برخی از خانم ها در دوران بارداری مشکلاتی را تجربه می کنند. این عوارض می تواند سلامت مادر، سلامت جنین یا هر دو را درگیر کند. حتی زنانی که قبل از بارداری سالم هستند، ممکن است عوارضی را تجربه کنند. این عوارض ممکن است بارداری را به یک بارداری پرخطر تبدیل کند. دریافت مراقبت های پیش از بارداری و مراقبت های دوره ای حین بارداری که توسط مراکز بهداشت ارائه می شود به شما در کاهش خطر این مشکلات کمک کند. در این مقاله از بخش زنان و زایمان دکتر سلام به بررسی عوارض و مشکلات دوران بارداري می پردازیم.
عوارض شایع دوران بارداری
فشار خون بالا در دوران بارداری
فشار خون بالا که به آن بیماری فشار خون نیز گفته می شود، هنگامی اتفاق می افتد که شریان های حامل خون از قلب به اعضای بدن باریک شوند. این اتفاق باعث افزایش فشار در شریان ها می شود. در بارداری، فشار خون بالا می تواند رسیدن خون به جفت، که مواد مغذی و اکسیژن را برای جنین فراهم می کند را دشوار کند. کاهش جریان خون می تواند موجب کند شدن رشد جنین شود و مادر را در معرض خطر بیشتری برای زایمان زودرس و پری-اکلامپسیا قرار دهد.
زنانی که قبل از بارداری فشار خون بالایی دارند، در صورت لزوم در طول بارداری مجبور به کنترل آن با دارو هستند. فشار خون بالا که در دوران بارداری ایجاد می شود، فشار خون حاملگی نیز نامیده می شود. به طور معمول فشار خون حاملگی در نیمه دوم بارداری رخ می دهد و بعد از زایمان از بین می رود.
دیابت بارداری
دیابت بارداری به این معنی است که زنی که قبل از بارداری دیابت نداشته است در دوران بارداری دچار این بیماری می شود. به طور معمول بدن قسمت هایی از غذای شما را به قندی به نام گلوکز تبدیل می کند. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است. بعد از هضم گلوکز به خون شما منتقل می شود و به بدن شما انرژی می دهد.
برای خارج کردن گلوکز از خون و سلول های بدن، لوزالمعده هورمونی به نام انسولین ترشح می کند. تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث می شود بدن انسولین کافی ایجاد نکند یا از آن به طور عادی استفاده نکند که همین سبب دیابت بارداری می شود. گلوکز در خون تولید و منجر به دیابت می شود که آن را به عنوان قند خون می شناسیم.
کنترل دیابت حاملگی با استفاده از یک برنامه درمانی که توسط یک مرکز بهداشت ارائه می شود، بهترین راه برای کاهش یا جلوگیری از مشکلات مرتبط با قند خون بالا در دوران بارداری است. در صورت عدم کنترل می تواند منجر به فشار خون بالا و پری-اکلامپسیا و داشتن یک نوزاد نارس شود، که این امر ریسک سزارین را افزایش می دهد.
عفونت ها
عفونت ها از جمله برخی از عفونت های مقاربتی (STI) ممکن است در دوران بارداری و یا زایمان اتفاق بیفتد و ممکن است منجر به عوارضی برای خانم باردار، حاملگی و نوزاد پس از زایمان شود. بعضی از عفونت ها می توانند هنگام زایمان زمانی که نوزاد از کانال زایمان عبور می کند از طریق مادر به نوزاد منتقل شوند. بسیاری از این عفونت ها می توانند با مراقبت های پیش از زایمان و پس از زایمان کنترل یا درمان شوند.
برخی از عفونت های حاملگی می توانند باعث بروز موارد زیر شوند:
- پایان بارداری یا سقط جنین (قبل از هفته 20 بارداری)
- حاملگی خارج از رحم (هنگامی که جنین در خارج از رحم، معمولاً در لوله فالوپ (لوله رحم) قرار می گیرد)
- زایمان زودرس (قبل از 37 هفته کامل بارداری)
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- نقص هنگام تولد، از جمله نابینایی، ناشنوایی، ناهنجاری استخوانی و ناتوانی ذهنی
- زایمان (در هفته 20 بارداری یا بعد از آن)
- بیماری در دوره نوزادی (ماه اول تولد)
- مرگ نوزاد
- عوارض سلامتی برای مادران
اگر می خواهید باردار شوید در مورد تزریق واکسن آبله مرغان (که به آن واکسن واریسلا نیز گفته می شود) و سرخجه (که به آن سرخجه آلمانی نیز گفته می شود) با مرکز بهداشت مشورت کنید. در زمانی که باردار هستید نیز می توانید از برخی واکسن ها، مانند آنفولانزا دریافت کنید. اگر می دانید که به عفونتی مانند STI مبتلا هستید، قبل از بارداری با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید.
با آزمایش های اولیه بارداری برای تشخیص STI و سایر عفونت ها می توان فهمید که آیا عفونت با درمان دارویی قابل درمان است یا خیر. یا اگر می دانید که شما به این عفونت مبتلا هستید، هر چه سریع تر این موضوع را در ابتدای بارداری با پزشک خود در میان بگذارید.
درمان سریع تر، خطر ابتلای جنین و نوزاد را کاهش می دهد. حتی اگر عفونت قابل درمان نباشد شما و پزشکتان می توانید برای محافظت از سلامتی خودتان و نوزادتان اقداماتی انجام دهید. درباره عفونت هایی که می توانند بر بارداری تأثیر بگذارد، بیشتر مطالعه کنید.
