نفخ و گاز معده حالتی است که در آن گاز در معده و روده جمع می شود و باعث تولید گاز اضافی شده و در بعضی موارد معده شما ممکن است تنش افزایش یابد. این یک پدیده شایع است که به دلیل اختلالات متابولیسم نشاسته یا اختلالات باکتریایی دستگاه گوارش، سطح گاز روده بیش از حد افزایش می یابد. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام، ما علل و نشانه های نفخ و گاز معده را مورد بحث قرار می‌دهیم و برخی از گزینه های درمانی که در دسترس هستند را ذکر می‌کنیم.
13 غذای متداول که موجب نفخ و گاز معده می شوند
1- انواع لوبیا
این اولین غذای رایج در لیست 13 غذایی است که باعث نفخ و گاز معده و تولید گاز می شود. لوبیا به دلیل داشتن مقادیر زیاد ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین های گیاهی به عنوان غذایی شناخته می شود که باعث ایجاد نفخ و گاز معده می شود. با این حال، اکثر لوبیا ها حاوی قندی به نام آلفا گالاکتوزیداز هستند که متعلق به گروهی از کربوهیدرات ها به نام FODMAPs است FODMAP.
کربوهیدرات های زنجیره ای کوتاه قابل تخمیر و غیر قابل هضم هستند و توسط باکتری های روده در روده تخمیر می شوند. گاز معده محصول جانبی این فرآیند است. برای افراد سالم، FODMAP به سادگی در روده تجزیه می شود و مشکلی ایجاد نمی کنند. با این حال، گاز هنگام تخمیر در افراد مبتلا به سندرم روده شکل می گیرد.
این گاز با علائمی مانند نفخ و گاز معده، نفخ شکم، ورم شکم و اسهال می تواند ناراحت کننده باشد. برای کاهش نفخ و گاز معده، هنگام خوردن لوبیا، می توانید لوبیای خشک را یک شبه خیس کنید. آب مقداری از این نشاسته را تجزیه می کند و از این طریق نشاسته کمتری به روده بزرگ می رود.
علاوه بر این، آن ها سرشار از قند و فیبر با عنوان استاکیوز پیچیده و رافینوز هستند -این دو از قند های پیچیده ای هستند که بدن ما قادر به هضم آن ها نیست. بنابراین، به جای تلاش برای هضم آن ها، بدن ما اجازه می دهد باکتری ها آن ها را طی فرآیندی به گاز تبدیل کنند. انواع زیادی حبوبات وجود دارند که هضم آن ها آسانتر است، مانند لوبیا پینتو و لوبیای سیاه مخصوصاً بعد از خیساندن این حبوبات راحتتر هضم می شوند. همچنین می توانید لوبیا را با غلات، گوشت، یا کینوا جایگزین کنید.
2- شیر و لبنیات
آن ها از جمله مواردی هستند که باید در این لیست از مواد غذایی که باعث نفخ و گاز معده می شوند ذکر شوند. شیر و لبنیات باعث ایجاد نفخ و گاز معده و گاز می شود. عدم تحمل لاکتوز یک مشکل شایع در حدود 20٪ از جمعیت جهان است که دلیل آن نفخ و گاز معده است. این یکی از بارزترین بیماری‌ها در کودکان است. کودکان غالباً بعد از نوشیدن شیر مرتب به توالت مراجعه می کنند و یا دچار درد شکم یا “نفخ” می شوند.
این عارضه به این دلیل است که معده آنزیمی تولید نمی کند که به هضم لاکتوز کمک می کند. همچنین توصیه می شود از محصولات لبنی بدون لاکتوز مانند(خامه، ماست، کره، خامه ترش و پنیر) به جای شیر و لبنیات لاکتوز دار استفاده شود. همچنین، مکمل های کلسیم مانند سبزیجات دارای رنگ سبز تیره، میگو، خرچنگ، گل کلم و غیره را مصرف کنید.
