مورد کودکان دچار اختلال دلبستگی بسیار مهم تر است. داشتن یک سبک زندگی سالم برای مدت طولانی می تواند به کاهش استرس و بهبود روحیه کودک کمک کند. وقتی که کودک مبتلا به اختلال دلبستگی آرام است، به خوبی استراحت کرده و احساس خوبی دارد بهتر می تواند زندگی و مشکلات آن را تحت کنترل بگیرد.
رژیم غذایی
اطمینان داشته شوید که کودک شما غذای سالمی می خورد و رژیم غذایی او غنی از گندم، میوه ها، سبزیجات و پروتئین می باشد. مطمئن باشید که از مصرف شکر و محصولات چرب خودداری می کند و در عوض از غذاهایی مانند ماهی، دانه های کتان، آووکادو و روغن زیتون برای بهبود عملکرد مغز استفاده کنید.
خواب
اگر کودک در طول روز خسته است، برای او تمرکز کردن بر روی یادگیری سخت خواهد بود. برنامه خواب برای او تنظیم کنید (زمان خواب و بیدار شدن).
ورزش
انجام هر نوع از فعالیت های ورزشی می تواند به بهبود استرس، خستگی و بی احساسی کمک کند زیرا اندورفین ترشح شده حین ورزش موجب بهبود نوسانات خلقی کودک می گردد. فعالیت های ورزشی به ویژه برای کودکان عصبی و خشن گزینه خوبی است. اگر کودک تان به صورت کلی غیر فعال است، کلاس های مختلف ورزشی را امتحان کنید تا ورزش مورد علاقه او را بیابید.
هر کدام از این موارد غذا، استراحت و ورزش، می توانند بین روز خوب و بد کودک که دچار اختلال دلبستگی است تفاوت ایجاد کند. این موارد ابتدایی می توانند این اطمینان را به شما بدهند که مغز کودک سالم و آماده برقراری ارتباط است.
درمان های تخصصی اختلال دلبستگی
اگر کودک شما از اختلال دلبستگی مزمن رنج می برد، به ویژه اختلال دلبستگی واکنشی، به دنبال درمان تخصصی او باشید. حمایت های زیاد از کودک می تواند تغییرات احساسی و مثبتی در زندگی کودک ایجاد کند و هر چه زودتر به دنبال درمان باشید. با متخصص کودک در این باره مشورت کنید.
درمان هایی که برای اختلال دلبستگی واکنشی مورد استفاده قرار می گیرند معمولا ترکیبی از مشاوره، آموزش به والدین، اطمینان دادن به این که کودک در محیط ایمنی زندگی می کند، گسترش واکنش های مثبت با پرستار و بهبود روابط است. اگرچه از دارو برای درمان مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب یا بیش فعالی استفاده می شود اما علائم درمان زود خود را نشان نمی دهند.
متخصص شما ممکن است درمان های از جمله موارد زیر را توصیه کند:
درمان به کمک خانواده
این روش نوعی از درمان است که والدین و کودک تحت درمان قرار می گیرند. در این روش از سرگرمی ها و فعالیت های که موجب ارتباط بیشتر والدین و کودک می شود استفاده می شود در نتیجه به به والدین و دیگر کودکان خانواده کمک می کند که علائم این بیماری را بهتر بشناسند.
مشاوره فردی روانشناسی
مشاور ممکن است که کودک را به تنهایی بپذیرد یا زمانی که والدین می توانند آن ها را به طور غیر مستقیم ببینند مشاوره با کودک را انجام می دهند. این کار به کودک کمک می کند زیرا به طور مستقیم رفتار و احساسات او را مشاهده می کنید.
بازی درمانی
به کودک کمک می کند مهارت های مناسب برای تعامل با دوستان و دیگر موقعیت های اجتماعی را بیاموزد.
بیشتر بخوانید: بازی درمانی چیست و چگونه انجام می شود؟
خدمات آموزشی ویژه
مخصوصا برنامه هایی با مدرسه کودک طراحی می کنند که به آن ها در آموزش مهارت های مورد نیاز برای مدرسه و موفقیت های اجتماعی کمک می کنند.
کلاس هایی برای مهارت والدین
این آموزش های به والدین و پرستاران کمک می کند در شناخت بیماری اختلال دلبستگی همانند دیگر مسائل کمک خواهد کرد.