بیشتر بخوانید: تاثیرات زایمان زودرس در آینده نوزاد
پری-اکلامپسیا در دوران بارداری
پری-اکلامپسیا یک وضعیت پزشکی وخیم است که می تواند منجر به زایمان زودرس و مرگ شود. علت آن مشخص نیست، اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
عوامل خطر شامل:
- حاملگی اول
- تجربه پری-اکلامپسیا در بارداری قبلی
- شرایط موجود مانند فشار خون بالا، دیابت، بیماری کلیوی و لوپوس منتشر (لوپوس اریتماتوز سیستماتیک)
- بارداری در 35 سالگی یا بالاتر
- بارداری دوقلویی یا چند قلویی
- چاقی
زایمان زودرس
زایمان زودرس زایمانی است که قبل از هفته 37 بارداری شروع می شود. هر نوزادی که قبل از 37 هفتگی متولد شود بیشتر در معرض مشکلات سلامتی قرار دارد، زیرا ارگان هایی مانند ریه ها و مغز رشد خود را در هفته های آخر قبل از زایمان کامل (هفته 39 تا 40) به پایان می رسانند. وجود برخی شرایط خاص از جمله عفونت ها، کوتاهی دهانه رحم یا زایمان های زودرس قبلی ریسک زایمان زودرس را افزایش می دهد.
پروژسترون هورمونی که به طور طبیعی در دوران بارداری تولید می شود، ممکن است برای جلوگیری از تولد زودرس در برخی از خانم ها استفاده شود. یک مطالعه در سال 2003 توسط محققان NICHD نشان داد که استفاده از مکمل پروژسترون توسط زنانی که در معرض خطر زایمان زودرس هستند، خطر تولد زودرس را یک سوم کاهش می دهد.
اتمام بارداری یا سقط جنین
سقط جنین اصطلاحی است که برای توصیف اتمام حاملگی با دلایل طبیعی قبل از 20 هفتگی، به کار برده می شود. علائم می تواند شامل لکه بینی یا خونریزی، انقباضات واژینال یا مایع یا بافتی که از واژن خارج شود، باشد. با این حال خونریزی از مهبل به معنا این نیست که سقط جنین اتفاق افتاده یا خواهد افتاد. بانوان در هر زمان از بارداری خود این علائم را مشاهده کردند باید با پزشک خود تماس بگیرند.
به دنیا آمدن جنین مرده
اتمام بارداری بعد از هفته بیستم را زایمان جنین مرده می نامند. تقریباً در نیمی از کلیه موارد گزارش شده پزشکان نمی توانند دلیلی برای این اتفاق پیدا کنند. با این حال شرایط جسمانی که می تواند به زایمان منجر شود شامل ناهنجاری های کروموزومی، مشکلات جفت، رشد کم جنین، مشکلات مزمن سلامتی مادر و عفونت است. در مورد شرایط جسمانی و نحوه سبک زندگی که می توانند خطر زایمان را افزایش دهند بیشتر بخوانید.
سایر عوارض دوران بارداری
سایر عوارض بارداری ممکن است از موارد زیر باشند:
حالت تهوع و استفراغ شدید و مداوم
اگرچه تا حدی حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری طبیعی است، به خصوص در سه ماهه اول، اما برخی از خانم ها علائم شدیدتری را که تا سه ماهه سوم ادامه دارد تجربه می کنند. علت شکل شدیدتر این مشکل که معروف به استفراغ تند بارداری (hyperemesis gravidarum با تلفظ HEYE-pur-EM-uh-suhss grav-uh-DAR-uhm) است، شناخته نشده است.
زنان مبتلا به استفراغ تند بارداری دچار حالت تهوعی می شوند که از بین نمی رود، همچنین کاهش وزن، کاهش اشتها، کم آبی و احساس ضعف ایجاد می کند. زنان مبتلا ممکن است نیاز به بستری داشته باشند تا بتوانند مایعات و مواد مغذی دریافت کنند. برخی از خانم ها بعد از هفته بیستم بارداری احساس بهتری می کنند، در حالی که برخی دیگر با این علائم در کل دوران بارداری دست و پنجه نرم می کنند.
فقر آهن
برای افزایش مقدار خون تولید شده در دوران بارداری، زنان باردار به میزان بیشتری آهن نسبت به حالت عادی نیاز دارند. کم خونی یا فقر آهن (هنگامی که بدن به اندازه کافی آهن نداشته باشد) در دوران بارداری تا حدودی شایع است و با زایمان زودرس و وزن کم نوزاد همراه است. علائم کمبود آهن شامل احساس خستگی یا ضعف، تنگی نفس و رنگ پریدگی است.
ACOG توصیه می کند روزانه 27 میلی گرم آهن (که در بیشتر ویتامین های مکمل بارداری وجود دارد) مصرف شود تا خطر کم خونی یا فقر آهن کاهش یابد. برخی از خانم ها ممکن است نیاز باشد تا از مکمل های آهن برای جبران کمبود آهن استفاده کنند. پزشک شما ممکن است شما را از نظر کم خونی و فقر آهن مورد بررسی قرار دهد و در صورت لزوم، ممکن است مکمل های آهن را تجویز کند.
اختلالات ژنتیکی جنین در دوران بارداری
اختلالات ژنتیکی هنگامی بروز می کند که وجود مشکلی در کروموزوم یا ژن های کودک باعث ناهنجاری های جسمی یا بیماری شود. در بدن ما میلیون ها سلول وجود دارد. در هر سلول 46 کروموزوم وجود دارد که به صورت 23 جفت همسان هستند. نیمی از کروموزوم ها از مادر شخص و نیمی از پدر منتقل می شوند. این کروموزوم ها حاوی DNA یا ژن های ما هستند که همانند یک دستورالعمل نحوه عملکرد بدن ما را مشخص می کنند.
این دستورالعمل ها از رنگ چشم ما تا خطر ابتلا به بیماری را شامل می شود. هنگامی که یک تغییر بد در این دستورالعمل ها رخ دهد، می تواند شیوه رشد کودک را تغییر دهد. نوزادان مبتلا به اختلالات ژنتیکی می توانند در معرض خطر رشد کند ذهنی و جسمی، ناهنجاری های جسمی و بیماری های مادام العمر قرار بگیرند.