3- غلات و ایجاد نفخ و گاز معده
از جمله مواد غذایی که باعث نفخ و گاز معده می شوند، غلات قابل توجه ترین آن ها است. تمامی غلات نیز به عنوان عوامل نفخ و گاز معده عمل می کنند. از آنجا که غلات معمولاً از الیاف گیاهی با کربوهیدرات بالا تشکیل شده اند، هضم آن ها اغلب سخت تر از سایرین است. هنگامی که این فیبر به روده بزرگ می رسد، باکتری های مرتبط با آن ها باعث تخمیر گاز برای تخمیر می شوند. برای جلوگیری از نفخ، مصرف غذاهایی مانند کلوچه، نان و غلات را محدود کنید.
بیشتر بخوانید: هر آنچه در مورد فیبر ها باید بدانید
4- سبزیجات دارای قند اضافه
برخی از انواع سبزیجات مانند جوانه لوبیا، کرفس، مارچوبه، جوانه بروکسل، تره فرنگی، پیاز، گل کلم، کلم و کلم بروکلی اغلب حاوی قندهایی هستند که هضم آن در غلظت های بالا دشوار است. سبزیجات صلیبی مانند کلم بروکلی، اسفناج، کلم حاوی کربوهیدرات های FODMAPs هستند، این ماده باعث تولید گاز و نفخ و گاز معده می شود.
اگرچه سبزیجات سرشار از ویتامین K، کلسیم و آهن هستند، اما نباید در مصرف آن ها زیاده روی کنیم. هنگامی که این قندها از روده بزرگ عبور می کنند، گاز به عنوان یک محصول جانبی آزاد می شود. هنگام ابتلا به نفخ باید مصرف این سبزیجات را محدود کنید. اگر بعد از خوردن این غذاها دچار نفخ و گاز معده شدید، می توانید از پزشک کمک بگیرید.
5- نوشابه و نوشیدنی های گازدار
این یکی از مواردی است که باعث نفخ و گاز معده می شود که کمتر کسی آن را می داند. هنگام نوشیدن نوشابه های گازدار مانند نوشابه، آبجو و غیره مقدار زیادی گاز از خارج به سیستم گوارش اضافه می کنید. نوشابه و نوشیدنی های باردار اغلب اوقات باعث می شود فردی که مشروبات الکلی می خورد، میزان انتشار گاز را از طریق مقعد افزایش داده و باعث سوزش سر دل شود. جایگزینی نوشابه و نوشیدنی های گازدار با آب، چای یا آب میوه جایگزین خوبی برای سلامتی است.
6- غذاهای فراوری شده
مورد بعدی در این لیست از غذاهایی که باعث نفخ و گاز معده می شوند، غذای فرآوری شده است. غذاهای بسته بندی شده، غذاهای فرآوری شده، غذاهای سریع، غلات یا نان که حاوی مقدار زیادی لاکتوز و فروکتوز هستند. استفاده ترکیبی از این مواد غذایی در تمام رژیم ها منجر به افزایش گاز در معده شما می شود.
7- آدامس و ایجاد نفخ و گاز معده
آدامس ها علاوه بر زایلیتول یا مانیتول حاوی سوربیتول بیشتری نیز هستند. هضم همه آن ها دشوار است، و موجب افزایش نفخ شکم و ایجاد گاز در معده می شوند. فرآیند جویدن آدامس باعث می شود که بزاق بیشتری قورت دهیم. این عمل به طور تصادفی مقدار زیادی هوا را وارد شکم می کند و باعث نفخ و گاز معده می شود.
آدامس جویدن مانند غذا خوردن است، اما غذاهای دیگر روی معده اثر نمی گذارند. آدامس باعث تولید بزاق بیش از حد و در نتیجه اسید بیش از حد در معده، زخم ها و درد معده می شود. اکثر آدامس ها حاوی نعنا هستند. استفاده بیش از حد ممکن است باعث اختلال در روده بیماری های گوارشی شود.
8- سیب
سیب حاوی مواد مغذی و فیبر فراوانی است، و فواید سلامتی زیادی را به همراه دارد. با این حال، هنگامی که بیش از حد سیب میل می کنید، بدن شما قند موجود در این میوه را جذب نمی کند و معده برای تولید آنزیم هایی که به هضم آن کمک می کنند، زمان می برد.