برخی از اختلالات ژنتیکی ارثی هستند و به این معنی است که تغییر ژنتیکی از والدین آنها منتقل می شود. سایر تغییرات ژنتیکی برای اولین بار در نوزاد ممکن است اتفاق بیفتد. والدین می توانند دارای ژن یا کروموزوم معیوب باشند بدون این که متوجه آن شوند، زیرا ممکن است این عیب ژنتیکی مشکلی برای سلامتی برای آنها ایجاد نکند.
عوامل خطر برای اختلالات ژنتیکی
عواملی که خطر ابتلای نوزاد به اختلال ژنتیکی را افزایش می دهد عبارتند از:
- وجود یک اختلال ژنتیکی در خانواده
- مشاهده اختلال ژنتیکی در فرزندان قبلی
- یکی از والدین دارای ناهنجاری کروموزومی باشد
- سن بالای مادر (35 سال یا بالاتر)
- سن بالای پدر (40 سال یا بالاتر)
- چند مورد سقط جنین یا زایمان جنین مرده
باید این را در نظر داشته باشید که برخی از نقایص هنگام تولد تاخیر در رشد و یا بیماری ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض مواد مخدر، الکل یا سایر عوامل محیطی در دوران بارداری ایجاد شود.
انواع اختلالات ژنتیکی
چندین نوع اختلال وجود دارد که در دوران بارداری قابل مشاهده است:
اختلالات مونوژنیک
هنگامی ایجاد می شود که تغییر در یک ژن باعث یک بیماری شود. مثال ها شامل فیبروز سیستیک، کم خونی داسی شکل، بیماری تی-سکس، هموفیلی و سندرم مارفان است.
ناهنجاری های کروموزومی
هنگامی اتفاق می افتد که کروموزوم ها کم یا زیاد و یا به صورت ناقص وجود داشته باشند. سندرم داون، شایع ترین ناهنجاری کروموزومی، ناشی از یک کروموزوم اضافی شماره 21 است. ناهنجاری های کروموزومی می توانند از والدین به ارث برده شوند یا به طور اتفاقی رخ دهند.
اختلالات چند عاملی
یا پیچیده در اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می شود که پیش بینی اینکه چه کسی ممکن است در معرض خطر باشد بسیار دشوار است. به عنوان مثال می توان به نقص قلب، شکاف لب یا شکاف کام و مهره شکاف (اسپینا بیفیدا) اشاره کرد.
اختلالات تراتوژنیک
هنگامی اتفاق می افتد که کودک در دوران بارداری در معرض موادی قرار بگیرد که باعث ایجاد ناهنجاری می شود، که با عنوان تراتوژن شناخته می شود. جنین در سه ماهه اول، زمانی که ارگان ها در حال شکل گیری هستند بسیار حساس است. تراتوژن ها شامل الکل، داروها ، سرب، قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی و برخی داروهای خاص، عفونت ها و مواد سمی هستند.
آزمایش اختلالات ژنتیکی
دو نوع آزمایش برای اختلالات ژنتیکی وجود دارد:
آزمایش های غربالگری
این آزمایشات خطر ابتلای کودک به اختلالات ژنتیکی خاصی را بررسی می کند.
آزمایش های تشخیصی
این آزمایشات می توانند تشخیص دهند که آیا اختلالات ژنتیکی خاصی در کودک وجود دارد یا خیر. آزمایش های غربالگری و تشخیصی اختیاری هستند. آنها در دسترس همه هستند حتی زنانی كه هیچ عامل خطر شناخته شده ای ندارند.
مشاوره ژنتیک
اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، ممکن است به یکی از دلایل زیر به مشاور ژنتیک مراجعه کنید:
- ریسک تولد نوزاد با اختلال ژنتیکی را ارزیابی کنید
- گزینه های آزمایش خود را بررسی کنید
- غربالگری های ژنتیکی و آزمایش های تشخیصی را هماهنگ کنید و نتایج را تفسیر کنید
- پشتیبانی عاطفی و منابع آموزشی برای شما و خانواده فراهم شود
- به شما در تصمیم گیری آگاهانه در مورد بارداری و معالجه کودک خود کمک می کند.
- برای مراقبت های پزشکی مناسب آماده می شوید.
درمان اختلالات ژنتیکی جنین
درمان بستگی به اختلال ژنتیکی و حاملگی فرد دارد.
به طور کلی اگر کودک شما در طول بارداری دچار اختلال ژنتیکی شود، درمان شما شامل موارد زیر است:
- دریافت مراقبت های ویژه از پزشک متخصص زنان
- مراقبت های شخصی بر اساس اختلال ژنتیکی، بارداری و اولویت های خانواده شما
- گزینه های درمانی از درمان پزشکی در دوران بارداری، مانند درمان جنین گرفته تا عمل جراحی بلافاصله پس از تولد
- خدمات پشتیبانی برای شما و خانواده تان
یک تیم درمان چند جانبه و مشارکتی، از جمله مشاوران ژنتیک، متخصصان تصویربرداری، متخصصان جنین، جراحان جنین و نوزاد در صورت نیاز و متخصصان کودکان و نوزادان با تجربه در معالجه کودکان مبتلا به اختلالات ژنتیکی
مشکلات دوران بارداری؛ نقص جسمانی هنگام تولد
نقص جسمانی هنگام تولد زمانی رخ می دهد که بدن کودک به طور عادی در رحم رشد نمی کند. بیشتر نقص های جسمانی در اولین هفته های بارداری هنگامی که اندام و اسکلت کودک شکل می گیرد رخ می دهد.
مانند:
- نقص قلب، مانند دریچه درست شکل نگرفته.
- شکاف لب یا شکاف کام.
- اندام های تشکیل نشده یا غیر طبیعی، مانند کف پا.
- نقص سیستم عصبی (مشکلاتی در ایجاد مغز و نخاع)، مانند شکاف مهره (اسپینا بیفیدا).
- نقص دیواره شکمی مانند گاستروشیزیس (گاستروشزی).
- امفالوسل، جایی که روده ها یا سایر ارگان ها از بدن بیرون می زنند.
- انسداد مجاری ادراری تحتانی (LUTO) که باعث انسداد ادرار جنین می شود.
- فتق مادرزادی دیافراگمی (CDH)، سوراخی در دیافراگم.
نقص جسمانی مادرزادی، هنگام تولد وجود دارد. برخی ممکن است در دوران بارداری در جنین تشخیص داده شود، برخی دیگر بلافاصله پس از تولد و برخی دیگر ممکن است تا سال های بعد مشخص نشوند.
چه عواملی باعث نقایص جسمانی هنگام تولد می شوند؟
در بیشتر موارد علت نقص ناشناخته است.
عواملی که ممکن است خطر تولد نوزاد با نقص جسمانی مادرزادی را افزایش دهند عبارتند از:
- اختلالات ژنتیکی
- کمبود اسید فولیک
- عفونت در دوران بارداری
- قرار گرفتن در معرض برخی داروها، مواد شیمیایی یا سایر عوامل قبل یا در دوران بارداری
- سیگار کشیدن، نوشیدن الکل یا استفاده از قرص های شادی آور در دوران بارداری
- دیابت کنترل نشده
- چاقی
- ترکیبی از این عوامل
درمان نقص جسمانی مادرزادی
درمان بستگی به نوع و شدت نقص و حاملگی فرد دارد.
به طور کلی اگر کودک در طول بارداری دچار نقص جسمانی مادرزادی شود، درمان شامل موارد زیر است:
- دریافت مراقبت های ویژه از پزشک متخصص زنان که در بارداری های پرخطر تخصص دارد.
- یک برنامه مراقبت شخصی مبتنی بر کودک دارای مشکل، بارداری و اولویت های خانواده شما.
- گزینه های درمانی اعم از درمان دارویی در دوران بارداری در بعضی موارد، تا درمان جنین قبل از تولد.
- خدمات پشتیبانی برای شما و خانواده تان
یک تیم بهداشت و درمان چند جانبه، مشارکتی، از جمله مشاوران ژنتیک، متخصصان تصویربرداری، متخصصان جنین، جراحان جنین و نوزادان، در صورت نیاز و متخصصان کودک که در معالجه نوزادان با نقص جسمانی هنگام تولد تجربه دارند.
آزمایشات معمول در دوران بارداری
- آزمایش ژنتیک
- سه ماهه اول
- سه ماهه دوم
- سونوگرافی
- آمنیوسنتز
- نمونه برداری از پرزهای جفتی
- مانیتورینگ جنین
- گلوکز
- استرپ گروه B
پزشک شما ممکن است در طول بارداری انواع غربالگری، آزمایش و سونوگرافی را تجویز کند. این آزمایش ها به منظور ارائه اطلاعاتی در مورد سلامتی کودک شما طراحی شده اند و به شما در بهتر شدن مراقبتتان از کودک و رشدش در دوران بارداری کمک می کند.
آزمایش ژنتیک
بسیاری از ناهنجاری های ژنتیکی را می توان قبل از تولد تشخیص داد. اگر شما یا شریک زندگیتان دارای اختلالات ژنتیکی در سابقه خانوادگی هستید، ممکن است پزشک یا ماما شما آزمایش ژنتیک را در دوران بارداری توصیه کند. همچنین اگر جنین یا کودکی با ناهنجاری ژنتیکی داشته اید، ممکن است آزمایش ژنتیک را انتخاب کنید.
نمونه هایی از اختلالات ژنتیکی که می توانند قبل از تولد تشخیص داده شوند عبارتند از:
- فیبروز سیستیک
- دیستروفی ماهیچه ای دوشن
- هموفیلی نوع A
- بیماری کلیه پلی کیستیک
- کم خونی داسی شکل
- بیماری تی-سکس
- تالاسمی
بیشتر بخوانید: هیدرونفروز جنینی چیست و چه علائمی دارد؟
آزمایش های زیر در دوران بارداری قابل انجام هستند:
- آزمایش آلفا-فیتوپروتئین (AFP) یا آزمایش چندگانه
- آمنیوسنتز
- نمونه برداری از پرزهای جفتی
- تست غیر تهاجمی تشخیص پیش از تولد
- نمونه گیری از خون بند ناف (برداشتن یک نمونه کوچک از خون جنین در بند ناف)
- اسکن با امواج فراصوت
بیشتر بخوانید: آزمایش ژنتیک روشی برای تشخیص سرطان
آزمایش های غربالگری سه ماهه اول
غربالگری سه ماهه اول ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش خون مادر است. این فرایند غربالگری می تواند به تعیین میزان ریسک جنین دارای نقص کمک کند. این آزمایش های غربالگری ممکن است به تنهایی یا به همراه تست های دیگر استفاده شود.
آزمایش سه ماهه اول شامل:
سونوگرافی NT
سونوگرافی NT ناحیه پشت گردن جنین را معاینه می کند تا میزان مایع در این ناحیه را بررسی کند.
سونوگرافی استخوان بینی جنین
دیده نشدن استخوان بینی در بعضی از جنین ها به دلیل احتمال وجود اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون است. این بررسی با یک سونوگرافی در هفته 11 تا 13 بارداری صورت می گیرد.