بنابراین منجر به تولید گازهای بدن در معده و روده می شود. علت اصلی فروکتوز نوعی(FODMAP) و محتوای بالای فیبر است. فروکتوز و فیبر در روده بزرگ تخمیر می شوند و گاز ایجاد کرده نهایتا و موجب نفخ می شوند. سیب پخته شده آسانتر از سیب تازه هضم می شود.
9-هندوانه
هندوانه جمله میوه هایی است که باعث نفخ و گاز معده می شود. هندوانه یک میوه به طور طبیعی شیرین است که حاوی مقادیر زیادی فروکتوز است. طبق گفته گرر، حدود 30-40٪ از ما نمی توانیم فروکتوز را به طور کامل جذب کنیم و این منجر به نفخ و گاز معده و گاهی اسهال می شود.
10- غذاهای تند
این ها همچنین یکی از غذاهایی هستند که باید در این لیست از مواد غذایی نفخ آور ذکر شوند. همچنین این احتمالا یک سورپرایز کوچک است که غذاهای تند برای دستگاه گوارش ما بد هستند. این غذاها نه تنها گلوی شما را می سوزاند. هنگامی که وارد معده می شوند، اسید معده را نیز آزاد می کند، بنابراین باعث نفخ و گاز معده می شود.
11- گندم و ایجاد نفخ و گاز معده
نظر مخالف در مورد گندم در طول سال ها از بین رفته است، عمدتاً به این دلیل که حاوی پروتئینی به نام گلوتن است. گندم هنوز هم به طور گسترده مصرف می شود. این ماده در نان، ماکارونی، پیتزا و همچنین کالاهای پخته شده مانند شیرینی، بیسکویت و پنکیک یافت می شود.
برای مبتلایان به سلیاک یا حساسیت به گلوتن، گندم باعث ایجاد مشکلات جدی در دستگاه گوارش از جمله نفخ، اسهال و درد معده می شود. گندم همچنین حاوی FODMAP است، که باعث مشکلات گوارشی در بسیاری از افراد می شود. غذاهای زیادی وجود دارد که حاوی گلوتن نیستند، کینوا،گندم سیاه، آرد بادام و آرد نارگیل از این قبیل موارد هستند.
12- پیاز
این یکی از دیگر از مواردی است که باعث نفخ و گاز معده می شود و کمتر کسی آن را می شناسد. پیاز از جمله گیاهانی است که در زیر زمین با طعم منحصر به فرد و تند و تیز رشد می کنند. ما پیاز را همیشه نمی خوریم، اما آن ها معمولاً در وعده های غذایی پخته شده، غذاهای جانبی و سالادها استفاده می کنیم.
اگرچه معمولاً پیاز بسیار کمی می خوریم، اما پیاز یکی از منابع اصلی فروکتان است. فروکتان ها الیافی هستند که ممکن است باعث نفخ و گاز معده شوند. علاوه بر این، برخی از افراد نسبت به سایر ترکیبات موجود در پیاز، به ویژه پیاز تازه حساس هستند و یا اصلا نمی توانند آن را تحمل کنند. بنابراین، پیاز عامل نفخ و سایر مشکلات گوارشی است. پیاز پخته شده ممکن است اثرات منفی بر هضم را به حداقل برساند.
13- سیر و ایجاد نفخ و گاز معده
این آخرین مورد در این لیست از غذاهای نفخ آور است. سیر به دلیل داشتن طعم و خاصیت درمانی، یک ماده غذایی پر کاربرد است. مانند پیاز، سیر حاوی فروکتان ها، نوعی FODMAPs است که ممکن است باعث نفخ و گاز معده شود. آلرژی یا عدم تحمل سایر ترکیبات موجود در سیر نیز یک بیماری شایع است، و با علائمی مانند نفخ و خارش همراه است.
بیشتر بخوانید: آلرژی غذایی – علائم، شایع و درمان
آیا نفخ و گاز معده خطرناک است؟
نفخ مکرر و غیر قابل توضیح در معده می تواند با بسیاری از عوارض خطرناک سلامتی، به ویژه سرطان ها مرتبط باشد.