آزمایشات سرم (خون) مادر
این آزمایش خون دو ماده موجود در خون کلیه زنان باردار را اندازه گیری می کند:
پروتئین پلاسما A مرتبط با بارداری
پروتئینی که در اوایل بارداری توسط جفت ایجاد می شود. سطح غیر طبیعی این پروتئین با افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری کروموزومی همراه است.
گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG)
هورمونی که در اوایل بارداری توسط جفت ایجاد می شود. سطح غیر طبیعی این هورمون با افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری کروموزومی همراه است. هنگامی که این آزمایشات با هم به عنوان تست غربالگری سه ماهه اول استفاده می شود، سونوگرافی NT و آزمایش خون مادر توانایی بیشتری در تشخیص اینکه جنین دارای نقایص هنگام تولد است، مانند سندرم داون (تریزومی 21) و تریزومی 18 دارند.
اگر نتایج این آزمایش های غربالگری سه ماهه اول غیر طبیعی باشد، توصیه می شود مشاوره ژنتیکی انجام شود. آزمایش های اضافی، مانند نمونه گیری از پرزهای جفتی، آمنیوسنتز ، تست غیر تهاجمی تشخیص پیش از تولد یا سونوگرافی های دیگر، ممکن است برای تشخیص دقیق لازم باشد.
آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم
آزمایش های غربالگری سه ماهه دوم بارداری ممکن است شامل چندین آزمایش خون به نام آزمایش چندگانه باشد. این آزمایش ها اطلاعاتی در مورد ریسک احتمالی شما برای داشتن بچه با شرایط ژنتیکی خاص یا نقص هنگام تولد ارائه می دهند. غربالگری معمولاً با گرفتن نمونه ای از خون شما بین هفته های 15 تا 20 بارداری انجام می شود (16 تا 18 هفته ایده آل است).
آزمایش چندگانه شامل موارد زیر است:
آزمایش AFP
این آزمایش خون که همچنین به عنوان سرم مادر AFP نامیده می شود، میزان AFP در خون شما در دوران بارداری را اندازه گیری می کند. AFP پروتئینی است که به طور معمول توسط کبد جنین تولید می شود و در مایعات اطراف جنین (مایع آمنیوتیک) وجود دارد. از جفت عبور می کند و وارد خون شما می شود.
سطح غیر طبیعی AFP ممکن است نشان دهنده:
- تشخیص نادرست سن جنین، زیرا میزان مایع در طول بارداری متفاوت است
- نقص در دیواره شکمی جنین
- سندرم داون یا سایر ناهنجاری های کروموزومی
- نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا (spina bifida)
- دوقلوها (بیش از یک جنین پروتئین تولید می کند)
استریول
این هورمونی است که توسط جفت تولید می شود. این هورمون می تواند در خون مادر یا ادرار اندازه گیری شود و از آن برای تعیین سلامت جنین استفاده کرد.
اینهیبین
این هورمونی است که توسط جفت تولید می شود.
گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG)
این نیز هورمونی است که توسط جفت تولید می شود. نتایج تست غیر طبیعی AFP و سایر آزمایش ها ممکن است به معنای نیاز به آزمایش اضافی باشد. از سونوگرافی برای بررسی بیشتر بارداری شما و بررسی ستون فقرات جنین و سایر قسمت های بدنش برای نقص استفاده می شود. آمنیوسنتز ممکن است برای تشخیص دقیق لازم باشد.
از آنجا که آزمایش های چندگانه، آزمایش های تشخیصی نیستند، صد در صد دقیق نیست. برای تشخیص دقیق تر احتیاج به آزمایش های اضافی است. نتایج مثبت کاذب ممکن است بیانگر مشکلی باشد در صورتی که ممکن است جنین در واقع سالم باشد.
از طرف دیگر، نتایج منفی کاذب بیانگر یک نتیجه طبیعی است در صورتی که جنین در حقیقت مشکل سلامتی دارد. هنگامی که شما هر دو تست غربالگری سه ماهه اول و دوم را انجام داده اید، توانایی تست ها برای تشخیص ناهنجاری بیشتر می شود. بیشتر موارد سندرم داون هنگام استفاده از غربالگری سه ماهه اول و دوم قابل تشخیص است.
سونوگرافی دوران بارداری
سونوگرافی یک روش تشخیصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از اندام های داخلی استفاده می کند. سونوگرافی گاهی در طول دوره بارداری برای بررسی رشد طبیعی جنین و تایید زمان زایمان انجام می شود.
چه زمانی سونوگرافی در دوران بارداری انجام می شود؟
سونوگرافی ممکن است به دلایل مختلف در تمام دوران بارداری انجام شود:
سه ماهه اول
- برای تعیین تاریخ زایمان (این دقیق ترین روش برای تعیین تاریخ زایمان است)
- برای تعیین تعداد جنین و شناسایی ساختارهای جفت
- برای تشخیص حاملگی خارج رحمی یا سقط جنین
- برای بررسی رحم و سایر آناتومی لگن
- برای تشخیص ناهنجاری های جنین (در بعضی موارد)
سه ماهه دوم (همچنین سونوگرافی هفته 18 تا 20 نامیده می شود)
- برای تایید موعد زایمان (تاریخ مقرر در سه ماهه اول به ندرت تغییر می یابد)
- برای تعیین تعداد جنین و بررسی ساختار جفت
- برای کمک به آزمایشات قبل از تولد، از جمله آمنیوسنتز
- برای بررسی ناهنجاری های آناتومی جنین
- برای بررسی میزان مایع آمنیوتیک
- برای بررسی الگوهای جریان خون
- برای مشاهده رفتار و فعالیت جنین
- برای اندازه گیری طول دهانه رحم
- برای نظارت بر رشد جنین
سه ماهه سوم
- برای نظارت بر رشد جنین
- برای بررسی میزان مایع آمنیوتیک
- برای انجام بیوفیزیکال پروفایل (BPP)
- برای تعیین موقعیت جنین
- برای ارزیابی جفت
چگونه اسکن سونوگرافی انجام می شود؟
دو نوع سونوگرافی در دوران بارداری قابل انجام است:
سونوگرافی شکمی
در سونوگرافی شکمی ژلی روی شکم شما اعمال می شود. مبدل سونوگرافی برای ایجاد تصویر بر روی ژل و روی شکم می چرخد.
سونوگرافی ترانس واژینال
در سونوگرافی ترانس واژینال، یک مبدل سونوگرافی کوچک تر در واژن وارد می شود و در قسمت پشتی مهبل (واژن) برای اسکن قرار می گیرد. سونوگرافی ترانس واژینال تصویر واضح تری نسبت به سونوگرافی شکمی ایجاد می کند و اغلب در اوایل بارداری استفاده می شود.
کدام تکنیک تصویربرداری با سونوگرافی قابل انجام است؟
انواع مختلفی از تکنیک های تصویربرداری با سونوگرافی وجود دارد. به عنوان رایج ترین نوع، می توان سونوگرافی 2 بعدی که یک تصویر مسطح از یک طرف کودک را نشان می دهد را نام برد. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، می توانید یک سونوگرافی 3 بعدی انجام دهید.
این تکنیک که تصویر 3 بعدی ارائه می دهد، به یک دستگاه مخصوص و آموزش ویژه نیاز دارد. تصویر 3 بعدی به پزشک معالج بهداشت و درمان اجازه می دهد تا عرض، ارتفاع و عمق تصاویر را ببیند که این امر می تواند در طول تشخیص کمک کننده باشد. تصاویر 3 بعدی نیز برای بررسی های آتی قابل ثبت و ذخیره است.
آخرین فن آوری، سونوگرافی 4 بعدی است که به پزشک اجازه می دهد جنین را در حال حرکت ببیند. سونوگرافی 4 بعدی، در حقیقت همان سونوگرافی 3 بعدی است با این تفاوت که می توان در آن حرکات جنین را دید. این تصاویر غالباً رنگ طلایی دارند، که به نمایش سایه ها و برجسته ها کمک می کند. تصاویر سونوگرافی را می توان به صورت عکس یا فیلم برای ثبت در پرونده ضبط کرد.
خطرات و فواید تصویربرداری با سونوگرافی چیست؟
در سونوگرافی جنین خطرات شناخته شده ای جز درد خفیفی که به دلیل فشار مبدل که روی شکم یا در واژن وارد می شود، وجود ندارد. در طول روش از اشعه استفاده نمی شود. سونوگرافی ترانس واژینال نیاز به پوشاندن مبدل سونوگرافی در یک غلاف پلاستیکی یا لاتکس دارد، که ممکن است باعث ایجاد واکنشی در زنان مبتلا به حساسیت به لاتکس شود.
تصویربرداری با سونوگرافی دائماً در حال بهبود و پیشرفت است. مانند هر آزمایش دیگری، نتایج ممکن است کاملاً دقیق نباشد. با این وجود، سونوگرافی می تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار والدین و پزشک قرار دهد و به آنها در مدیریت و مراقبت از بارداری و نوزاد کمک می کند. علاوه بر این، تصویربرداری با سونوگرافی به والدین فرصتی بی نظیر می دهد تا کودک خود را قبل از تولد ببینند و به آنها در پیوند و برقراری رابطه عاطفی زودهنگام کمک می کند.
سونوگرافی جنین گاهی اوقات برای کاری غیر پزشکی، یعنی به اصرار والدین برای ضبط عکس و فیلم جنین انجام می شود. در حالی که روش سونوگرافی به خودی خود ایمن تلقی می شود، اما ممکن است پرسنلی که آموزش ندیده اند نتوانند اختلالی را تشخیص دهند و یا به اشتباه به والدین اطمینان دهند که نوزادشان سالم است. بهتر است یک سونوگرافی توسط پرسنل آموزش دیده پزشکی انجام شود که بتواند نتایج را به درستی تفسیر کند. اگر سوالی دارید با پزشک یا ماما خود صحبت کنید.
آمنیوسنتز دوران بارداری
آمنیوسنتز شامل گرفتن نمونه از مایع آمنیوتیک است که جنین را احاطه کرده است. از آن برای تشخیص اختلالات کروموزومی و نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا استفاده می شود. بسته به سابقه خانوادگی و همچنین مجهز بودن آزمایشگاه در زمان انجام آزمایش، آزمایش سایر نقص ها و اختلالات ژنتیکی نیز قابل انجام است.
آمنیوسنتز برای چه افرادی مناسب است؟
عموماً آمنیوسنتز بین هفته های پانزدهم و بیستم بارداری برای مادران تجویز می شود یعنی زمانی که خطر افزایش ناهنجاری های کروموزومی وجود دارد. این آزمایش برای خانم هایی تجویز می شود که در زمان زایمان بالای 35 سال سن دارند یا افرادی که آزمایش غربالگری سرم مادر غیر طبیعی داشته اند.
آمنیوسنتز چگونه انجام می شود؟
آمنیوسنتز شامل قرار دادن یک سوزن بلند و نازک از طریق شکم در کیسه آمنیوتیک برای برداشتن یک نمونه کوچک از مایع آمنیوتیک است. مایع آمنیوتیک شامل سلول های پراکنده شده توسط جنین است که حاوی اطلاعات ژنتیکی است.
اگرچه جزئیات خاص هر روش ممکن است متفاوت باشد، آمنیوسنتز معمولی این روند را دنبال می کند:
- شکم شما با یک ماده ضد عفونی کننده پاک می شود.
- پزشک ممکن است بی حس کننده موضعی برای بی حس کردن پوست بدهد یا ندهد.