سندرم روده تحریک پذیر
هنگامی که شما علائم طولانی مدت نفخ و گاز معده مانند درد، یبوست یا اسهال را دارید، ممکن است در حال تجربه کردن علائم سندرم روده تحریک پذیر(اختلال شایع روده) باشید. کارشناسان می گویند، قطع غلات و غذاهای حاوی غلات از رژیم غذایی ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده را از 30 تا 40 درصد کاهش دهد.
برای کاهش ناراحتی بیماری باید از غذاهایی مانند نان، جو، غلات آماده، آب نبات و غیره خودداری کنید. علاوه بر این، ماست طبیعی تخمیر شده ممکن است به دستگاه گوارش شما کمک کند.
گاز شکمی
مقصر این پدیده، غذاهای سرشار از کربوهیدرات مانند لوبیا، کلم بروکلی، کلم، آلو، سیب یا آدامس های حاوی شیرین کننده هایی است که جایگزین سوربیتول و… می شوند و باعث می شوند مواد غذایی در دستگاه گوارش باعث کند شدن هضم و آزاد شدن گاز گوگرد شود. برای محدود کردن نارحتی معده و نفخ توصیه می شود به آرامی غذا بخورید و آن را با دقت بجوید.
بیماری سلیاک
سلیاک یک بیماری شایع روده است. علت این بیماری حساسیت به گلوتن است. پروتئین موجود در گندم، جو و گندم سیاه که منجر به التهاب و ناهنجاری های مخاطی روده می شود. این بیماری در افراد در هر سنی همراه با علائمی مانند اسهال، کبد چرب، سوء تغذیه، کمبود ویتامین بروز می کند.
اگر علائم فوق را تجربه کردید، برای انجام آزمایش خون حتما به پزشک مراجعه کنید. کارشناسان توصیه می کنند که افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر و نفخ باید آزمایش کنند تا علائم مربوط به دستگاه گوارش تشخیص داده شود.
تغییر هورمونی به دلیل بارداری
زنان یائسه یا زنانی که در مراحل اولیه بارداری قرار دارند ممکن است نفخ طولانی مدت معده را تجربه کنند. تغییر هورمونی که یکی از دلایل کندی حرکت روده است، عملکرد دستگاه گوارش را کند کرده و منجر به نفخ و یبوست می شود. ورزش به مدت 30 دقیقه در طول روز ممکن است این وضعیت را بهبود بخشد. علاوه بر این، برای بهبود دستگاه گوارش باید آب زیادی بنوشید و میوه و مجددا میوه میل کنید.
سرطان تخمدان
علائم این سرطان کاملاً مبهم است، بنابراین اکثر بیماران دیر هنگام بیماریشان تشخیص داده می شود. اگر دچار نفخ مداوم، مشکل در هنگام غذا خوردن و مشکلات ادراری هستید، می توانید عوارض خطرناکی را به همراه داشته باشید. برای معاینه پزشکی و تشخیص به موقع باید به بیمارستان مراجعه کنید .
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بیماران باید نسبت به گاز معده خود هوشیار باشند. نفخ همراه با علائم و عوامل خطرآمیز از جمله مشکل در بلع، کاهش وزن، خونریزی مقعد و اختلالات روده (خصوصاً در افراد مسن) یک وضعیت جدی است. سپس لازم است که سریعاً نسبت به معاینات پزشکی و معالجه پزشکی اقدام کنید.
نکاتی ساده برای رفع نفخ و گاز معده
شما باید 1.5 – 2 لیتر آب را در طول روز بنوشید، با انجام این کار به آزادسازی سموم از بدن خود کمک می کنید. میوه و سبزیجات زیادی بخورید تا مقدار زیادی فیبر برای بدن فراهم شود، چرا که این مواد غذایی تمایل زیادی به تخلیه سریع از طریق دستگاه گوارش و از بین بردن سموم بدن دارند. شما باید سبزیجاتی مانند سیر و بعضی از میوه ها مثل پرتقال، گریپ فروت، سیب، آناناس، گلابی را بعد از وعده های غذایی حاوی پروتئین بالا مصرف کنید.