- پزشک شما از فناوری سونوگرافی برای فرستادن یک سوزن توخالی به داخل کیسه آمنیوتیک استفاده خواهد کرد.
- او یک نمونه کم از مایعات را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاه خارج می کند.
ممکن است در طول آمنیوسنتز و یا بعد از آن احساس ضعف کنید. از انجام اقدامات شدید باید به مدت 24 ساعت پس از عمل جلوگیری شود. زنانی که دوقلو یا چند قلو باردار هستند، برای بررسی هر کودک نیاز به نمونه گیری از هر کیسه آمنیوتیک دارند. بسته به موقعیت کودک و جفت، میزان مایعات و آناتومی خانم ها، گاهی اوقات نمی توان آمنیوسنتز را انجام داد.
سپس مایعات به آزمایشگاه ژنتیک فرستاده می شوند تا سلول ها رشد کرده و تجزیه و تحلیل شوند. AFP همچنین برای رد احتمال نقص لوله عصبی اندازه گیری می شود. بسته به آزمایشگاه، نتایج تقریباً در حدود 10 روز تا دو هفته آماده خواهد بود.
نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)
CVS یک آزمایش قبل از تولد است که شامل نمونه برداری از برخی قسمت های بافت جفت است. این بافت حاوی ویژگی های ژنتیکی مشابه با جنین است و می تواند برای ناهنجاری های کروموزومی و برخی مشکلات ژنتیکی دیگر مورد آزمایش قرار گیرد.
بسته به سابقه خانوادگی و همچنین مجهز بودن آزمایشگاه در زمان انجام آزمایش، آزمایش سایر نقص ها و اختلالات ژنتیکی نیز قابل انجام است. برخلاف آمنیوسنتز، CVS اطلاعاتی در مورد نقص لوله عصبی ارائه نمی دهد. بنابراین، مادرانی که تحت CVS قرار می گیرند نیز برای بررسی این نقایص، نیاز به آزمایش خون بین هفته های 16 تا 18 بارداری دارند.
CVS چگونه انجام می شود؟
CVS ممکن است برای مادران بارداری که خطر ایجاد ناهنجاری های کروموزومی دارند و یا سابقه خانوادگی با نقص ژنتیکی دارند که از بافت جفت قابل آزمایش است، تجویز شود. CVS معمولاً بین هفته 10 و 13 بارداری انجام می شود. اگرچه روش ها ممکن است متفاوت باشد، به طور کلی مراحل انجام CVS شامل اقدامات زیر است:
- پزشک شما یک لوله کوچک (کاتتر) را از طریق واژن به دهانه رحم شما وارد می کند.
- با استفاده از فناوری سونوگرافی، پزشک شما کاتتر را به محلی نزدیک جفت هدایت می کند.
- پزشک شما با استفاده از سرنگی که در انتهای دیگر کاتتر قرار دارد، بافتی را بر می دارد.
پزشک شما ممکن است یک CVS ترانس شکمی را نیز انجام دهد، که شامل قرار دادن یک سوزن از طریق شکم به داخل رحم برای نمونه برداری از سلول های جفت است. ممکن است در طی انجام و بعد از هر نوع روش CVS دچار احساس ضعف شوید. نمونه های بافت برای رشد و تحلیل به آزمایشگاه ژنتیکی فرستاده می شوند. بسته به آزمایشگاه، نتایج تقریباً در حدود 10 روز تا دو هفته آماده خواهند بود.
اگر CVS امکان پذیر نباشد، چه می شود؟
مادرانی که دوقلو یا چند قلو باردارند معمولاً نیاز به نمونه برداری از هر جفت دارند. با این حال، به دلیل پیچیدگی روش و قرار گیری جفت، CVS همیشه برای چند قلوها امکان پذیر یا موفقیت آمیز نیست. مادران بارداری که نمی توانند CVS انجام دهند یا نتایج دقیقی از این روش کسب نکرده اند، ممکن است نیاز به انجام آمنیوسنتز داشته باشند.
یک عفونت واژن فعال مانند تبخال یا سوزاک، مانع انجام این روش می شود. در موارد دیگر، اگر پزشک نمونه ای را که بافت کافی ندارد برای رشد به آزمایشگاه انتقال دهد، یا بافت رشد کافی نکرده باشد ممکن است منجر به نتایج نامعتبر شود.
مانیتورینگ جنین در دوران بارداری
در اواخر بارداری و زایمان، ممکن است پزشک شما بخواهد ضربان قلب جنین و سایر عملکردها را تحت نظر داشته باشد. مانیتورینگ ضربان قلب جنین یک روش برای بررسی تعداد و ریتم ضربان قلب آن است. میانگین ضربان قلب جنین بین 120 تا 160 ضربان در دقیقه است.
این میزان ممکن است با تغییر شرایط جنین در رحم تغییر کند. ضربان قلب یا ریتم غیرطبیعی جنین ممکن است به این معنی باشد که جنین به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی کند یا مشکلات دیگری را نشان می دهد. ریتم غیر طبیعی همچنین ممکن است به معنای نیاز به زایمان اورژانسی سزارین باشد.
مانیتورینگ جنین چگونه انجام می شود؟
استفاده از فتوسکوپ (نوعی استتوسکوپ که همان گوشی پزشکی است) برای گوش دادن به ضربان قلب جنین اساسی ترین نوع مانیتورینگ ضربان قلب جنین است. نوع دیگری از مانیتورینگ با دستگاه دستی داپلر انجام می شود. از این مورد اغلب در حین مراجعه به پزشک در طول دوران بارداری برای شمارش ضربان قلب جنین استفاده می شود. در حین زایمان، اغلب از مانیتورینگ مداوم الکترونیکی روی جنین استفاده می شود.
مانیتورینگ الکترونیکی استاندارد روی جنین از این روند پیروی می کند:
- ژل روی شکم شما اعمال می شود تا سنسور بهتر روی پوست قرار بگیرد.