هنگام غذا خوردن، به آرامی غذا بخورید، با دقت غذای خود را بجوید و آن ها را در قطعات کوچک میل کنید تا از بلع هوا و غذا در معده جلوگیری شود، که این باعث ایجاد عوارض معده و انواع سوء هاضمه می شود. برای افرادی که دچار سوزش سر دل یا ریفلاکس اسید هستند، غذاهای ترش، تند، شیرینی، غیره را محدود کنید، برای جلوگیری از فشار بر معده، وعده غذایی را به 4-5 وعده غذایی کوچک در روز تقسیم کنید. صحبت کردن را در حین غذا خوردن را محدود کنید.
آدامس جویدن را ترک کنید زیرا باعث می شود گاز بیشتری در معده تجمع کرد و نفخ را تشدید کند. نوشیدنی های الکلی زیاد و سیگار کشیدن ممکن است باعث حالت تهوع و افزایش سطح اسید در شکم شود که ممکن است منجر به رفلاکس اسید و سوزش سر دل شود. بنابراین، از مصرف دخانیات و الکل خودداری کنید.
علاوه بر این، می توانید برای افزایش حرکت معده و روده شکم خود را ماساژ دهید، که به هضم بهتر غذا نیز کمک کرده و از تجمع غذای راکد جلوگیری می کند. برای افزایش حرکت طبیعی روده بایستی یک دوره ورزشی سبک مانند راه رفتن، بازی بدمینتون و تمرینات تنفسی انجام شود.
پیاده روی نیز نوعی حرکت تسکین دهنده و آرامش بخش است که استرس را از بین می برد. وقتی نفخ و گاز معده مدت زیادی طول کشیده ومرتب عود می کند، لازم است برای معالجه خاص به پزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که بدون دستورالعمل پزشک از دارو استفاده نکنید.
اطلاعات بیشتر در مورد نفخ و گاز معده
گاز معده و نفخ چیست؟
نفخ و گاز معده حالتی است که در آن گاز در معده و روده جمع می شود و باعث تولید گاز اضافی شده و در بعضی موارد معده شما ممکن است تنش افزایش یابد. این یک پدیده شایع است که به دلیل اختلالات متابولیسم نشاسته یا اختلالات باکتریایی دستگاه گوارش، سطح گاز روده بیش از حد افزایش می یابد. ممکن است یک یا چند بار در روز این احساس نفخ را تجربه کنید. علائم نفخ و گاز معده مربوط به دستگاه گوارش است. اگرچه برای بیماران خطرناک نیست اما ناراحت کننده است.
دلایل مشترک نفخ و گاز معده چیست؟
در اینجا برخی از دلایل اصلی نفخ و گاز معده آورده شده است:
آماس مزمن
شایعترین علت نفخ و گاز معده، آماس مزمن است که در اثر عفونت هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می شود. علاوه بر این، ممکن است به دلیل عادت‌های رفتاری غیرقابل کنترل، استرس، کابوس، بی خوابی یا حتی ورزش با شدت زیاد و استنشاق هوا به مقدار زیاد باشد. علاوه بر این، مواردی از نفخ مکرر و مداوم معده وجود دارد، بیماران برای آزمایش زخم معده یا حتی سرطان به پزشک مراجعه می کنند.
نشاسته
خوردن مقدار زیادی نشاسته در حالی که بدن شما آنزیم کافی برای سوخت و ساز آن ندارد یکی از دلایل نفخ و گاز معده است.
محرک ها
خوردن بیش از حد سریع و نوشیدن بسیاری از محرک ها (الکل، آبجو، قهوه و سیگار) از دیگر دلایل بروز این مشکل است. علاوه بر این، عادات غذا خوردن و برخی از مواد غذایی یا ادویه جات و ترشی جات (پیاز، سیر و غیره) هنگام غذا خوردن در معده، ریفلاکس اسیدی ایجاد می کند که باعث ایجاد اسپاسم مری و سستی می شود.
اختلال در تحرک
به دلیل اختلال در تحرک دستگاه گوارش، دستگاه گوارش باعث می شود که معده پر از مواد غذایی شود و روند هضم غذا کند شود، که باعث می شود هضم غذا مشکل باشد.
اختلال در عملکرد میکروبی
به دلیل اختلال در عملکرد میکروبی در دستگاه گوارش، مواد غذایی به اندازه کافی تخمیر نمی شوند و این باعث می شود مواد غذایی راکد و تخمیر شده و باعث ایجاد گاز شوند.