- سنسور به همراه بندهایی به شکم شما وصل می شود تا بتواند ضربان قلب جنین را به ضبط کننده منتقل کند.
- ضربان قلب جنین روی صفحه نمایش داده می شود و روی کاغذ مخصوص چاپ می شود.
- در حین انقباضات، یک توکودینامومتر خارجیمی تواند الگوی انقباضات را ثبت کند.
چه موقع لازم است مانیتورینگ جنین به صورت داخلی انجام شود؟
در بعضی مواقع برای ارائه دقیق تر ضربان قلب جنین، مانیتورینگ داخلی جنین لازم است. برای استفاده از مانیتورینگ داخلی باید کیسه آب (مایع آمنیوتیک) پاره شود و دهانه رحم تا حدی گشاد شود. مانیتورینگ داخلی جنین شامل قرار دادن یک الکترود از طریق دهانه رحم گشاد شده و اتصال الکترود به پوست سر جنین است.
آزمایش گلوکز
آزمایش گلوکز برای اندازه گیری سطح قند در خون شما استفاده می شود. آزمایش چالش گلوکز معمولاً بین هفته های 24 و 28 بارداری انجام می شود. سطح غیر طبیعی گلوکز ممکن است نشانگر دیابت حاملگی باشد.
چه چیزی در آزمایش گلوکز دخیل است؟
آزمایش ابتدایی یک ساعته آزمایش چالش گلوکز است. اگر نتایج غیر طبیعی باشد، آزمایش تحمل گلوکز لازم است.
آزمایش تحمل گلوکز چگونه انجام می شود؟
ممکن است از شما خواسته شود در روز انجام آزمایش تحمل گلوکز، فقط آب بنوشید.
یک تست تحمل گلوکز معمولی مراحل زیر را شامل می شود:
- از شما یک نمونه خون از رگ گرفته می شود. دقت کنید که باید ناشتا باشید.
- به شما یک محلول خاص گلوکز برای نوشیدن داده می شود.
- برای اندازه گیری سطح گلوکز در بدن، در طی چند ساعت، در زمان های مختلفی خون گرفته می شود.
تشخیص استرپ گروه B در دوران بارداری
استرپتوکوک گروه ب (GBS) نوعی باکتری است که در قسمت تحتانی دستگاه تناسلی حدود 20 درصد از زنان یافت می شود. در حالی که این عفونت GBS معمولاً قبل از بارداری در خانم ها مشکلی ایجاد نمی کند، اما می تواند در مادران در دوران بارداری بیماری جدی ایجاد کند.
GBS ممکن است باعث کوریوآمونیونیت (عفونت شدید بافت های جفت) و عفونت بعد از زایمان شود. عفونت ادراری ناشی از GBS می تواند منجر به درد زایمان زودرس و تولد شود یا منجر به پیلونفریت و سپسیس شود. GBS شایع ترین علت عفونت های تهدید کننده زندگی در نوزادان از جمله ذات الریه و مننژیت است. نوزادان مبتلا، عفونت را در دوران بارداری یا از دستگاه تناسلی مادر هنگام زایمان دریافت می کنند.
مراكز كنترل و پيشگيري از بيماري ها توصيه مي كنند كه غربالگري همه زنان باردار برای تشخیص GBS به صورت واژينال و ركتال (مقعدی) بين هفته های 35 تا 37 بارداري انجام شود. درمان مادران با فاکتورهای خطر قطعی یا فرهنگ برای کاهش خطر انتقال GBS به نوزاد بسیار مهم است. نوزادانی که مادرانشان برای تست مثبت GBS تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار می گیرند 20 برابر کمتر از افراد بدون درمان، احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
بیشتر بخوانید: خطر مننژیت برای شیرخواران
جلوگیری از مشکلات دوران بارداری
اقدامات پیشگیرانه بهداشت عمومی برای کاهش تعداد برخی ناهنجاری های مادرزادی از طریق از بین بردن عوامل خطر یا تقویت عوامل محافظتی کار می کند.
مداخلات و تلاش های مهم شامل موارد زیر است:
– اطمینان از اینکه دختران و مادران رژیم غذایی سالم و متنوعی که شامل سبزیجات و میوه های مختلف باشد، دارند و همچنین حفظ وزن سالم.
– اطمینان از مصرف کافی ویتامین ها و مواد معدنی و به ویژه اسید فولیک در رژیم غذایی دختران نوجوان و مادران؛
– اطمینان از این که مادران از مواد مضر به ویژه الکل و دخانیات استفاده نمی کنند.
– اجتناب از مسافرت توسط زنان باردار (و گاهی اوقات زنان در سن باروری) به مناطقی که شیوع عفونت هایی را نشان می دهد که با ناهنجاری های مادرزادی همراه است.
– کاهش یا از بین بردن مواد خطرناک موجود در محیط زیست (مانند فلزات سنگین یا سموم دفع آفات) در دوران بارداری.
– کنترل دیابت قبل و در دوران بارداری از طریق مشاوره، مدیریت وزن، رژیم و تجویز انسولین در صورت لزوم.
– اطمینان از اینکه زنان باردار با تجویز پزشک در معرض داروها یا پرتودرمانی پزشکی (مانند پرتوهای تصویربرداری) قرار بگیرند و این بر اساس آنالیز دقیق ریسک و فواید سلامتی صورت بگیرد.
– واکسیناسیون، به ویژه در برابر ویروس سرخجه، برای کودکان و زنان.
– افزایش و تقویت آموزش کارکنان در زمینه بهداشت و سلامت و سایر افراد درگیر، در پیشگیری از ناهنجاری های مادرزادی.
– غربالگری بیماری های مسری، به ویژه سرخجه، واریسلا، و سفلیس، و توجه به درمان آنها.