اختلالات ترشح صفرا و اختلالات تحریک دستگاه گوارش
به دلیل اختلالات ترشح صفرا و اختلالات تحریک دستگاه گوارش، معده همیشه پر از مواد غذایی است و روند هضم غذا را کند می کند و باعث کاهش سرعت هضم غذا می شود.
بیماری های کبدی
اگرچه 80٪ از موارد نفخ و گاز معده از معده ناشی می شود، اما می تواند از کبد نیز باشد. کبد صفرا تولید می کند، سپس در سیستم مجاری صفراوی خارج از کبد ترشح می شود و برای کمک به هضم چربی و مواد غذایی وارد روده ها می شود. کبد علاوه بر عملکرد سم زدایی، وظیفه کمک به عملکرد دستگاه گوارش را نیز بر عهده دارد.
بنابراین، بیماران مبتلا به بیماری های کبدی مانند هپاتیت، سنگ کبد، آبسه کبد و سیروز و غیره نیز می توانند از علائم نفخ و گاز معده رنج ببرند. علاوه بر این، سنگ کیسه صفرا یا التهاب نیز منجر به نفخ و گاز معده و اختلالات دستگاه گوارش می شود.
اختلالات جذب
هیچ علت دیگری برای نفخ و گاز معده در کودکان وجود ندارد، به جز دلیل اختلالات در جذب شیر (حداکثر 40٪).
استرس
استرس همچنین یکی از دلایل اصلی نفخ و گاز معده است. هنگامی که دچار استرس یا اضطراب شدید، بدون آنکه متوجه شوید هوای زیادی را می بلعید. استرس مداوم باعث افزایش ترشح اسید معده نیز می شود و باعث ایجاد زخم معده، نفخ شکم و سوء هاضمه می شود.
داروهای خاص
علاوه بر این، نفخ و گاز معده همچنین ممکن است در بیمارانی که از داروهای خاصی استفاده می کنند رخ دهد، این داروها بر عملکردهای فیزیولوژیکی طبیعی دستگاه گوارش تأثیر می گذارد، مانند دارو برای درمان کم کاری تیروئید، دارو برای فشار خون بالا یا دارو برای افسردگی و غیره.
بیشتر بخوانید: اطلاعات بیشتر در مورد داروهای ضد اسید معده
علائم نفخ و گاز معده چیست؟
- شما در ناحیه شکم خود احساس درد می کنید. این علائم بسیار شایع است.
- حتی اگر گرسنه باشید، شکم شما هنوز تنش دارد.
- درد غیر معمول شکم و قفسه سینه، درد خفیف مقعد یا شکم، که می تواند در قفسه سینه گسترش یابد.
- بیماران احساس می کنند گاز کمی تا سینه بالا می رود، اما نمی توانند آن را خارج کنند.
- چه هنگام گرسنگی و چه هنگام سیری، بیماران طعم غذا را حس نمی کنند، و منجر به بی اشتهایی عصبی می شود.
- ضم غذا برای این بیماران دشوار خواهد بود.
- غذا در معده باعث می شود بیمار به ندرت احساس گرسنگی کند.
- آروغ زدن مکرر.
- غالباً احساس تهوع وجود دارد.
- اگر بیمار از درد شکم همراه با سایر عوارض روده رنج ببرد، در طول روز چندین بار دچار مشکل می شود.
- از دیگر علائم آن در کسانی که دارای درد شکم نیز هستند، یبوست است.
علائم دیگر نفخ و گاز معده
بی حالی مکرر، سوزش سر دل، اسهال، حالت تهوع یا استفراغ (ناشی از التهاب و تنگی پیلوریک)، ایجاد مشکلات هاضمه، یبوست و احساس ناراحتی، گزش و سوزش گلو هنگام آروغ زدن. موارد ذکر شده غذاهای متداولی هستند که باعث نفخ و گاز معده و ایجاد گاز می شوند. همه باید این غذاها را بشناسند تا از مصرف بیش از حد آن ها هنگام نفخ و گاز معده و گاز جلوگیری شود.
